Thuận lợi, khó khăn và giải pháp phát triển Thành phố Hồ Chí Minh trong kỷ nguyên mới của dân tộc

TS BIỀN QUỐC THẮNG
Học viện Chính trị khu vực II

1. Mở đầu

Sau gần 40 năm thực hiện công cuộc đổi mới, đất nước ta đã đạt nhiều thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử. Những thành tựu đó cùng với các nhân tố chủ quan, khách quan khác đã tạo nên thế và lực để đất nước ta bước sang “Kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam”⁽¹⁾. Với tiềm năng, lợi thế vượt trội, cùng với những thành tựu to lớn đã đạt được trong thời kỳ đổi mới, Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) là một trong những nhân tố quan trọng hàng đầu góp phần hiện thực hóa các mục tiêu của đất nước trong kỷ nguyên mới. Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, TP.HCM còn không ít khó khăn, thách thức. Chính vì vậy, việc đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy TP.HCM phát triển nhanh hơn, bền vững hơn, trở thành “đầu tàu”, có đóng góp tích cực cùng cả nước trong kỷ nguyên mới là yêu cầu cấp thiết hiện nay.

2. Nội dung

2.1. Thuận lợi của Thành phố Hồ Chí Minh trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc

Thứ nhất, vị trí địa lý trung tâm, kết nối thuận lợi

TP.HCM là trung tâm của vùng Đông Nam Bộ, đồng thời là trung tâm kết nối giữa đồng bằng sông Cửu Long, duyên hải miền Trung và Tây Nguyên, là đầu mối giao thông quan trọng về đường bộ, đường thủy, đường hàng không, góp phần nối liền các tỉnh trong vùng, là cửa ngõ quốc tế của các địa phương khác trong cả nước. Từ TP.HCM trong khoảng 3 giờ bay là đến các nền kinh tế năng động của châu Á như: Xinhgapo, Malaixia, Thái Lan, Inđônêxia, Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc. Nằm ở múi giờ khác biệt so với các trung tâm tài chính toàn cầu là lợi thế rất lớn để TP.HCM thu hút dòng vốn nhàn rỗi khi các trung tâm tài chính khác trên thế giới nghỉ giao dịch.

Vị trí địa lý thuận lợi là tiền đề để TP.HCM mở rộng giao lưu, hợp tác quốc tế, tiếp thu tinh hoa văn hóa, thành tựu khoa học và công nghệ của nhân loại; là điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư, du khách; xây dựng các trung tâm lớn về tài chính, thương mại - dịch vụ, du lịch… Với vị trí trung tâm, kết nối thuận lợi, khoảng cách địa lý gần, chi phí vận chuyển thấp là cơ hội để xây dựng TP.HCM trở thành trung tâm cung ứng dịch vụ logistics tầm cỡ khu vực và thế giới, đáp ứng nhu cầu, sự dịch chuyển của thế giới hiện nay; từ đó tạo ra nhiều việc làm, tăng nguồn thu ngân sách, tạo động lực mới cho sự phát triển kinh tế - xã hội; nhất là khi cảng hàng không quốc tế Long Thành, cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ, đường sắt tốc độ cao được triển khai xây dựng và đi vào hoạt động.

Thứ hai, truyền thống năng động, sáng tạo của con người TP.HCM

Năng động, sáng tạo là phẩm chất nổi bật của người dân TP.HCM. Phẩm chất đó một mặt được kế thừa từ tính mềm dẻo, linh hoạt của truyền thống dân tộc Việt Nam; mặt khác được quy định bởi vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, hoàn cảnh kinh tế - văn hóa - xã hội - lịch sử phát triển của vùng đất này. Ảnh hưởng từ các yếu tố đó chuyển tải qua hoạt động sống của con người. Truyền thống năng động, sáng tạo thể hiện rõ trong giai đoạn đất nước khó khăn, khủng hoảng, suy thoái trước đổi mới. Trong bối cảnh đó, TP.HCM đã kiên trì, chủ động, sáng tạo, đề ra các chính sách “bung ra”, “xé rào”, để “tự cởi trói”. Những cách thức, bước đi của Đảng bộ, chính quyền TP.HCM đã cung cấp cơ sở thực tiễn quan trọng cho Đảng ta đề ra đường lối đổi mới đất nước tại Đại hội VI của Đảng (năm 1986).

