Xây dựng văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ ở Việt Nam hiện nay

TS NGUYỄN VIỆT ANH
Viện Văn hóa và Phát triển,
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

1. Mở đầu

Trong nền hành chính công vụ, văn hóa liêm chính có vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực, hiệu quả lãnh đạo, quản lý, điều hành và quản trị quốc gia; tạo môi trường khách quan, minh bạch, góp phần xây dựng bộ máy của hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Thực hiện nghiêm văn hóa liêm chính, tiết kiệm sẽ đẩy lùi nạn tham nhũng, lãng phí, những hành vi tiêu cực, bảo đảm kỷ luật, kỷ cương và sự nghiêm minh của pháp luật; khắc phục và đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên. Trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước đang đối diện với nhiều khó khăn, thách thức, mỗi cán bộ, công chức, viên chức càng cần phải nêu cao văn hóa liêm chính để xây dựng một nền công vụ chuyên nghiệp, minh bạch và hiệu quả; tạo dựng niềm tin, sự tín nhiệm của người dân vào hệ thống chính trị, từ đó thúc đẩy sự phát triển đất nước.

Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh yêu cầu đội ngũ cán bộ, đảng viên phải rèn luyện đức tính liêm khiết, xây dựng văn hóa tiết kiệm, không tham nhũng, lãng phí; tiếp tục xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa kiến tạo, phát triển, liêm chính, hành động; đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; tạo đột phá trong cải cách hành chính.

Hội nghị Trung ương 6 khóa XIII, Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9-11-2022 về việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới. Mục tiêu tổng quát mà Nghị quyết đề ra đối với đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức là phải có đủ phẩm chất, năng lực, thực sự chuyên nghiệp, liêm chính.

2. Nội dung

2.1. Quan niệm về văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ

Ngày nay, các quốc gia tiến bộ đều hướng tới xây dựng một nền công vụ chuyên nghiệp, trong sạch, minh bạch, khách quan, là yếu tố cơ bản để bảo đảm bộ máy nhà nước hoạt động hiệu lực, hiệu quả nhằm mục đích phục vụ người dân. Để đạt được mục tiêu này, cần thực hiện đồng bộ nhiều yếu tố. Một trong những yếu tố quan trọng là xây dựng, hình thành và lan tỏa những giá trị cơ bản để định hướng hoạt động công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức. Xây dựng văn hóa liêm chính là một nhiệm vụ trọng tâm nhằm tăng cường hiệu lực hiệu quả thực thi công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.

Theo Từ điển tiếng Việt, “liêm chính” là đạo đức của người có chức trách, ngay thẳng và trong sạch⁽¹⁾. Theo từ điển tiếng Anh, “liêm chính”- (Integrity) là đặt nghĩa vụ công vụ lên trên lợi ích cá nhân. Đội ngũ cán bộ, công chức là người được nhà nước giao quyền, ủy quyền, có chức trách, nhiệm vụ thay mặt nhà nước quản lý lĩnh vực được giao theo quy định pháp luật. Do vậy, liêm chính là giá trị cốt lõi đạo đức công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, là một giá trị nền tảng trong hoạt động công vụ để bảo đảm quyền lực nhà nước được thực thi hiệu quả, đúng pháp luật, thúc đẩy tiến bộ và công bằng xã hội.

Khi nghiên cứu về tính liêm chính, Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI) cũng đưa ra khái niệm “Liêm chính” là “những ứng xử và hành động theo nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức hoặc đạo lý được các cá nhân cũng như tổ chức chấp nhận nhằm ngăn chặn tham nhũng”⁽²⁾.

Trong tác phẩm: “Sửa đổi lối làm việc” (năm 1947), khi nói về “cần, kiệm, liêm, chính” - những phẩm chất “nền tảng” của con người, của xã hội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã giải nghĩa: Liêm là “quang minh chính đại, không bao giờ hủ hóa”, “là trong sạch không tham lam”⁽³⁾. Chính “nghĩa là không tà, nghĩa là thẳng thắn, đúng đắn. Điều gì không đúng đắn, thẳng thắn, tức là tà”(...). Làm việc CHÍNH, là người THIỆN”⁽⁴⁾. Liêm chính là giá trị đạo đức cơ bản, là thước đo, chuẩn mực đối với người cán bộ, công chức không chỉ trong công tác mà còn trong cuộc sống thường ngày. Liêm chính có nền tảng cơ bản từ sự nắm vững và thực hành các chuẩn mực đạo đức công vụ, đạo đức cá nhân.

