Nâng cao hiệu quả xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay

PGS, TS VŨ THỊ PHƯƠNG HẬU
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
ThS NGUYỄN THỊ KIM DUNG
TS TRẦN THÚY HOÀN
Trường Chính trị Nguyễn Văn Cừ tỉnh Bắc Ninh

1. Mở đầu

Xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế luôn được tỉnh Bắc Ninh quan tâm thực hiện. Tỉnh đã ban hành nghị quyết chuyên đề về phát triển văn hóa, con người Bắc Ninh đến năm 2030 đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, trong đó xác định các mục tiêu, nhiệm vụ và những giải pháp xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, văn hóa trong chính trị và kinh tế, trong đó trọng tâm cốt lõi là xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức có phẩm chất đạo đức, năng lực, uy tín; tận tụy, hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, gắn bó máu thịt với nhân dân; gắn với đẩy mạnh cải cách hành chính, đồng hành cùng doanh nghiệp, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh an toàn, minh bạch, thông thoáng và hấp dẫn.

Tuy nhiên, văn hóa trong chính trị và kinh tế tại Bắc Ninh còn nhiều hạn chế và đang đứng trước những thách thức, đòi hỏi có những giải pháp quyết liệt nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế ở tỉnh Bắc Ninh trong thời gian tới, góp phần xây dựng văn hóa và con người Bắc Ninh đậm bản sắc văn hóa Kinh Bắc.

2. Nội dung

2.1. Quan điểm văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế

Có nhiều cách hiểu về văn hóa trong chính trị và văn hóa trong kinh tế, xuất phát từ những cách hiểu khác nhau về văn hóa, kinh tế và chính trị. Văn hóa là một khái niệm đa nghĩa, gắn liền với hoạt động sống của con người, hình thành và phát triển trong quá trình hình thành và phát triển của nhân loại, trải qua quá trình lao động, sản xuất và sự sinh tồn của con người. UNESCO định nghĩa, văn hóa là tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo (của các cá nhân và cộng đồng) trong quá khứ và hiện tại. Qua nhiều thế kỷ, hoạt động sáng tạo ấy đã hình thành nên hệ thống các giá trị, các truyền thống và thị hiếu - những yếu tố xác định đặc tính riêng của mỗi dân tộc. Như vậy, văn hóa được hiểu là thuộc tính bản chất của con người, chỉ toàn bộ năng lực lao động sáng tạo của con người hướng tới cái đúng, cái tốt và cái đẹp để thúc đẩy sự phát triển của xã hội và hoàn thiện nhân cách con người.

Chính trị là một trong những lĩnh vực cơ bản của đời sống xã hội, phản ánh hoạt động giành, giữ và sử dụng quyền lực nhà nước (tức là quyền lực có tổ chức cao nhất trong xã hội). Theo nghĩa rộng, chính trị là toàn bộ các hoạt động có liên quan đến quyền lực, lợi ích và ảnh hưởng trong mọi tổ chức xã hội, không chỉ ở cấp nhà nước. Ở Việt Nam, hệ thống chính trị là một chỉnh thể thống nhất theo mô hình Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, Nhà nước quản lý, giai cấp công nhân và nhân dân lao động làm chủ (thông qua Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội).

Kinh tế là lĩnh vực hoạt động thực tiễn liên quan đến việc sản xuất, phân phối, trao đổi và tiêu dùng hàng hóa và dịch vụ trong xã hội. Kinh tế là hệ thống các hoạt động mà con người thực hiện để đáp ứng nhu cầu vật chất và tinh thần bằng cách sử dụng các nguồn lực có hạn như đất đai, lao động, vốn, công nghệ… Như vậy, kinh tế là tổng thể các yếu tố sản xuất, các mối quan hệ trong quá trình sản xuất và tái sản xuất xã hội. Nói đến kinh tế là nói đến sở hữu và lợi ích kinh tế được phản ánh qua thu nhập/lợi nhuận. Kinh tế cũng phản ánh các mối quan hệ tương tác giữa các chủ thể (cá nhân, nhóm, cộng đồng..) liên quan trực tiếp đến sản xuất, trao đổi, phân phối, lưu thông, tiêu dùng các loại sản phẩm hàng hóa, dịch vụ nhằm thỏa mãn nhu cầu khác nhau của mỗi cá nhân và cộng đồng với những nguồn lực có hạn.

Từ những khái niệm trên, có thể hiểu văn hóa trong chính trị và văn hóa trong kinh tế như sau:

Văn hóa trong chính trị được hiểu là hệ thống những giá trị, chuẩn mực, niềm tin, thái độ, biểu tượng… được chia sẻ trong cộng đồng, chi phối và định hướng hành vi của các cá nhân và tổ chức khi tham gia đời sống chính trị. Đó là quá trình xác lập những giá trị văn hóa (chân, thiện, mỹ) trong bộ máy chính trị và các hoạt động chính trị. Văn hóa trong chính trị thể hiện trong niềm tin, thái độ, chuẩn mực và hành vi của con người trong quá trình tham gia đời sống chính trị. Văn hóa chính trị góp phần định hình cách vận hành của hệ thống chính trị, tác động lớn đến mức độ ổn định của xã hội cũng như chất lượng dân chủ và hiệu quả quản trị nhà nước.

