Lý tưởng cách mạng là những khát khao, nguyện vọng của mỗi người và toàn thể dân tộc Việt Nam về độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Đó còn là quá trình nhận thức, quan niệm, mục đích sống và phấn đấu, chi phối các phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống và nhân cách của con người. Giáo dục lý tưởng cách mạng cho học viên sĩ quan trong các học viện, nhà trường quân đội sẽ góp phần xây dựng lực lượng quân đội luôn trung thành vô hạn với mục tiêu, lý tưởng chiến đấu vì độc lập dân tộc, vì chủ nghĩa xã hội, có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định, có ý chí chiến đấu cao, được đào tạo cơ bản, toàn diện về năng lực, trình độ chuyên môn và có niềm tin, lý tưởng cách mạng,sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt các nhiệm vụ chính trị mà Đảng và Nhà nước giao cho, xây dựng lực lượng Quân đội nhân dân“cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại” trong tình hình mới.

Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 24-3-2015 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015-2030”đã đặt ra yêu cầu quan trọng đối với thế hệ trẻ cần phải được giáo dục về  lý tưởng sống, trau dồi đạo đức, nhân cách, niềm tin cộng sản. Đối với học viên các học viện, nhà trường quân đội, khi tốt nghiệp cần có sự giác ngộ cao về chủ nghĩa xã hội, xây dựng được niềm tin, tình cảm gắn bó với Đảng, với chế độ, với quân đội, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.

Trong thời gian qua, công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho học viên trong các học viện, nhà trường quân đội đã và đang bám sát quan điểm, đường lối chủ trương của Đảng, thực tiễn nhiệm vụ đất nước, nhiệm vụ quân đội, được tổ chức thực hiện một cách thường xuyên có nền nếp và đạt kết quả.

Tuy vậy, bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho học viên đào tạo sĩ quan trong các học viện, nhà trường quân đội hiện nay đang đứng trước những khó khăn, phức tạp. Trên thực tế cũng xuất hiện những biểu hiện ít quan tâm đến tình hình đất nước, thiếu ý thức chấp hành kỷ luật, sống thực dụng, xa rời truyền thống văn hoá dân tộc, thờ ơvới những vấn đề xã hội,...

Thực trạng trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân chủ quan và khác quan: Trước hết là, trong tiến trìnhhội nhập quốc tế, bên cạnh những yếu tố tích cực, lành mạnh, cónhững yếu tố ảnh hưởng không tốt đến nhận thức, tình cảm và lý tưởng cách mạng của một bộ phận thế hệ trẻ; các thế lực thù địch tiếp tục thực hiện chiến lược “Diễn biến hòa bình” và “Bạo loạn lật đổ” với nhiều âm mưu, thủ đoạn hết sức tinh vi và thâm độc, tác động không nhỏ đến công tác giáo dục, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho học viên.

Trong khi đó, một số cấp ủy đảng, cơ quan, tổ chức, đoàn thểtrong học viện, nhà trường có lúc, cơ nơi chưa quan tâm đúng mức đến công tác bồi dưỡng, giáo dục lý tưởng cách mạng cho học viên; vai trò của đội ngũ cán bộ đơn vị chưa được phát huy; nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục còn nhiều hạn chế; một bộ phận học viên thiếu ý thức tu dưỡng rèn luyện về phẩm chất đạo đức, lối sống,...

Xuất phát từ thực tiễn và yêu cầu giáo dục, nâng cao lý tưởng cách mạng cho học viên các học viện, nhà trường quân đội, đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ của Quân đội trong thời kỳ mới, các học viện, nhà trường quân đội cần tập trung thực hiện tốt một số nội dung, biện pháp cơ bản sau:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của các tổ chức, đơn vị, cá nhân đối với việc tăng cường bồi dưỡng, giáo dục lý tưởng cách mạng cho học viên

Trang bị những tri thức về lý luận chính trị, lý tưởng, đạo đức cách mạng của người quân nhân là trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, đặc biệt là hệ thống các cơ quan có chức năng giáo dục đào tạo trong các học viện, nhà trường quân đội.

