Gắn bó mật thiết với nhân dân là nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và hoạt động của Đảng, là kết quả của sự kế thừa, phát triển, vận dụng sáng tạo truyền thống dân tộc, học thuyết Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của quần chúng nhân dân trong lịch sử dựng nước, giữ nước của dân tộc và thực tiễn cách mạng Việt Nam. Hơn 86 năm qua, Đảng ta kiên định thực hiện nguyên tắc lãnh đạo thực hiện thắng lợi đường lối chính trị xuất phát từ lợi ích, nguyện vọng chính đáng của nhân dân, dựa vào dân, tôn trọng, phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Trong lãnh đạo đường lối bảo vệ an ninh, trật tự, nguyên tắc gắn bó mật thiết với nhân dân được Đảng cụ thể hóa thành định hướng chiến lược: xây dựng “thế trận an ninh nhân dân”, trở thành nghệ thuật huy động, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của toàn dân nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu bảo vệ Tổ quốc trong Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 25-10-2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”, là: “Bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; bảo vệ sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa; bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc; bảo vệ an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội và nền văn hóa; giữ vững ổn định chính trị và môi trường hòa bình để xây dựng, phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa”.

Tư tưởng phát huy sức mạnh tổng hợp, xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân vững chắc đã được thể hiện trong đường lối đấu tranh chống phản cách mạng của Đảng ta trước đây, bắt đầu từ phong trào “ba không” trong kháng chiến chống thực dân Pháp, phong trào “bảo mật phòng gian” kết hợp với phong trào “bảo vệ trị an” trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ và phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc” sau này. Tuy nhiên, đến Đại hội VII, thuật ngữ “thế trận an ninh nhân dân” mới chính thức được đề cập, Đảng nêu rõ: “Củng cố quốc phòng, giữ vững an ninh quốc gia là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của toàn dân và Nhà nước. Không ngừng nâng cao giác ngộ và cảnh giác chính trị của nhân dân, xây dựng vững chắc thế trận quốc phòng toàn dân, kết hợp chặt chẽ với thế trận an ninh nhân dân trong điều kiện mới, với lực lượng nòng cốt và tinh nhuệ”.

Tại Đại hội VIII, lần đầu tiên thuật ngữ “nền an ninh nhân dân” chính thức được đề cập, gắn chặt với thế trận an ninh nhân dân. Đảng nhấn mạnh: “Kết hợp thành chiến lược thống nhất giữa nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội với bảo vệ an ninh, trật tự; kết hợp củng cố nền quốc phòng toàn dân với xây dựng thế trận an ninh nhân dân. Phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị, tính tích cực cách mạng của khối đoàn kết toàn dân, phối hợp lực lượng quốc phòng và an ninh trong cuộc đấu tranh bảo vệ an ninh, trật tự”.

Quan điểm của Đảng về xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân tiếp tục được khẳng định tại Đại hội IX, X, XI, XII. Tại Đại hội X, thuật ngữ “thế trận lòng dân” được Đảng ta đề cập và xác định: “Xây dựng thế trận lòng dân làm nền tảng phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, trong đó Quân đội nhân dân và Công an nhân dân là nòng cốt”.

Báo cáo chính trị tại Đại hội XI của Đảng chỉ rõ “sức mạnh quốc phòng, an ninh là sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị kết hợp với sức mạnh dân tộc, sức mạnh thời đại, sức mạnh của thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân”. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011)khẳng định: “Tăng cường quốc phòng, giữ vững an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của Đảng, Nhà nước và toàn dân, trong đó Quân đội nhân dân và Công an nhân dân là lực lượng nòng cốt. Xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, kết hợp chặt chẽ với thế trận an ninh nhân dân vững chắc”. Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”tiếp tục nhấn mạnh: “không ngừng củng cố, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc là nhân tố quyết định thắng lợi của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc”, “xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân vững mạnh, đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới”. Tại Đại hội XII, nhận thức về xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân được phát triển lên tầm cao mới: “Xây dựng thế trận lòng dân, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân”⁽¹⁾.

