Mối quan hệ giữa tinh gọn bộ máy nhà nước và khơi dậy ý chí tự cường dân tộc

TS VI THỊ HƯƠNG LAN
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
PGS, TS VÕ VĂN DŨNG
Trường Đại học Khánh Hòa

1. Mở đầu

Trong tiến trình phát triển của mỗi quốc gia, bộ máy nhà nước đóng vai trò then chốt, định hình năng lực quản trị và tạo dựng môi trường cho sự phát triển. Việc xây dựng một bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả không chỉ là yêu cầu cấp thiết của công cuộc đổi mới mà còn là tiền đề quan trọng để khơi dậy và phát huy mạnh mẽ ý chí tự cường của dân tộc. Cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy nhà nước hiện nay nhằm đưa Việt Nam bước vào kỷ nguyên của sự phát triển gắn liền với việc phát huy sức mạnh toàn dân tộc, khơi dậy ý chí tự cường dân tộc chính là cuộc cách mạng tiến bộ, phù hợp với quy luật phát triển đó.

2. Nội dung

2.1. Cơ sở lý luận của tinh gọn bộ máy nhà nước trong bối cảnh mới

Chủ nghĩa Mác - Lênin phân tích sâu sắc về nhà nước, coi nhà nước là một hiện tượng lịch sử, có nguồn gốc, bản chất và vai trò nhất định trong sự phát triển của xã hội loài người. Bản chất của nhà nước trong xã hội có giai cấp là công cụ thống trị giai cấp. Theo V.I.Lênin, nhà nước là bộ máy bạo lực đặc biệt của giai cấp thống trị để trấn áp giai cấp bị trị, bảo vệ lợi ích kinh tế và chính trị của giai cấp thống trị dù ở hình thức nào.

Chủ nghĩa Mác - Lênin cảnh báo, nhà nước có những nguy cơ tha hóa, cồng kềnh và thay đổi. Trong tác phẩm “Nguồn gốc của gia đình, của chế độ tư hữu và của nhà nước”, Ph.Ăngghen chỉ ra rằng, nhà nước ban đầu xuất hiện từ nhu cầu kiềm chế các xung đột giai cấp, nhưng dần dần có xu hướng tự tách rời khỏi xã hội “là một quyền lực công cộng tách rời quần chúng nhân dân”⁽¹⁾, trở thành một lực lượng đứng trên xã hội, phục vụ lợi ích của giai cấp thống trị. Một bộ máy nhà nước biểu hiện quan liêu, cồng kềnh, “đều căn cứ trên những nguyên tắc quan liêu cũ, trên những thiên kiến cũ, trên những cái đã bị lên án”⁽²⁾ sẽ làm sâu sắc thêm quá trình tha hóa này, khi các quan chức nhà nước đặt lợi ích của bộ máy, của cá nhân lên trên lợi ích của nhân dân.

Sự cồng kềnh của bộ máy nhà nước thường đi kèm với hệ thống các quy định, thủ tục phức tạp, chồng chéo, gây khó khăn, tốn kém thời gian và chi phí cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và đời sống của người dân. Điều này kìm hãm sự năng động, sáng tạo và làm giảm hiệu quả của nền kinh tế. Một bộ máy nhà nước cồng kềnh có xu hướng can thiệp sâu vào mọi mặt của đời sống xã hội, đôi khi tạo ra sự bao bọc thái quá đối với người dân và doanh nghiệp. Điều này lâu dần sẽ hình thành tâm lý ỷ lại vào nhà nước, giảm đi ý chí tự lực, tự cường, không muốn đối mặt với khó khăn và cạnh tranh, làm suy yếu động lực vươn lên.

Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về tác động tiêu cực của bộ máy nhà nước cồng kềnh, quan liêu đối với ý chí vươn lên của đất nước đến nay vẫn còn giá trị. Điều này cho thấy, giữa tinh gọn bộ máy nhà nước và việc thúc đẩy ý chí tự cường dân tộc có mối quan hệ mật thiết, không tách rời, là điều kiện cần để thúc đẩy sự vươn mình của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Đảng Cộng sản Việt Nam kế thừa tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng bộ máy nhà nước, từ quan điểm cho rằng, cần phải tiến hành một cách tinh gọn về tổ chức và có sự phân cấp, phân quyền một cách rạch ròi từ trung ương đến địa phương. Người nói “tất cả mọi người, bất kỳ ở một chức vụ nào, cao hay thấp, to hay nhỏ, tất cả mọi người làm thành một bộ máy. Thiếu một người nào hay có một người không làm tròn nhiệm vụ là hỏng cả”⁽³⁾. Với việc sắp xếp cán bộ, Người viết: “tổ chức còn kềnh càng, thừa người, phải sắp xếp cho gọn gàng, hợp lý, mọi người đều có công việc thiết thực, những người thừa phải đưa đi chỗ thiếu, những người ở lại phải thi đua nâng cao năng suất của mình. Thế là tinh giản”⁽⁴⁾. Để tinh gọn, cần phải làm cho mỗi người hoạt động trong bộ máy không cảm thấy mình bị dư thừa. Ai cũng thấy mình là một bộ phận không thể thiếu của bộ máy, từ đó họ sẽ phấn đấu lập thành tích trong công việc hằng ngày.

Chủ trương tinh gọn bộ máy nhà nước đã được đề cập từ Đại hội VI (năm 1986). Đảng Cộng sản Việt Nam nhận thức rõ những yếu kém, trì trệ trong bộ máy nhà nước và hệ thống chính trị là một trong những nguyên nhân kìm hãm sự phát triển của đất nước. Nhiều nghị quyết, chỉ thị của Đảng và Nhà nước về sắp xếp tổ chức, tinh giản biên chế, cải cách thủ tục hành chính đã được ban hành. Tuy nhiên, quá trình thực hiện chậm và gặp nhiều khó khăn. Đại hội XII (năm 2016) chủ trương đưa nội dung tinh gọn bộ máy thành nhiệm vụ trọng tâm, xác định tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN; xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, trong sạch, vững mạnh, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Ban Chấp hành Trung ương XII ban hành Nghị quyết 18-NQ/TW ngày 25-10-2017 Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Nghị quyết đánh dấu một bước tiến quan trọng trong nhận thức và hành động của Đảng về tinh gọn bộ máy, với những mục tiêu, nguyên tắc, nhiệm vụ và giải pháp cụ thể, đồng bộ và quyết liệt hơn. Đại hội XIII của Đảng thống nhất chủ trương đến năm 2030 “xây dựng bộ máy nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tinh gọn, hiệu lực và hiệu quả”⁽⁵⁾.

Chủ trương của Đảng ngày càng nhấn mạnh đến việc tinh gọn không chỉ là giảm số lượng đầu mối, biên chế mà còn phải nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, đổi mới phương thức làm việc, ứng dụng mạnh mẽ khoa học công nghệ. Quốc hội thông qua Nghị quyết 176/2025/QH15 ngày 18-02-2025 về cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, Nghị quyết 190/2025/QH15 ngày 19-02-2025 quy định về xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước. Chính phủ ban hành nhiều văn bản thể hiện tinh thần quyết liệt trong triển khai tinh gọn bộ máy, hiệu lực hiệu quả, phục vụ nhân dân, như: Nghị định 178/2024/NĐ-CP ngày 31-12-2024 về chính sách, chế độ đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và lực lượng vũ trang khi sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập; Kế hoạch 141/KH-BCĐTKNQ18 ngày 06-12-2024 của Ban Chỉ đạo về tổng kết việc thực hiện Nghị quyết 18-NQ/TW về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của Chính phủ; Công văn 219/TTg-KSTT của Thủ tướng Chính phủ về việc thực hiện thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp khi sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy… Những việc này thể hiện quyết tâm tinh gọn bộ máy nhà nước, coi đây là yêu cầu tất yếu và cấp bách cần được đẩy mạnh để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới.