Bước sang thời kỳ đổi mới, với nhiệm vụ “đi trước, về đích trước” trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, TP.HCM là địa phương điển hình với nhiều cách làm hay, mô hình mới, như: địa phương đầu tiên thành lập ngân hàng thương mại cổ phần (năm 1987), xây dựng khu chế xuất Tân Thuận (năm 1991), xây dựng Công viên phần mềm Quang Trung (năm 2001), thành lập Trung tâm giao dịch chứng khoán TP.HCM (năm 2008)… Có thể nói, truyền thống năng động, sáng tạo là tiền đề thuận lợi để trong kỷ nguyên mới, Đảng bộ, chính quyền, người dân, doanh nghiệp TP.HCM tiên phong, đột phá trong đổi mới sáng tạo, xây dựng đô thị thông minh, đẩy mạnh phát triển kinh tế số, xã hội số.

Thứ ba, trung tâm giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ lớn, nguồn nhân lực chất lượng cao của cả nước

Hiện nay, TP.HCM là một trong hai trung tâm giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ lớn nhất của cả nước. Đến tháng 9-2024, trên địa bàn TP.HCM có 2 đại học (Đại học Quốc gia TP.HCM, Đại học Kinh tế TP.HCM), 66 trường đại học (38 trường công lập, 15 trường tư thục, 8 học viện, 5 trường do nước ngoài quản lý), 62 trường cao đẳng (30 trường công lập, 18 trường thuộc các bộ, ngành, trung ương và 12 trường của TP.HCM); mỗi năm TP.HCM cung cấp hàng triệu lao động chất lượng cao cho xã hội. TP.HCM cũng là trung tâm lớn hàng đầu của cả nước về khoa học và công nghệ. Tính đến năm 2023, “TP.HCM có 371 tổ chức khoa học công nghệ, 78 viện nghiên cứu, 279 phòng thí nghiệm về các lĩnh vực; có hơn 21.200 cá nhân hoạt động trong lĩnh vực khoa học công nghệ, trong đó có 188 giáo sư, hơn 1.100 phó giáo sư trong tổng số gần 6.900 tiến sĩ⁽²⁾.

Với tiềm lực lớn về giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, đội ngũ nguồn nhân lực chất lượng cao đông đảo là tiền đề quan trọng để TP.HCM tập trung đầu tư xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo, trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D); đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao công nghệ cao trong lĩnh vực công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ tự động hóa, công nghệ vật liệu mới, năng lượng sạch có quy mô lớn; thực hiện các dự án trong lĩnh vực công nghiệp mạch tích hợp bán dẫn, công nghệ thiết kế, chế tạo linh kiện, vi mạch điện tử tích hợp (IC), điện tử linh hoạt (PE), chip, pin công nghệ mới…

Việc tập trung phát triển các ngành mới, lĩnh vực mũi nhọn như trên sẽ là cơ hội để TP.HCM chuyển đổi nhanh cơ cấu kinh tế, gia tăng giá trị, sức cạnh tranh, tham gia sâu vào chuỗi sản xuất toàn cầu… từ đó bắt kịp, tiến cùng với các thành phố phát triển trên thế giới, đóng góp tích cực vào sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Thứ tư, những thành tựu to lớn đạt được