Ở Việt Nam, cốt lõi văn hóa trong chính trị là xây dựng văn hóa trong Đảng, trong các cơ quan nhà nước và các đoàn thể; là xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức có phẩm chất đạo đức cách mạng, tận tụy, hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Đây là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Văn hóa trong chính trị thể hiện qua việc thực hiện dân chủ hóa chính trị, các chủ thể tích cực, chủ động tham gia vào các hoạt động chính trị. Như vậy, văn hóa trong chính trị không chỉ liên quan đến kỷ luật, nguyên tắc, đạo đức mà còn đi vào phong cách chính trị. Xây dựng phong cách dân chủ, nêu gương là một trong những biểu hiện quan trọng của văn hóa chính trị.

Do đó, xây dựng văn hóa trong chính trị cần chú ý đến các nội dung cơ bản như: xây dựng hệ giá trị, chuẩn mực văn hóa làm cơ sở cho hoạt động chính trị; xây dựng con người - chủ thể của quá trình xây dựng văn hóa trong chính trị, trong đó có các chủ thể lãnh đạo, quản lý, nhân dân; xây dựng môi trường văn hóa trong các tổ chức chính trị.

Văn hóa trong kinh tế là quá trình xây dựng, khẳng định và thực hành các giá trị văn hóa (chân, thiện, mỹ) trong các hoạt động kinh tế. Đó là toàn bộ những giá trị văn hóa vật chất và tinh thần, được các chủ thể kinh tế tạo ra và tích lũy trong quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh, thể hiện qua cách ứng xử của họ với xã hội và môi trường. Văn hóa trong kinh tế được kết tinh thành văn hóa kinh doanh, văn hóa doanh nghiệp, đạo đức kinh doanh hay văn hóa doanh nhân,…

Văn hóa kiến tạo nền tảng tinh thần để kinh tế thị trường vận hành lành mạnh, hướng tới mục tiêu phục vụ con người và xã hội. Nói cách khác, một nền kinh tế có văn hóa nghĩa là bảo đảm sự tăng trưởng nhưng không xem nhẹ các giá trị nhân văn, đạo đức; doanh nghiệp kinh doanh có trách nhiệm, trung thực, coi trọng lợi ích lâu dài của khách hàng và xã hội chứ không chỉ chạy theo lợi nhuận trước mắt. Thực tiễn cho thấy, doanh nghiệp xây dựng được văn hóa và đạo đức tốt sẽ tạo dựng được uy tín, niềm tin, thu hút nhân tài và khách hàng, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển ổn định. Ngược lại, thiếu văn hóa trong các hoạt động kinh tế có thể dẫn đến những hệ lụy như vi phạm pháp luật, gây thiệt hại cho cộng đồng và môi trường, làm xói mòn niềm tin của người tiêu dùng và đối tác.

Cốt lõi văn hóa trong kinh tế là coi con người thực sự là trung tâm trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội; là tạo lập môi trường văn hóa pháp lý, thị trường sản phẩm văn hóa minh bạch, tiến bộ, hiện đại để các doanh nghiệp tham gia xây dựng, phát triển văn hóa nhằm nâng cao tính sáng tạo, tính nhân văn trong kinh tế, khắc phục những mặt trái của nền kinh tế thị trường, góp phần quan trọng vào hỗ trợ phát triển bền vững. Văn hóa trong kinh tế thể hiện trong tư duy chiến lược phát triển kinh tế của quốc gia, vùng, địa phương, trong văn hóa doanh nghiệp, văn hóa doanh nhân, văn hóa kinh doanh… và sự tham gia chủ động, tích cực, hiệu quả của người dân vào hoạt động kinh tế. Do đó, xây dựng văn hóa trong kinh tế cần chú ý xây dựng hệ giá trị, chuẩn mực văn hóa trong kinh tế; xây dựng nguồn nhân lực cho sự phát triển kinh tế; xây dựng môi trường văn hóa trong các đơn vị hoạt động kinh tế, phát triển công nghiệp văn hóa.

2.2. Xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế ở tỉnh Bắc Ninh thời gian qua

Xây dựng văn hóa trong chính trị

Quán triệt chủ trương của Đảng về phát triển văn hóa, đặc biệt là Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9-6-2014 của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”, tỉnh Bắc Ninh đã đặc biệt quan tâm, chú trọng phát triển văn hóa, con người Bắc Ninh - Kinh Bắc phát triển toàn diện, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, tạo nền tảng tinh thần vững chắc để văn hóa trở thành sức mạnh nội sinh. Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã xây dựng Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, xác định xây dựng văn hóa trong chính trị là một trong những nhiệm vụ quan trọng. Đây chính là sự cụ thể hóa nội hàm văn hóa trong chính trị thành các biểu hiện cụ thể, gắn với xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Để cụ thể hóa yêu cầu xây dựng văn hóa trong chính trị, với phương châm “Kỷ cương, liêm chính, hành động, phục vụ”, Tỉnh ủy Bắc Ninh đã ban hành một số quy định về tiêu chuẩn, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, như Quy định về chế độ trách nhiệm đối với người đứng đầu cấp ủy các cấp, Quy định các đồng chí Tỉnh ủy viên đi công tác cơ sở và dự sinh hoạt chi bộ, Quy định lãnh đạo các cấp đối thoại trực tiếp với nhân dân, Quy định trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Thường trực cấp ủy, Ủy viên Ban Thường vụ, Ủy viên Ban Chấp hành và cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; Chỉ thị nâng cao chất lượng kiểm điểm, tự phê bình và phê bình các biểu hiện suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, qua đó siết chặt kỷ cương, kỷ luật hành chính, nâng cao tính chuyên nghiệp, đạo đức công vụ trong cán bộ, công chức, viên chức toàn tỉnh.

