Thành phố Hồ Chí Minh phát huy vai trò của giáo dục và đào tạo trong phát triển nguồn nhân lực kỷ nguyên mới

PGS, TS NGUYỄN MINH TRÍ
Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh

1. Mở đầu

Khi đề cập đến vai trò của giáo dục đối với sự phát triển và tiến bộ của mỗi con người cũng như của mỗi dân tộc, Hồ Chí Minh cho rằng: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”⁽¹⁾. Thấm nhuần quan điểm đó, Đảng và Nhà nước luôn chú trọng phát triển giáo dục và đào tạo, đặc biệt là đào tạo nguồn nhân lực, phục vụ sự phát triển đất nước. Đảng Cộng sản Việt Nam xác định: “Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam”⁽²⁾.

Phát triển nguồn nhân lực phụ thuộc vào nhiều yếu tố, song giáo dục và đào tạo là một trong những yếu tố quyết định. Bởi lẽ giáo dục và đào tạo không chỉ là việc hoàn thiện tri thức, kỹ năng mà còn là sự phát triển phẩm chất đạo đức, tình cảm, khả năng giao tiếp, thấu hiểu thế giới xung quanh. Nhận thức tầm quan trọng của giáo dục và đào tạo trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, Đảng ta định hướng: “Đào tạo con người theo hướng có đạo đức, kỷ luật, kỷ cương, ý thức trách nhiệm công dân, xã hội; có kỹ năng sống, kỹ năng làm việc, ngoại ngữ, công nghệ thông tin, công nghệ số, tư duy sáng tạo và hội nhập quốc tế (công dân toàn cầu)”⁽³⁾. Quan điểm này không những thể hiện sự đổi mới tư duy của Đảng về vai trò chiến lược của giáo dục và đào tạo trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, mà còn phản ánh sự gắn kết với xu thế phát triển toàn cầu, phù hợp với thực tiễn Việt Nam, đặt ra yêu cầu tiếp tục đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc, nguồn nhân lực trở thành yếu tố then chốt, quyết định khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững của mỗi quốc gia. Thành phố Hồ Chí Minh - trung tâm kinh tế, văn hóa, giáo dục, đào tạo, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo đang đối mặt với nhiều thách thức lớn trong phát triển nguồn nhân lực. Đó là tình trạng mất cân đối cung - cầu lao động, thiếu hụt nhân lực có trình độ cao trong các lĩnh vực công nghệ thông tin, kỹ thuật, tài chính, dịch vụ chất lượng cao và công nghiệp mũi nhọn đang cản trở tăng trưởng kinh tế.

Bên cạnh đó, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ mới đòi hỏi người lao động phải liên tục cập nhật kỹ năng để thích ứng với môi trường làm việc này và tính chất đa văn hóa do hội nhập quốc tế đưa đến. Cùng với đó, sự bùng nổ của doanh nghiệp khởi nghiệp và công nghệ cao ở Thành phố Hồ Chí Minh cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về tư duy sáng tạo, kỹ năng số và khả năng làm việc linh hoạt. Điều này đòi hỏi hệ thống giáo dục và đào tạo phải đổi mới mạnh mẽ, tập trung vào các kỹ năng số, trí tuệ nhân tạo và công nghệ tiên tiến, giúp người lao động sẵn sàng tham gia nền kinh tế số, hướng đến năm 2030: “Thành phố Hồ Chí Minh là thành phố văn minh, hiện đại, năng động sáng tạo, là nơi thu hút nhân tài, chuyên gia, nhà khoa học đến sinh sống và làm việc, đóng vai trò là cực tăng trưởng của vùng; đầu tàu về kinh tế số, xã hội số, trung tâm kinh tế, tài chính, thương mại, văn hoá, giáo dục, khoa học - công nghệ của cả nước; trung tâm tài chính quốc tế, nơi tập trung của các định chế tài chính quốc tế, các tập đoàn kinh tế lớn của thế giới; có vị thế nổi trội trong khu vực Đông Nam Á và phát triển ngang tầm các thành phố lớn trong khu vực Châu Á” ⁽⁴⁾. Do đó, việc nhận thức đúng vai trò của giáo dục và đào tạo trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao tại Thành phố Hồ Chí Minh không chỉ mang ý nghĩa lý luận mà còn có giá trị thực tiễn quan trọng, góp phần định hướng chiến lược phát triển của thành phố trong bối cảnh mới.

2. Nội dung

2.1. Thực trạng phát huy vai trò của giáo dục và đào tạo trong phát triển nguồn nhân lực ở Thành phố Hồ Chí Minh

Thành phố Hồ Chí Minh là nơi tập trung 109 trường đại học và cao đẳng, 78 viện nghiên cứu, đã không ngừng đầu tư, cung cấp chương trình đào tạo đa dạng và hiện đại, từ các ngành kỹ thuật, công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI), logistics…; tập trung cung cấp kiến thức, nâng cao kỹ năng chuyên môn; rèn luyện đạo đức, tư duy sáng tạo và hội nhập quốc tế. Điển hình như việc liên kết với các trường đại học, tổ chức giáo dục quốc tế, thúc đẩy mạnh các chương trình trao đổi sinh viên⁽⁵⁾. Hơn nữa, Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều chính sách ưu tiên đầu tư, đổi mới giáo dục và đào tạo nhằm tạo điều kiện cho học sinh, đặt biệt là những học sinh có hoàn cảnh khó khăn, khó tiếp cận với nền giáo dục hiện đại ngày nay. Điều này, không những giảm bớt gánh nặng về tài chính cho gia đình học sinh mà còn góp phần mở rộng cơ hội tiếp cận nền giáo dục tiên tiến và hiện đại cho mọi tầng lớp xã hội, thu hẹp khoảng cách cơ hội học tập nâng cao trình độ và phát triển nghề nghiệp⁽⁶⁾.

Ngoài ra, Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều chương trình, dự án mang tính tiên phong nhằm đổi mới mạnh mẽ lĩnh vực giáo dục và đào tạo, như mô hình xây dựng các trường học đạt chuẩn tiên tiến, hiện đại, đáp ứng yêu cầu hội nhập khu vực và quốc tế; các chương trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý trẻ, có trình độ và bản lĩnh hội nhập quốc tế; các đề án phát hiện, đào tạo và quy hoạch nguồn cán bộ lãnh đạo, quản lý xuất thân từ lực lượng công nhân - đội ngũ lao động trực tiếp sản xuất, góp phần đa dạng hóa nguồn nhân lực lãnh đạo trong tương lai. Đồng thời, Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai chương trình “Giáo dục thông minh” như một chiến lược trọng điểm nhằm tích hợp công nghệ số vào hoạt động giảng dạy và quản lý giáo dục. Trọng tâm của chiến lược này là đầu tư có hệ thống vào hạ tầng công nghệ thông tin, cập nhật phần mềm chuyên dụng cũng như trang thiết bị hiện đại phục vụ cho quá trình dạy và học, qua đó từng bước kiến tạo mô hình giáo dục tiên tiến phù hợp với yêu cầu của thời đại số. Việc tích cực ứng dụng các nền tảng học tập trực tuyến không chỉ tăng cường tính tương tác giữa người dạy và người học, mà còn góp phần thu hẹp khoảng cách giữa kiến thức lý thuyết và kỹ năng thực hành. Đến nay, Thành phố Hồ Chí Minh hoàn tất bồi dưỡng năng lực số cho 100% cán bộ, giáo viên, nhân viên toàn ngành (hơn 81.000 người)⁽⁷⁾. Đây là nền tảng quan trọng để người học và đội ngũ giảng viên thích ứng với xu hướng đổi mới phương pháp giảng dạy trong kỷ nguyên số.

Thành phố cũng đồng thời triển khai nhiều chính sách hỗ trợ khác như đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, mở rộng mạng lưới trường học, cải thiện chất lượng chương trình đào tạo, và nâng cao năng lực đội ngũ nhà giáo. Những nỗ lực này đã và đang khẳng định vai trò thiết yếu của giáo dục và đào tạo trong việc phát triển nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao, tư duy sáng tạo và khả năng thích ứng với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh chuyển đổi số.

Từ những chính sách và giải pháp đổi mới trên, Thành phố đã đã phát huy vai trò của giáo dục và đào tạo đối với phát triển nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động, góp phần phục vụ quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Cụ thể:

Về quy mô, với gần 300.000 học sinh, sinh viên theo học các bậc cao đẳng, trung cấp, sơ cấp và trên 32.000 thạc sĩ, tiến sĩ cùng gần 500.000 cử nhân trong vòng 5 năm; tỷ lệ trên 90% sinh viên khối trường cao đẳng và trên 84% học sinh khối trung cấp sau khi tốt nghiệp có việc làm phù hợp với ngành nghề được đào tạo⁽⁸⁾. Ngoài ra, những cải cách mạnh mẽ như chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp, nâng chuẩn đội ngũ giảng viên, thúc đẩy kiểm định quốc tế, phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp trung học cơ sở (THCS) và mở rộng liên kết công - tư đã tạo ra một hệ sinh thái giáo dục mang tính hội nhập và linh hoạt. Kết quả này, góp phần chất lượng đào tạo tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Hệ thống giáo dục Thành phố Hồ Chí Minh đã đáp ứng yêu cầu tuyển dụng của các ngành công nghiệp mũi nhọn hiện nay như các ngành công nghệ thông tin, tài chính, logistics, trí tuệ nhân tạo (AI). Năm 2023, ngành công nghệ thông tin có hơn 70% lao động có trình độ đại học trở lên; ngành tài chính có khoảng 65% nhân lực được đào tạo theo tiêu chuẩn quốc tế⁽⁹⁾. Đặc biệt, ngành logistics cũng đạt được những thành tựu đáng kể với hơn 50% nguồn lao động được đào tạo bài bản, có trình độ chuyên môn cao. Qua đó cho thấy sự đáp ứng nhanh chóng và hiệu quả yêu cầu cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nâng cao khả năng thích ứng cũng như năng lực cạnh tranh của Thành phố Hồ Chí Minh trên thị trường lao động quốc tế⁽¹⁰⁾.

Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, Thành phố Hồ Chí Minh lựa chọn, đầu tư phát triển một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập theo định hướng trường chất lượng cao. Xây dựng tiêu chí đánh giá, xếp hạng cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn làm cơ sở để tổ chức lại các đơn vị; khuyến khích, ưu đãi trong thực hiện chính sách xã hội hóa giáo dục nghề nghiệp. Qua đó, nâng tỷ lệ lao động đang làm việc đã qua đào tạo đến cuối năm 2025 đạt 87% trong tổng số lao động đang làm việc, và đến năm 2030 đạt tỷ lệ 89%... ⁽¹¹⁾.

Thành phố Hồ Chí Minh định hướng phát triển nguồn nhân lực trên cơ sở bảo đảm sự phù hợp với nhu cầu của thị trường lao động và đáp ứng yêu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại và hiệu quả. Tập trung nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực trình độ cao với đề án tổng thể đào tạo nhân lực trình độ quốc tế gồm 8 ngành: công nghệ thông tin - truyền thông; cơ khí - Tự động hóa; trí tuệ nhân tạo; quản trị doanh nghiệp; tài chính - ngân hàng; y tế; du lịch; quản lý đô thị); phát triển các ngành công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ và các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng, thay đổi công nghệ theo hướng thâm dụng lao động kỹ năng và áp dụng quản trị tiên tiến; tập trung phát triển đi vào chiều sâu của các phân ngành công nghiệp ưu tiên thuộc 04 ngành công nghiệp trọng yếu. Nâng tỷ lệ lao động đang làm việc đã qua đào tạo đến cuối năm 2025 đạt 87% trong tổng số lao động đang làm việc và đến năm 2030 đạt tỷ lệ 89%⁽¹²⁾.

Để đào tạo nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, thành phố triển khai Chương trình tạo nguồn quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý trẻ tuổi, dành cho những sinh viên mới tốt nghiệp đại học có thành tích học tập loại khá trở lên và các cán bộ, công chức, viên chức trẻ đã hoàn thành tốt nhiệm vụ và có tiềm năng phát triển. Mục tiêu của chương trình là tuyển chọn và phát triển cán bộ lãnh đạo và quản lý các cấp thông qua việc rèn luyện thực tiễn tại cơ sở. Hiện nay, thành phố đã xét duyệt 1.527 trường hợp tham gia chương trình⁽¹³⁾.

Sự gia tăng các chương trình đào tạo và hợp tác quốc tế đã góp phần làm tăng chất lượng nguồn nhân lực, phát huy vai trò của giáo dục và đào tạo đối với phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao góp phần tích cực vào phát triển kinh tế ở Thành phố Hồ Chí Minh. Các ngành kinh tế chủ lực ở Thành phố Hồ Chí Minh duy trì tốc độ tăng trưởng góp phần nâng cao vị thế trong khu vực. Việc phát triển mạnh mẽ các ngành dịch vụ giá trị gia tăng cao, đặc biệt là logistics và công nghệ thông tin, đã giúp thành phố trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Thu nhập bình quân đầu người tại Thành phố Hồ Chí Minh trong năm 2024 đạt khoảng 7.600 USD/ năm, cao hơn trung bình của cả nước, chất lượng cuộc sống được cải thiện⁽¹⁴⁾.

Mặt khác, sự hiện diện đông đảo của các doanh nghiệp tại thành phố đòi hỏi một lực lượng lao động có trình độ chuyên môn cao, đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường. Lĩnh vực công nghệ thông tin cũng giữ vai trò then chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Thành phố Hồ Chí Minh. Sự hình thành và phát triển mạnh mẽ của các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ không chỉ tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới mà còn góp phần thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của thành phố.

Những kết quả này khẳng định vai trò tiên phong của Thành phố Hồ Chí Minh trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, không chỉ phục vụ nhu cầu phát triển nội tại mà còn đóng góp vào vị thế cạnh tranh của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc phát huy vai trò của giáo dục và đào tạo đối với phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao ở Thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn những hạn chế bất cập sau đây:

Thứ nhất, chất lượng đào tạo chưa đồng đều, còn có bất hợp lý giữa lý thuyết và thực hành trong đào tạo. Hệ thống giáo dục tại Thành phố Hồ Chí Minh, dù có nhiều cơ sở đào tạo hàng đầu trong khu vực, song chất lượng chưa đồng đều giữa các trường đại học, cao đẳng và trung tâm nghề. Các trường top đầu như Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Tôn Đức Thắng… tập trung nguồn lực tốt, nhưng nhiều cơ sở khác còn thiếu cơ sở vật chất, thiếu đội ngũ giảng viên chất lượng cao và chương trình học chưa được cập nhật. Cơ cấu giữa lý thuyết và thực hành trong các chương trình đào tạo chưa thực sự hợp lý. Nhiều sinh viên tốt nghiệp thiếu kỹ năng thực hành, không đáp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp trong các ngành công nghiệp mũi nhọn như công nghệ thông tin, kỹ thuật số hay logistics. Theo Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực và thông tin thị trường lao động ở Thành phố Hồ Chí Minh nhu cầu nhân lực bình quân hằng năm của các doanh nghiệp này cần 320.000 - 350.000 việc làm. Nhu cầu nhân lực qua đào tạo cần 278.400 - 304.500 chỗ làm việc trong giai đoạn 2026 - 2030, trong đó, trình độ trung cấp chiếm 28%, sơ cấp chiếm 21%, cao đẳng chiếm 16%, đại học trở lên chiếm 22%⁽¹⁵⁾.

Thứ hai, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và tự động hóa đòi hỏi nguồn nhân lực không chỉ có kiến thức chuyên môn mà còn phải thành thạo kỹ năng số và tư duy đổi mới. Trong khi chỉ khoảng 25% lao động trong các ngành công nghiệp trọng điểm đạt trình độ kỹ năng số hóa cần thiết, cho thấy một lỗ hổng lớn trong đào tạo. Như vậy, giáo dục ở Thành phố Hồ Chí Minh vẫn chưa đào tạo đầy đủ về các công nghệ này, dẫn đến nguy cơ tụt hậu trong cạnh tranh quốc tế.

Thứ ba, ảnh hưởng của đô thị hóa và sự mất cân đối trong phân bố nguồn nhân lực. Đô thị hóa mạnh mẽ tại Thành phố Hồ Chí Minh dẫn đến sự chênh lệch về cơ hội giáo dục và đào tạo giữa khu vực nội đô và ngoại thành. Các phường trung tâm có điều kiện tiếp cận giáo dục tốt hơn, trong khi các xã ngoại thành còn thiếu thốn cơ sở hạ tầng và nguồn lực giảng dạy. Điều này, dẫn đến nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao tập trung chủ yếu ở nội thành, gây ra sự mất cân bằng trong phân bố lao động, ảnh hưởng đến sự phát triển đồng đều của thành phố.

Thứ tư, thiếu chiến lược dài hạn và sự phối hợp giữa các bên liên quan trong hệ sinh thái phát triển nguồn nhân lực. Sự liên kết giữa cơ quan quản lý giáo dục - đào tạo với các doanh nghiệp và chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn lỏng lẻo, dẫn đến tình trạng một số chương trình đào tạo chưa gắn với nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động, gây ra sự lãng phí về nguồn lực và thời gian. Việc chưa xây dựng được một tầm nhìn chiến lược mang tính dài hạn nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh công nghệ và kinh tế đang thay đổi nhanh chóng cũng là thách thức lớn. Những tồn tại nêu trên cho thấy, mặc dù lĩnh vực giáo dục và đào tạo của thành phố đã đạt được những thành tựu đáng ghi nhận, song vẫn còn nhiều vấn đề cần tiếp tục được nghiên cứu, điều chỉnh và hoàn thiện nhằm đáp ứng hiệu quả yêu cầu về nguồn nhân lực trong thời kỳ chuyển đổi số và phát triển bền vững.

2.2. Giải pháp nhằm phát huy vai trò của giáo dục và đào tạo đối với phát triển nguồn nhân lực ở Thành phố Hồ Chí Minh trong kỷ nguyên mới

Thành phố Hồ Chí Minh cần phát huy vai trò của giáo dục và đào tạo đối với phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thông qua các giải pháp sau:

Thứ nhất, Thành phố cần phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, các ngành, các cấp, các cơ sở giáo dục và đào tạo, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư để tạo ra sự đồng thuận và hành động thống nhất, gắn kết chặt chẽ chiến lược phát triển nguồn nhân lực với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, lấy con người làm trung tâm, đồng thời đặt giá trị văn hóa và tinh thần tự lực, tự cường làm nền tảng cho đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế.

Thứ hai, đẩy mạnh đổi mới hệ thống giáo dục và đào tạo theo hướng mở, linh hoạt, gắn chặt với nhu cầu phát triển kinh tế đô thị thông minh và công nghiệp công nghệ cao của Thành phố Hồ Chí Minh. Các cơ sở giáo dục cần thiết kế chương trình đào tạo sát với thực tiễn, chủ động mời doanh nghiệp tham gia toàn diện vào quá trình đào tạo từ xây dựng chuẩn đầu ra đến đánh giá chất lượng. Về phía doanh nghiệp, cần xem nhà trường là nguồn cung lao động chiến lược, tích cực chia sẻ nhu cầu thực tế, từ đó điều chỉnh nội dung đào tạo phù hợp với công nghệ sản xuất, kinh doanh và dịch vụ. Nhà trường cần đa dạng hóa phương thức đào tạo: đào tạo tại trường, tại doanh nghiệp, theo nhu cầu xã hội và theo địa chỉ sử dụng, tối ưu hóa cơ sở vật chất và tránh lãng phí.

Hợp tác với cơ sở đào tạo nghề giúp doanh nghiệp tuyển dụng nguồn nhân lực chất lượng cao, thể hiện trách nhiệm xã hội, đồng thời quảng bá thương hiệu và thu hút nhân tài. Để nâng cao hiệu quả liên kết, doanh nghiệp cần cử chuyên gia, kỹ sư, công nhân lành nghề trực tiếp giảng dạy hoặc hướng dẫn thực hành, đồng thời tạo điều kiện cho giảng viên, cán bộ quản lý tiếp cận thực tế tại doanh nghiệp. Sự hợp tác này không chỉ nâng cao kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm của sinh viên mà còn đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động.

Thứ ba, tăng cường năng lực ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo, phù hợp định hướng phát triển Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh, một “siêu đô thị” trong tương lai. Do đó, Thành phố Hồ Chí Minh đẩy mạnh hơn nữa công tác phát triển đội ngũ giảng viên có kỹ năng số, đổi mới phương pháp giảng dạy, thiết kế bài giảng số hóa, xây dựng hệ thống học liệu điện tử phong phú; đồng thời cần đầu tư đồng bộ hạ tầng công nghệ thông tin hiện đại, phát triển các nền tảng học tập trực tuyến chất lượng cao, tạo môi trường học tập số toàn diện, đáp ứng yêu cầu học tập linh hoạt và suốt đời của nhân dân thành phố.

Thứ tư, tiếp tục hoàn thiện và triển khai hiệu quả các chính sách hỗ trợ giáo dục đặc thù của Thành phố Hồ Chí Minh, với đô thị có tốc độ tăng dân số cơ học cao, nhu cầu lao động đa dạng, cạnh tranh khốc liệt. Thành phố cần tập trung đầu tư có trọng điểm vào các ngành công nghệ then chốt, tránh dàn trải nguồn lực; đồng thời mở rộng các chính sách xã hội hóa giáo dục, hỗ trợ học phí cho người học khó khăn, ưu tiên khu vực ngoại thành, khu chế xuất, khu công nghiệp. Tăng cường hợp tác công - tư, liên kết doanh nghiệp trong và ngoài nước để mở rộng quỹ học bổng, chương trình thực tập, nghiên cứu, phát triển, giúp người học tiếp cận công nghệ mới, bắt kịp xu hướng lao động toàn cầu.

