Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm nhà máy diêm Thống Nhất những năm đầu khôi phục kinh tế (1956).

Chủ tịch Hồ Chí Minh là lãnh tụ vĩ đại của Đảng ta, dân tộcta, là chiến sĩ cộng sản quốc tế, nhà lãnh đạo có uy tín của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Người luôn giáo dụcĐảng ta, nhân dân ta về tinh thần quốc tế vô sản trong sáng, thủy chung. Xuất phát từ mong muốn xây dựng một nền hòa bình bền vững, xác lập quan hệ bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau giữa các quốc gia, dân tộc trên thế giới để cùng phát triển, Người đã nỗ lực không mệt mỏi để tăng cường tình đoàn kết, hữu nghị của cộng đồng quốc tế, gắn cách mạng Việt Nam với cách mạng thế giới. Hồ Chí Minh khẳng định: “Cách mạng Việt Nam là một bộ phận của cách mạng thế giới”, do đó sự đoàn kết và ủng hộ của cộng đồng quốc tế có ý nghĩaquan trọng đối với thắng lợi của cách mạngViệt Nam. Đồng thời, thắng lợi của cách mạngViệt Nam sẽ góp phần tích cực cho sự nghiệp cách mạngthế giới, vì hòa bình và tiến bộ của nhân loại.

Dưới sự lãnh đạo đúng đắn của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta, sức mạnh của toàn dân tộcđã đượcphát huy cao độ, kết hợp với sức mạnh thời đại, tạo thành sức mạnh tổng hợp. Nhờ đó, cách mạngViệt Nam đã giành được những thắng lợi to lớn, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng của nhân dân thế giới.

Với truyền thống văn hóa dân tộc, trong Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự định đến ngày kháng chiến thắng lợi, đất nước thống nhất, Người “sẽ thay mặt nhân dân ta đi thăm và cảm ơn các nước anh em trong phe xã hội chủ nghĩa, và các nước bầu bạn khắp năm châu đã tận tình ủng hộ và giúp đỡ cuộc chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta”⁽¹⁾.

Chủ tịch Hồ Chí Minh trăn trở, day dứt về sự bất hòa trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, với trách nhiệm của một người cộng sản, Người tự sự: “Là một người suốt đời phục vụ cách mạng, tôi càng tự hào với sự lớn mạnh của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế bao nhiêu, thì tôi càng đau lòng bấy nhiêu vì sự bất hòa hiện nay giữa các đảng anh em!”⁽²⁾. Người  nhắc nhở Đảng ta: “Tôi mong rằng Đảng ta sẽ ra sức hoạt động, góp phần đắc lực vào việc khôi phục lại khối đoàn kết giữa các đảng anh em trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lêninvà chủ nghĩaquốc tế vô sản, có lý, có tình”⁽³⁾.

Thực hiện Di chúc của Người, Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đã thực thi đường lối đối ngoại đoàn kết, rộng mở, trên tinh thần quốc tế vô sản trong sáng. Do đó, đã nhận được sự ủng hộ và giúp đỡ rộng rãi của nhân dân thế giới, góp phần tích cực vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Từ thực tiễn, Đảng ta đúc rút một trong những bài học lớn là: “kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, sức mạnh trong nước và sức mạnh quốc tế. Trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng cần kiên định ý chí độc lập, tự chủ và nêu cao tinh thần hợp tác quốc tế, phát huy cao độ nội lực, đồng thời tranh thủ ngoại lực, kết hợp yếu tố truyền thống với yếu tố hiện đại”⁽⁴⁾.

Trong bối cảnh quan hệ quốc tế hiện nay, hội nhập và toàn cầu hóa có nhiều thuận lợi đan xen những thách thức và bất ổn về an ninh, chính trị, khủng hoảng kinh tế trên phạm vi toàn cầu. Bên cạnh khó khăn, vẫn có những nhân tố thuận lợi và cơ hội để thúc đẩy sự phát triển kinh tế, văn hóa dựa trên cơ sở hợp tác giữa các quốc gia.