Có thể thấy, nhận thức lý luận, tư tưởng, quan điểm của Đảng về xây dựng thế trận an ninh nhân dân được bổ sung, phát triển ngày càng hoàn thiện, với những nội dung cơ bản:

(1) Xây dựng thế trận an ninh nhân dân, nền an ninh nhân dân là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta, đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp của Đảng, sự quản lý tập trung, thống nhất của Nhà nước.

(2) Thế trận an ninh nhân dân của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân được xây dựng, củng cố theo hướng toàn dân, toàn diện, trên nền tảng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh và sự ổn định, phát triển bền vững của mọi mặt đời sống xã hội.

(3) Phát huy sức mạnh vật chất (tiềm lực kinh tế), sức mạnh tinh thần (tiềm lực văn hóa - xã hội), sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, kết hợp chặt chẽ sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, sức mạnh trong nước và sức mạnh quốc tế, yếu tố truyền thống với yếu tố hiện đại, nội lực với ngoại lực để xây dựng, củng cố thế trận an ninh nhân dân.

(4) Lực lượng nòng cốt tham mưu cho các cấp ủy Đảng, chính quyền xây dựng, củng cố thế trận an ninh nhân dân là công an, có trách nhiệm tham mưu với Đảng, Nhà nước ban hành chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật về xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân; phối hợp với các ban, bộ, ngành, địa phương phát động phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc; xây dựng, triển khai các đề án, phương án, kế hoạch, bố trí lực lượng bảo đảm an ninh trên các tuyến, địa bàn, lĩnh vực nhằm chủ động phòng ngừa, đấu tranh với các hoạt động xâm phạm an ninh, trật tự của đất nước.

(5) Kết hợp thế trận an ninh nhân dân với thế trận quốc phòng toàn dân và thế trận lòng dân trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc. Trong đó, thế trận lòng dân là nền tảng vững chắc để xây dựng nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân.

Thể chế hóa quan điểm của Đảng về thế trận an ninh nhân dân, Luật An ninh quốc gia năm 2004, Điều 3, Khoản 10 quy định: “Thế trận an ninh nhân dân là việc tổ chức, bố trí lực lượng bảo vệ an ninh quốc gia và các nguồn lực cần thiết để chủ động bảo vệ an ninh quốc gia”; nhiệm vụ xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân được quy định tại Điều 16:

“1. Vận động toàn dân tham gia phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc, giáo dục, động viên cán bộ, công chức, người lao động và mọi công dân tham gia xây dựng địa phương, cơ quan, tổ chức vững mạnh; xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc; nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.

2. Xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược, chính sách, kế hoạch bảo vệ an ninh quốc gia gắn với xây dựng, củng cố hệ thống chính trị, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, đối ngoại và kết hợp chặt chẽ với xây dựng nền quốc phòng toàn dân.

3. Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ an ninh quốc gia; xác định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong bảo vệ an ninh quốc gia.

4. Xây dựng lực lượng bảo vệ an ninh quốc gia vững mạnh; xây dựng các phương án và tổ chức, bố trí lực lượng, phương tiện cần thiết để chủ động bảo vệ an ninh quốc gia trong mọi tình huống”.

Trong những năm qua, quán triệt, thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về xây dựng, củng cố nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân, lực lượng Công an nhân dân đã chủ động tham mưu với cấp ủy, chính quyền các cấp xây dựng, củng cố vững chắc cơ sở chính trị, khối đại đoàn kết toàn dân và sự phát triển mọi mặt của đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo đảm sự ổn định, vững mạnh của hệ thống chính trị; chăm lo giải quyết các vấn đề an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần củng cố lòng tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước. Chủ động xây dựng, triển khai các đề án, chương trình, kế hoạch; bố trí lực lượng, phương tiện bảo đảm an ninh, trật tự trên các tuyến, địa bàn, lĩnh vực. Phối hợp chặt chẽ với các ban, bộ, ngành, địa phương trong tổ chức phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc với nội dung, hình thức phong phú, đa dạng, phù hợp với đặc điểm, tính chất của từng địa bàn, lĩnh vực. Qua đó, thế trận an ninh nhân dân được xây dựng, củng cố, kết hợp chặt chẽ với thế trận quốc phòng toàn dân, nhất là trên các địa bàn chiến lược, xung yếu, phức tạp; quan hệ phối hợp giữa Công an nhân dân với các cấp, các ngành được mở rộng, ngày càng đi vào chiều sâu. Khơi dậy, quy tụ và phát huy nhân tố chính trị - tinh thần của mọi tầng lớp nhân dân tham gia bảo vệ an ninh, trật tự, trong đó, nhân dân đã cung cấp hàng triệu tin có liên quan đến an ninh, trật tự, rất nhiều tin có giá trị giúp cơ quan chức năng phát hiện, ngăn chặn, điều tra, xử lý nhiều vụ án nghiêm trọng, giải quyết ổn định nhiều vụ việc phức tạp ngay từ đầu và tại cơ sở. Lực lượng công an nắm chắc tình hình, kịp thời phát hiện, đấu tranh, ngăn chặn âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, phản động, giữ vững thế chủ động chiến lược, không để bị động, bất ngờ, giữ vững an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, ổn định chính trị, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; bảo vệ công cuộc đổi mới, sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc.