Từ khi đổi mới đến nay, kinh tế TP.HCM đạt được những kết quả rất tích cực. Nếu như giai đoạn đầu đổi mới (1986 - 1990), GRDP của tăng trưởng bình quân đạt 7,82%/năm, thì trong giai đoạn 1991 – 1995, tăng trưởng đạt trung bình 12,62%/năm. Đặc biệt, trong giai đoạn 1996 – 2010, TP.HCM là một trong số ít địa phương của cả nước đạt tốc độ tăng trưởng hai con số trong thời gian dài (1996 - 2000: 10,11%; 2001 - 2005: 11% và 2006 - 2010: 11,18%/năm). GRDP bình quân đầu người của Thành phố từ 700 USD (năm 1996) lên xấp xỉ 5.000 USD (năm 2010). Trong giai đoạn 2011 - 2020, tăng trưởng kinh tế của TP.HCM đạt bình quân 6,86%/năm, vượt mức tăng trưởng chung của cả nước (5,96%) và cả vùng kinh tế trọng điểm phía Nam (6,31%); quy mô GRDP năm 2020 chiếm 25,79% của cả nước và chiếm 51,11% vùng. Quy mô kinh tế năm 2020 tăng gấp 2,7 lần so với năm 2010, thu nhập bình quân đầu người năm 2020 tăng gấp 2,39 lần so với năm 2010⁽³⁾. Những kết quả này giúp TP.HCM trở thành đầu tàu kinh tế của cả nước, là địa phương đóng góp ngân sách quốc gia cao nhất, chiếm hơn 1/4 tổng ngân sách quốc gia mỗi năm.

Kinh tế tăng trưởng cao và duy trì trong nhiều năm là tiền đề để TP.HCM thực hiện tốt các chính sách xã hội. Cụ thể, tính đến ngày 30-6-2024, qua tổng hợp báo cáo kết quả rà soát thường xuyên hộ nghèo, hộ cận nghèo, TP.HCM không còn hộ nghèo, hộ cận nghèo theo chuẩn quốc gia⁽⁴⁾. Cùng với thực hiện tốt chính sách xóa đói, giảm nghèo, TP.HCM thực hiện rất tốt các chính sách: đền ơn đáp nghĩa, phúc lợi xã hội, an sinh xã hội… Sau 8 năm thực hiện Nghị quyết số 126/2016/NQ-HĐND về chế độ hỗ trợ đối với người có công với cách mạng và thân nhân trên địa bàn, TP.HCM đã thực hiện hỗ trợ 5.004 lượt người, với tổng kinh phí hỗ trợ là 116.103.011.500 đồng. Trong đó, hỗ trợ mức 2.000.000 người/tháng cho 4.616 người, với tổng số tiền là 110.626.000.000 đồng; hỗ trợ kinh phí trang bị phương tiện trợ giúp dụng cụ chỉnh hình cho 388 người, với tổng số tiền là 5.477.011.500 đồng⁽⁵⁾. Những thành tựu kinh tế - xã hội đạt được sau gần 40 năm đổi mới đã tạo ra thế và lực để TP.HCM vững bước tiến vào kỷ nguyên mới.

Thứ năm, Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm với những định hướng cụ thể, cơ chế, chính sách vượt trội

Từ năm 1982 đến nay, Bộ Chính trị đã ban hành 4 Nghị quyết định hướng chiến lược cho sự phát triển TP.HCM. Cụ thể: Nghị quyết số 01-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 14-9-1982 về công tác của TP.HCM; Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 18-11-2002 về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TP.HCM đến năm 2010; Nghị quyết số 16-NQ/TW Bộ Chính trị ngày 10-8-2012 về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TP.HCM đến năm 2020; Nghị quyết 31-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 30-12-2022 về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TP.HCM đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Trên cơ sở xác định vị trí, vai trò TP.HCM là “của cả nước, vì cả nước”⁽⁶⁾; Bộ Chính trị chỉ đạo: Nhiệm vụ phát triển TP.HCM không chỉ là trách nhiệm của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân TP.HCM, mà còn là trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội ở trung ương và các địa phương khác. Do đó, để phát huy có hiệu quả các tiềm năng, lợi thế, Nghị quyết 31 của Bộ Chính trị chỉ đạo: “Tập trung ưu tiên hoàn thiện thể chế, chính sách, điều kiện thuận lợi để tạo bước chuyển có tính đột phá trong huy động sức mạnh tổng hợp, khai thác hiệu quả các tiềm năng, lợi thế, vị trí chiến lược, thúc đẩy Thành phố Hồ Chí Minh phát triển nhanh, bền vững”. Trên cơ sở chỉ đạo, định hướng của Nghị quyết 31, ngày 24-6-2023, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 98 “về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM”. Các nghị quyết của Đảng và Nhà nước là cơ sở, định hướng quan trọng để TP.HCM bứt tốc phát triển mạnh mẽ hơn trong kỷ nguyên mới.