Xây dựng văn hóa trong chính trị được triển khai thực hiện gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, XII) về công tác xây dựng Đảng và Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị ngày 15-5-2016 về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và Quy định số 101-QÐ/TW ngày 7-6-2012 của Ban Bí thư (khóa XI) về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp. Quán triệt tới 100% cán bộ, đảng viên trong các cơ quan, đơn vị thực hiện nghiêm các quy định, chỉ thị của Tỉnh ủy về chấn chỉnh tác phong, lề lối làm việc, nâng cao trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ của đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, cán bộ, chiến sỹ lực lượng vũ trang, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Các cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn vị xây dựng nội quy, quy chế, quy định về đạo đức công vụ, tác phong cán bộ, văn hóa công sở; tập trung xây dựng mô hình “Chính quyền thân thiện”, phong trào thi đua “Nụ cười công sở”, coi đây là tiêu chí quan trọng để đánh giá cán bộ, công chức, đảng viên hằng năm.

Đặc biệt, để xây dựng văn hóa, con người Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu thời kỳ mới, Tỉnh đã ban hành nghị quyết chuyên đề về phát triển văn hóa, con người Bắc Ninh đến năm 2030 đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, trong đó xác định các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, xây dựng văn hóa trong chính trị, bổ sung những nội hàm mới, cụ thể hơn, lượng hóa rõ hơn, dễ triển khai thực hiện hơn. Đó là: (1) Quán triệt, thực hiện tốt phương châm “3 hơn, 3 dám, 5 rõ” theo Chỉ thị số 26-CT/TU ngày 02-6-2023 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về chấn chỉnh tác phong, lề lối làm việc và nâng cao trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ, đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới (“3 dám”: cán bộ, đảng viên dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung; “3 hơn”: người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị quyết liệt hơn, linh hoạt hơn, hiệu quả hơn; và “5 rõ”: với cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị, phải rõ người, rõ việc, rõ tiến độ, rõ trách nhiệm và rõ kết quả). (2) Định hướng chỉ đạo “Xây dựng môi trường văn hóa công sở lành mạnh, dân chủ, đoàn kết, nhân văn; rèn luyện đạo đức cách mạng, phát huy trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên theo Quy định số 144-QĐ/TW ngày 09-5-2024 của Bộ Chính trị về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới.

Nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh, các cấp ủy đảng đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, nêu rõ quan điểm, nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu nhằm đấu tranh chống quan điểm sai trái, thù địch; chống âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, đấu tranh chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Qua đó, nhiều vấn đề nổi cộm, bức xúc từ cơ sở được các cấp ủy, người đứng đầu, nắm bắt, chỉ đạo giải quyết kịp thời.

Xây dựng văn hóa trong chính trị tại tỉnh Bắc Ninh còn được thể hiện qua việc gắn với công tác cải cách hành chính và nâng cao hiệu quả quản trị địa phương. Cả hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang (trước sáp nhập) đều đã thành lập Trung tâm hành chính công (Bắc Ninh) và Trung tâm phục vụ hành chính công (Bắc Giang), đẩy mạnh chính quyền điện tử, giúp giảm thiểu thời gian giải quyết công việc cho người dân và ngăn ngừa nạn quan liêu, sách nhiễu. Các chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công, chỉ số cải cách hành chính, năng lực cạnh tranh, mức độ hài lòng của người dân... đều được cải thiện đáng kể. Đặc biệt, sự cải thiện chỉ số PAPI đo lường mức độ cải thiện chất lượng bộ máy chính quyền và nâng cao tinh thần phục vụ nhân dân chính là phản ảnh cốt lõi của văn hóa chính trị phục vụ.

Tỉnh đã thể hiện quyết tâm, nỗ lực cải thiện các chỉ số điều hành, quản trị địa phương, nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh và hài lòng của người dân và doanh nghiệp; tổ chức hội nghị phân tích các chỉ số, mời chuyên gia thảo luận, phân tích, tìm nguyên nhân và giải pháp tháo gỡ, quyết tâm giữ vững, cải thiện và nâng cao các chỉ số điều hành, quản trị địa phương. Năm 2024, tỉnh tổ chức Hội nghị Cải thiện các chỉ số điều hành, quản trị địa phương tỉnh Bắc Ninh năm 2024 với chủ đề “Bản lĩnh đột phá - Củng cố niềm tin - Nâng tầm cao mới”, tạo điều kiện và cam kết đồng hành cùng doanh nghiệp.