Đất nước ta bước vào thời kỳ hội nhập quốc tế sâu rộng trong bối cảnh tình hình thế giới biến động phức tạp, đa dạng, khó lường. Sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự, bảo vệ Tổ quốc có nhiều thuận lợi cơ bản, nhưng cũng đứng trước nhiều thách thức lớn, đan xen nhau. Các hoạt động xâm phạm chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của nước ta vẫn gia tăng, bất chấp luật pháp quốc tế. Các thế lực thù địch, phản động tiếp tục đẩy mạnh “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ, sử dụng chiêu bài “dân chủ”, “nhân quyền”, “tôn giáo”, “dân tộc” hòng làm thay đổi chế độ chính trị ở nước ta. Những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của một bộ phận cán bộ, đảng viên cùng với sự xuống cấp về các giá trị văn hóa, đạo đức, tình trạng phân cực giàu nghèo, khiếu kiện đông người có xu hướng ngày càng tăng. Biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh, khủng bố, chiến tranh mạng, mất an ninh thông tin tiềm ẩn nguy cơ đe dọa an ninh quốc gia. Tình trạng vi phạm pháp luật, tội phạm có xu hướng gia tăng, trật tự, an toàn xã hội còn diễn biến phức tạp. Nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự đặt ra hết sức nặng nề, đòi hỏi phải tiếp tục phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn dân để bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc, giữ vững ổn định chính trị, an ninh và an toàn xã hội phục vụ xây dựng và phát triển đất nước. Thời gian tới, để tiếp tục thực hiện có hiệu quả đường lối, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước về xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân, lực lượng công an cần tập trung thực hiện hiệu quả một số công tác trọng tâm sau:

Một là, thực hiện nghiêm túc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, pháp luật của Nhà nước, quy định của Bộ Công an về xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân, trọng tâm là Nghị quyết số 25-NQ/TW, ngày 3-6-2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về “Tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân vận trong tình hình mới”; Nghị quyết số 28-NQ/TW, ngày 25-10-2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”; Chỉ thị số 09-CT/TW, ngày 01-12-2011 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa XI) về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc trong tình hình mới”; Chỉ thị số 04/CT-BCA-V28, ngày 21-4-2014 của Bộ Công an về “Tăng cường xây dựng, củng cố nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới”.

Hai là, chủ động tham mưu với cấp ủy, chính quyền các cấp đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho toàn thể cán bộ, đảng viên và nhân dân về vị trí, tầm quan trọng, ý nghĩa chiến lược của việc xây dựng, củng cố nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân trong sự nghiệp phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại. Có chủ trương, giải pháp giúp nhân dân phát triển kinh tế, cải thiện đời sống; xây dựng, củng cố hệ thống chính trị cơ sở trong sạch, vững mạnh; phát huy vai trò của những người có uy tín trong cộng đồng dân cư; kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm minh các vụ việc tiêu cực, tham nhũng, tập trung giải quyết dứt điểm ngay từ cơ sở các vụ khiếu kiện tranh chấp có liên quan trực tiếp đến lợi ích chính đáng của người dân, không để phát sinh thành “điểm nóng” về an ninh, trật tự. Thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở, nâng cao tinh thần trách nhiệm, năng lực làm chủ của cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên và nhân dân trong công tác bảo vệ an ninh, trật tự.