Đại hội XIII của Đảng đã nhấn mạnh “tiếp tục xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa kiến tạo phát triển, liêm chính, hành động”⁽⁵⁾, đồng thời yêu cầu đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức phải rèn luyện đức tính liêm khiết, xây dựng văn hóa tiết kiệm, không tham nhũng, lãng phí. Mỗi cán bộ, công chức thực hiện tốt văn hóa liêm chính sẽ góp phần xây dựng bộ máy nhà nước trong sạch, vững mạnh. Văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ được hình thành từ sự tự rèn luyện đạo đức và bản lĩnh của mỗi cá nhân và các quy định về kỷ luật đảng, cơ chế giám sát, chính sách, luật pháp chặt chẽ, môi trường làm việc tích cực, văn minh, minh bạch.

Từ những quan điểm nêu trên, có thể rút ra khái niệm về văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ như sau: Văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ là tập hợp những chuẩn mực, giá trị trong hoạt động công vụ như lòng trung thực, sự ngay thẳng, minh bạch, công bằng nhằm điều chỉnh thái độ, hành vi của đội ngũ cán bộ, công chức. Những chuẩn mực, giá trị này được đội ngũ cán bộ, công chức tôn trọng, chia sẻ, lan tỏa, thực hành, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động công vụ theo hướng chuyên nghiệp, trách nhiệm, từ đó xác lập niềm tin, đạo đức, truyền thống của một nền công vụ.

Văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ được biểu hiện dưới những hình thức cụ thể như sau:

Thứ nhất, văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ biểu hiện qua tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức trong thực thi công vụ. Đội ngũ cán bộ, công chức được Nhà nước trao quyền đại diện để quản lý các lĩnh vực của đời sống xã hội. Trách nhiệm công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức là xác định rõ chức trách, vị trí, vai trò và quyết tâm thực thi, hoàn thành nhiệm vụ. Để bảo đảm hoạt động công vụ được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả, mỗi cán bộ, công chức phải thực hiện đúng, đầy đủ, có trách nhiệm cao các nhiệm vụ được giao.

Một nền công vụ trách nhiệm có thể được hiểu là nền công vụ mà các chủ thể công vụ thực hiện các nghĩa vụ, quyền hạn được giao một cách tự giác và đạt kết quả tốt. Đồng thời, sẵn sàng chịu trách nhiệm về kết quả thực thi những nghĩa vụ, quyền hạn đó, không thoái thác trách nhiệm, không đổ lỗi cho người khác, cho tập thể. Sẵn sàng chịu trách nhiệm, nhận lỗi và nỗ lực khắc phục hậu quả nếu mắc sai sót, khuyết điểm trong khi thực thi công vụ.

Thứ hai, văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ thể hiện ở việc thực thi công vụ với tinh thần khách quan, công tâm, không vụ lợi cá nhân. Trong quá trình thực thi công vụ, đội ngũ cán bộ, công chức có lúc gặp những tình huống nếu thực hiện nghiêm túc, đúng đắn, trách nhiệm, quyền hạn được giao có thể sẽ xung đột với lợi ích cá nhân. Đối với những tình huống như vậy, văn hóa liêm chính được thẩm thấu, lan tỏa trở thành bệ đỡ tinh thần, điểm tựa của cán bộ, công chức trong thực thi công vụ. Người cán bộ, công chức có nền tảng văn hóa liêm chính luôn đặt lợi ích của Nhà nước và nhân dân lên trên lợi của ích cá nhân để thực thi công vụ với sứ mệnh phụng sự, công tâm, trung thực, không lợi dụng quyền hạn, chức trách để thực hiện những hoạt động hướng tới lợi ích cá nhân.

