Bồi dưỡng năng lực của đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên trong nhà trường quân đội

1. Đặt vấn đề

Đội ngũ cán bộ quản lý học viên ở các nhà trường quân đội là lực lượng nòng cốt, trực tiếp quyết định đến kết quả tổ chức thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, nghị quyết, chỉ thị của cấp ủy, chỉ huy các cấp phù hợp với thực tế đơn vị quản lý học viên ở các nhà trường quân đội. Không những vậy, đây còn là lực lượng nòng cốt lãnh đạo, nâng cao chất lượng các mặt hoạt động của đơn vị quản lý học viên ở các nhà trường quân đội. Cán bộ quản lý học viên là người cùng ăn, cùng ở, cùng sinh hoạt với học viên; mỗi lời nói và hành động của cán bộ đơn vị quản lý học viên có ảnh hưởng trực tiếp đến tư cách, phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống của học viên. Do đó, cán bộ quản lý học viên chính là hạt nhân, trung tâm đoàn kết trong đơn vị; là “cầu nối” phản ánh tâm tư, nguyện vọng của học viên đến cấp ủy, chỉ huy, cán bộ quản lý các cấp. Để đội ngũ này thật sự phát huy vai trò trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ, đòi hỏi phải thường xuyên quan tâm bồi dưỡng năng lực toàn diện.

2. Thực trạng bồi dưỡng năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên ở các nhà trường quân đội

Năng lực quản lý học viên của đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên là một bộ phận trong năng lực của cán bộ nói chung, đó là năng lực có tính chuyên biệt, chuyên sâu, là sự kết tinh kiến thức, kỹ năng và khả năng huy động các yếu tố đó để tiến hành hoạt động quản lý có hiệu quả theo cương vị, chức trách của từng người, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo của nhà trường. Năng lực đó được hình thành và phát triển gắn liền với hoạt động quản lý học viên.

Hoạt động quản lý học viên là quản lý con người, quản lý quân nhân nhưng có đặc thù là gắn liền với hoạt động giáo dục, đào tạo. Do vậy, năng lực quản lý học viên của đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên bao gồm hệ thống các phẩm chất, kỹ năng như: kỹ năng quản lý lịch sử chính trị của học viên; kỹ năng quản lý phẩm chất năng lực, phương pháp, tác phong công tác của học viên; kỹ năng quản lý về lập trường tư tưởng, tình cảm, nguyện vọng, nhu cầu, quyết tâm... của học viên; kỹ năng quản lý các mối quan hệ xã hội, hậu phương, gia đình của học viên; kỹ năng quản lý việc chấp hành nền nếp, chế độ học tập, sinh hoạt, công tác; kỹ năng quản lý việc chấp hành pháp luật của Nhà nước, kỷ luật của Quân đội, quy định của nhà trường và đơn vị; kỹ năng quản lý các hoạt động của học viên với tư cách thành viên của các tổ chức quần chúng, tổ chức đảng, hội đồng quân nhân đơn vị.

Bồi dưỡng năng lực quản lý học viên của đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên là tổng thể các chủ trương, nội dung, hình thức, biện pháp của chủ thể và lực lượng tham gia bồi dưỡng, nhằm củng cố, bổ sung phát triển tri thức, rèn luyện, hoàn thiện kỹ năng và nâng cao trình độ tổ chức, quản lý, chỉ huy bảo đảm cho đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao.

Nội dung bồi dưỡng năng lực quản lý học viên của đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên tập trung vào các nội dung: bồi dưỡng nâng cao trình độ kiến thức quản lý; bồi dưỡng kỹ năng tiến hành công tác quản lý học viên; bồi dưỡng kinh nghiệm quản lý học viên.

Hình thức, phương pháp bồi dưỡng năng lực quản lý học viên của đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên cũng hết sức đa dạng, phong phú, nhưng chủ yếu tập trung vào các hình thức: học tập, sinh hoạt chính trị; tập huấn cán bộ; thông qua hoạt động của các tổ chức trong đơn vị; thông qua hoạt động thực tiễn quản lý của đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên; thông qua tham quan, diễn tập, hội thi, hội thao, sơ kết, tổng kết, đi thực tế, đi học tập...

Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của đội ngũ cán bộ quản lý học viên và năng lực quản lý học viên của lực lượng này, trong thời gian qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của đảng ủy, ban giám đốc, ban giám hiệu các nhà trường quân đội, hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý học viên luôn được quan tâm và tiến hành thường xuyên, có nền nếp.

Cấp ủy, chỉ huy các cấp đã tập trung xây dựng, đào tạo, bồi dưỡng, quy hoạch đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên ở các nhà trường quân đội “bảo đảm đủ số lượng, bảo đảm chất lượng và từng bước chuẩn hóa”⁽¹⁾.

