Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam tinh nhuệ về chính trị trong tình hình mới

PGS, TS TÔ XUÂN SINH
TS NGUYỄN VĂN VỊ
Viện Khoa học xã hội và nhân văn Quân sự,
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng

1. Những vấn đề đặt ra đòi hỏi phải đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị

Một là, yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện mới

Quân đội “tinh nhuệ” là quân đội “thiện chiến”, tinh thông về kỹ thuật quân sự, nghệ thuật quân sự, có thể tác chiến và đánh thắng mọi đối tượng, trong mọi không gian và thời gian, hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ được giao. Theo đó, Quân đội nhân dân Việt Nam “tinh nhuệ” về chính trị, thể hiện thông qua sự tuyệt đối tin tưởng vào mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH; tuyệt đối trung thành với Đảng, Nhà nước, chế độ XHCN, với nhân dân; có bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng trong mọi điều kiện, hoàn cảnh; có ý chí, quyết tâm chiến đấu cao, dám đánh, biết đánh và đánh thắng mọi kẻ thù xâm lược, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó.

Về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng khẳng định: “Kiên quyết, kiên trì đấu tranh, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, lợi ích quốc gia - dân tộc; bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa”⁽¹⁾; “Chủ động phát hiện, có các phương án, đối sách ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa và kiểm soát tốt các nhân tố có thể gây bất lợi đột biến”⁽²⁾. Cùng với đó là việc “triển khai đồng bộ các giải pháp xây dựng Quân đội theo hướng tinh, gọn, mạnh theo Kết luận số 16-KL/TW ngày 07-7-2017 và Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 01-8-2017 của Bộ Chính trị về tổ chức lực lượng và bảo đảm vũ khí trang bị cho Quân đội nhân dân Việt Nam”⁽³⁾.

Như vậy, để hoàn thành nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc XHCN, đòi hỏi Quân đội không chỉ tinh nhuệ về quân sự, mà trước hết phải tinh nhuệ về chính trị, luôn giữ vững bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân tộc, là lực lượng chính trị tin cậy, tuyệt đối trung thành, lực lượng vũ trang sắc bén, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh để bảo vệ Đảng, Nhà nước, chế độ XHCN và nhân dân, luôn giữ vững và phát huy bản chất, truyền thống “Bộ đội Cụ Hồ”, Quân đội nhân dân, từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu.

Hai là, yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và chiến đấu của Quân đội trong tình hình mới

Nhiệm vụ xây dựng và chiến đấu của Quân đội đã và đang đặt ra những vấn đề rất lớn, tác động trực tiếp đến xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị. Trong điều kiện thời bình, kinh tế thị trường, xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, sự phát triển mạnh mẽ của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trong đó có cuộc cách mạng khoa học và công nghệ quân sự..., bên cạnh những thuận lợi, thời cơ, nhiệm vụ xây dựng Quân đội gặp không ít khó khăn, thách thức về quy mô biên chế, bảo đảm vũ khí, trang bị, kỹ thuật quân sự, về xây dựng cơ sở hạ tầng, phương thức tác chiến, phương thức bảo đảm hậu cần, kỹ thuật, ngân sách, trong đó có vấn đề xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị.

Trong điều kiện hòa bình, binh nghiệp trở thành nghề nghiệp xã hội, lợi ích cá nhân trở thành động lực trực tiếp của người lao động, khi có sự chênh lệch về thu nhập, mức sống, điều kiện sống của những người thuộc các nghề nghiệp khác nhau trong xã hội so với những người thuộc nghề nghiệp quân sự sẽ dẫn đến tư tưởng so sánh giữa cống hiến và hưởng thụ, giữa quyền lợi và nghĩa vụ, từ đó tác động đến động cơ, thái độ, trách nhiệm, ý chí quyết tâm chiến đấu của bộ đội, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng chính trị của Quân đội, đến sức mạnh chính trị - tinh thần, đến xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị.

