(Nguồn: tuyengiao.vn)

Từ khóa: đồng chí Hoàng Văn Thụ.

1. Đồng chí Hoàng Văn Thụ - người cộng sản kiên trung, bất khuất

Đồng chí Hoàng Văn Thụ tên khai sinh là Hoàng Ngọc Thụ, còn có bí danh là Lôi Minh Hạ, Lý, Giáo, Vân... sinh ngày 4-11-1909 trong một gia đình nông dân người dân tộc Tày có truyền thống yêu nước và hiếu học tại làng Phạc Lạn, tổng Nhân Lý, châu Văn Uyên (nay là thôn Nhân Hòa, xã Hoàng Văn Thụ, huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn).

Ngay từ những năm tháng học tại Trường tiểu học Pháp - Việt Lạng Sơn, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã bắt đầu những hoạt động yêu nước bằng việc tham gia thành lập Nhóm học sinh yêu nước tại trường. Trong các năm 1925-1926, những hoạt động của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã lan rộng ảnh hưởng đến Lạng Sơn như làn gió mới thổi bùng ngọn lửa yêu nước trong trái tim đầy nhiệt huyết của Hoàng Văn Thụ và sớm đưa đồng chí đến với cách mạng.

Sau khi tốt nghiệp Trường tiểu học Pháp - Việt tại Lạng Sơn, tháng 1-1928, đồng chí Hoàng Văn Thụ với người bạn cùng chí hướng là Lương Văn Tri sang miền Nam Trung Quốc tìm cách liên hệ với bộ phận Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên ở đó và được kết nạp vào Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, Chi hội Long Châu. Cuối năm 1929, đồng chí Hoàng Văn Thụ được lãnh đạo Chi hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên ở Long Châu cử ra Nam Ninh liên lạc với cán bộ Đông Dương Cộng sản Đảng và được kết nạp vào Đông Dương Cộng sản Đảng. Thực hiện nhiệm vụ do Chi bộ Long Châu phân công, đồng chí Hoàng Văn Thụ nhiều lần bí mật về nước hoạt động, giác ngộ, gây dựng phong trào và mở lớp huấn luyện chính trị cho những thanh niên yêu nước. Với những hoạt động tích cực và sự giúp đỡ tận tình của quần chúng yêu nước, “chỉ sau một thời gian ngắn, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã gây dựng được ở các làng biên giới thuộc Văn Uyên 10 tổ chức quần chúng, từ đó mở rộng địa bàn hoạt động ra các vùng xung quanh. Dần dần, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã gây dựng được một đường dây liên lạc bí mật giữa hai vùng biên giới từ Lũng Nghịu, Khơ Lếch (thuộc Long Châu, Trung Quốc) tới Khưa Đa, Ma Mèo, Tài Lài (thuộc Văn Uyên, Lạng Sơn), tạo điều kiện thuận lợi cho các cán bộ đứng chân hoạt động bí mật, tuyên truyền và tổ chức phong trào cách mạng vùng biên giới”(1). Đồng chí đã trực tiếp huấn luyện chính trị cho những thanh niên yêu nước, bước đầu trang bị cho họ phương pháp, cách thức hoạt động bí mật, cách đối phó với kẻ thù.

Cuối năm 1932 đầu năm 1933, thực hiện chủ trương của Quốc tế Cộng sản(2), đồng chí Lê Hồng Phong tới Nam Ninh (Trung Quốc) liên lạc với Chi bộ Đảng Cộng sản Đông Dương tại Long Châu (Trung Quốc), quyết định thành lập Đảng bộ đặc biệt Long Châu, cử Hoàng Đình Giong làm Bí thư, Hoàng Văn Thụ là Phó Bí thư. Sau khi đồng chí Hoàng Đình Giong được phân công về hoạt động ở Hải Phòng và vùng mỏ Đông Bắc, đồng chí Hoàng Văn Thụ được chỉ định là Bí thư Đảng bộ đặc biệt Long Châu, đồng thời có nhiệm vụ về Lạng Sơn tuyên truyền vận động thanh niên sang dự các lớp huấn luyện ở Long Châu. Trước sự tiến triển của phong trào cách mạng, Đảng bộ đặc biệt Long Châu quyết định thành lập tổ chức cơ sở đảng ở châu Văn Uyên để làm nòng cốt cho phong trào cả tỉnh Lạng Sơn. Giữa năm 1933, Chi bộ Đảng đầu tiên của tỉnh Lạng Sơn được thành lập do đồng chí Hoàng Văn Thụ làm Bí thư. Khi Ban Cán sự Đảng tỉnh Lạng Sơn được thành lập, đồng chí được Ban Chỉ huy ở ngoài của Đảng phân công trực tiếp phụ trách. Với tác phong sâu sát quần chúng và sự hiểu biết về phong tục tập quán, con người, khi hoạt động ở các địa bàn, đồng chí Hoàng Văn Thụ luôn được quần chúng tin yêu, che chở, không khí cách mạng được dấy lên ở nhiều địa phương của Lạng Sơn.

Cuối năm 1934, đầu năm 1935, đồng chí Hoàng Văn Thụ nhận nhiệm vụ đến Ma Cao giúp việc Ban Chỉ huy ở ngoài chuẩn bị Đại hội lần thứ I của Đảng(3). Sau Đại hội I, thực hiện chủ trương “chiến sách mới” của Đảng, đồng chí Hoàng Văn Thụ chỉ đạo các Đảng bộ khẩn trương lập cơ quan Tỉnh ủy để lãnh đạo công tác tổ chức và vận động quần chúng. Sau Đại hội I của Đảng (1935), đồng chí Hoàng Văn Thụ tiếp tục chỉ đạo phong trào cách mạng, phát triển cơ sở Đảng tại Lạng Sơn. Chỉ đạo thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên ở Bắc Sơn (9-1936); chỉ đạo thành lập Chi bộ Đảng ở Tràng Định (4-1938)... Tháng 4-1938, đồng chí Hoàng Văn Thụ tham gia Xứ ủy Bắc Kỳ, được giao nhiệm vụ củng cố, phát triển phong trào cách mạng vùng Đông Bắc. Tháng 9-1939, đồng chí được phân công làm Bí thư Xứ ủy Bắc Kỳ, trực tiếp phụ trách phong trào cách mạng khu vực Hà Nội và phụ cận. Tháng 11-1940, tại Hội nghị Trung ương 7, đồng chí Hoàng Văn Thụ được bầu vào Ủy viên Thường vụ Trung ương Đảng. Tại Hội nghị Trung ương 8 (tháng 5-1941), đồng chí Hoàng Văn Thụ, Ủy viên Thường vụ Trung ương Đảng được phân công phụ trách công tác dân vận và mặt trận và là thành viên bộ chỉ huy tối cao của cách mạng Việt Nam lãnh đạo xây dựng lực lượng, chuẩn bị tiến tới tổng khởi nghĩa.

Ngày 25- 8-1943, trên đường từ đền Voi Phục đến liên lạc với cơ sở binh vận ở ngõ Nam Diệm, khu Tám Mái (nay là khu vực Nhà máy in Tiến bộ Hà Nội), đồng chí Hoàng Văn Thụ bị địch bắt.

Trong những ngày tháng bị giam cầm tại nhà tù Hỏa Lò, Hà Nội, kẻ thù dùng mọi thủ đoạn xảo quyệt, vừa dụ dỗ, mua chuộc, vừa tra tấn hết sức dã man, nhưng đồng chí vẫn giữ vững khí tiết kiên trung của người cộng sản. Trong “xà lim án chém”, đồng chí tâm sự với các bạn chiến đấu: “.... hơn 20 năm đấu tranh cách mạng, đến đây, tôi thấy rằng đã tận tâm, tận lực với Đảng, với dân tộc. Dù có chết tôi cũng an tâm”(4). Đồng chí động viên các bạn tù: “Có đau thì cũng cố chịu nhé. Đừng quên Tổ quốc và Đảng”(5). Bài thơ Nhắn bạn được đồng chí Hoàng Văn Thụ viết trong nhà tù Hỏa Lò với những câu tràn đầy dũng khí:

“...Thân dẫu lao tù lâm cảnh hiểm

Chí còn theo dõi buổi tung hoành

Bạn hỡi gần xa hăng chiến đấu

Trước sau xin giữ tấm lòng thành”(6).

Hình ảnh đồng chí Hoàng Văn Thụ trong những giờ phút cuối cùng, những lời nói bình thản, hiên ngang trước quan tòa, giám mục, hiến binh lê dương, linh mục khi bị kẻ thù đưa ra pháp trường thể hiện tinh thần lạc quan cách mạng, vững tin vào thắng lợi cuối cùng: “Trong cuộc đấu tranh sinh tử giữa chúng tôi - những người mất nước và các ông - những kẻ cướp nước, sự hy sinh của những người như tôi là một sự dĩ nhiên. Chỉ biết rằng, cuối cùng chúng tôi sẽ thắng!”(7).