Đại đa số cán bộ đơn vị quản lý học viên có tinh thần, trách nhiệm cao; bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng; phẩm chất đạo đức tốt, lối sống trong sạch, lành mạnh; trình độ, năng lực lãnh đạo, quản lý, chỉ huy tốt; chấp hành nghiêm pháp luật của Nhà nước, kỷ luật quân đội; đảm nhiệm và thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ được giao theo từng cương vị; góp phần quan trọng vào “công tác giáo dục và đào tạo trong Quân đội đạt được nhiều kết quả quan trọng”⁽²⁾.

Tuy nhiên, còn một số cán bộ đơn vị quản lý học viên chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ; trình độ năng lực, phương pháp, tác phong, chuyên môn nghiệp vụ còn có mặt hạn chế, như “năng lực ngoại ngữ, tin học và kiến thức thực tiễn”⁽³⁾... Những thiếu sót, yếu kém đó đã tác động đến chất lượng giáo dục và đào tạo ở các nhà trường quân đội. Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20-12-2022 của Quân ủy Trung ương “Về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới” chỉ ra những hạn chế của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục ở các nhà trường quân đội là: “Số lượng và tỷ lệ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục đạt trình độ tiến sĩ, đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư, danh hiệu nhà giáo nhân dân, nhà giáo ưu tú còn thấp, chưa đồng đều giữa các nhà trường”⁽⁴⁾. Đồng thời, Nghị quyết cũng đề ra nhiệm vụ, giải pháp về “Xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục có đủ số lượng, chất lượng, có cơ cấu hợp lý, đạt chuẩn theo quy định, có đủ quân số thực hiện nhiệm vụ quản lý, giảng dạy, đi đào tạo, bồi dưỡng, đi thực tế và sẵn sàng mở rộng lực lượng khi cần thiết...”⁽⁵⁾.

3. Giải pháp bồi dưỡng năng lực quản lý học viên của đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên

Để thực hiện tốt quan điểm chỉ đạo “Kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục và đào tạo trong nhà trường với bồi dưỡng tại đơn vị và tự học, tự rèn luyện trong quá trình công tác”⁽⁶⁾, một nhiệm vụ quan trọng là phải xây dựng đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên ở các nhà trường quân đội có đủ số lượng, bảo đảm về chất lượng, có cơ cấu hợp lý, đạt chuẩn theo quy định. Để thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ này, các nhà trường quân đội cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:

Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy đảng, người chỉ huy, cơ quan chức năng về hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên ở các nhà trường quân đội

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Tư tưởng đúng thì hành động mới khỏi sai lạc và mới làm tròn nhiệm vụ cách mạng được”⁽⁷⁾. Như vậy, có nhận thức đúng mới có hành động đúng; nhận thức đúng chính là cơ sở tiền đề hoạt động thực tiễn của cán bộ có tính khoa học, nhanh chóng đi đến kết quả, hạn chế được sai lầm, khuyết điểm.

Đối với cấp ủy, tổ chức đảng: trước hết cần nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của đội ngũ cán bộ quản lý học viên, về năng lực quản lý học viên, đặc điểm, tính chất của hoạt động quản lý học viên. Đồng thời, phải kiên quyết đấu tranh với các quan điểm, nhận thức và hành động sai lệch, không đúng về vai trò của quản lý học viên và hoạt động bồi dưỡng năng lực quản lý học viên hiện nay.

Để thực hiện được những nội dung này, cấp ủy đảng cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai thực hiện tốt công tác tuyên truyền, giáo dục làm chuyển biến về nhận thức vị trí, vai trò và việc bồi dưỡng năng lực quản lý học viên cho các tổ chức, cá nhân trong nhà trường. Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo việc tổng kết rút kinh nghiệm về công tác quản lý học viên và bồi dưỡng năng lực quản lý học viên của đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên; đánh giá chính xác những ưu điểm, thiếu sót, khuyết điểm, tìm ra nguyên nhân và đúc rút những kinh nghiệm để chỉ đạo những năm tiếp theo.

Thực hiện sự thống nhất, ổn định biên chế đội ngũ cán bộ các đơn vị quản lý học viên theo hướng đồng nhất mỗi đơn vị quản lý là một khóa học hoặc chuyên ngành học. Lãnh đạo thực hiện nghiêm quy chế giáo dục và đào tạo; nâng cao chất lượng công tác khảo thí và bảo đảm chất lượng. Bởi vì, chất lượng quản lý học viên được thể hiện chủ yếu bằng kết quả học tập, rèn luyện và công tác của học viên, là tiêu chí để đánh giá phẩm chất, năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên.