Ba là, xây dựng, triển khai thực hiện có hiệu quả các phương án, kế hoạch phòng, chống gây rối, biểu tình, bạo loạn, khủng bố; các đề án đảm bảo an ninh chính trị nội bộ, an ninh tư tưởng, văn hóa, an ninh kinh tế, an ninh thông tin. Tăng cường công tác nắm tình hình, xác lập các tuyến, lĩnh vực, địa bàn trọng điểm và có kế hoạch bố trí lực lượng, phương tiện, nguồn lực cần thiết để xây dựng thế trận an ninh liên hoàn, gắn kết với kế hoạch nghiệp vụ khác, giành thế chủ động trong phòng ngừa, tấn công các loại tội phạm. Rà soát, hệ thống hóa các văn bản quy phạm pháp luật về bảo đảm an ninh, trật tự, phát hiện những quy định không còn phù hợp để kiến nghị bổ sung, sửa đổi hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật mới nhằm tiếp tục thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng về xây dựng, củng cố nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân; quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong bảo vệ an ninh, trật tự, xây dựng và củng cố thế trận an ninh nhân dân.

Bốn là, tiếp tục đổi mới nội dung, phương pháp tổ chức thực hiện phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, huy động cho được sức mạnh của mọi tầng lớp nhân dân tham gia bảo vệ an ninh, trật tự. Tăng cường công tác tuyên truyền nêu gương người tốt, việc tốt; động viên, khích lệ nhân dân tích cực tham gia xây dựng khu dân cư, xã, phường, doanh nghiệp, nhà trường an toàn; xây dựng, nhân rộng các mô hình, điển hình tiên tiến; kịp thời khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc; có chính sách thỏa đáng đối với những trường hợp bị thương, hy sinh hoặc bị thiệt hại về tài sản, danh dự khi tham gia phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc. Tăng cường quan hệ phối hợp giữa lực lượng Công an nhân dân với Quân đội nhân dân và các ban, bộ, ngành, địa phương trong xây dựng, củng cố nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân gắn với nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân. Tiếp tục mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế về phòng, chống tội phạm, bảo vệ an ninh, trật tự với các nước, nhất là các nước láng giềng, các nước ASEAN, các nước lớn, các nước bạn bè truyền thống đi vào chiều sâu, ổn định, vững chắc.

Năm là, xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; vững mạnh về chính trị, nâng cao chất lượng tổng hợp sức mạnh chiến đấu, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và nhân dân. Bố trí hợp lý cơ cấu, tổ chức, nhiệm vụ của các lực lượng trong Công an nhân dân, nhất là ở các tuyến, địa bàn trọng điểm, Công an cấp huyện, các đơn vị trực tiếp chiến đấu; xây dựng lực lượng công an xã, lực lượng làm nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở trong sạch, vững mạnh. Bảo đảm yêu cầu xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng, thực sự vì dân, gần dân, được dân tin yêu, ủng hộ, giúp đỡ - đó là nhân tố cơ bản để lực lượng công an làm tốt vai trò tham mưu phối hợp xây dựng và củng cố thế trận an ninh nhân dân. Quan tâm đầu tư ngân sách, cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật và ứng dụng khoa học, công nghệ phục vụ công tác, chiến đấu đối với lực lượng Công an nhân dân và lực lượng nòng cốt làm nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở. Đẩy mạnh công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận về xây dựng, củng cố nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân. Nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về xây dựng, củng cố nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân tại các nhà trường Công an nhân dân và các lớp giáo dục quốc phòng, an ninh cho cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Sáu là, tiếp tục tham mưu cho Đảng, cùng các ngành, các cấp thực hiện tốt đường lối của Đảng về xây dựng, phát triển nền văn hóa và con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, đặc biệt là Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9-6-2014 về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”. Chú trọng yêu cầu phát triển nền văn hóa, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân; xây dựng con người Việt Nam giàu tinh thần yêu nước, văn minh, hiện đại - nhân tố quyết định đến sự phát triển của đất nước và sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.

__________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 9-2016

(1) ĐCSVN:Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII,Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.149.

Thượng tướng, GS, TS TÔ LÂM

Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an