Tuần lễ cấp cao APEC 2023: động lực mới cho chủ nghĩa đa phương và những đóng góp của Việt Nam

Tuần lễ Cấp cao APEC 2023 diễn ra tại thành phố San Francisco, Mỹ từ ngày 12-11 đến hết ngày 17-11 (theo giờ địa phương) - Ảnh: VOV

Tuần lễ Cấp cao Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) 2023 diễn ra từ ngày 11-11 đến ngày 17-11 tại San Francisco (Hoa Kỳ), với hàng loạt sự kiện quan trọng, trong đó có Hội nghị Thượng đỉnh APEC lần thứ 30, nơi gặp gỡ của các nhà lãnh đạo 21 nền kinh tế thành viên.

Trong bối cảnh khu vực và thế giới biến động phức tạp, phải đối mặt với nhiều thách thức mới trên các lĩnh vực từ kinh tế, chính trị, xã hội đến môi trường, buộc các thành viên APEC phải có những điều chỉnh chính sách quan trọng hướng sự phát triển tới tăng trưởng xanh, chuyển đổi số, nâng cao tinh thần tự cường, khẳng định vai trò, sứ mệnh của mình trong thúc đẩy hợp tác, liên kết khu vực. Đồng thời cho thấy, trong bối cảnh mới, mặc dù chủ nghĩa đa phương đứng trước những thách thức lớn, nhưng không mất đi, mà đang cấu trúc lại cho thích ứng với tình hình để tiếp tục phát triển.

Là thành viên APEC từ năm 1998, Việt Nam luôn chủ động, tích cực đóng góp thúc đẩy hòa bình, ổn định, hợp tác trong khu vực và trên thế giới. Tham dự Tuần lễ Cấp cao APEC 2023, Việt Nam có những đóng góp quan trọng vào thành công của SỰ KIỆN, khẳng định, đề cao vai trò của APEC - cơ chế liên kết kinh tế hàng đầu tại châu Á - Thái Bình Dương.

1. APEC 2023 tạo xung lực mới cho hợp tác

Hội nghị thượng đỉnh APEC lần thứ 30, cuộc đối thoại giữa 21 nhà lãnh đạo kinh tế APEC năm 2023 diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu hậu Covid-19 phục hồi một cách mong manh và vẫn đang chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ các cuộc xung đột Nga - Ucraina và Trung Đông, giữa Ítxraen và Hamas; chuỗi công nghiệp và cung ứng vẫn có nguy cơ bị gián đoạn bởi chủ nghĩa bảo hộ đang gia tăng; hai nền kinh tế hàng đầu thế giới là Hoa Kỳ và Trung Quốc đang gặp khó khăn. Vì vậy, thúc đẩy thương mại toàn cầu, bảo vệ chuỗi cung ứng và ứng phó với khủng hoảng khí hậu là những điểm nổi bật tại Hội nghị APEC năm 2023.

Tại Hội nghị thượng đỉnh APEC 2023, các nhà lãnh đạo đã nhất trí thông qua Tuyên bố Cổng vàng "Tạo dựng một tương lai bền vững và tự cường cho mọi người dân", khẳng định APEC là diễn đàn hợp tác kinh tế hàng đầu, đồng thời có vai trò lãnh đạo, dẫn dắt hợp tác phát triển kinh tế trong khu vực. Bên cạnh đó, cơ chế hoạt động của APEC còn góp phần quan trọng thúc đẩy kinh tế toàn cầu tăng trưởng không chỉ trong những thập niên qua mà còn ở những năm tiếp theo. Do đó, Hội nghị nhấn mạnh APEC cần phát huy những thành tựu và bài học của mình trong quá trình phát triển, tiếp tục đẩy mạnh triển khai Tầm nhìn APEC đến năm 2040 về một cộng đồng châu Á - Thái Bình Dương mở, năng động, tự cường và hòa bình vì thịnh vượng của người dân và thế hệ tương lai. Hội nghị cũng tiếp tục khẳng định tầm quan trọng của hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ, trong đó cốt lõi là Tổ chức Thương mại Thế giới, tiếp tục thúc đẩy sự tăng trưởng mạnh mẽ của khu vực APEC.

 Về việc xây dựng hệ sinh thái số, các nhà lãnh đạo thống nhất Lộ trình kinh tế internet/ kinh tế số APEC cần được đẩy nhanh trong thời gian tới, tập trung vào các lĩnh vực chủ yếu là: bảo mật dữ liệu, điện toán đám mây, mạng viễn thông, thương mại điện tử và thúc đẩy môi trường đổi mới sáng tạo, không phân biệt đối xử đối với doanh nghiệp và người tiêu dùng… là những nội dung được Hội nghị khẳng định và nhấn mạnh. Hội nghị cũng khẳng định quyết tâm thúc đẩy chương trình phát triển bền vững, bao trùm, thông qua đẩy nhanh chuyển đổi năng lượng sạch, nhất trí cắt giảm và tiến tới loại bỏ hoàn toàn trợ cấp nhiên liệu hóa thạch, cắt giảm khí thải nhà kính về 0 vào giữa thế kỷ này.