2.2. Những khó khăn của Thành phố Hồ Chí Minh trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc

Thứ nhất, hạ tầng giao thông quá tải, nhiều bất cập

Trong những năm qua, hệ thống giao thông tại TP.HCM đã được đầu tư nâng cấp, mở rộng, xây mới, song, trước sự gia tăng dân số, sự phát triển kinh tế - xã hội, nhu cầu đi lại, trao đổi hàng hóa ngày càng tăng cao đã làm cho hệ thống giao thông luôn trong tình trạng quá tải. Sự quá tải của hệ thống giao thông gây tăng chi phí, công sức, sự mệt mỏi của người dân; ảnh hưởng đến thu hút đầu tư, tạo hình ảnh xấu trong lòng du khách.

Những năm gần đây, do biến đổi khí hậu, một số khu vực có nền đất thấp, cộng với hệ thống cống thoát nước xuống cấp, hoặc số lượng quá ít, đường kính quá nhỏ, đầu tư xây dựng chưa kịp thời, chưa đồng bộ… đã làm cho TP.HCM luôn phải đối mặt với tình trạng ngập nước vào mùa mưa, hay vào những ngày có triều cường dâng cao, ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của người dân, đến hoạt động giao thông, hoạt động sản xuất, kinh doanh…

Chính vì vậy, TP.HCM cần khẩn trương huy động nguồn lực, hành động quyết liệt để sớm giải quyết dứt điểm các vấn đề trên nhằm tạo điều kiện cho sự phát triển thời gian tới.

Thứ hai, tính tự chủ, tự tin, dám nghĩ, dám làm ở một bộ phận cán bộ TP.HCM còn hạn chế

Nếu như trước đây TP.HCM là tiên phong, điển hình của đổi mới, sáng tạo với nhiều mô hình hay, cách làm mới, là địa chỉ cho các địa phương khác đến học hỏi, thì nay truyền thống đó có dấu hiệu suy giảm, mờ nhạt dần. Trước thực trạng một số cán bộ lãnh đạo có sai phạm trong điều hành, quản lý, bị truy tố, xét xử… đã làm cho một bộ phận cán bộ các cấp ở TP.HCM có tâm lý sợ sai, sợ trách nhiệm, không dám làm, không dám quyết trong phạm vi, thẩm quyền của mình. Nghị quyết 31 của Bộ Chính trị đã thẳng thắn chỉ ra: “Tính vượt trội, sự năng động, sáng tạo, vai trò đầu tàu, động lực, dẫn dắt đối với vùng và cả nước có chiều hướng suy giảm, kinh tế tăng trưởng chậm, năng lực cạnh tranh quốc tế còn thấp”. Những hạn chế trên của một bộ phận cán bộ nếu không sớm khắc phục sẽ không chỉ làm suy giảm niềm tin ở nhân dân, doanh nghiệp mà còn cản trở, kìm hãm sự phát triển của TP.HCM.