Với những nỗ lực trong xây dựng văn hóa chính trị tại tỉnh Bắc Ninh, trong những năm gần đây, công tác cải cách hành chính của tỉnh đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần cải thiện môi trường kinh doanh và tăng chỉ số hài lòng của người dân và xã hội đối với bộ máy chính quyền các cấp. Kết quả chỉ số Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI) cho thấy, Bắc Ninh liên tục nằm trong nhóm địa phương dẫn đầu cả nước. Năm 2023, Bắc Ninh đứng đầu vùng đồng bằng sông Hồng về PAPI, nhiều năm liền duy trì trong top 10. Đặc biệt, tỉnh đạt điểm rất cao ở các nội dung như trách nhiệm giải trình với người dân (xếp thứ 2 cả nước) và công khai, minh bạch (xếp thứ 4)⁽¹⁾. Điều này cho thấy, chính quyền và cán bộ tỉnh Bắc Ninh đã nâng cao tinh thần phục vụ nhân dân, sẵn sàng lắng nghe ý kiến và giải trình với người dân, cũng như minh bạch hóa các thông tin và thủ tục hành chính. Bắc Ninh đứng thứ 3 cả nước về cung ứng dịch vụ công, kết quả này phản ánh sự đổi mới trong giao tiếp hành chính, tác phong phục vụ: các thủ tục được giải quyết nhanh gọn hơn, công nghệ thông tin được áp dụng để người dân, doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận dịch vụ công.

Tuy nhiên, văn hóa trong chính trị tại Bắc Ninh cũng đứng trước những thách thức. Dù tổng điểm chỉ số PAPI và một số chỉ số thành phần tiếp tục được cải thiện và tăng bậc; song một số chỉ số PAPI thành phần của Bắc Ninh có dấu hiệu chững lại hoặc sụt giảm nhẹ và thiếu ổn định (chỉ số về sự tham gia của người dân ở cơ sở xếp thứ 4 cả nước năm 2022, đến năm 2023 xếp thứ 5; chỉ số về quản trị môi trường năm 2022 xếp thứ 11; năm 2023 xếp thứ 35). Điều này cho thấy, cần tiếp tục duy trì kênh để người dân tham gia đóng góp vào quản trị địa phương. Ngoài ra, chỉ số kiểm soát tham nhũng khu vực công của tỉnh tuy xếp hạng khá (thứ 11) nhưng vẫn còn dư địa cải thiện. Điều này đặt ra yêu cầu không ngừng củng cố đạo đức công vụ, liêm chính, kiên quyết phòng chống các biểu hiện tiêu cực trong bộ máy để góp phần cải thiện chất lượng hoạt động của bộ máy chính quyền các cấp, nâng cao tinh thần phục vụ nhân dân.

Xây dựng văn hóa trong kinh tế

Bám sát Nghị quyết số 33-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, tỉnh Bắc Ninh chú trọng việc xây dựng văn hóa trong kinh tế, lấy con người, doanh nghiệp là trung tâm trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội; cải thiện môi trường đầu tư, xây dựng cơ chế, chính sách nhằm xã hội hóa hoạt động văn hóa, huy động sức mạnh tổng hợp của các tầng lớp nhân dân, các tổ chức tham gia xây dựng và phát triển văn hóa, tạo điều kiện cho các doanh nhân, doanh nghiệp đầu tư phát triển kinh tế, thị trường sản phẩm văn hóa minh bạch, tiến bộ, bền vững.

Với quyết tâm phát triển kinh tế - xã hội, phát huy giá trị văn hóa, tỉnh đã tập trung chỉ đạo việc cải thiện môi trường đầu tư, cải cách hành chính, tạo điều kiện tốt nhất cho doanh nghiệp đầu tư trên lĩnh vực văn hóa. Bên cạnh đề cao văn hóa công vụ, phong cách lãnh đạo và phong cách chỉ đạo, Tỉnh ủy, UBND tỉnh quyết tâm, quyết liệt trong chỉ đạo, điều hành, nhất là cải thiện môi trường đầu tư, cải cách hành chính, tạo điều kiện tốt nhất cho doanh nhân, doanh nghiệp đầu tư phát triển kinh tế. Lãnh đạo tỉnh thường xuyên tiếp xúc, lắng nghe kiến nghị, đề xuất để tháo gỡ kịp thời khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp, doanh nhân. Lãnh đạo tỉnh đề cao phương châm “đồng hành cùng doanh nghiệp”, khẳng định mạnh mẽ tinh thần “5 cùng” với cộng đồng doanh nghiệp, đó là: Cùng nghĩ, cùng làm, cùng thắng, cùng phát triển và cùng tự hào⁽²⁾, coi sự hài lòng của người dân và nhà đầu tư là thước đo hiệu quả quản trị.