Để tăng cường sự lãnh đạo, quản lý công tác giáo dục lý tưởng cách mạngđiều quan trọng là phải xác định rõ vai trò của cá nhân, tổ chứclãnh đạo, quản lý, phân địnhrõ chức năng, nhiệm vụ của từng cá nhân,cơ quan trong đơn vị, đặc biệt là đội ngũ giảng viên, cán bộ đơn vị đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho người học viên.

Đội ngũ giảng viên là lực lượng nòng cốt trực tiếp giảng dạy, truyền đạt và làm công tác chính trị tư tưởng đến từng học viên. Đội ngũ cán bộ, giảng viên chính trị vừa là người trực tiếp tiến hành công tác đảng, công tác chính trị, vừa là người trực tiếp bồi dưỡng kiến thức, xây dựng động cơ phấn đấu thực hiện mục tiêu lý tưởng cho học viên. Do đó, để thực hiện tốt công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho học viên phải phát huy được vai trò, trách nhiệm của các lực lượng này.

Trong hoạt động lãnh đạo, tổ chức Đảng các cấp, hạt nhân là các cấp ủy Đảng trong nhà trường,phải phát huy cao vai tròtrong công tác giáo dục lý tưởng cách mạng.Đây là yếu tố quyết định đến chất lượng, hiệu quả cuả công tác giáo dục lý tưởng cách mạngở các đơn vị học viên. Các cấp ủy Đảng phải thấy rõ việc quan tâm chỉ đạo, định hướng, đôn đốc của mình là biện pháp thực tiễn, thiết thực đểcông tác giáo dục lý tưởng cách mạng được tiến hành một cách thường xuyên và có hiệu quả, góp phần quản lý, giáo dụcvàrèn luyện bộ đội chấp hành nghiêm pháp luật, kỷ luật Quân đội.

Trong nghị quyết thường kỳ của các cấp ủy Đảng phải thường xuyên cónội dung lãnh đạo công tác này, phải căn cứ vào các chỉ thị, kế hoạch của cấp trên và tình hình, đặc điểm nhiệm vụ chính trị của đơn vị để định ra chủ trương, nội dung, biện pháp và hình thức giáo dục lý tưởng cách mạng cho phù hợp. Phải hướng cáchoạt động giáo dục lý tưởng cách mạng bám sát vào việc thực hiện nhiệm vụ của đơn vị, vào chỉ tiêu thi đua rèn luyện, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện. Bằng nhiều hình thức, biện pháp hoạt động phong phú, đa dạng của tổ chức đảng, đoàn thanh niên, hội đồng quân nhân ở đơn vị để giáo dục lý tưởng cách mạng, quản lý, rèn luyện nếp sống chính quy có văn hóa của học viên trong mọi lúc, mọi nơi.

Thứ hai, tăng cường đổi mới và thực hiện có hiệu quả các nội dung, hình thứcvà phương pháp giáo dục lý tưởng cách mạng cho học viên

Để công tác giáo dục lý tưởng cách mạng đạt được hiệu quả, chất lượng cao, yêu cầu chủ thể giáo dục phải có nội dung, hình thức, phương pháp phù hợp,tạo sự cuốn hút và hứng thú đối với học viên.Trong các học viện, nhà trường quân đội, vấn đề quan trọng hàng đầu trong giáo dục lý tưởng cách mạng cho học viên là giáo dục, xây dựng động cơ phấn đấu. Do đó, trong quá trình đào tạo phải giáo dục cho học viên nhận thức được yêu cầu của người sĩ quan trong quân đội là sẵn sàng chấp nhận hy sinh, gian khổ, phải luôn đối mặt với khó khăn, thử thách để hoàn thành nhiệm vụ. Sỹ quan quân đội phải có sức khỏe, kiến thức về quân sự, trí tuệ và bản lĩnh chính trị kiên định vững vàng. Việc xây dựng động cơ đúng đắn phải được thực hiện từ ngay những ngày còn học tập, rèn luyện trong nhà trường để học viên tự giác phấn đấu trở thành sĩ quan có bản lĩnh, tư duy chính trị vững vàng, sắc sảo, xử lý tốt mọi huống xảy ra.