Thứ ba, sự phối hợp giữa Thành phố Hồ Chí Minh với các cơ quan Trung ương chưa kịp thời, nhịp nhàng, hiệu quả

TP.HCM là cấp chính quyền địa phương, bên cạnh thẩm quyền theo quy định thì một số chủ trương, chính sách cần có sự phối hợp với các cơ quan Trung ương để tổ chức thực hiện. Tuy nhiên, thời gian qua, một số cơ quan, tổ chức, cá nhân “chưa chủ động phối hợp với các cơ quan Trung ương trong tổ chức thực hiện Nghị quyết, Kết luận của Bộ Chính trị và Nghị quyết của Quốc hội về phát triển Thành phố”⁽⁷⁾. Hệ quả là các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước chậm đi vào cuộc sống, kết quả mang lại chưa cao, thậm chí gây lãng phí, không tranh thủ được cơ hội phát triển. Đơn cử như việc thực hiện Nghị quyết 54 của Quốc hội, bên cạnh những kết quả thì “vẫn còn nhiều mục tiêu của Nghị quyết không đạt được”⁽⁸⁾; một trong những nguyên nhân chính là sự thiếu chủ động, thiếu tích cực phối hợp giữa TP.HCM với các bộ, ngành ở Trung ương trong xây dựng các văn bản hướng dẫn, kế hoạch thực hiện. Khi có đầy đủ các văn bản hướng dẫn, xây dựng xong kế hoạch thực hiện thì thời gian còn lại rất ít nên không hoàn thành được các mục tiêu của Nghị quyết 54 đề ra.

Thứ tư, các vấn đề xã hội đặt ra những thách thức đối với TP.HCM trong kỷ nguyên mới

Về việc làm. Hiện nay, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tác động rất lớn đến người dân ở các đô thị, trong đó có TP.HCM. Phương thức lao động, sản xuất, kinh doanh truyền thống đang dần được thay thế bằng các phương thức lao động, sản xuất, kinh doanh hiện đại. Hệ quả là, việc làm, thu nhập, cuộc sống của những người có thu nhập thấp đang rất bấp bênh. Số lượng người nghèo, người thất nghiệp ở TP.HCM có xu hướng gia tăng. Vấn đề này đòi hỏi TP.HCM phải có các giải pháp kịp thời, hiệu quả để thực hiện mục tiêu: “Tăng trưởng kinh tế gắn liền với bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội trong từng bước phát triển”⁽⁹⁾.

Về dân cư, nguồn lao động. TP.HCM là địa phương có dân số đông, đứng đầu cả nước. Sau khi sáp nhập, quy mô dân số thay đổi lớn. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, từ năm 2017, TP.HCM đã bước vào giai đoạn già hóa dân số. Tính đến cuối năm 2023, Thành phố có 1.310.323 người từ 60 tuổi trở lên, chiếm 12,05% dân số. Dự báo đến năm 2030, tỷ lệ dân số từ 60 tuổi trở lên sẽ đạt 20% (tương đương khoảng 1,8 triệu người) và vào năm 2050, con số này có thể vượt 3 triệu người (trên 30% tổng dân số)⁽¹⁰⁾. Đặc biệt, TP.HCM hiện đang là địa phương có mức sinh thấp đến mức báo động, chỉ 1,32 con trung bình một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ⁽¹¹⁾. Số lượng người nhập cư vào TP.HCM trong những năm gần đây giảm mạnh: “Năm 2020, tỷ lệ phát triển dân số cơ học của thành phố là 1,7%, trung bình đón nhận gần 170.000 - 180.000 dân nhập cư, bổ sung nguồn nhân lực cho thành phố. Nhưng đến năm 2023, với tỷ lệ 0,67%, số lượng người nhập cư chỉ khoảng 65.000 người”⁽¹²⁾. Như vậy, tỷ lệ sinh thấp, già hóa dân số nhanh, số lượng người nhập cư giảm mạnh đang là thách thức không nhỏ về nguồn nhân lực của TP.HCM trong kỷ nguyên vươn mình.