Các nguyên tắc lớn được Hội nghị thông qua gồm: về chuyển đổi năng lượng công bằng và an ninh lương thực trong hợp tác APEC; khuôn khổ và kế hoạch hành động giảm thiểu rủi ro thiên tai; nhất trí đẩy nhanh thực hiện mô hình kinh tế sinh học - xanh tuần hoàn; lồng ghép các nội dung bền vững và bao trùm vào hoạt động của APEC.

 Hội nghị APEC đạt được độ nhất trí cao trong nỗ lực hợp tác hơn nữa để nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân trong các vấn đề như: mở rộng khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế, giáo dục, nâng cao quyền năng cho phụ nữ, thúc đẩy bình đẳng giới, nhất là trong các cộng đồng nông thôn, dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa….

 Dù luôn tồn tại sự khác biệt giữa 21 thành viên APEC về thể chế chính trị, trình độ phát triển, song điều quan trọng là, tại APEC 2023, các nhà lãnh đạo đã đi đến thống nhất về nhiều vấn đề lớn nhằm thúc đẩy tăng trưởng bao trùm, củng cố thương mại tự do, củng cố chuỗi cung ứng và hành động nhằm ngăn chặn những tác động tồi tệ của cuộc khủng hoảng khí hậu.

Từ thành công của Hội nghị APEC lần này, có thể rút ra ba bài học cho tương lai: Thứ nhất, để đạt sự thấu hiểu, vượt qua khác biệt tiến tới đồng thuận tiếng nói thúc đẩy các lợi ích chung rất cần sự cởi mở và thiện chí của tất cả các bên; Thứ hai, việc định vị đúng vai trò của châu Á - Thái Bình Dương và APEC đã phản ánh tầm nhìn và tư duy chiến lược đúng đắn của các thế hệ lãnh đạo; Thứ ba, sự ủng hộ, đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp và người dân⁽¹⁾.

2. APEC 2023 truyền thêm động lực cho chủ nghĩa đa phương

Tuần lễ Cấp cao APEC 2023 cho thấy sức sống của chủ nghĩa đa phương trong bối cảnh thế giới đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có. Trong Tuần lễ Cấp cao APEC 2023, các nhà lãnh đạo 21 nền kinh tế đã cùng nhau thảo luận tại hàng loạt các cuộc hội đàm cấp cao như: Hội nghị Bộ trưởng Tài chính APEC; Hội nghị liên Bộ trưởng Ngoại giao - Kinh tế APEC... Trong các cuộc hội đàm, lãnh đạo các nền kinh tế thành viên APEC đều khẳng định, đây là diễn đàn hàng đầu, không thể thiếu trong khu vực để thúc đẩy hợp tác đa phương.

Phát biểu trước báo giới tại tuần lễ APEC, Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ quốc tế Kristalina Georgieva nhấn mạnh: "Tuần lễ APEC đã gửi tín hiệu đến phần còn lại của thế giới rằng chúng ta phải tìm cách hợp tác để giải quyết những thách thức mà không một quốc gia nào có thể tự mình giải quyết thành công được. Điều quan trọng là vào thời điểm sự phân mảnh địa kinh tế đang ngày càng sâu sắc với những hậu quả tiêu cực đối với thế giới, chúng tôi nhận thấy hai kết quả rất quan trọng ở APEC. Thứ nhất là khẳng định APEC là diễn đàn hàng đầu khu vực để thúc đẩy hợp tác đa phương. Thứ hai là tại APEC, các bên đã thảo luận về một số vấn đề cấp bách nhất, đặc biệt là khí hậu, khi mà chúng ta chỉ còn vài ngày nữa là bắt đầu hội nghị COP28. Việc khơi dậy cảm giác cấp bách để cùng nhau làm việc chắc chắn là rất kịp thời và rất quan trọng”⁽²⁾.

 Trong Tuần lễ Cấp cao APEC 2023, rất nhiều cuộc tiếp xúc đa phương đã diễn ra, cho thấy APEC đang tìm kiếm phương cách mới để phát huy thế mạnh của chủ nghĩa đa phương. Trước tiên phải kể đến là cuộc họp cấp bộ trưởng lần thứ nhất của 12 thành viên Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) ngày 15-11-2023, tính từ khi Anh chính thức gia nhập khối vào tháng 7-2023. Tại cuộc họp, các bộ trưởng “tái khẳng định rằng CPTPP mở cửa đón nhận các nền kinh tế sẵn sàng đáp ứng các tiêu chuẩn cao của hiệp định và có khuôn mẫu thể hiện sự tuân thủ các cam kết thương mại”⁽³⁾.