Thứ ba, văn hóa liêm chính thể hiện trong việc tự giác sử dụng an toàn, tiết kiệm tài sản nhà nước, sử dụng thời gian, các nguồn lực khác hiệu quả. Tài sản nhà nước là tài sản được hình thành từ ngân sách nhà nước hoặc có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước, thuộc sở hữu, quản lý của Nhà nước, bao gồm nhà, công trình công cộng, công trình kiến trúc và tài sản khác thuộc sở hữu nhà nước; tài sản từ nguồn viện trợ, tài trợ, đóng góp của tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước cho Nhà nước mà trong quá trình thực thực thi công vụ, đội ngũ cán bộ, công chức được phép sử dụng. Cán bộ, công chức phải có ý thức trong sử dụng tài sản công được giao, sử dụng một cách tiết kiệm, đúng mục đích, hiệu quả; bảo vệ các tài sản công để không bị thất thoát, lãng phí. Trong bài viết Chống lãng phí, đăng trên Báo Quân đội nhân dân, ngày 13-10-2024, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ ra những biểu hiện cụ thể như lãng phí tài nguyên thiên nhiên; lãng phí tài sản công do quản lý, sử dụng chưa hiệu quả... Tổng Bí thư cũng yêu cầu xây dựng văn hóa phòng, chống lãng phí; đưa thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trở thành “tự giác”, “tự nguyện”, “cơm ăn nước uống, áo mặc hàng ngày”, thể chế hóa thành các quy tắc đạo đức ứng xử, quy tắc đạo đức nghề nghiệp của cán bộ, công chức.

Bên cạnh đó, một số biểu hiện của lãng phí nguồn lực hiện nay, đó là: Chất lượng xây dựng, hoàn thiện pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn công cuộc đổi mới dẫn đến khó khăn, cản trở việc thực thi, gây thất thoát, lãng phí các nguồn lực. Lãng phí thời gian, công sức của doanh nghiệp, cá nhân khi thủ tục hành chính rườm rà. Dịch vụ công trực tuyến chưa thuận tiện và thông suốt. Một bộ phận cán bộ nhũng nhiễu, thiếu năng lực, né tránh, đùn đẩy công việc, sợ trách nhiệm, gây hệ quả là chất lượng và năng suất lao động thấp.

Thứ tư, văn hóa liêm chính thể hiện trong hoạt động phục vụ nhân dân với thái độ đúng mực và công bằng. Trong quá trình thực thi công vụ, nhiều cán bộ, công chức phải làm việc, tiếp xúc trực tiếp với tổ chức và công dân. Liêm chính trong quá trình thực thi công vụ được thể hiện ở thái độ phục vụ đúng mực, lịch sự, chuyên nghiệp và công bằng. Đó là thái độ gần gũi với người dân, khi giao tiếp với công dân phải có thái độ lịch sự, nghiêm túc, khiêm tốn, tôn trọng, lắng nghe nhân dân. Ngôn ngữ giao tiếp phải chuẩn mực, rõ ràng. Trong khi thực thi nhiệm vụ, không được gây khó khăn, phiền hà cho nhân dân. Thực hiện công vụ với tinh thần công tâm, khách quan.

Thứ năm, văn hóa liêm chính biểu hiện qua hành vi tự phê bình và phê bình thẳng thắn, không xu nịnh, nói đúng sự thật và sẵn sàng tương trợ nhau trong công việc. Đây là những biểu hiện của tinh thần trung thực, đặt lợi ích tập thể lên trên lợi ích cá nhân. Thẳng thắn và trung thực là những đức tính, những biểu hiện cơ bản của văn hóa liêm chính. Thẳng thắn, trung thực không chỉ là yêu cầu quan trọng đối với hoạt động công vụ mà còn là phẩm chất cần có của mỗi cá nhân. Chính vì vậy, cán bộ, công chức cần tự nhìn nhận được các sai lầm, khuyết điểm của bản thân, tự phê bình mình để có thể tiến bộ hơn trong công việc, hoàn thiện bản thân tốt hơn. Tự phê bình và phê bình phải dựa trên tinh thần khách quan, trung thực, thẳng thắn, cầu thị, nghiêm túc để sửa chữa khuyết điểm và phát huy ưu điểm. Tự phê bình và phê bình cần dựa trên tinh thần khách quan, trung thực, thẳng thắn, cầu thị, nghiêm túc, không dùng những lời lẽ thiếu văn hóa để chỉ trích với mục đích hạ thấp uy tín đồng nghiệp, làm mất đi ý nghĩa tích cực của hoạt động này.