Chiến tranh trong thời đại ngày nay là những cuộc chiến tranh công nghệ cao. Để đánh thắng chiến tranh công nghệ cao của các thế lực thù địch khi chúng tiến hành chống Việt Nam, trước hết đòi hỏi cán bộ, chiến sĩ phải xác định rõ mục tiêu, lý tưởng chiến đấu, bản lĩnh chiến đấu, có ý chí, quyết tâm chiến đấu cao: dám đánh, biết đánh và quyết thắng. Do đó, để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong điều kiện mới đòi hỏi phải xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị.

Ba là, âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch đối với cách mạng Việt Nam và Quân đội

Hiện nay, các thế lực thù địch đang ra sức chống phá cách mạng Việt Nam, chúng phủ nhận nền tảng tư tưởng của Đảng, phủ nhận mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH; phủ nhận cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, các cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc, thực hiện nhiệm vụ quốc tế của Việt Nam đối với Lào, Campuchia; phủ nhận công cuộc đổi mới đất nước, vai trò lãnh đạo của Đảng đối với cách mạng Việt Nam, trong đó có vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội, đòi thực hiện chế độ đa đảng.

Chúng cho rằng cần xây dựng “quân đội nhà nghề” như ở các nước tư bản, đòi “phi chính trị hóa” Quân đội, cho rằng Quân đội phải “trung lập về chính trị”, Quân đội chỉ cần trung thành với Tổ quốc, với nhân dân, không cần phải trung thành với Đảng... Chúng chia rẽ mối quan hệ mật thiết giữa Quân đội với nhân dân, các mối quan hệ trong nội bộ Quân đội, chia rẽ quan hệ giữa Quân đội với Công an.

Những âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch nhằm tác động trực tiếp đến niềm tin của cán bộ, chiến sĩ vào chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mục tiêu, lý tưởng cách mạng, vào vai trò lãnh đạo của Đảng, vai trò quản lý của Nhà nước, vào chế độ XHCN, vào thắng lợi của sự nghiệp cách mạng và sức mạnh chiến đấu của Quân đội trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Điều này đặt ra yêu cầu phải xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng, chức năng, nhiệm vụ của Quân đội, như Đại hội XIII của Đảng đã chỉ rõ: “đẩy mạnh đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, phản động và cơ hội chính trị”⁽⁴⁾.

Bốn là, sự tác động từ các tiêu cực và tệ nạn xã hội đối với Quân đội

Quân đội nhân dân Việt Nam là một bộ phận của xã hội, vì thế tình hình của đất nước tác động trực tiếp đến Quân đội. Thực tế cho thấy, bên cạnh những tác động tích cực từ thành quả của công cuộc đổi mới, các tiêu cực và tệ nạn xã hội đã và đang tác động mạnh đến cán bộ, chiến sĩ. Các tiêu cực nảy sinh từ mặt trái của kinh tế thị trường như sự phân hóa giàu nghèo giữa các vùng, miền, giữa các giai cấp và tầng lớp xã hội và ngay trong mỗi giai cấp, tầng lớp xã hội, chủ nghĩa cơ hội, thực dụng..., đặc biệt là tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, nạn quan liêu, tham nhũng, lãng phí...đã ảnh hưởng trực tiếp đến lòng tin của cán bộ, chiến sĩ đối với sự nghiệp cách mạng, đến tương lai, tiền đồ của đất nước. Văn kiện Đại hội XII của Đảng chỉ rõ: “...những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” có xu hướng diễn biến phức tạp trong Đảng, trong hệ thống chính trị và trong xã hội”⁽⁵⁾; “Tham nhũng, lãng phí vẫn còn nghiêm trọng, với những biểu hiện ngày càng tinh vi, phức tạp, xảy ra trên nhiều lĩnh vực, ở nhiều cấp, nhiều ngành, làm cản trở sự phát triển kinh tế - xã hội, gây bức xúc trong dư luận, là thách thức nghiêm trọng đối với vai trò lãnh đạo của Đảng và hiệu lực quản lý của Nhà nước, đe dọa sự tồn vong của chế độ”⁽⁶⁾.

Tình trạng tiêu cực, tệ nạn xã hội tác động bất lợi đến lòng tin của cán bộ, chiến sĩ vào bản chất và tính ưu việt của chế độ XHCN, làm cho họ không muốn gắn bó với sự nghiệp quân sự, giảm sút nhiệt tình, trách nhiệm, động cơ phấn đấu, tu dưỡng, rèn luyện, dẫn đến vi phạm kỷ luật của Quân đội, pháp luật của Nhà nước, thoái thác nhiệm vụ. Vì thế, đòi hỏi phải tăng cường lãnh đạo xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị, làm cơ sở xây dựng Quân đội vững mạnh toàn diện.

Năm là, những hạn chế trong xây dựng Quân đội

Bên cạnh những thành tựu to lớn đã đạt được trong xây dựng Quân đội về chính trị, tư tưởng và tổ chức, vẫn tồn tại những hạn chế. Đó là, một bộ phận cán bộ, chiến sĩ còn có biểu hiện chưa thật sự tin tưởng vào mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH, vào sức mạnh bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện chiến tranh công nghệ cao, thiếu tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp cách mạng, mơ hồ về đối tác, đối tượng; một bộ phận cán bộ, đảng viên, quân nhân suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; tình trạng vi phạm kỷ luật, tham ô, tham nhũng, quan liêu, quân phiệt vẫn xảy ra.

Những hạn chế, khuyết điểm, những tiêu cực trên ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức, tư tưởng, niềm tin của bộ đội, đến bản chất, truyền thống của Quân đội, đến sức mạnh chính trị - tinh thần, sức mạnh chiến đấu của Quân đội. Vì vậy, đòi hỏi phải xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và chiến đấu trong tình hình mới.

2. Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng thực hiện mục tiêu xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị

Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội nhân dân Việt Nam là tổng thể các cách thức, hình thức, phương pháp, quy chế, quy định, quyết định, quy trình, lề lối làm việc... mà Đảng sử dụng để tác động vào Quân đội nhằm giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội, bảo đảm cho Quân đội luôn giữ vững bản chất cách mạng, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN, thực hiện thắng lợi đường lối, nhiệm vụ quân sự, quốc phòng và bảo vệ Tổ quốc trong từng thời kỳ cách mạng. Để xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị trong giai đoạn hiện nay, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với quân đội cần tập trung đổi mới những vấn đề sau:

Một là, đổi mới tư duy, quan điểm đối với xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị

Đây là vấn đề trọng tâm hàng đầu trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị. Bởi lẽ, muốn lãnh đạo xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị thì Đảng phải có tư duy, nhận thức đúng về chính trị của Quân đội, trình độ tinh nhuệ về chính trị của Quân đội và những vấn đề cơ bản xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị.

Quân đội “tinh nhuệ về chính trị” không đơn giản là một khái niệm khoa học mà còn là quan điểm thuộc về đường lối xây dựng Quân đội của Đảng Cộng sản Việt Nam. Quan điểm đó phải được nhận thức đúng đắn trong toàn Đảng, toàn quân, toàn dân, để từ đó huy động mọi nguồn lực, phát huy vai trò, trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng trong xây dựng Quân đội. Vì vậy, trước hết cần có quan niệm đúng về chính trị của Quân đội, tiêu chuẩn tinh nhuệ về chính trị của Quân đội; tiêu chí để đánh giá trình độ tinh nhuệ về chính trị của Quân đội và của các loại hình đơn vị trong Quân đội. Đây là căn cứ lý luận, cơ sở pháp lý để các cấp, các ngành, các đơn vị trong Quân đội có chủ trương, giải pháp xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị. Tránh tình trạng mỗi đơn vị tự quy định các tiêu chuẩn tinh nhuệ về chính trị và các tiêu chí đánh giá trình độ tinh nhuệ về chính trị.

Hai là, đổi mới cơ chế, chính sách

Xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị liên quan đến đường lối, cơ chế lãnh đạo của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước đối với Quân đội. Xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị chịu sự quy định chặt chẽ của cơ chế, chính sách, được thể chế hóa thành các luật, quy chế, quy định cụ thể. Nếu cơ chế, chính sách, các luật, quy chế, quy định không được đổi mới, không được bổ sung hoàn thiện sẽ gây ra những rào cản, tác động tiêu cực đến quá trình xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị. Theo đó, cần căn cứ vào tiêu chuẩn Quân đội tinh nhuệ về chính trị và yêu cầu của thực tiễn để đổi mới cơ chế, chính sách, các quy chế, quy định cho phù hợp ở cấp toàn quân cũng như ở từng loại hình đơn vị trong Quân đội. Khắc phục tình trạng không đồng bộ giữa cơ chế, chính sách, quy chế, quy định với đòi hỏi từ thực tiễn xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị; mâu thuẫn giữa các quy chế, quy định, gây khó khăn, cản trở quá trình xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị.

Ba là, đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp

Để xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị trước hết phải chủ động đổi mới về nội dung. Theo đó, cần tập trung vào những vấn đề mới như cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, nhất là cuộc cách mạng khoa học và công nghệ quân sự trên thế giới, về phương thức tiến hành chiến tranh công nghệ cao của các nước đế quốc chống các quốc gia độc lập có chủ quyền, giữa các nước có sự đối lập về lợi ích quốc gia, dân tộc; những vấn đề mới về âm mưu, thủ đoạn chống phá cách mạng Việt Nam bằng các phương thức vũ trang và phi vũ trang, đặc biệt là nội dung chống phá trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận của các thế lực thù địch; các quan điểm, đường lối của Đảng, Nhà nước ta về xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận chiến tranh nhân dân, xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam, lực lượng vũ trang nhân dân; quan điểm về tiến hành chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện chiến tranh công nghệ cao, giải quyết xung đột quân sự, tranh chấp chủ quyền biển, đảo trên Biển Đông, chống âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch...

Cùng với đổi mới nội dung, cần đổi mới hình thức, biện pháp xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị. Trong đó, tập trung đổi mới các hình thức, biện pháp của công tác tư tưởng, công tác tổ chức và công tác chính sách, trong đó chú trọng đổi mới các hình thức, biện pháp giáo dục chính trị, tuyên truyền cổ động, văn hóa quần chúng, giáo dục lịch sử, truyền thống của dân tộc, của Đảng, của Quân đội; đổi mới hình thức thi đua, khen thưởng... nhằm thực hiện nội dung xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị đạt hiệu quả cao.

Bốn là, đổi mới cách thức đầu tư ngân sách, kinh phí, cơ sở vật chất

Xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị là kết quả tổng hợp của công tác tư tưởng, tổ chức, chính sách của Đảng trong Quân đội, có nhu cầu rất lớn về ngân sách, kinh phí, cơ sở vật chất. Thực tế cho thấy, việc đầu tư ngân sách, kinh phí, cơ sơ vật chất cho xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị hiện còn nhiều hạn chế do chủ yếu được trích từ kinh phí công tác đảng, công tác chính trị. Do đó, cần đổi mới cách thức đầu tư ngân sách, kinh phí, cơ sở vật chất, điều kiện bảo đảm cho xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị. Trên cơ sở nội dung, yêu cầu, mục tiêu, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị cần đầu tư thỏa đáng ngân sách, kinh phí, cơ sở vật chất bảo đảm cho xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị, khắc phục tình trạng các đơn vị tự cân đối, sử dụng kinh phí công tác đảng, công tác chính trị.

Xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị nhằm tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội, xây dựng Quân đội vững mạnh toàn diện, nâng cao trình độ sẵn sàng chiến đấu và sức mạnh chiến đấu, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, nhiệm vụ xây dựng và chiến đấu của Quân đội. Vì vậy, việc nghiên cứu làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn xây dựng Quân đội tinh nhuệ về chính trị có ý nghĩa cấp thiết trong điều kiện mới.

_________________

Ngày nhận bài: 11-10-2023; Ngày bình duyệt: 13-10-2023; Ngày duyệt đăng: 22-11-2023.

(1), (2), (4) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t.I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.69, 68, 117.

(3) Đảng bộ Quân đội: Văn kiện Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2020, tr.26.

(5), (6) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.195, 196.