Nhận thức được những thay đổi đó, Đảng ta đã xây dựng đường lối đối ngoại: Việt Nam sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, góp phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới. Hợp tác bình đẳng, cùng có lợi với tất cả các nước, trên cơ sở duy trì quan hệ với các bạn bè truyền thống, đồng thời chủ động mở rộng quan hệ hợp tác với các nước, các tổ chức quốc tế, tăng cường sự hiểu biết và hợp tác lẫn nhau. Đảng ta khẳng định,phải nắm bắt, phân tích, nhận định đúng về sự thay đổi của tình hình thế giới, tình hình khu vực, xu thế của sự phát triển, từ đó đề ra chủ trương, đường lối phù hợp, nhằm phát huy hết tiềm năng nội lực, huy động được tối đa các nguồn đầu tư nước ngoài, trên cơ sở mở rộng hợp tác quốc tế toàn diện, theo nguyên tắc tôn trọng lẫn nhau, bình đẳng và cùng có lợi.

Đảng ta khẳng định “Trước sau như một ủng hộ các đảng cộng sản và công nhân, các phong trào tiến bộ xã hội trong cuộc đấu tranh vì những mục tiêu chung của thời đại”.

Đảng ta xác định mục tiêu đối ngoại: “lấy việc giữ vững môi trường hoà bình, ổn định để phát triển kinh tế - xã hội là lợi ích cao nhất của Tổ quốc”⁽⁵⁾. Để thực hiện được mục tiêu đó,nhiệm vụ của công tác đối ngoại là tăng cường mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, phát huy tối đa nguồn lực trong nước, kết hợp với nguồn lực bên ngoài, góp phần thúc đẩy công cuộc CNH, HĐH, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Về quan điểm chỉ đạo: Kiên định nguyên tắc độc lập, thống nhất và CNXH; đồng thời phát huy trí tuệ của nhân dân, sáng tạo, năng động, linh hoạt về sách lược⁽⁶⁾; chủ động hội nhập quốc tế theo tinh thần phát huy tối đa nội lực, nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế, bảo đảm độc lập, tự chủ và định hướng XHCN, bảo vệ lợi ích dân tộc, an ninh quốc gia, giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc, bảo vệ môi trường.

Phương châm đối ngoại: Hợp tác bình đẳng, cùng có lợi; đấu tranh chống lại sự áp đặt trong quan hệ hợp tác quốc tế; xác định nội lực là nhân tố quyết định, đồng thời tranh thủ tối đa nguồn lực bên ngoài; thực hiện nhất quán chủ trương đa dạng hoá, đa phương hoá trong quan hệ quốc tế. Kết hợp hài hòa, linh hoạt giữa mở rộng quan hệ song phương và đa phương; trong hội nhập phải thường xuyên đề cao cảnh giác trước các thế lực thù địch lợi dụng quan hệ hợp tác kinh tế thương mại và giao lưu văn hoá để can thiệp vào công việc nội bộ của Việt Nam; xây dựng nền kinh tế nhiều thành phần, mở cửa với thế giới nhưng phải giữ vững độc lập tự chủ và định hướng XHCN.

Thực thi đường lối đối ngoại rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa, hợp tác và hội nhập, trong thời kỳ đổi mới Việt Nam đã đạt đượcnhững thành tựu quan trọng, từng bước phá vỡ thế bao vây cấm vận của các thế lực thù địch, chủ động hội nhập với cộng đồng quốc tế, trước hết là với các nước trong khối ASEAN; với Nhật Bản và nhiều quốc gia, tổ chức quốc tế  khác. Song song với việc thiết lập quan hệ và trở thành thành viên chính thức của ASEAN,là bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, với Mỹ, với EU (Liên minh châu Âu). Trên tinh thần “gác lại quá khứ, hướng tới tương lai”, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với gần 180 quốc gia và vùng lãnh thổ; ký kết hiệp định hợp tác chiến lược, toàn diện với Nga, Mỹ, Trung Quốc, EU...

Qua 45 năm Đảng và nhân dân ta thực hiện Di chúc, nhất là trong chặng đường gần 30 năm tiến hành công cuộc đổi mới, đã đạt được những thành tựu to lớn, có nghĩa lịch sử.