Tăng cường đổi mới hình thức, phương pháp giáo dục lý tưởng cách mạngcho các đơn vị học viên. Phải kết hợp chặt chẽ giữ hình thức giáo dục chính khóa với giáo dục ngoại khóa để phát huy được hiệu quả cao trong việc truyền đạt một cách có hệ thống những kiến thức lý luận và thực tiễn cho học viên.Qua đó, khắc phục biểu hiện chỉ quan tâm nội dung chuyên môn, ít chú ý đến mặt chính trị của môn học. Đặc biệt, trong giảng dạy các môn quân sự phải chú ý bồi dưỡng về bản lĩnh, tính kiên cường, ý chí quyết tâm chiến đấu. Trong giáo dục lý tưởng cách mạng phải khai thác tối đa thế mạnh nội dung các môn khoa học và xã hội nhân văn quân sự, gắn với giáo dục đạo đức và truyền thống cách mạng.

Giáo dục lý tưởng cách mạng thông qua các hoạt động ngoại khóa cũng đóng vai trò rất quan trọng. Đây là những hình thức cần thiết nhằm thực hiện phương châm “Lý luận gắn với thực tiễn”, “Học đi đôi với hành” để bổ sung, củng cố nhận thức của học viên về bản lĩnh chính trị. Do vậy, việc tăng cường tổ chức có nềnnếp các hoạt động ngoại khóa góp phần thu hút, định hướng cho học viên tham gia vào các hoạt động thiết thực, lành mạnh và bổ ích như: Thông qua việc tổ chức các buổi thông báo chính trị - thời sự, thông tin trêncác phương tiện thông tin đại chúng; tổ chức các hội thảo, diễn đàn,tọa đàm trao đổi; tổ chức nhiều hoạt động tuyên truyền, văn hóa thể thao;phát động các cuộc thi tìm hiểu, thi nét đẹp quân nhân,tổ chức các phong trào thi đua đột kích gắn với các cuộc vận động lớn của Đảng, Nhà nước, quân đội và nhà trường, nhất là việchọc tập và làm theo tư tưởng,đạo đứcvà phong cách Hồ Chí Minh,nhằm thu hút đông đảo học viên tham gia, tạo động lực thúc đẩy việc nâng cao lý tưởng cách mạng của người quân nhân.

Như vậy, để giáo dục lý tưởng cách mạng đạt hiệu quả cao phải sử dụng nhiều hình thức, phương pháp phong phú, sinh động để bồi dưỡng, củng cố lý tưởng cách mạng, nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, đấu tranh với các quan điểm sai trái, tiêu cực trong đơn vị; căn cứ vào đặc điểm tâm lý và khả năng nhận thức của từng đối tượng để xác định hình thức, phương pháp giáo dục cho phù hợp. Giáo dục cho học viên thấy rõ được quyền, nghĩa vụ và chức trách của mình, xây dựng quan điểm, thái độ đúng đắncho bản thân.

Thứ ba, tăng cường giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nâng cao bản lĩnh chính trị, bồi dưỡng mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng, truyền thống yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội cho học viên

Đối với học viên đào tạo sĩ quan trong các học viện, nhà trường quân đội là những thanh niên còn trẻ sinh ra và lớn lên trong bối cảnh đất nước hoà bình, độc lập, được thừa hưởng những thành quả của các thế hệ cha anh để lại;đứng trước nhiều khó khăn, thử thách thì đây vừa là cơ hội, vừa là thách thức lớn đòi hỏi thanh niên phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định mục tiêu, lý tưởng mà Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minhđã lựa chọn.Do đó, giáo dục lý tưởng cách mạng cho học viên đào tạo sĩ quan là phải không ngừng giáo dục, bồi dưỡng nâng cao trình độ hiểu biết,nắm vững tính cách mạng, khoa học những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; về đường lối,mục tiêu, lý tưởng của Đảng, của dân tộc; về độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội; về truyền thống yêu nước,đặc biệt là những quan điểm, đường lối vềxây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, xây dựng quân đội nhân dân trong giai đoạn hiện nay.