2.3. Giải pháp phát triển Thành phố Hồ Chí Minh trong kỷ nguyên mới của dân tộc

Thứ nhất, cần nhận thức đầy đủ, sâu sắc về yêu cầu phát triển của đất nước; những thuận lợi và khó khăn đối với TP.HCM trong kỷ nguyên mới

Cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tổ chức học tập quán triệt các nghị quyết của Đảng, các bài viết của Tổng Bí thư Tô Lâm về kỷ nguyên vươn mình của dân tộc; để mỗi cán bộ, đảng viên, nhân dân nhận thức đầy đủ, sâu sắc về quy luật tất yếu khách quan, sự cần thiết phải tăng tốc phát triển, những thuận lợi và khó khăn của TP.HCM trong kỷ nguyên mới. Khi nhận thức được nâng cao, cán bộ, đảng viên và nhân dân sẽ đồng thuận, thống nhất, tích cực, tự giác, “nghĩ lớn, làm lớn”, đóng góp sức lực, trí tuệ thúc đẩy TP.HCM và cả nước phát triển. Bên cạnh đó, các cơ quan bộ, ngành ở Trung ương cần thấy được tiềm năng, lợi thế, các “nút thắt, điểm nghẽn” hiện TP.HCM đang gặp phải, cũng như nhận thức rõ tầm quan trọng của TP.HCM đối với sự nghiệp chung của đất nước, từ đó hỗ trợ, phối hợp tích cực để tháo gỡ kịp thời các vướng mắc, bất cập về cơ chế, chính sách… nhằm phát huy, khai thác có hiệu quả các tiềm năng, nguồn lực, thúc đẩy TP.HCM phát triển nhanh, toàn diện.

Thứ hai, hoàn thiện thể chế, phân cấp, phân quyền mạnh hơn để thúc đẩy TP.HCM tăng tốc phát triển

Thời gian qua, mặc dù nhận được nhiều sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, cùng các cơ chế, chính sách vượt trội dành riêng cho TP.HCM, tuy nhiên, trong quá trình tổ chức, triển khai thực hiện, TP.HCM vẫn còn nhiều vướng mắc bởi một số quy định của pháp luật, dẫn đến nhiều dự án chậm được triển khai, một số công trình chậm hoàn thành, nhân lực, vật lực, tài lực chưa được phát huy một cách có hiệu quả. Do đó, để tháo gỡ những điểm nghẽn, Nhà nước cần sớm thể chế hóa, đồng bộ hóa các quan điểm chỉ đạo của Bộ Chính trị về chiến lược phát triển TP.HCM thành các văn bản quy phạm pháp luật chi tiết, cụ thể để tạo hành lang pháp lý thông thoáng, rõ ràng, minh bạch, giúp TP.HCM tự tin, tự chủ, dễ dàng triển khai thực hiện. Cần đẩy mạnh hơn nữa việc phân cấp, phân quyền theo phương châm: “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo trong thực hiện các chiến lược phát triển TP.HCM. Là một “siêu đô thị”, nhà nước cần sớm ban hành Luật đô thị đặc biệt để TP.HCM phát huy tính đặc thù, tháo gỡ vướng mắc và tạo sự công bằng trước những đóng góp to lớn của thành phố đối với sự nghiệp phát triển chung của đất nước.

Thứ ba, phát huy tinh thần tiên phong, năng động, sáng tạo của đội ngũ cán bộ và có chính sách phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng xác định công tác cán bộ là “then chốt của then chốt”; nhân tố quan trọng hàng đầu quyết định sự thành bại các mục tiêu trong kỷ nguyên mới. Do đó, TP.HCM cần xây dựng đội ngũ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới, sáng tạo. Bởi, trước yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới có năng động, sáng tạo mới thúc đẩy TP.HCM cũng như cả nước phát triển nhanh, bắt kịp, tiến cùng các nước phát triển. Muốn làm được điều đó, TP.HCM cần “đổi mới mạnh mẽ công tác tuyển dụng, đào tạo, đề bạt, bổ nhiệm, luân chuyển, điều động, đánh giá cán bộ thực chất, vì việc tìm người, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đo đếm được”⁽¹³⁾. Cần mạnh dạn đưa ra khỏi bộ máy những cán bộ năng lực hạn chế, uy tín thấp, làm việc cầm chừng, né tránh, sợ trách nhiệm, hiệu quả công tác thấp. Đẩy mạnh hình thức thi tuyển các chức danh lãnh đạo, quản lý dựa trên các đề án, chương trình hành động. Cần trọng dụng, thu hút những người ngoài Đảng, người ở các địa phương khác, người Việt Nam ở nước ngoài tham gia các chức vụ lãnh đạo, quản lý trong bộ máy, nhất là các lĩnh vực mũi nhọn TP.HCM ưu tiên phát triển. Ngoài ra, cần có chính sách đột phá trong đãi ngộ cả vật chất và tinh thần nhằm tạo sự yên tâm, giữ chân những người giỏi, thu hút được nhiều người có tài năng đặc biệt vào trong bộ máy nhà nước của TP.HCM.