Đối với trách nhiệm của đội ngũ cán bộ chủ trì các cấp, nhất là lãnh đạo, chỉ huy các nhà trường, cán bộ chủ trì các cơ quan, đơn vị, trên cơ sở nghị quyết của đảng ủy nhà trường về việc bồi dưỡng năng lực quản lý học viên của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, cụ thể hóa vào nghị quyết cấp mình, xây dựng chương trình, kế hoạch, tổ chức thực hiện bồi dưỡng năng lực quản lý học viên của đội ngũ cán bộ cấp mình cho phù hợp với đặc điểm của đơn vị.

Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát các chương trình, kế hoạch bồi dưỡng đã được xác định, từ đó đánh giá chính xác việc chấp hành của từng đơn vị. Cán bộ chủ trì trực tiếp làm công tác quản lý học viên phải thường xuyên làm tốt công tác bồi dưỡng tại chỗ, luôn bám sát hoạt động của đơn vị, đặc điểm của đội ngũ cán bộ trong đơn vị kịp thời phát hiện, ngăn chặn những vấn đề nảy sinh, những yếu kém trong đơn vị.

Đối với cơ quan chức năng, cần thực hiện tốt việc tham mưu, đề xuất đúng, trúng nội dung bồi dưỡng đội ngũ cán bộ hằng năm; cụ thể hóa thành hướng dẫn, kế hoạch và triển khai tổ chức thực hiện đồng bộ, thống nhất trong toàn trường.

Hai là, xác định đúng nội dung, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, phương pháp bồi dưỡng năng lực quản lý học viên cho đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên các nhà trường quân đội

Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng khâu trung tâm của công tác cán bộ là đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, xây dựng đội ngũ cán bộ vừa “hồng” vừa “chuyên”, “Phải ra sức bồi dưỡng cán bộ, phải rèn luyện tư tưởng, nâng cao trình độ giác ngộ chính trị, cũng như trình độ chiến thuật và kỹ thuật của cán bộ. Đó là khâu chính trong các thứ công tác”⁽⁸⁾. Xác định đúng nội dung là cơ sở để vận dụng phương pháp bồi dưỡng phù hợp và hiệu quả.

Xác định đúng nội dung bồi dưỡng năng lực quản lý học viên cho đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên, tập trung vào những nội dung sau:

(1) bồi dưỡng về trình độ chỉ đạo, tổ chức thực hiện nhiệm vụ và trình độ sư phạm. Người làm công tác quản lý học viên đòi hỏi phải có phẩm chất chính trị, bản lĩnh kiên định, vững vàng; phẩm chất đạo đức tốt, lối sống trong sạch, lành mạnh; có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ toàn diện; có năng lực lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, chỉ huy, tổ chức thực hiện nhiệm vụ; có kinh nghiệm thực tiễn và những hiểu biết xã hội cần thiết cho công tác quản lý; có trình độ sư phạm cần thiết để đáp ứng yêu cầu tư cách là người thầy thứ hai của học viên.

(2) nâng cao trình độ quản lý con người, trọng tâm là quản lý lịch sử chính trị, tư tưởng, quản lý thực hiện nhiệm vụ giáo dục, đào tạo. Đây là nội dung trọng tâm, điển hình của công tác quản lý học viên. Do vậy, cần tập trung bồi dưỡng cán bộ quản lý về khoa học quản lý con người, nhất là khoa học tâm lý. Bồi dưỡng kinh nghiệm trong phán đoán, nghiên cứu, nhận biết nhân cách học viên, nhất là về những đặc điểm cá nhân riêng biệt, như cảm xúc, tình cảm, thể chất, khí chất, thói quen hành vi... Bồi dưỡng cho cán bộ có trình độ quản lý, lưu trữ và nghiên cứu tổng hợp, phân loại, bổ sung lịch sử chính trị của học viên. Bồi dưỡng nâng cao trình độ quản lý học viên thực hiện nhiệm vụ giáo dục và đào tạo, trọng điểm là nhiệm vụ huấn luyện, rèn luyện kỷ luật xây dựng chính quy. Bồi dưỡng kỹ năng điều hành huấn luyện, tổ chức rèn luyện học viên, nhất là kỹ năng tổ chức giờ tự học tại đơn vị. Bồi dưỡng kỹ năng tổ chức các hoạt động phương pháp; xây dựng kế hoạch hoạt động ngoại khóa, tổ chức hoạt động thi đua; phân loại học lực... Bồi dưỡng kỹ năng quản lý kỷ luật, xây dựng chính quy; trọng tâm là bồi dưỡng kiến thức về pháp luật, về điều lệnh quản lý bộ đội, kỷ luật quân đội, quy định của nhà trường; kỹ năng kiểm tra, đánh giá chất lượng thực hiện chế độ nền nếp chính quy...