Từ cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, có thể nhận định: tinh gọn bộ máy nhà nước là quá trình tổ chức lại hệ thống các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương theo hướng giảm bớt về số lượng đầu mối, đơn vị hành chính, biên chế; đồng thời tối ưu hóa chức năng, nhiệm vụ, quy trình làm việc nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, giảm chi phí, và phòng chống tham nhũng, lãng phí. Ý chí tự cường dân tộc là khát vọng mạnh mẽ, tinh thần quyết tâm cao độ của một dân tộc nhằm tự lực, không ngừng vươn lên bằng sức mạnh nội tại, vượt qua mọi khó khăn, thách thức để xây dựng và bảo vệ đất nước ngày càng phồn vinh, độc lập và hùng cường. Mối quan hệ giữa tinh gọn bộ máy nhà nước và khơi dậy ý chí tự cường dân tộc của Việt Nam hiện nay là sự tác động qua lại, tương hỗ, ảnh hưởng lẫn nhau giữa quá trình tổ chức lại bộ máy hành chính nhà nước theo hướng hiệu quả hơn và việc củng cố, phát huy tinh thần tự lực, tự cường, khát vọng vươn lên của dân tộc Việt Nam trong giai đoạn hiện tại.

Đảng và Nhà nước nhận thức rõ hậu quả nghiêm trọng do bộ máy nhà nước cồng kềnh, sẽ gây ra sự thất vọng, mất niềm tin trong xã hội; sự trì trệ, kém hiệu quả, tham nhũng, bất công, gây nên chia rẽ và xung đột lợi ích; cũng như tầm quan trọng của việc tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, loại bỏ những rào cản quan liêu, tạo môi trường thuận lợi cho sự sáng tạo và phát triển, củng cố niềm tin của nhân dân, khơi dậy ý chí tự cường, khát vọng vươn lên mạnh mẽ của toàn dân tộc. Xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, trong sạch là nhiệm vụ then chốt để khơi dậy và phát huy mạnh mẽ khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

2.2. Tinh gọn bộ máy nhà nước tạo tiền đề, động lực khơi dậy ý chí tự cường

Tinh gọn bộ máy nhà nước giúp giải phóng nguồn lực, giảm gánh nặng kinh tế

Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, Việt Nam hiện nay đang có thực tế: “khoảng 70% ngân sách dùng để chi trả lương, chi thường xuyên, như vậy tỷ lệ ngân sách dành cho chi đầu tư phát triển thấp. Trong khi các quốc gia khác chi trên 40% ngân sách cho trả lương và dành trên 50% ngân sách chi cho quốc phòng - an ninh, giáo dục, y tế, an sinh xã hội”⁽⁶⁾. Một bộ máy nhà nước cồng kềnh có nhiều bộ, ngành, nhiều tầng nấc, số lượng lớn các cơ quan, đơn vị hành chính, cùng với đội ngũ cán bộ, công chức đông đảo đòi hỏi nguồn chi thường xuyên không nhỏ. Hệ thống các quy định, thủ tục hành chính phức tạp, chồng chéo, cùng sự phối hợp thiếu nhịp nhàng, không rõ chức năng, nhiệm vụ, không phân cấp cho địa phương, dẫn tới cơ chế xin - cho gây mất thời gian của người dân và doanh nghiệp đã tạo ra sức ỳ, hoạt động kém hiệu lực, hiệu quả, tiêu tốn nhiều nguồn lực của quốc gia.

Tinh thần chung của Đảng và Nhà nước hiện nay là phải tinh gọn bộ máy để tăng năng suất lao động. Giải phóng nguồn lực, giảm gánh nặng kinh tế từ tinh gọn bộ máy nhà nước có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong củng cố ý chí tự lực, tự cường về kinh tế. Khi đất nước chủ động hơn về nguồn lực tài chính và nhân lực, chúng ta sẽ giảm bớt sự phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài, tự tin hơn trong hoạch định và thực hiện các chiến lược phát triển kinh tế độc lập, bền vững. Một nền kinh tế tự chủ, dựa trên nội lực vững mạnh, với khoa học công nghệ tiên tiến và nguồn nhân lực chất lượng cao, chính là nền tảng vững chắc để Việt Nam hội nhập quốc tế một cách bình đẳng và hiệu quả, không bị động hay lệ thuộc.

Việc tinh gọn bộ máy, giảm chi phí thường xuyên, chống lãng phí sẽ giải phóng nguồn lực để đầu tư vào các lĩnh vực then chốt như giáo dục, khoa học công nghệ, cơ sở hạ tầng. Điều này tạo điều kiện vật chất thuận lợi để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, giảm sự phụ thuộc vào bên ngoài, từ đó củng cố ý chí tự lực, tự cường.

Tinh gọn bộ máy góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước

Bộ máy nhà nước được tinh gọn, tổ chức hợp lý, phân công nhiệm vụ rõ ràng sẽ hoạt động hiệu lực và hiệu quả hơn. Các quyết sách được đưa ra nhanh chóng, dựa trên cơ sở phân tích khoa học và sát với tình hình thực tế, từ đó tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển. Sự minh bạch và trách nhiệm giải trình cao là những yếu tố then chốt của một nền quản trị quốc gia hiệu quả. Khi bộ máy nhà nước được tinh gọn, các quy trình làm việc trở nên rõ ràng, dễ theo dõi và kiểm soát hơn. Điều này góp phần hạn chế tình trạng quan liêu, tham nhũng, đồng thời nâng cao trách nhiệm của mỗi cán bộ, công chức trong thực thi công vụ. Một bộ máy nhà nước thực sự phục vụ lợi ích của nhân dân, giải quyết kịp thời những khó khăn, vướng mắc trong cuộc sống và hoạt động sản xuất kinh doanh sẽ tạo sự gắn kết chặt chẽ giữa nhà nước và người dân. Niềm tin của nhân dân chính là nền tảng vững chắc cho sự đoàn kết và thống nhất của một dân tộc. Khi người dân cảm thấy được tôn trọng, được lắng nghe và được bảo vệ quyền lợi chính đáng, họ sẽ có động lực để đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước. Tinh thần đoàn kết, đồng lòng của toàn dân tộc chính là sức mạnh nội sinh to lớn, là yếu tố quyết định để vượt qua mọi khó khăn, thách thức, hiện thực hóa khát vọng về một Việt Nam phồn vinh, hùng cường.

Theo báo cáo của Chính phủ tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc triển khai thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2030⁽⁷⁾ ngày 31-7-2023, trong giai đoạn 2019-2021, cả nước đã thực hiện sắp xếp 21 đơn vị hành chính cấp huyện và 1.056 đơn vị hành chính cấp xã. Quá trình sắp xếp này đã giảm được 569 đơn vị hành chính cấp huyện và cấp xã, giảm được 3.866 cơ quan cấp huyện và cơ quan cấp xã. Tinh giản biên chế 7.018 cán bộ, công chức các cấp, giảm chi ngân sách nhà nước khoảng 2.008 tỷ đồng. Rõ ràng, việc tinh gọn bộ máy nhà nước bước đầu đã đạt được những thành quả đáng khích lệ, tạo sự chuyển biến tích cực trong việc đổi mới, sắp xếp bộ máy nhà nước, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị trong hệ thống chính trị Việt Nam.

Sự tinh gọn của bộ máy nhà nước chính là một trong những biểu hiện cụ thể của ý chí tự lực, tự cường được hun đúc từ niềm tin vào khả năng tự vươn lên, không ngừng học hỏi, sáng tạo để xây dựng một quốc gia độc lập, tự chủ và có vị thế xứng đáng trên trường quốc tế. Đó là quyết tâm đổi mới, không ngừng hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự phát triển. Việc tinh gọn bộ máy không chỉ là yêu cầu khách quan của sự phát triển mà còn là nhân tố quyết định để xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân và vì dân.

2.3. Ý chí tự cường dân tộc tác động đến quá trình tinh gọn bộ máy nhà nước

Ý chí tự cường dân tộc tạo áp lực và định hướng cho việc tinh gọn bộ máy nhà nước

Khi ý chí tự cường dân tộc được khơi dậy và củng cố, người dân và các tổ chức trong xã hội ngày càng nhận thức rõ hơn về vai trò của một bộ máy nhà nước hiệu quả trong hiện thực hóa khát vọng phát triển. Sự trì trệ, kém hiệu quả, quan liêu của bộ máy trở thành lực cản đối với mục tiêu chung của dân tộc. Áp lực từ dư luận xã hội, từ các chủ thể kinh tế đòi hỏi nhà nước phải thay đổi, phải tinh gọn để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự phát triển.

Ý chí vươn lên, sánh vai với các cường quốc thôi thúc người dân nhìn nhận và so sánh năng lực quản trị quốc gia của Việt Nam với các nước tiên tiến. Sự khác biệt về hiệu quả hoạt động, tính minh bạch và khả năng phục vụ của bộ máy nhà nước ở các quốc gia phát triển tạo áp lực vô hình, đòi hỏi Việt Nam phải cải cách để thu hẹp khoảng cách, nâng cao vị thế quốc gia. Ý chí tự cường gắn liền với niềm tin và kỳ vọng vào một tương lai tươi sáng, một đất nước giàu mạnh, hạnh phúc. Khi bộ máy nhà nước cồng kềnh, kém hiệu quả, không đáp ứng được những kỳ vọng đó, nó sẽ vấp phải sự phản ứng, phê phán từ xã hội, tạo ra áp lực buộc nhà nước phải hành động để củng cố niềm tin và hiện thực hóa khát vọng của nhân dân.

Mọi nỗ lực tinh gọn bộ máy nhà nước đều phải hướng tới mục tiêu tối thượng là xây dựng một nước Việt Nam độc lập, tự cường, phồn vinh và hạnh phúc. Điều này giúp định hướng các giải pháp cải cách, tập trung vào việc nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, bảo đảm an ninh, chủ quyền và cải thiện đời sống nhân dân. Khát vọng tự cường kinh tế đòi hỏi bộ máy nhà nước phải tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch và cạnh tranh. Tác động của ý chí tự cường dân tộc định hướng cho việc tinh gọn các thủ tục hành chính, giảm bớt các rào cản không cần thiết, tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển và thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Ý chí xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh đòi hỏi bộ máy nhà nước phải hoạt động một cách minh bạch và có trách nhiệm giải trình cao trước nhân dân. Điều này định hướng cho việc tăng cường công khai thông tin, thiết lập các cơ chế giám sát hiệu quả và xử lý nghiêm minh các hành vi tiêu cực, tham nhũng.

Ý chí tự cường dân tộc nhấn mạnh vào việc dựa vào sức mạnh nội tại và tinh thần tự chủ, khai thác tối đa tiềm năng của đất nước. Điều này định hướng cho việc xây dựng một bộ máy nhà nước có khả năng tự chủ, sáng tạo, không ngừng học hỏi và đổi mới để giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình phát triển. Bảo đảm sự ổn định chính trị và xã hội trong quá trình tinh gọn bộ máy nhà nước là rất cần thiết, phải được thực hiện một cách thận trọng, có lộ trình rõ ràng, bảo đảm sự ổn định chính trị và xã hội, tránh gây ra những xáo trộn không cần thiết. Khi ý chí tự cường dân tộc được khơi dậy mạnh mẽ và thấm sâu vào nhận thức của toàn xã hội, sẽ tạo ra nền tảng vững chắc để duy trì quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước trong việc thực hiện tinh gọn bộ máy. Sự ủng hộ và kỳ vọng lớn từ nhân dân trở thành nguồn động lực to lớn, giúp vượt qua những khó khăn, thách thức và sự trì trệ trong quá trình tinh gọn bộ máy nhà nước. Ý chí tự cường là một trong những hệ giá trị cốt lõi, tồn tại và phát triển trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc Việt Nam. Trong bất kỳ giai đoạn lịch sử nào, nếu hệ giá trị này không được chú trọng thì đất nước sẽ suy yếu.

Ý chí tự cường dân tộc duy trì động lực cải cách trong việc tinh gọn bộ máy nhà nước

Ý chí tự cường dân tộc tác động trở lại mạnh mẽ, thúc đẩy và định hình quá trình tinh gọn bộ máy nhà nước, duy trì động lực cải cách, tạo môi trường thuận lợi, nâng cao chất lượng hoạt động và củng cố niềm tin, sức mạnh nội sinh của dân tộc. Khơi dậy và phát huy mạnh mẽ ý chí tự cường dân tộc chính là một trong những động lực quan trọng nhất để thúc đẩy quá trình tinh gọn bộ máy nhà nước diễn ra nhanh chóng, hiệu quả và bền vững. Tinh gọn bộ máy nhà nước là một quá trình phức tạp, đụng chạm đến nhiều lợi ích và quan hệ xã hội. Do đó, không thể tránh khỏi những khó khăn, thách thức và sự trì trệ. Tuy nhiên, được sự ủng hộ và kỳ vọng lớn lao từ nhân dân, Đảng và Nhà nước sẽ có động lực để vượt qua những trở ngại này. Sự ủng hộ của nhân dân tạo ra sức mạnh tổng hợp, giúp các nhà lãnh đạo có thêm niềm tin và quyết tâm để thực hiện những cải cách sâu rộng.

Trong quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy theo Nghị quyết 18, ngày 25-10-2017, việc tinh gọn bộ máy nhà nước ở một số đơn vị vẫn còn nhiều bất cập “nhận thức và hành động của một số cấp ủy, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo, người đứng đầu ở một số cơ quan, tổ chức, đơn vị, địa phương chưa đầy đủ, chưa sâu sắc, quyết tâm chưa cao, hành động chưa quyết liệt, việc sắp xếp tổ chức bộ máy chưa đồng bộ, tổng thể, chưa gắn tinh giản biên chế với cơ cấu lại”⁽⁸⁾. Thực tiễn đó đặt ra yêu cầu thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy nhà nước gắn liền với phát huy sức mạnh toàn dân tộc để đưa nước ta bước vào kỷ nguyên phát triển mới. Nghị quyết số 203/2025/QH15 của Quốc hội ban hành ngày 16-6-2025 xác định đơn vị hành chính của Việt Nam được tổ chức thành hai cấp, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do luật định (tức là xã, phường, đặc khu). Điều này là căn cứ hiến định trực tiếp cho mô hình chính quyền 2 cấp ở Việt Nam trong tiến trình cải cách hành chính và đổi mới tổ chức bộ máy nhà nước. Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 (Luật số 72/2025/QH15) được Quốc hội khóa XV, Kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 16-6-2025 và có hiệu lực thi hành từ 1-7-2025, cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp về tổ chức chính quyền địa phương, chính thức xác lập mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp thống nhất trong cả nước. Việc thực hiện mô hình chính quyền hai cấp đã chính thức được triển khai rộng khắp tại 34 tỉnh, thành phố trên cả nước từ ngày 1-7-2025. Đây là một dấu mốc lịch sử quan trọng trong tiến trình cải cách hành chính, hướng tới một bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn.

Để cụ thể hóa các luật và nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã ban hành hàng loạt các văn bản dưới luật, có hiệu lực từ ngày 1-7-2025, quy định chi tiết việc tổ chức và hoạt động của chính quyền 2 cấp, như: Quyết định số 759/QĐ-TTg ngày 14-4-2025 của Thủ tướng Chính phủ, ban hành Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp; Nghị quyết số 74/NQ-CP ngày 07-4-2025 của Chính phủ, ban hành Kế hoạch thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp; Nghị định số 150/2025/NĐ-CP của Chính phủ, Quy định về tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh và UBND cấp xã trong mô hình chính quyền 2 cấp…

Sức mạnh đại đoàn kết toàn dân là nguồn lực cốt lõi của sự phát triển. Việc khơi dậy ý chí tự cường dân tộc phải bảo đảm 5 nguyên tắc cơ bản: “kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng; bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi, để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”⁽⁹⁾.

Để quá trình tinh gọn diễn ra hiệu quả và bền vững, việc thúc đẩy mạnh mẽ ý chí tự cường dân tộc đóng vai trò then chốt. Cần huy động tối đa tất cả nguồn lực sẵn có từ tự nhiên đến văn hóa, xã hội và khoa học. Cùng với đó, phải thu hút được nguồn lực từ nước ngoài và nhất là nguồn lực khoa học chất lượng cao. Để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới thì việc khơi dậy ý chí tự cường dân tộc ở mọi người dân có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Ý chí tự cường và sự ủng hộ của nhân dân đóng vai trò quan trọng, tiếp thêm động lực để thực hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước. Cùng với sự đồng lòng của người dân, sẽ tạo ra một sức mạnh tổng hợp, đủ sức vượt qua mọi khó khăn sau khi tinh gọn bộ máy nhà nước.

3. Kết luận

Nghiên cứu mối quan hệ giữa tinh gọn bộ máy nhà nước đối với khơi dậy ý chí tự cường dân tộc của Việt Nam trong bối cảnh hiện nay có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc. Chủ trương tinh gọn bộ máy nhà nước Việt Nam trước vận hội mới, kỷ nguyên phát triển mới thể hiện nhận thức và hành động của Đảng và Nhà nước Việt Nam đang đúng quy luật và nguyên tắc của chủ nghĩa Mác - Lênin. Tinh gọn bộ máy nhà nước không chỉ là một giải pháp hành chính đơn thuần mà là một chiến lược quan trọng để nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia, củng cố niềm tin trong nhân dân và khơi dậy mạnh mẽ ý chí tự cường dân tộc Việt Nam. Một bộ máy nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, minh bạch và trách nhiệm sẽ tạo ra động lực to lớn để toàn dân tộc đoàn kết, chung sức xây dựng một nước Việt Nam ngày càng giàu mạnh, văn minh và hùng cường. Tinh giản bộ máy nhà nước tất yếu để Việt Nam hướng tới một bộ máy nhà nước hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự phát triển và hiện thực hóa khát vọng về một tương lai tươi sáng.

_________________

Ngày nhận bài: 7-5-2025; Ngày bình duyệt: 8-6-2025; Ngày duyệt đăng: 15-7-2025.

Email tác giả: vyhuonglan@gmail.com

(1) C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, t.21, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 1995, tr.178.

(2) V.I.Lênin: Toàn tập, t.45, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr.448.

(3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.8, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.219.

(4) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.7, Sđd, tr.432.

(5), (9) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t.I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr. 220, 33.

(6) Lan Hương, Phạm Thắng: Tổng Bí thư Tô Lâm: Tiếp tục xây dựng bộ máy nhà nước đảm bảo tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, noidung.quochoi.vn, đăng ngày 31-10-2024.

(7)Vũ Khuyên: Hội nghị trực tuyến toàn quốc triển khai sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã, https:vov.vn, đăng ngày 31-7-2023.

(8) Tô Lâm: Sắp xếp tổ chức bộ máy tinh - gọn - mạnh - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả, Tạp chí điện tử Vneconomy, ngày 06-11-2024.