Về kinh tế, nền kinh tế nước ta phát triển mạnh theo cơ chế thị trường định hướng XHCN. Vị thế của Việt Nam đã thay đổi, được nâng lên một cách căn bản cả về thế và lực, đất nước đang đứng trước những cơ hội và triển vọng to lớn trong quá trình phát triển, đưa nước ta sang một giai đoạn mới, tiếp tục “phát triển trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế toàn diện và sâu sắc hơn⁽⁷⁾. Việt Nam ngày càng khẳng định vị thế trên diễn đàn chính trị, kinh tế, văn hóa của cộng đồng quốc tế. Đó là bằng chứng sinh động cho những thành công của đường lối hội nhập của Đảng ta.

Trên lĩnh vực quan hệ kinh tế đối ngoại, Việt Nam đã tạo dựng được quan hệ hợp tác kinh tế thương mại với trên 230 quốc gia và vùng lãnh thổ. Tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế đã từng bước đưahoạt động của các doanh nghiệp và cả nền kinh tế vào môi trường cạnh tranh lành mạnh.Tư duy làm ăn mới, lấy hiệu quả sản xuất kinh doanh làm thước đo và đội ngũ các nhà doanh nghiệp mới năng động, sáng tạo có kiến thức quản lý đang hình thành. Nhiều doanh nghiệp đã chủ động đổi mới công nghệ, đổi mới quản lý, nâng cao năng suất và chất lượng, góp phần quan trọng vào sự phát triển của nền kinh tế đất nước. Những kết quả đó không chỉ đánh dấu bước trưởng thành vượt bậc, sự phát triển về chất của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta, mà còn được cộng đồng quốc tế ghi nhận, là một bộ phận trong những thành tựu đạt được của công cuộc đổi mới ở Việt Nam.  

Với sự đóng góp tích cực của kinh tế đối ngoại, từ một nền kinh tế nghèo nàn, lạc hậu, thiếu thốn đủ thứ, là quốc gia nông nghiệp mà phải thường xuyên nhập khẩu lương thực, đến nay, Việt Nam đang tiến nhanh, tiến vững chắctrên con đường hội nhập với sự tăng trưởng kinh tế  mạnh mẽ. Việt Nam là một trong những nước đứng hàng đầu thế giới về xuất khẩu nông sản, và nhiều mặt hàng như da giày, đồ gỗ... Hiện nay, uy tín và vị thế kinh tế của Việt Nam ngày càng được khẳng định, trở thành một đối tác quan trọng của khu vực và thế giới.

Về chính trị: tháng 10-2007, Đại hội đồng Liên Hợp quốc đã bầu Việt Nam làm Uỷ viên không thường trực Hội đồng Bảo an (nhiệm kỳ 2008-2009); năm 2013, Việt Nam là thành viên chính thức của Hội đồng Nhân quyền thế giới. Đây là những sự kiện quan trọng đánh dấu vị thế của Việt Nam tại Liên Hợp quốc, là cơ hội để Việt Nam nâng cao vai trò, vị thế của mình trên trường quốc tế; đồng thời là những minh chứng cụ thể, sinh động về tính đúng đắn, linh hoạt, phù hợp của đường lối đối ngoại mà Đảng, Nhà nước và nhân dân ta thực hiện trong mấy chục năm qua. Đồng thời, khẳng định giá trị trường tồncủaDi chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Đã 45 năm Bác Hồ kính yêu vĩnh biệt chúng ta, nhưng những quan điểm của Người về đoàn kết quốc tế, về phát huy sức mạnh dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại, vẫn mang tính thời sự và có giá trị sâu sắc, bền vững. Điều đó nhắc nhở chúng ta phải tiếp tục nghiên cứu, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh và những lời căn dặn của Người trong Di chúc, để  mở rộng hơn nữa quan hệ hợp tác quốc tế toàn diện hơn, hiệu quả hơn trong bối cảnh quan hệ quốc tế hiện nay.

______________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 9-2014

(1), (2), (3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, tr.509, 511, 511

(4) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.66

(5), (6) Ban chỉ đạo tổng kết lý luận, Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận - thực tiễn qua 20 đổi mới (1986 - 2006), Lưu hành nội bộ, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, tr.94.

 (7) Trương Tấn Sang: “Để nền kinh tế nước ta hội nhập thành công và phát triển bền vững”, theo http://www.tapchicongsan.org.vn

PGS, TS Trần Minh Trưởng

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh