PGS, TS Lê Quốc Lý, Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; đ/cMa Quang Trung, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác vàPhát triển nông thôn – Bộ Nông nghiệp vàPhát triển nông thônchủ trì Hội thảo. Tham dự Hội thảo có đại diện lãnh đạo các ban, ngành cùng đông đảo các nhà khoa học thuộc các cơ quan, viện nghiên cứutrong và ngoài Học viện.

10 báo cáo tham luận cùng các ý kiến thảo luận tại Hội thảo tập trung làmrõLuật HTX 2012 ra đời và có hiệu lực thực hiện nhằm đưa phong trào HTX Việt Nam phát triển theo nguyên tắc HTX có hiệu quả và phục vụ tốt hơn cộng đồng thành viên tham gia, loại hình tổ chức sản xuất kinh doanh này tiếp cận sát hơn nữa với các nguyên tắc HTX do Liên minh HTX quốc tế (ICA) đưa ra, tạo hành lang pháp lý để HTX ở Việt Nam hội nhập sâu thêm vào phong trào HTX thế giới, và xóa đi những mặc cảm về HTX cũ trước đây đã không còn được người dân hưởng ứng, tham gia xây dựng. Thực tiễn 3 năm triển khai Luật HTX 2012 cho thấy, có nhiều vấn đề phức tạp, vướng mắcnày sinh như:hiện tượng HTX chuyển đổi qua loa, hình thức, “bình mới rượu cũ”, không thay đổi được về chất, nên vẫn còn tình trạng HTX hoạt động kém hiệu quả, trì trệ;mục đích chuyển đổi theo Luật HTX 2012 không đạt yêu cầu. Thực tế trên đang đặt ra nhữngvấn đề lớn đối với các cơ quan quản lý nhà nước, cũng như các cơ quan nghiên cứu, hoạch định chính sách, pháp luật đối với HTX.

Các tham luận trao đổi để làm rõ khái niệm, bản chất của chuyển đổi HTX nông nghiệptheo Luật HTX 2012, thực trạng chuyển đổi hình thức tổ chức, phương thức hoạt động của HTX, khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện và đề xuất quan điểm và định hướng giải pháp.

Trao đổivề vị trí, vai trò của HTX NN trong nông nghiệp, nông thôn Việt Nam,TS Nguyễn Danh Lợi nhấn mạnh: trong quá trình đổi mới, kinh tế tập thể với trọng tâm và HTXnông nghiệp là một trong những nội dung được Đảng tatập trung lãnh đạo và chỉ đạo. Quan điểm về vị trí, vai trò và nguyên tắc hoạt động của HTX được xác định rõ tại Nghị quyết 10-NQ/TW của Bộ Chính trị(1988) và được khẳng định lại trong các kỳ Đại hội, trong Cương lĩnh năm 1991 và Cương lĩnh 2011. Đồng thời, trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo thực tiễn, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương,chính sách nhằm củng cố, phát triển mô hình và phương thức hoạt động của HTX nông nghiệp phù hợp với kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, đến nay, kinh tế tập thể với nòng cốt là hợp tác xã chưa có nhiều chuyển biến.

Phát biểu tại Hội thảo, TS Đào Thế Anh, Phó Viện trưởng Viện Cây lương thực – Bộ Nông nghiệp vàPhát triển nông thôn trình bày thực trạng chuyển đổi hình thức tổ chức, phương thức hoạt động HTX NN theo Luật HTX 2012. Theo đó, đến hết 30-6-2016, toàn quốc có 10.854 HTXnông nghiệp trong đó có 69,9% tổng số xã nông nghiệp tổ chức lại hoạt động theo Luật HTX 2012 (ởđồng bằng sông Hồng đạt tỷ lệ chuyển đổi 56,5%, Bắc Trung Bộ là 58,1%, Đông Bắc bộ là 49,6% và Đồng bằng sông Cửu Long là 68,9%). Có 3.272 HTX (30.1%tổngsố HTX NN)chưa tổ chức lại hoạt động theo Luật HTX 2012 trong đó, có đến 1.245 HTX hoạt động không hiệu quả, đang ngừng hoạt động (chiếm 11.6% HTX NN), 2.018 HTX chậm chuyển đổi (chiếm 18.6% HTX NN). Dự kiến sẽ giải thể tiếp 477 HTX trong năm 2016.

Như vậy, việc triển khai Luật HTX 2012 diễn ra khá chậm, phần lớn các HTX NN đăng kí lại hoạt động còn mang tính hình thức, phương thức hoạt động chưa có sự thay đổi, tư duy còn nặng về hành chính, bao cấp theo hìnhthức HTX kiểu cũ.

ThS Nguyễn Minh Tuấn, Trưởng ban Chính sách và phát triển HTX – Liên minh HTX Việt Nam nêu một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình đăng kí lại HTX NN theo Luật HTX 2012: Thứ nhất, nhiều văn bản dưới luật chậm hoặc chưa được ban hành, cụ thể: cho đến nay, Bộ Kế hoạch và đầu tư chưa có văn bản hướng dẫn về đăng kí lại HTX, Bộ Tài chính chưa có thông tư hướng dẫn về mức chi hỗ trợ HTX. Thứ hai, khó khăn trong công tác đăng kí lại do nhiều tỉnh chưa có kinh phí hỗ trợ.Theo Điều 62, Nghị định 93 có quy định về kinh phí hỗ trợ đăng kí hoạt động lại HTX, đến nay, nhiều tỉnh, thành phố chưa cấp theo quy định;tình trạng cấp kinh phí hỗ trợ không đồng đều giữa các tỉnh, thành, nơi nhiều, nơi ít, có nơi không có. Thứ ba, khó khăn trong công tác chỉ đạo ở địa phương chưa thực sự sâu sát, quyết liệt. Từ thời điểm Luật HTX 2012 có hiệu lực từ 1-1-2013, các HTX phải tiến hành rà soát, chuẩn bị phương án và tiến hành chuyển đổi đăng kí lại, tuy nhiên giai đoạn 2014-2015 là giai đoạn cao trào tiến hành chuyển đổi lại trùng với giai đoạn diễn rađại hộiđảng bộ các cấp, vì vậy công tác đăng kí chuyển đổi chưa được tập trung cao độ. Thứ tư, năng lực, trình độ của cán bộ làm công tác quản lý nhà nước, hỗ trợ các HTX đăng kí chuyển đổi lại HTX còn hạn chế, công tác tuyên truyền, phổ biến giáodục pháp luật về HTX chưa được đào tạobài bản. Thứ năm, khó khăn về mặt nhận thức và năng lực nội tại của các HTX. Trong giai đoạn trước chuyển đổi, công tác hạch toán kế toán chưa khoa học, việc đánh giá tài sản, vốn góp phục vụ công tác chuyển đổi còn nhiều khó khăn.

Phát biểu tại Hội thảo, PGS, TS Chu Tiến Quang đưa ra 5 quan điểm và 9 nhóm giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi về tổ chức và hoạt động có hiệu quả theo Luật HTX 2012, phục vụ xây dựng nông thôn mới. Nội dung chủ yếu tập trung: Chuyển đổi HTX theo Luật HTX 2012 không chỉ coi trọng số lượng mà cần coi trọng chất lượng; phải tôn trọng tính tự nguyện, tự giác và ý chí của các thành viên HTX; tránh can thiệp trái luật vào quyền tự chủ, tự quyết của các thành viên HTX và loại bỏ các hành xử “xin-cho” và “áp đặt” trong chỉ đạo của chính quyền các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội, Liên minh HTX vào quá trình chuyển đổi về tổ chức và hoạt động của HTX NN; cần tạo dựng và duy trì môi trường kinh tế lành mạnh để thúc đẩy chuyển đổi về tổ chức và hoạt động của HTX NN thành công và phát triển bền vững…

Đặc biệt, Hội thảo có sự tham gia đóng góp ý kiến, chia sẻ những kinh nghiệm thực tiễn, tổ chức lại HTX thành công theo Luật HTX 2012 của một số chủ nhiệm HTX đến từ HTX Phú Phương, HTX Dương Liễu, HTX Đan Phượng và HTX Lĩnh Nam.

Bảo Ngọc