 Ngoài ra, tại APEC 2023, các nhà lãnh đạo chính trị và kinh doanh bày tỏ sự lạc quan về hợp tác quản trị trí tuệ nhân tạo (AI), bởi trong cuộc gặp Thượng đỉnh Hoa Kỳ - Trung Quốc hôm 15-11, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nhất trí thiết lập đối thoại liên chính phủ về AI. Các tập đoàn công nghệ hàng đầu nhanh chóng biểu thị thái độ hoan nghênh thỏa thuận, coi đây là một dấu hiệu tích cực trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa hai nước về AI cùng việc quản trị công nghệ này.

 Vào ngày 16-11-2023, trong khuôn khổ Tuần lễ Cấp cao APEC, đã diễn ra cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo trong nhóm các nước tham gia đàm phán sáng kiến: Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vì thịnh vượng (IPEF). Sau một năm rưỡi thảo luận và đàm phán, 14 quốc gia thành viên đã họp đưa ra Tuyên bố chung khẳng định mục tiêu xây dựng IPEF trở thành diễn đàn mở, bao trùm, linh hoạt, dài hạn và năng động nhằm thúc đẩy các lợi ích chung, góp phần bảo đảm tương lai hòa bình, ổn định, phát triển và thịnh vượng cho mọi người dân. Tuyên bố chung đã nêu cụ thể các điều khoản trong 4 trụ cột của IPEF: Kinh tế công bằng (Fair economy); Kinh tế kết nối (Connected economy); Kinh tế phục hồi (Resilient economy); Kinh tế xanh (Clean economy) như: về năng lượng sạch, nhằm mục đích thúc đẩy hợp tác các nỗ lực khử carbon, cũng như các điều khoản về chống tham nhũng nhằm mục đích ngăn ngừa trốn thuế, hỗ trợ các nước xây dựng thể chế và luật pháp mạnh mẽ hơn.

3. Việt Nam đóng góp tích cực vào thành công của Tuần lễ cấp cao APEC 2023

Tham gia Tuần lễ Cấp cao APEC - 2023, Việt Nam có những đóng góp quan trọng, góp phần vào thành công của sự kiện.

Thứ nhất, đóng góp nổi bật của Việt Nam là những ý tưởng và đề xuất của Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng nhằm ứng phó với các vấn đề cấp bách của kinh tế thế giới, đặc biệt là yêu cầu về một tư duy mới bao trùm, hài hòa và nhân văn. Tại phiên thảo luận về “Tăng trưởng bền vững và bao trùm”, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã chỉ ra bốn mâu thuẫn lớn của kinh tế thế giới hiện nay. Đó là:

(i) Tăng trưởng kinh tế tạo ra đời sống vật chất, tinh thần ngày một nâng cao, nhưng hàng trăm triệu người vẫn phải sống trong nghèo đói, thiếu lương thực, vắcxin, internet…;

(ii) Toàn cầu hóa hình thành nên mạng lưới quan hệ kinh tế quốc tế đan xen lợi ích, phụ thuộc lẫn nhau, tạo ra sự thịnh vượng, tiến bộ chung thì xu thế bảo hộ, phân tách, biến đổi khí hậu, an ninh phi truyền thống… phản phát triển lại gia tăng mạnh mẽ;

(iii) Tốc độ tiến bộ khoa học - công nghệ tăng nhanh, lan rộng toàn cầu, nhưng khung khổ thể chế vẫn cơ bản giới hạn ở tầm quốc gia; tiềm ẩn hiểm họa khôn lường trong xói mòn và phá hủy những giá trị mà loài người đã đạt được; iv) Các nền kinh tế khuyến khích tiêu dùng trong tăng trưởng, nhưng lại không thể huy động đủ nguồn lực cho các mục tiêu phát triển bền vững đã cam kết tại Liên hợp quốc.

Tại APEC 2023, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đề xuất những ý tưởng về sự cần thiết có một tư duy mới bao trùm, hài hòa và nhân văn để tiếp tục theo đuổi những mục tiêu phát triển bền vững đã đề ra, khái quát là: Một là, trong chú trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế phải quan tâm giải quyết công bằng xã hội và bảo vệ môi trường; Hai là, khuyến khích các nền kinh tế mở cửa, hội nhập vào quá trình toàn cầu hóa, nhưng cần song hành với bảo đảm an ninh kinh tế của các quốc gia; Ba là, quản trị toàn cầu về công nghệ (nhất là trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học) không chỉ hướng đến quản lý sự phát triển của các loại công nghệ, mà còn phải giải quyết các hệ quả kinh tế - xã hội, văn hóa, chính trị từ quá trình này; Bốn là, cần ưu tiên nguồn lực cho các mục tiêu phát triển bền vững và bao trùm⁽⁴⁾.