Bên cạnh đó, tỉnh còn chỉ đạo tạo lập môi trường văn hóa pháp lý, thị trường sản phẩm văn hóa minh bạch, tiến bộ, hiện đại để các doanh nghiệp tham gia xây dựng, phát triển văn hóa. Hằng năm, UBND tỉnh đều ban hành Kế hoạch nâng cao năng lực cạnh tranh cấp tỉnh, đưa ra các giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cắt giảm thời gian giải quyết thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân. Triển khai, nhân rộng các mô hình hay nhằm giải quyết một số thủ tục hành chính nhanh cho tổ chức, công dân tại bộ phận một cửa, qua đó giúp nâng cao sự hài lòng của người dân, tổ chức khi thực hiện thủ tục hành chính.

Bắc Ninh quyết liệt đổi mới và nâng cao chất lượng các hoạt động thu hút đầu tư, phát triển doanh nghiệp, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh an toàn, minh bạch, thông thoáng và hấp dẫn. Với những giải pháp đồng bộ, quyết liệt, linh hoạt, hiệu quả, môi trường đầu tư kinh doanh của tỉnh ngày càng được cải thiện. Cộng đồng doanh nghiệp của tỉnh ngày càng lớn mạnh, tăng nhanh về số lượng và quy mô, đóng góp tích cực vào việc thực hiện các mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.

Những năm gần đây, Bắc Ninh được đánh giá là một trong những địa phương năng động trong thu hút đầu tư, nhất là thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài, thực sự trở thành “điểm đến” hấp dẫn của nhiều nhà đầu tư quốc tế, môi trường đầu tư được đánh giá cao về tính năng động, thân thiện. Nhiệm kỳ 2020-2025, toàn tỉnh đã thu hút trên 1.800 dự án FDI với tổng vốn đầu tư đăng ký khoảng 20 tỷ USD; thu hút trên 850 dự án đầu tư trong nước với tổng vốn đầu tư đăng ký sau điều chỉnh đạt trên 302 nghìn tỷ đồng; thành lập mới trên 24.500 doanh nghiệp với vốn đăng ký trên 285,4 nghìn tỷ đồng⁽³⁾.

Năm 2023, tỉnh Bắc Ninh vươn lên đứng thứ 3 về chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công, giữ vững vị trí trong top 10 địa phương có chỉ số PAPI cao nhất cả nước liên tiếp trong nhiều năm. Bắc Ninh có hai chỉ số xếp thứ 2 cả nước, gồm chỉ số trách nhiệm giải trình với người dân với 4,5467 điểm và chỉ số quản trị điện tử với 3,729 điểm; đứng thứ 3 về chỉ số cung ứng dịch vụ công với 8,2568 điểm; xếp thứ 4 về công khai, minh bạch với 5,8234 điểm; xếp thứ 5 về chỉ số tham gia của người dân ở cấp cơ sở với 5,5334 điểm, xếp thứ 11 về chỉ số kiểm soát tham nhũng trong khu vực công với 7,1588 điểm. Chỉ số cải cách hành chính (PAR Index) của tỉnh từ năm 2021 đến 2024 luôn duy trì trong nhóm dẫn đầu cả nước (năm 2021 xếp thứ 7/63; năm 2022 xếp thứ 4/63). Đối với tỉnh Bắc Giang (trước sáp nhập), năm 2023, tỉnh đứng thứ 4 cả nước về thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Riêng lĩnh vực cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước năm 2022 xếp thứ 02/63 tỉnh, thành phố trên toàn quốc. Về tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong quản lý, điều hành gắn với xây dựng chính quyền điện tử, hướng tới chính quyền số, tỉnh nằm trong nhóm 10 tỉnh, thành phố dẫn đầu cả nước về chỉ số đánh giá chuyển đổi số⁽⁴⁾.

Bắc Ninh là tỉnh có nền kinh tế phát triển năng động, do vậy văn hóa trong kinh tế thể hiện đa dạng ở cả khu vực doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp trong nước đến các làng nghề truyền thống. Tỉnh chú trọng nội dung xây dựng văn hóa doanh nghiệp; văn hóa doanh nhân được quan tâm chỉ đạo xây dựng trên cơ sở ý thức tôn trọng luật pháp, giữ chữ tín, cạnh tranh lành mạnh; xây dựng và phát triển các thương hiệu của Bắc Ninh, thương hiệu Việt Nam có uy tín trên thị trường trong và ngoài nước. Các cấp, các ngành, các địa phương, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội tích cực triển khai các hoạt động tuyên truyền, vận động doanh nghiệp, các hộ kinh doanh thực hiện nếp sống văn minh trong hoạt động thương mại, dịch vụ; đăng ký xây dựng doanh nghiệp văn hóa; tuyên truyền tới các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh về xây dựng văn hóa doanh nhân, tác phong công nghiệp, tôn trọng pháp luật, giữ chữ tín, cạnh tranh lành mạnh vì sự nghiệp phát triển bền vững. Phong trào xây dựng cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa đạt nhiều kết quả tích cực. Việc đăng ký, bình xét, công nhận danh hiệu “Cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa” được thực hiện bảo đảm đúng quy định.