Thứ tư, hoàn thiện hạ tầng giao thông đồng bộ, kết nối, hiện đại

Giao thông là “huyết mạch”, là “xương sống”, một trong những nhân tố hàng đầu thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Chính vì vậy, giao thông luôn phải đi trước một bước. Để khắc phục thực trạng hạ tầng giao thông quá tải, thiếu tính kết nối, TP.HCM cần tập trung nguồn lực, hành động quyết liệt để đẩy nhanh tiến độ xây dựng, hoàn thiện các tuyến giao thông đang chậm tiến độ, các con đường “thắt cổ chai”, các tuyến giao thông “cửa ngõ” có tính liên vùng, huyết mạch như: dự án mở rộng quốc lộ 1A (từ An Lạc đến địa phận Long An); dự án mở rộng quốc lộ 13 (từ ngã tư Bình Phước đến cầu Bình Triệu); dự án quốc lộ 22 (đoạn từ ngã tư An Sương đến đường vành đai 3); đẩy nhanh việc triển khai, hoàn thiện các dự án làm đường vành đai, các tuyến cao tốc, các tuyến đường sắt đô thị số 2, 3, 4… TP.HCM cần nhanh chóng tận dụng cơ chế đặc thù của Nghị quyết 98 (thời hạn 5 năm, hiệu lực từ tháng 6-2023) để thực hiện các dự án đầu tư xây dựng, hiện đại hóa hạ tầng giao thông theo phương thức đối tác công - tư (PPP); thực hiện hợp đồng xây dựng - vận hành - chuyển giao (BOT); hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT); nhất là thực hiện phát triển mô hình đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD).

Thứ năm, giải quyết hiệu quả các vấn đề xã hội nhằm tạo điều kiện cho TP.HCM phát triển nhanh và bền vững

Trước tình trạng tỷ lệ thất nghiệp, tỷ lệ hộ nghèo có xu hướng gia tăng, TP.HCM nên đẩy mạnh thực hiện các chính sách xóa nghèo, giải quyết việc làm theo hướng bền vững. Theo đó, cần đẩy mạnh công tác đào tạo nghề nhằm mở ra nhiều cơ hội việc làm cho người lao động; tích cực giới thiệu việc làm để khắc phục tình trạng nơi thừa, nơi thiếu lao động; cần đẩy mạnh xuất khẩu lao động; hỗ trợ vốn, ưu đãi về lãi suất để các hộ sản xuất, kinh doanh theo phương thức truyền thống chuyển sang các phương thức sản xuất, kinh doanh tiên tiến, hiện đại, phù hợp với xu thế.

Để khắc phục tỷ lệ sinh thấp, TP.HCM đã ban hành Nghị quyết số 40/2024/NQ-HĐND ngày 11-12-2024 Về chính sách khen thưởng, hỗ trợ đối với tập thể, cá nhân thực hiện tốt công tác dân số. Theo đó, hỗ trợ 3 triệu đồng đối với phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, hỗ trợ 2 triệu đồng đối với phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh thuộc hộ nghèo, cận nghèo, đối tượng bảo trợ xã hội, đối tượng sống tại xã đảo khi thực hiện tầm soát trước sinh và tầm soát sơ sinh. Chính sách trên đã thể hiện sự quan tâm, coi trọng công tác dân số. Tuy nhiên, cần có nhiều chính sách khác để giải quyết tình trạng già hóa dân số nhanh tại TP.HCM. Theo đó, TP.HCM cần có chính sách ưu đãi về lãi suất để công chức, viên chức, người lao động có thu nhập thấp được thuê, hoặc mua nhà ở xã hội; cần thực hiện chính sách miễn học phí, viện phí cho trẻ dưới 18 tuổi; tăng thời gian nghỉ thai sản và giảm thời gian lao động đối với nữ giới trong độ tuổi sinh đẻ nhằm tạo điều kiện về thời gian chăm sóc con nhỏ, thực hiện miễn thế thu nhập cá nhân cho cả vợ và chồng khi có đủ 2 con…