Trong quá trình tiến hành tự phê bình và phê bình, cần phải khách quan, trung thực, công tâm và công khai, “không đặt điều”, “không thêm bớt”. Khi góp ý, phải thẳng thắn, chân thành, có tình, có lý, làm cho người được góp ý “tâm phục, khẩu phục”. Phê bình phải tránh động cơ vụ lợi, ích kỷ, hẹp hòi, hoặc thành kiến cá nhân, không thừa nhận thành tích của nhau, lợi dụng phê bình để đả kích, thổi phồng khuyết điểm, nhằm hạ uy tín, “hạ bệ” lẫn nhau, gây mất đoàn kết nội bộ. Đặc biệt, không được lợi dụng tự phê bình và phê bình để mỉa mai, “đâm thọc”, gây khó chịu, khó tiếp thu, gây ra tự ái hoặc hiểu lầm cho người bị phê bình; nhất là tránh tình trạng ai hợp với mình thì người xấu cũng cho là tốt, việc dở cũng cho là hay, rồi bao che cho nhau, ủng hộ lẫn nhau. Ai không hợp với mình thì người tốt cũng cho là xấu, việc hay cũng cho là dở, rồi tìm cách dèm pha, nói xấu, tìm cách dìm người đó xuống. Hệ quả tất yếu là dẫn đến việc các thành viên trong cơ quan, đơn vị nghi kỵ, thiếu tin tưởng nhau, khiến chất lượng thực thi công vụ bị ảnh hưởng tiêu cực.

Văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ còn thể hiện ở tinh thần hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau của đội ngũ cán bộ, công chức khi thực thi nhiệm vụ. Tinh thần giúp đỡ lẫn nhau trong công sở là một yếu tố tích cực, giúp tăng cường sự gắn kết giữa các cá nhân và tập thể, đồng thời góp phần xây dựng văn hóa công vụ lành mạnh và hiệu quả. Khi cán bộ, công chức đoàn kết, tương trợ lẫn nhau để hoàn thành tốt công việc chung, môi trường làm việc sẽ trở nên gắn bó và tạo động lực thúc đẩy tập thể cùng phát triển. Mỗi cán bộ, công chức phải chủ động nâng cao năng lực công tác của bản thân và sẵn sàng giúp đỡ đồng nghiệp hoàn thành nhiệm vụ, nâng cao kỹ năng, kiến thức, thái độ, trách nhiệm với công việc là một biểu hiện của liêm chính trong hoạt động công vụ.

2. 2. Vai trò của văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ

Thứ nhất, văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ góp phần xây dựng nền hành chính phục vụ, hiệu lực, hiệu quả, trong sạch, vững mạnh. Ở phạm vi nền hành chính quốc gia, liêm chính là điều kiện, là một yêu cầu của xây dựng Chính phủ kiến tạo, phục vụ. Văn hóa liêm chính là yêu cầu, đòi hỏi của bất cứ chế độ chính trị nào, bất cứ quốc gia nào. Nó được biểu hiện trong hành vi của cá nhân ứng xử với người khác, với tổ chức và với công việc trong thực thi công vụ.

Xây dựng văn hóa liêm chính của đội ngũ cán bộ, công chức là nền tảng để xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Cán bộ, công chức phải nhận thức rõ và trọng liêm sỉ, giữ gìn danh dự, uy tín của bản thân, của cơ quan, đơn vị, biết hổ thẹn khi bản thân hay người thân có hành vi tiêu cực, vi phạm chuẩn mực liêm chính, chuẩn mực đạo đức xã hội.