Cùng với đó, nhiều doanh nghiệp, doanh nhân thực hiện tốt nghĩa vụ đóng góp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc; tích cực tham gia các các hoạt động từ thiện, nhất là giúp đỡ, hỗ trợ các gia đình chính sách, người có công, các hộ nghèo, khó khăn trên địa bàn tỉnh. Trong bối cảnh đại dịch Covid-19, nhiều doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đã chủ động hỗ trợ cơ sở vật chất, ủng hộ tài chính, tham gia các hoạt động nhân đạo, chăm lo an sinh xã hội,... cùng chung tay vượt qua dịch bệnh, thúc đẩy sự phát triển của tỉnh. Nhiều doanh nghiệp lớn trên địa bàn tỉnh chú trọng thực hiện trách nhiệm xã hội và xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Năm 2024, Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Bắc Ninh đã ủng hộ 500 triệu đồng quỹ an sinh xã hội; tặng quà các thương bệnh binh, trẻ em khuyết tật, mồ côi, nạn nhân chất độc da cam…; huy động ủng hộ các nạn nhân của cơn bão số 3 hơn 2,8 tỷ đồng⁽⁵⁾. Hằng năm, chính quyền tỉnh đều tổ chức các chương trình gặp mặt, vinh danh những doanh nghiệp, doanh nhân tiêu biểu; đối thoại với doanh nghiệp, người lao động để kịp thời động viên, trao đổi, thống nhất biện pháp tháo gỡ vướng mắc, khó khăn của người lao động và doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

Xây dựng hệ giá trị, chuẩn mực văn hóa

Trong thời gian qua, Bắc Ninh đã chú trọng xây dựng các giá trị, chuẩn mực văn hóa trong hoạt động chính trị và kinh tế với những giá trị cơ bản như: khoa học, dân chủ, nhân văn, vì con người.

Giá trị khoa học: Được hình thành dựa trên cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng, kết hợp với giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc và của tỉnh Bắc Ninh. Giá trị này được phản ánh trong mục tiêu, quan điểm, phương hướng phát triển của tỉnh Bắc Ninh: xây dựng, kiến thiết Bắc Ninh trở thành đô thị loại I, cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp theo hướng văn minh, hiện đại. Chủ đề của Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh lần thứ I (nhiệm kỳ 2025-2030) là “Xây dựng Đảng và hệ thống chính trị tinh - gọn - mạnh, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; phát huy tiềm năng, lợi thế, bản sắc văn hóa Kinh Bắc; đoàn kết, tự cường, tự tin xây dựng tỉnh Bắc Ninh phát triển nhanh, toàn diện, bền vững, trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030”. Đây là nền tảng vững chắc để Đảng bộ và nhân dân tỉnh Bắc Ninh tiếp tục phát huy những giá trị văn hoá Kinh Bắc, tăng cường xây dựng Đảng, hệ thống chính trị vững mạnh, đoàn kết, dân chủ, kỷ cương, đổi mới, xây dựng tỉnh Bắc Ninh phát triển bền vững.

Giá trị dân chủ: Trong những năm qua, Bắc Ninh chú trọng đổi mới phương thức lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị theo hướng mở rộng dân chủ, tạo sự đồng thuận và nâng cao niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước. Việc sắp xếp tổ chức bộ máy chính quyền theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; chống tham nhũng, lãng phí có chuyển biến tích cực; đơn thư khiếu kiện vượt cấp, đông người giảm; xây dựng hệ thống chính trị phục vụ; tăng cường cải cách hành chính, lấy sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp làm thước đo. Nhân dân ngày càng ủng hộ và thêm lòng tin vào sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh và công cuộc đổi mới.

Bắc Ninh cũng tập trung xây dựng Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong sạch, vững mạnh, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, quan liêu, tiêu cực, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới, củng cố và tăng cường lòng tin, sự gắn bó của nhân dân với Đảng, chính quyền.

Giá trị nhân văn, vì con người. Bắc Ninh chú trọng xây dựng con người văn hóa trong chính trị và kinh tế, coi đây là nội dung quan trọng, xuyên suốt quá trình xây dựng và phát triển. Nghị quyết số 71-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh khóa XX năm 2022 khẳng định quan điểm: “tập trung xây dựng, hoàn thiện và phát triển con người Bắc Ninh có nhân cách, tầm vóc, lối sống tốt đẹp với những đức tính cơ bản như: yêu nước, nhân ái, trung thực, đoàn kết, sáng tạo, ý chí tự lực, tự cường, bản lĩnh và khát vọng vươn lên”.

Một số hạn chế, rào cản

Sự phát triển văn hóa chưa tương xứng với những thành tựu của chính trị và kinh tế; chưa phát huy hết các giá trị, nguồn lực văn hóa cho phát triển chính trị và kinh tế. Việc đầu tư bảo quản, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di sản văn hóa chưa được quan tâm đồng bộ, chưa tạo được sự gắn kết rõ nét giữa phát triển văn hóa với phát triển kinh tế. Hệ thống thiết chế văn hóa chưa được khai thác, sử dụng hợp lý; thiết chế văn hóa trong các khu công nghiệp chưa được chú trọng xây dựng, hoàn thiện.