(3) bồi dưỡng kiến thức, trình độ xây dựng các tổ chức, xây dựng và phát triển những phẩm chất người cán bộ cho học viên. Hoạt động quản lý học viên chủ yếu thông qua các tổ chức, với các quy chế, quy định ràng buộc học viên trong những khuôn khổ nhất định mà ở đó học viên được học tập, rèn luyện phát triển nhân cách toàn diện. Do đó, nhất định phải bồi dưỡng trình độ xây dựng các tổ chức trong đơn vị vững mạnh, làm cơ sở để thực hiện quản lý học viên một cách toàn diện, hiệu quả.

Để thực hiện các nội dung đã xác định, cấp ủy, tổ chức đảng và người chỉ huy phải vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, phương pháp bồi dưỡng như: cử cán bộ đi học, đi thực tế, dự nhiệm, tập huấn cán bộ hằng năm, thông qua hoạt động thực tiễn hằng ngày để bồi dưỡng, cấp trên bồi dưỡng cho cấp dưới, người biết bồi dưỡng cho người chưa biết.

Ba là, kết hợp bồi dưỡng năng lực quản lý học viên với bồi dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống của đội ngũ cán bộ ở đơn vị quản lý học viên

Để có năng lực quản lý học viên tốt, cần phải có phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống trong sạch, lành mạnh, thật sự là tấm gương để học viên noi theo. Thực tế hành động của cán bộ quản lý học viên là mệnh lệnh không lời đối với học viên.

Năng lực và phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống cũng chính là mối quan hệ giữa “đức” và “tài” trong nhân cách người cán bộ. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Phải có chính trị trước rồi có chuyên môn... Nói tóm lại, chính trị là đức, chuyên môn là tài. Có tài mà không có đức là hỏng... Đức phải có trước tài”⁽⁹⁾. Chính phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống là thành tố quan trọng của năng lực quản lý học viên. Hoạt động quản lý học viên là hoạt động làm mẫu, làm gương của cán bộ, cán bộ quản lý làm trước, học viên noi theo, góp phần thực hiện tốt phương châm: “Trên làm gương mẫu mực, dưới tích cực làm theo”. Đây là vấn đề có tính nguyên tắc, vừa là yêu cầu bức thiết, vừa là giải pháp quan trọng hiện nay

Bốn là, phát huy tính tích cực, chủ động trong tự học tập, rèn luyện, tự bồi dưỡng năng cao năng lực quản lý học viên của đội ngũ cán bộ ở các đơn vị quản lý học viên

Phát huy tinh thần tự bồi dưỡng nâng cao năng lực của bản thân mỗi cán bộ là hình thức rất quan trọng, đây là yếu tố trực tiếp quyết định đến việc phát triển năng lực quản lý học viên của cán bộ. Để thực hiện tốt hình thức này, các cấp lãnh đạo, chỉ huy phải có cơ chế, chế tài khích lệ, phát huy nỗ lực chủ quan của mọi cán bộ trong việc tự bồi dưỡng. Cần gắn trách nhiệm, kết quả quản lý học viên với đánh giá nhận xét, đề bạt, bổ nhiệm, cử đi học của cán bộ. Lấy kết quả tiến bộ của tập thể học viên để đánh giá năng lực quản lý của cán bộ. Kịp thời biểu dương, nhân rộng mô hình cán bộ quản lý tốt, kiểm điểm nhắc nhở, phê bình cán bộ thiếu trách nhiệm trong quản lý học viên. Cấp ủy, tổ chức đảng, người chủ trì cần công minh, công bằng trong đánh giá thi đua của các đơn vị cũng như trong đánh giá cán bộ, đấu tranh khắc phục tình trạng cục bộ, bè phái, tiêu cực trong công tác quản lý học viên.

Kết luận

Bồi dưỡng năng lực của đội ngũ cán bộ ở đơn vị quản lý học viên trong các nhà trường quân đội là công việc đòi hỏi có thời gian, lực lượng, phương tiện và phải được tiến hành thường xuyên, liên tục. Để công tác bồi dưỡng đạt kết quả cao, sát với đòi hỏi năng lực cần có của cán bộ quản lý học viên, các cấp ủy, tổ chức đảng, người chỉ huy các cấp, các lực lượng tham gia bồi dưỡng cũng như chính đội ngũ cán bộ phải có hiểu biết và đánh giá đúng những ưu điểm, khuyết điểm, nguyên nhân kết quả thực hiện chức trách nhiệm vụ của đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên; từ đó mới xác định đúng nội dung, phương pháp bồi dưỡng đạt kết quả cao, góp phần xây dựng các nhà trường vững mạnh tiêu biểu, mẫu mực.

_________________

Ngày nhận: 29-3-2024; Ngày bình duyệt: 1-4-2024; Ngày duyệt đăng: 3-4-2024.

(1), (2), (3), (4), (5) Quân ủy Trung ương: Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20-12-2022 về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới.

(6) Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI.

(7) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.6, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.360.

(8) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.8, Sđd, tr.29.

(9) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.12, Sđd, tr.269.