Đại hội XIII của Đảng đã nhấn mạnh yêu cầu đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức phải có “đức tính liêm khiết, xây dựng văn hóa tiết kiệm, không tham nhũng, lãng phí”⁽⁶⁾, coi đây là yếu tố quan trọng trong xây dựng văn hóa Đảng và hệ thống chính trị, “tiếp tục xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa kiến tạo phát triển, liêm chính, hành động; đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, tạo đột phá trong cải cách hành chính”⁽⁷⁾. Xây dựng văn hóa liêm chính được Đảng đặc biệt nhấn mạnh trong bối cảnh công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đang được đẩy mạnh. Xây dựng Đảng và chỉnh đốn đội ngũ cán bộ phải bắt đầu từ việc xây dựng nền tảng đạo đức công vụ, mà cốt lõi là các giá trị liêm chính và trách nhiệm. Nền tảng này là yếu tố quyết định đến sự trong sạch, vững mạnh của Đảng, thể hiện văn hóa của Đảng và là biểu hiện văn minh, tiến bộ của đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Thứ hai, một nền công vụ được xây dựng trên nền tảng giá trị văn hóa liêm chính của đội ngũ cán bộ, công chức góp phần gia tăng niềm tin của người dân vào bộ máy nhà nước. Niềm tin, sự cảm mến của người dân vào bộ máy nhà nước được củng cố bởi một số yếu tố như:

(i) Người dân ghi nhận, đánh giá nền công vụ thực sự liêm chính, phục vụ, vì dân. Như đã phân tích ở trên, văn hóa liêm chính là những chuẩn mực, giá trị cơ bản mà bất cứ một nền công vụ phục vụ nào cũng cần hướng tới, là hệ thống các giá trị, chuẩn mực cơ bản chi phối quá trình nhận thức, cảm xúc, niềm tin, lý tưởng của từng cán bộ, công chức. Không chỉ tác động tới nhận thức, niềm tin, lý tưởng, văn hóa liêm chính còn định hướng hành vi công vụ, trở thành phương châm hành động cơ bản của đội ngũ cán bộ, công chức, góp phần hình thành một nền công vụ minh bạch, phục vụ, hiệu lực, hiệu quả.

(ii) Người dân tin tưởng về một nền công vụ minh bạch, ít hoặc không xảy ra các hiện tượng tham nhũng, tiêu cực. Một nền công vụ liêm chính thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, gia tăng tình cảm của người dân đối với bộ máy công quyền. Nền công vụ liêm chính góp phần nâng cao năng lực quản lý, điều hành của bộ máy nhà nước, đồng thời tạo sự minh bạch, công bằng trong thực thi chính sách, pháp luật, phòng ngừa tham nhũng, xung đột lợi ích. Xây dựng văn hóa liêm chính cho các cán bộ, công chức yêu cầu sự tự rèn luyện đạo đức và bản lĩnh của mỗi cá nhân để bồi đắp, phát huy sự ngay thẳng, không muốn, không cần tham nhũng, không dám và không thể tham nhũng.

Thứ ba, văn hóa liêm chính góp phần xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong kỷ nguyên mới. Văn hóa liêm chính là một bộ phận quan trọng của văn hóa công vụ, là chuẩn mực đạo đức công vụ cốt lõi của đội ngũ cán bộ, công chức. Văn hóa liêm chính thúc đẩy hoàn thiện văn hóa công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức. Văn hóa công vụ là văn hóa của tổ chức xã hội đặc thù, do chủ thể là đội ngũ cán bộ, công chức - những người có sứ mệnh cao cả trong tổ chức, thực thi quyền lực nhà nước, là một trụ cột quan trọng của nền văn hóa dân tộc. Khi văn hóa công vụ được hình thành, thẩm thấu vào hoạt động công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, sẽ tạo ra sự liên thông, củng cố, dẫn dắt nền văn hóa dân tộc.

Mặt khác, văn hóa công vụ hình thành và lan tỏa trong cộng đồng sẽ tạo ra cảm hóa, thuyết phục, hấp dẫn của bộ máy công quyền, củng cố niêm tin, trân trọng của người dân vào đội ngũ cán bộ, công chức. Từ đó, văn hóa công vụ góp phần dẫn dắt, quản lý xã hội, thể hiện chức năng, nhiệm vụ được giao của bộ máy nhà nước⁽⁸⁾. Liên thông và lan tỏa văn hóa giữa các tổ chức công quyền, với văn hóa xã hội là những vai trò quan trọng của văn hóa công vụ, góp phần bồi đắp tảng cho những giá trị, chuẩn mực văn hóa công vụ nói chung, văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ nói riêng. Đồng thời, phát huy ý nghĩa trong xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

2.3. Một số giải pháp phát huy vai trò văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ ở Việt Nam hiện nay

Một là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, đội ngũ cán bộ, công chức về sự cần thiết, ý nghĩa, vai trò của văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ. Trong thực hành văn hóa liêm chính, mỗi cán bộ, công chức cần nhận thức đúng đắn các chuẩn mực liêm chính, quán triệt những quan điểm của Hồ Chí Minh về công tác cán bộ, về bản chất, sứ mệnh của Nhà nước, của đội ngũ cán bộ, công chức, đó là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, lấy dân làm gốc.