Ý thức trách nhiệm, kỷ luật, kỷ cương hành chính, đạo đức công vụ của một số cán bộ, công chức, viên chức còn hạn chế. Tác phong, lề lối làm việc của một số cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên có lúc, có nơi thiếu quyết tâm, quyết liệt; còn tình trạng đùn đẩy, né tránh, sợ trách nhiệm. Một số tổ chức đảng, một bộ phận cán bộ, đảng viên có vi phạm, khuyết điểm trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, sa vào các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, dẫn đến bị xử lý kỷ luật, truy cứu trách nhiệm hình sự, làm giảm niềm tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước⁽⁶⁾. Điều này đặt ra yêu cầu không ngừng củng cố đạo đức công vụ, liêm chính, kiên quyết phòng chống các biểu hiện tiêu cực trong bộ máy.

Tình trạng doanh nghiệp kinh doanh cạnh tranh không lành mạnh, thiếu trung thực, thiếu trách nhiệm với cộng đồng, xã hội, vì động cơ lợi nhuận vẫn còn xảy ra. Vẫn còn hiện tượng doanh nghiệp không ký hợp đồng, đóng bảo hiểm cho người lao động⁽⁷⁾. Môi trường đầu tư, kinh doanh, đạo đức, văn hóa ứng xử trong hoạt động kinh tế, sản xuất kinh doanh còn thiếu chuyên nghiệp, thân thiện, văn minh, vẫn còn các hành vi tiêu cực, thiếu lành mạnh; cá biệt có biểu hiện lệch chuẩn, ảnh hưởng không tốt tới hình ảnh người Kinh Bắc. Những hạn chế nêu trên đã gây hệ lụy, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội, đến xây dựng con người và môi trường văn hoá của Bắc Ninh trong thời gian qua.

2.3. Một số giải pháp

Một là, nâng cao nhận thức về vai trò của xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế ở tỉnh Bắc Ninh. Đây là nhiệm vụ quan trọng, liên quan đến mọi mặt của đời sống xã hội, lại có nhiều quan điểm khác nhau nên việc triển khai thực hiện còn có sự lúng túng, đôi khi không thống nhất và thiếu sát sao. Để nâng cao nhận thức về vai trò vai trò của xây dựng văn hóa trong chính trị, xây dựng văn hóa trong kinh tế, tỉnh Bắc Ninh, cần quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về xây dựng văn hóa trong chính trị và xây dựng văn hóa trong kinh tế, làm rõ vai trò của văn hóa đối với sự phát triển bền vững đất nước, từ đó thay đổi dần nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân về vai trò của văn hóa trong quá trình phát triển của tỉnh cũng như sự cần thiết phải xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế.

Bên cạnh đó, tiếp tục nghiên cứu, đặt hàng các cơ quan nghiên cứu có uy tín làm rõ những vấn đề lý luận về xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế, giúp cán bộ, đảng viên và nhân dân hiểu rõ về xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế, tránh tình trạng hiểu chung chung, trừu tượng, không rõ ràng, cụ thể nên không thể triển khai thực hiện thống nhất, hiệu quả. Ngoài ra, nghiên cứu cũng cần làm rõ phương thức thực hiện việc xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế, chỉ rõ các chủ thể tham gia, chức năng, nhiệm vụ của từng chủ thể khi tham gia vào xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế. Khi những nội dung này được làm rõ, từng cá nhân, bộ phận, cơ quan, đơn vị sẽ nhận thức rõ hơn vị trí, vai trò, trách nhiệm của mình trong tham gia xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế với những công việc cụ thể cần triển khai, từ đó yên tâm, tin tưởng, chủ động, tích cực hơn trong tham gia xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế. Cần nhận thức rõ, xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế không chỉ là một tuyên bố chính trị, mà còn là một công cụ quản lý hiệu quả dựa trên tinh thần tự giác, tự nguyện, tự quản lý.

Hai là, tiếp tục xây dựng giá trị, chuẩn mực văn hóa trong chính trị và kinh tế. Cần có hệ giá trị, chuẩn mực văn hóa trong chính trị và kinh tế một cách rõ ràng, dễ nhận diện và thực hiện. Nhận thức rõ những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc và những giá trị văn hóa đặc trưng của Bắc Ninh có ý nghĩa quan trọng trong thời kỳ đẩy mạnh hội nhập quốc tế, bước vào kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc và phù hợp với thực tiễn cũng như mục tiêu phát triển của tỉnh Bắc Ninh.

Bên cạnh đó, thực hiện Quy định số 144-QĐ/TW ngày 09-5-2024 của Bộ Chính trị về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới, các cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu các cơ quan, đơn vị, tổ chức cần lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện Quy định này phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, tình hình của cơ quan, đơn vị. Mọi cán bộ, đảng viên nêu phải cao tinh thần gương mẫu, mỗi cơ quan, đơn vị phải cụ thể hóa các chuẩn mực đạo đức cách mạng trong Quy định này thành hệ giá trị, chuẩn mực văn hóa trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị hoạt động chính trị và kinh tế.