Thứ năm, xây dựng cơ chế giám sát, đánh giá chặt chẽ và thường xuyên về hiệu quả hợp tác giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp. Thành phố cần khuyến khích doanh nghiệp tham gia sâu vào quá trình đào tạo, cung cấp chuyên gia, kỹ sư, công nhân lành nghề hỗ trợ giảng dạy thực hành, đồng thời mở rộng cơ hội cho giảng viên, sinh viên tiếp cận thực tiễn sản xuất. Mô hình liên kết chặt chẽ “nhà trường - doanh nghiệp - nhà nước” sẽ là giải pháp bền vững, bảo đảm nguồn nhân lực trẻ của Thành phố Hồ Chí Minh hội tụ đủ kiến thức, kỹ năng và phẩm chất đáp ứng kỷ nguyên phát triển bứt phá của dân tộc.

3. Kết luận

Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế, văn hóa, giáo dục và khoa học - công nghệ hàng đầu cả nước, đã không ngừng tập trung huy động, tối ưu hóa các nguồn lực nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thích ứng với yêu cầu của kỷ nguyên số. Trước những thách thức mất cân đối giữa cung và cầu, yêu cầu kỹ năng lao động ngày càng cao, cùng với sức ép cạnh tranh nội địa và khu vực, quốc tế, Thành phố Hồ Chí Minh cần đẩy mạnh cải cách giáo dục toàn diện, triển khai các chương trình đào tạo chuyên sâu và tăng cường ứng dụng công nghệ hiện đại trong dạy và học. Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp nêu trên không chỉ giúp thành phố phát huy vai trò của giáo dục - đào tạo trong chiến lược phát triển nhân lực, mà còn góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển đất nước trong giai đoạn mới, phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI trở thành nước phát triển, hoà bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.

_________________

Ngày nhận bài: 7-7-2025; Ngày bình duyệt: 10-9-2025; Ngày duyệt đăng: 2-10-2025.

Email tác giả: nm.tri@huttech.edu.vn

(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.4, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr. 7.

(2) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.77.

(3) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t. I, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.232 - 233.

(4) Bộ Kế hoạch và Đầu tư: Báo cáo tóm tắt Quy hoạch vùng Đông Nam bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Hà Nội, 2024, tr. 40-41.

(5) Đầu tư 3.360 tỷ đồng nâng cấp năng lực đào tạo của hệ thống trường nghề. https://dantri.com.vn, ngày 31-05-2024 .

(6) Tổng Bí thư Tô Lâm. Phổ cập giáo dục phải hướng đến miễn học phí cho học sinh. https://vov2.vov.vn, ngày 09-11-2024.

(7) Cuối năm 2025, Thành phố Hồ Chí Minh hoàn tất đào tạo năng lực số cho 81.000 giáo viên. https://giaoduc.edu.vn, ngày 26- 08- 2024.

(8), (11) Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực bảo đảm cung ứng, nhu cầu tái cơ cấu các ngành, lĩnh vực kinh tế trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. https://www.hcmcpv.org.vn, ngày 03-07-2023.

(9) Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh: Báo cáo số 257 - BC/BTGTU, ngày 04-11-2024, Báo cáo chuyên đề Cơ chế, chính sách để thu hút, trọng dụng, đãi ngộ, tôn vinh đội ngũ trí thức Thành phố Hồ Chí Minh.

(10) Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao TP. Hồ Chí Minh đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững. https://kinhtevadubao.vn, ngày 21 - 8 - 2024.

(12) Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh: Quyết định số 2673/QĐ-UBND, ngày 29-06-2023 về ban hành kế hoạch đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực bảo đảm cung ứng, nhu cầu tái cơ cấu các ngành, lĩnh vực kinh tế trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.

(13) Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh: Báo cáo số 257 BC/BTGTU ngày 04 - 11 - 2022, Báo cáo chuyên đề Cơ chế, chính sách để thu hút, trọng dụng, đãi ngộ, tôn vinh đội ngũ trí thức Thành phố Hồ Chí Minh.

(14) Thu nhập bình quân đầu người Thành phố Hồ Chí Minh sắp đạt 8.500 USD? https://tienphong.vn, ngày 12-01-2025.

(15) Trường đại học, cao đẳng đáp ứng 85% nhu cầu lao động tại Thành phố Hồ Chí Minh. https://tuoitre.vn, ngày 09-08- 2024