Thực hiện giáo dục liêm chính thực chất, phù hợp trong nhà trường, gia đình và xã hội, trong mỗi cơ quan, tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị, trong đó chú trọng giáo dục các chuẩn mực liêm chính cho đội ngũ cán bộ, công chức để trở thành hạt nhân thực hành, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội.

Trong điều kiện hiện nay, cấp ủy, lãnh đạo các cơ quan, đơn vị cần tổ chức cho cán bộ, công chức, viên chức quán triệt, thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, các nghị quyết về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, như Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI về một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”; Kết luận số 21-KL/TW Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; thực hiện nghiêm các quy định của Đảng: Quy định số 37-QĐ/TW về những điều đảng viên không được làm; Quy định số 08-QĐ/TW về trách nhiệm nêu gương; Quy định số 41-QĐ/TW về miễn nhiệm, từ chức; Quy định số 214-QĐ/TW về tiêu chuẩn cán bộ cấp cao; Quy định số 22-QĐ/TW về kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng; Quy định số 69-QĐ/TW về kỷ luật tổ chức đảng và đảng viên vi phạm; Quy định số 80-QĐ/TW về phân cấp quản lý cán bộ. Đặc biệt là Quy định số 144-QĐ/TW ngày 9-5-2024 của Bộ Chính trị về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới, Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 16-01-2025 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; Đề án văn hóa công vụ…

Bên cạnh việc làm tốt công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức về văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ, cần tăng cường sự giám sát, kiểm tra và các chế tài xử lý vi phạm ở các cấp độ khác nhau, cao nhất là xử lý theo pháp luật đối với những hành vi vi phạm liêm, chính.

Hai là, hoàn thiện thể chế, pháp luật, quy tắc, chuẩn mực đạo đức công vụ. Ban hành và cụ thể hóa quy tắc ứng xử, chuẩn mực liêm chính cho từng vị trí việc làm. Quy định rõ trách nhiệm, quyền hạn, cơ chế kiểm soát nhằm tránh lạm quyền. Hoàn thiện các quy định về minh bạch tài sản, thu nhập. Đội ngũ lãnh đạo, quản lý trong các cơ quan, tổ chức công vụ cần có tầm nhìn chiến lược trong việc xác định tôn chỉ, mục tiêu, sứ mệnh mà cơ quan, tổ chức hướng đến. Trên cơ sở những quy định chung của Chính phủ và hướng dẫn của các bộ, ngành, các cơ quan, đơn vị căn cứ vào tính chất, đặc thù công việc chuyên môn, để xây dựng các quy tắc, chuẩn mực ứng xử, giao tiếp của cơ quan, đơn vị, tạo tình cảm tốt đẹp đối với nhân dân.

Trong điều kiện hiện nay, để góp phần lan tỏa, thực hành hiệu quả văn hóa công vụ, cần xây dựng, hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách hợp lý nhằm thu hút được nguồn nhân lực chất lượng cao. Các điều kiện công tác, chế độ đãi ngộ, khen thưởng, bổ nhiệm cần tạo được động lực để cán bộ, công chức có phẩm chất, năng lực tận tâm với công việc, yên tâm công tác. Đồng thời, cần tạo dựng hàng lang pháp lý nhằm siết chặt kỷ luật lao động, hình thành phong cách sống, phong cách làm việc theo Hiến pháp, pháp luật, nội quy, quy chế của cơ quan, đơn vị. Bên cạnh ý thức công dân, ý thức nghề nghiệp thì việc nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật là điều kiện căn bản, nền tảng để văn hóa liêm chính, văn hóa công vụ được duy trì một cách thường xuyên, liên tục.