Những quan điểm này được đưa vào văn kiện của Hội nghị với sự nhất trí, đánh giá cao của các nhà lãnh đạo và cộng đồng doanh nghiệp, qua đó mở ra những hướng đi mới cho hợp tác của APEC.

Thứ hai, tại Hội nghị lần này, Việt Nam đề xuất đăng cai APEC năm 2027 và được các thành viên nhất trí ủng hộ. Các thành viên APEC đánh giá cao những đóng góp rất thiết thực, mang tính xây dựng của Việt Nam đối với APEC kể từ khi gia nhập (năm 1998) đến nay và khẳng định sự tin tưởng vào vai trò Chủ tịch APEC 2027 của Việt Nam. Những đề xuất của Việt Nam trong bối cảnh thế giới, khu vực phức tạp, bất định đã phản ánh tư duy, tầm nhìn cũng như khẳng định cam kết của Việt Nam đối với chủ nghĩa đa phương, khu vực châu Á - Thái Bình Dương nói chung và Diễn đàn APEC nói riêng. Điều này cũng thể hiện quyết tâm triển khai chủ trương chủ động, tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, là bạn, là đối tác tin cậy và là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, góp phần thực hiện thành công Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Thứ ba, đại diện các bộ, ngành của Việt Nam đã tham gia tích cực, phối hợp cùng nước chủ nhà Hoa Kỳ và các thành viên trong quá trình chuẩn bị và thảo luận tại Hội nghị, đem lại kết quả tốt nhất cho tất cả các thành viên.

Lãnh đạo các nước, tại các cuộc tiếp xúc với Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng bên lề APEC 2023, đã đánh giá cao vị thế, vai trò của Việt Nam, nhất trí tăng cường trao đổi đoàn, thúc đẩy hơn nữa hợp tác chính trị - ngoại giao, kinh tế - thương mại, khoa học công nghệ, giáo dục - đào tạo, kết nối giữa các địa phương của Việt Nam và các nước, giao lưu nhân dân cũng như ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn khu vực và quốc tế.

Qua các cuộc tiếp xúc, thông điệp của Việt Nam là sẽ cùng các thành viên thúc đẩy tinh thần đối thoại, xây dựng, trách nhiệm, đề cao chủ nghĩa đa phương, cùng hợp tác, cùng hành động vì sự phát triển bền vững, thịnh vượng của khu vực, của mỗi nền kinh tế, trong đó có Việt Nam.

Các hoạt động của Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tại Tuần lễ Cấp cao APEC 2023 đã thiết thực tiếp nối công tác triển khai đường lối đối ngoại của Đại hội XIII của Đảng. Qua các hoạt động, Việt Nam đã truyền tải được những thông điệp quan trọng về quan điểm, chủ trương, cách tiếp cận trong triển khai đường lối đối ngoại của mình trước những thách thức đang đặt ra với thế giới và khu vực. Với việc đề xuất đăng cai APEC năm 2027, chúng ta một lần nữa thể hiện tầm nhìn chiến lược về khu vực châu Á - Thái Bình Dương và là minh chứng sống động về sự tin cậy của các thành viên APEC cũng như cộng đồng quốc tế đối với vai trò, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

_________________

Ngày nhận bài: 12-12-2023; Ngày bình duyệt: 2-1-2024; Ngày duyệt đăng: 8-1-2024.

(1) Nguồn: Xung lực mới cho hợp tác vì tương lai tự cường, bền vững, https://special.nhandan.vn/viet-nam-apec-2023/index.html, truy cập ngày 24-11-2023.

(2) Hồng Nhung/VOV1: Hội nghị APEC 2023: Sức sống mạnh mẽ của chủ nghĩa đa phương và hợp tác, https://vov.vn/the-gioi/hoi-nghi-apec-2023-suc-song-manh-me-cua-chu-nghia-da-phuong-va-hop-tac-post1060077.vov, truy cập ngày 18-11-2023.

(3) Vĩnh Khang: APEC 2023: Truyền thêm sức sống cho chủ nghĩa đa phương, https://plo.vn/apec-2023-truyen-them-suc-song-cho-chu-nghia-da-phuong-post762170.html, truy cập 18-11-2023.

(4) Đinh Song Linh: Cùng vượt qua thách thức, tận dụng cơ hội để phát triển bền vững, https://nhandan.vn/cung-vuot-qua-thach-thuc-tan-dung-co-hoi-de-phat-trien-ben-vung-post783313.html, truy cập ngày 19-11-2023.