3. Kết luận

Trong kỷ nguyên mới của dân tộc, bên cạnh những tiền đề, điều kiện thuận lợi, TP.HCM đang phải đối mặt với những khó khăn, thách thức. Chính vì vậy, các cấp ủy, chính quyền, mỗi cán bộ, đảng viên, nhân dân và doanh nghiệp cần nhận thức đầy đủ, sâu sắc tính tất yếu khách quan yêu cầu phát triển của đất nước, cũng như thấy được những thuận lợi và khó khăn, để từ đó có các chủ trương, chính sách tận dụng cơ hội, vượt qua thách thức, thúc đẩy TP.HCM phát triển nhanh, bền vững, thể hiện vai trò “đi trước, về đích trước”, có nhiều đóng góp to lớn, tích cực trong kỷ nguyên mới của đất nước; xứng đáng là Thành phố Anh hùng - Thành phố mang tên Bác Hồ kính yêu.

_________________

Ngày nhận bài: 7-1-2025; Ngày bình duyệt: 19-2-2025; Ngày duyệt đăng: 9-9-2025.

Email tác giả: bienthang.hv2@gmail.com

(1) Tô Lâm: Một số nội dung cơ bản về kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc; những định hướng chiến lược đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, https://www.tapchicongsan.org.vn, truy cập ngày 7-01-2025.

(2) Hà Khánh: TP.HCM sẽ huy động đội ngũ trí thức tham gia giải các bài toán lớn, https://vov.vn, truy cập ngày 7-01-2025.

(3) Nguyễn Chí Hải: Hành trình 48 năm vượt khó và phát triển của đầu tầu kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, https://tphcm.chinhphu.vn, truy cập ngày 7-01-2025

(4) M. Hiệp: Thành phố Hồ Chí Minh phấn đấu giảm 0,21% tỷ lệ hộ nghèo và giảm 0,23% tỷ lệ hộ cận nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều, https://hcmcpv.org.vn, truy cập ngày 7-01-2025.

(5) Vân Minh: TPHCM hỗ trợ hơn 116 tỷ đồng cho người có công và thân nhân người có công với cách mạng, https://hcmcpv.org.vn, truy cập ngày 7-01-2025.

(6) Bộ Chính trị: Nghị quyết số 16-NQ/TW ngày 10-8-2012 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2020.

(7) Bộ Chính trị: Nghị quyết số 31-NQ/TW ngày 30-12-2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

(8) Việt Hoa: Chủ tịch Phan Văn Mãi: Cơ chế đặc thù mới sẽ phát huy hết năng lực của Thành phố Hồ Chí Minh, https://plo.vn, truy cập ngày 7-01-2025.

(9) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, tr.88.

(10) Minh Thư: Thành phố Hồ Chí Minh: Mức sinh thấp đáng báo động, https://plo.vn, truy cập ngày 7-01-2025.

(11) Thanh Chân: Thành phố Hồ Chí Minh có tốc độ già hóa dân số đứng đầu cả nước, https://laodong.vn, truy cập ngày 7-01-2025.

(12) Thu Hiền: Người nhập cư vào Thành phố Hồ Chí Minh giảm mạnh, chỉ còn 65.000 người/năm, https://tuoitre.vn, truy cập ngày 7-01-2025.

(13) Tô Lâm: Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả, https://www.xaydungdang.org.vn, truy cập ngày 7-01-2025.