Chú trọng giáo dục nâng cao trình độ kiến thức về mọi mặt làm cơ sở củng cố và xây dựng niềm tin sâu sắc vào sự tất thắng của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu, lý tưởng, con đường độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Đồng thời,giáo dục cho học viênhiểu rõ âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch đối với cách mạng Việt Nam và những ảnh hưởng tiêu cực của nền kinh tế thị trường...; từ đó làm cho học viêncó nhận thức đúng đắn, sâu sắc những vấn đề lý luận, thực tiễn xã hội đặt ra, củng cố niềm tin vững chắc vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.

Thứ tư, phát huy tính tích cực, chủ động tự rèn luyện của từng học viên để củng cố bản lĩnh, phát huy kết quả giáo dục lý tưởng cách mạng

Tự giáo dục là quá trình hoạt động có mục đích, có ý thức của học viênhướng vào phát triển và hoàn thiện những phẩm chất, nhân cách, đạo đức cách mạng, đồng thời đấu tranh loại trừ những tính cách, những thói hư, tật xấu... có ảnh hưởng đến chuẩn mực xã hội, lý tưởng cao đẹp,không phù hợp với lý tưởng của người quân nhân cách mạng. Lý tưởng cách mạng của người học viên được hình thành, phát triển thông qua việc bồi dưỡng, giáo dục, rèn luyện trong một quá trình lâu dài từ những kiến thức cơ bản, toàn diện về đường lối, nhiệm vụ của cách mạng, của Đảng cũng như kiến thức chuyên môn nghiệp vụ, lối sống gắn với việc thường xuyên đưa họ vào môi trường tự rèn luyện, thử thách trong thực tiễn để tiếp tục củng cố niềm tin, lòng trung thành với Đảng, với Tổ quốc, với chế độ xã hội chủ nghĩa.

Vai trò của công tác giáo dục lý tưởng cách mạng chỉ phát huy được hiệu quả thực sự khi mỗi người tiếp nhận nó một cách tự giác, chuyển thành động cơ bên trong, thôi thúc bản thânnỗ lực phấn đấu, rèn luyện. Do đó,giáo dục lý tưởng cách mạng chỉ thực sự đạt được hiệu quả cao, nếu bản thân mỗi học viên tự ý thức và thực hiện tốt quá trình chuyển hoá giáo dục thành tự giáo dục. Tự giáo dục, tự rèn luyện,tự tu dưỡng, trau dồi phẩm chất đạo đức, lối sốngđể nâng cao lý tưởng cách mạng là quá trình tự giác của mỗi học viên nhằm hướng đến nâng cao trình độ nhận thức chính trị, củng cố và phát triển tình cảm cách mạng, rèn luyện ý chí quyết tâm cống hiến sức lực cho sự nghiệp cách mạng. 

Các nội dung, biện pháp trênlà một thể thống nhất có quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động hỗ trợ lẫn nhau. Vì vậy, để thực hiện tốt các giải pháp đó yêu cầu đặt ra đối với các cơ quan chức năng của các học viện, nhà trường quân độicần phải nắm vững và thực hiện các giải pháp đó một cách đồng bộ, có chiều sâu. Tuy nhiên, trong quá trình vận dụng các giải pháp cần phải căn cứ vào đặc điểm, tình hình, điều kiện cụ thể của từng đơn vị học viên để áp dụng có hiệu quả.

Những nội dung, biện pháp cơ bảnnêu trên vừa là nhiệm vụ cơ bản, thường xuyên, vừa là yêu cầu cấp thiết nhằmnâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục lý tưởng cách mạngcho học viên các học viện, nhà trường quân đội, góp phần trực tiếp củng cố và nâng cao vai trò lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với quân đội, giữ vững và phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩatrong thời kỳ mới.

                                                        ThS Trịnh Văn Hưng

                                                         Trường Đại học Trần Quốc Tuấn