Những giá trị, chuẩn mực văn hóa trong chính trị và trong kinh tế cũng cần bao quát, thể hiện được nội dung, yêu cầu của thời đại mới, đáp ứng nhu cầu phát triển của Bắc Ninh cũng như việc triển khai thực hiện những nội dung quan trọng mà tỉnh cùng cả nước đang tập trung triển khai. Đó là thực hiện bốn Nghị quyết quan trọng - “bộ tứ trụ cột” để phát triển đất nước: Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22-12-2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết số 59-NQ/TW ngày 25-1-2025 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30-4-2025 của Bộ chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04-5-2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Việc xác định hệ giá trị, chuẩn mực văn hóa trong chính trị và trong văn hóa cần chú trọng lấy con người - nhân dân làm trung tâm. Do đó, trong quá trình xây dựng hệ giá trị, chuẩn mực văn hóa trong chính trị và kinh tế, cần có sự tham gia của nhân dân, phát huy đầy đủ vai trò làm chủ của nhân dân, phản ánh nhu cầu của nhân dân.

Ba là, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Để xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế của tỉnh Bắc Ninh, một yêu cầu đặt ra là nguồn nhân lực của tỉnh phải bảo đảm chất lượng toàn diện về trí tuệ, năng lực làm việc, bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức. Cụ thể, cần tập trung vào thực hiện những nội dung cơ bản: (1) Nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng để xây dựng những lớp người Bắc Ninh có đủ tri thức, trình độ, bản lĩnh... trong tham gia các hoạt động chính trị và kinh tế. (2) Thực hiện rà soát sau sắp xếp lại tổ chức, bộ máy, cơ quan, đơn vị, xác định rõ vị trí, chức năng, nhiệm vụ của các đơn vị, từ đó xác định vị trí việc làm, nhu cầu về năng lực và phẩm chất của từng vị trí việc làm đối với cán bộ, công chức, viên chức và người lao động. (3) Xây dựng chế độ đãi ngộ, tạo thu nhập hợp lý để tạo động lực cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và người lao động phát huy hết năng lực, tâm huyết. (4) Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong các cơ quan, đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp.

Bốn là, tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế của các cơ quan, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp. Phát huy vai trò của các tổ chức đảng, chính quyền địa phương, đoàn thể chính trị - xã hội, các hiệp hội và nhân dân trong kiểm tra, giám sát, đôn đốc, đánh giá, điều chỉnh việc thực hiện văn hóa trong chính trị và văn hóa trong kinh tế của cơ quan, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp. Công tác thi đua - khen thưởng của các cơ quan, đơn vị cần thực hiện nghiêm túc, công khai, minh bạch, khen đúng, thưởng trúng và kịp thời; phát hiện kịp thời những cơ quan, đơn vị chưa chú trọng thực hiện xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế để kịp thời đôn đốc, nhắc nhở, hướng dẫn thực hiện, nếu có sai phạm thì có biện pháp xử lý kịp thời.

3. Kết luận

Bắc Ninh là tỉnh giàu truyền thống và giá trị văn hóa. Hệ thống di sản văn hóa độc đáo, đặc sắc của Bắc Ninh cho thấy những nét rất riêng, tác động sâu sắc và thể hiện trong mọi mặt hoạt động chính trị và kinh tế của Bắc Ninh. Quán triệt chủ trương nhất quán của Đảng về xây dựng, phát triển văn hóa trong chính trị và kinh tế, trong những năm qua, các cấp đảng ủy, chính quyền tỉnh Bắc Ninh đã tập trung phát triển các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, của tỉnh, tạo lập môi trường văn hóa chính trị, văn hóa kinh tế mang tính phục vụ. Nhờ đó, Bắc Ninh được đánh giá là một trong những địa phương năng động trong thu hút đầu tư, nhất là thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài, thực sự trở thành “điểm đến” hấp dẫn của nhiều nhà đầu tư quốc tế; môi trường đầu tư được đánh giá cao về tính năng động, thân thiện.

Trong bối cảnh mới sau khi sáp nhập tỉnh, với những xung lực mới, tỉnh Bắc Ninh cần tiếp tục đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện các giá trị văn hóa trong chính trị và kinh tế để phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.

_________________

Ngày nhận bài: 23-11-2025; Ngày bình duyệt: 9-12-2025; Ngày duyệt đăng: 16-12-2025.

Email tác giả: hoantctbg@gmail.com

(1) Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bắc Ninh: “Bắc Ninh giữ vững vị trí 10 địa phương có chỉ số PAPI cao nhất cả nước”, ngày 9-4-2024, https://hnd.bacninh.gov.vn/.

(2) “Lãnh đạo tỉnh Bắc Ninh thực hiện “5 cùng” với cộng đồng doanh nghiệp”, 11-10-2024, https://iza.bacninh.gov.vn/news.

(3), (6) Báo cáo số 66-BC/TU ngày 18-9-2025: Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh tại Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030.

(4) Báo cáo số 2843/BC-BCSĐ ngày 11-6-2024 của Ban Cán sự Đảng UBND tỉnh Bắc Giang.

(5) “Doanh nhân Bắc Ninh hướng mạnh đến các hoạt động an sinh, vì cộng đồng”, Báo Nhân dân điện tử, 10-10-2024, https://nhandan.vn/.

(7) Đức Minh: “Bắc Ninh: 596 doanh nghiệp chậm đóng bảo hiểm xã hội hơn 183,8 tỉ đồng”, Báo Lao động, 20-10-2022, https://laodong.vn/.