Ba là, phát huy trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu. Sự nêu gương của người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải bao hàm cả gương mẫu thực hành liêm chính, minh bạch, công tâm. Gắn trách nhiệm người đứng đầu với phòng chống tham nhũng, tiêu cực và thực hành văn hóa liêm chính trong đơn vị. Xây dựng hình ảnh lãnh đạo nói đi đôi với làm, từ đó lan tỏa chuẩn mực liêm chính cơ quan, đơn vị. Thực hiện tốt các quy định về trách nhiệm nêu gương như: Quy định số 08-QĐi/TW ngày 25-10-2018 của Ban Chấp hành Trung ương về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương, Quy định số 144 ngày 9-5-2024 về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên giai đoạn mới.

Bốn là, đẩy mạnh chuyển đổi số để hạn chế sự tiếp xúc trực tiếp giữa cán bộ, công chức với người dân và doanh nghiệp. Áp dụng dịch vụ công trực tuyến mức độ 3-4 để giảm môi trường dễ phát sinh nhũng nhiễu. Tránh tình trạng nộp hồ sơ trực tuyến nhưng bổ sung hồ sơ trực tiếp. Xây dựng hệ thống quản lý hồ sơ, công việc trên môi trường số giúp theo dõi, giám sát và chịu trách nhiệm rõ ràng. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn trong phòng ngừa sai phạm, rủi ro tham nhũng, tiêu cực, lãng phí

Năm là, tăng cường kiểm tra, thanh tra và xử lý nghiêm vi phạm. Kiểm tra định kỳ và đột xuất đối với các lĩnh vực nhạy cảm, dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực như đất đai, đầu tư, cấp phép. Làm tốt công tác kiểm tra, giám sát việc thực hành văn hóa liêm chính, sẽ giúp mỗi cơ quan, đơn vị đánh giá được thực trạng văn hóa công vụ, điều chỉnh, khắc phục những hiện tượng lệch chuẩn, những hành vi đi ngược lại lợi ích chung của tập thể, cộng đồng. Đồng thời, xử lý nghiêm và kịp thời các hành vi vi phạm liêm chính để tuyên truyền, tạo tính răn đe. Khen thưởng kịp thời các cán bộ gương mẫu, ưu tú trong thực hành văn hóa liêm chính, có sáng kiến, cải tiến công vụ, phục vụ hiệu quả người dân.

3. Kết luận

Các chuẩn mực văn hóa liêm chính đã được xây dựng, định hình tương đối rõ nét. Tuy nhiên, để các chuẩn mực đó thẩm thấu, lan tỏa trong hoạt động công vụ cần sự tự giác, tu dưỡng, rèn luyện, thống nhất hành động và cơ chế kiểm tra, giám sát minh bạch. Xây dựng văn hóa liêm chính đòi hỏi phải có quyết tâm cao, bởi văn hóa liêm chính tác động mạnh tới các quan hệ lợi ích của đội ngũ cán bộ, công chức. Văn hóa liêm chính không chỉ là lối sống, cách ứng xử của mỗi con người, mà còn là cốt lõi của văn hóa công vụ. Văn hóa liêm chính cần được phát triển trên các lĩnh vực công vụ để phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Mỗi cán bộ, công chức cần trau dồi văn hóa liêm chính, trọng danh dự để bồi đắp bản lĩnh, tinh thần trách nhiệm, góp phần vào xây dựng văn hóa công vụ, rộng hơn là xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

_________________

Ngày nhận bài: 10-11-2025; Ngày bình duyệt: 12-11-2025; Ngày duyệt đăng: 15-11-2025.

Email tác giả: vietanhlhp@yahoo.com

(1) Viện Ngôn ngữ học: Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Trung tâm từ điển học, năm 2002, tr. 567.

(2) Tài liệu hướng dẫn Ngôn ngữ đơn giản của Tổ chức Minh bạch Quốc tế, 2009.

(3), (4) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.6, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.127, 126.

(5), (6) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t.I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr. 284, 174.

(7) Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh: Giáo trình Văn hóa và Phát triển dùng cho hệ đào tạo cao cấp lý luận chính trị, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội, 2021, tr.167.