2. Đồng chí Hoàng Văn Thụ - nhà lãnh đạo xuất sắc của Đảng

Hoạt động ở miền Nam Trung Quốc các năm 1928-1929 trong không khí khủng bố của giới cực hữu Quốc dân Đảng Trung Quốc đối với các nhà cách mạng Việt Nam, đồng chí Hoàng Văn Thụ cùng các đồng chí của mình đã vượt qua mọi khó khăn, thử thách và có nhiều công lao, đóng góp quan trọng từ thời kỳ đầu vận động thành lập Đảng.

Trên cương vị Bí thư Đảng bộ đặc biệt Long Châu (1933), đồng chí Hoàng Văn Thụ đã quyết định tổ chức các lớp huấn luyện cán bộ tại Long Châu, góp phần đào tạo đội ngũ cán bộ cốt cán là thanh niên từ trong nước sang cho các tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng. Đồng chí Hoàng Văn Thụ cùng các đồng chí trong Đảng bộ Long Châu còn đẩy mạnh công tác xây dựng tổ chức đảng và tuyên truyền, vận động cách mạng tại vùng biên giới và phát triển vào nội địa các tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên. Trải qua hoạt động thực tiễn cách mạng và đấu tranh gian khổ, đồng chí Hoàng Văn Thụ trở thành đảng viên cộng sản đầu tiên của tỉnh Lạng Sơn, một trong những đảng viên lớp tiền bối của Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng thời là cán bộ lãnh đạo đầu tiên của Tỉnh ủy Lạng Sơn.

 Sau Đại hội lần thứ nhất của Đảng Cộng sản Đông Dương (3-1935), đồng chí Hoàng Văn Thụ tích cực hoạt động trong nước, có nhiều đóng góp đối với phong trào cách mạng ở quê hương Lạng Sơn và để lại dấu ấn sâu đậm trong xây dựng các tổ chức đảng và phong trào cách mạng ở nhiều địa phương, từ các tỉnh Việt Bắc như Cao Bằng, Thái Nguyên, Tuyên Quang, đến các tỉnh duyên hải Đông Bắc như Hải Phòng, Quảng Yên... Đồng chí đã góp phần quan trọng đưa phong trào cách mạng các địa phương trên vượt qua nhiều khó khăn, thử thách, hòa nhập và phát triển cùng phong trào cách mạng trong cả nước.

Trên cương vị Bí thư Xứ ủy Bắc Kỳ (9-1939) trực tiếp chỉ đạo phong trào cách mạng Hà Nội và vùng phụ cận trong lúc thực dân Pháp đẩy mạnh khủng bố ác liệt nhất, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã chỉ đạo Thành ủy Hà Nội triển khai chủ trương của Đảng về việc rút cán bộ vào các cơ sở bí mật tới cán bộ, đảng viên và quần chúng, tìm mọi cách để bảo vệ cán bộ, bảo vệ cơ quan lãnh đạo các cấp và các tổ chức cơ sở đảng, động viên tinh thần phấn đấu vượt qua thử thách hy sinh, quyết giữ vững phong trào. Chính vì vậy, các tổ chức cơ sở đảng, tổ chức quần chúng ở Hà Nội cơ bản được giữ vững, tránh được nhiều tổn thất do kẻ thù gây ra.

Sau Khởi nghĩa Bắc Sơn (9-1940), đồng chí Hoàng Văn Thụ đã đề xuất chủ trương duy trì Đội du kích Bắc Sơn làm nòng cốt xây dựng lực lượng vũ trang và xây dựng Bắc Sơn - Võ Nhai làm căn cứ địa cách mạng. Sau Hội nghị Trung ương 7, đồng chí Hoàng Văn Thụ được giao nhiệm vụ trực tiếp chỉ đạo thực hiện củng cố Đội du kích Bắc Sơn; phát triển lực lượng, xây dựng căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai. Đồng chí thường xuyên truyền đạt kịp thời các chủ trương của Trung ương Đảng đến với Bắc Sơn, đề ra giải pháp tổ chức củng cố, phát triển Đội du kích Bắc Sơn thành đội Cứu quốc quân I - một trong những tổ chức tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam; xây dựng Bắc Sơn - Võ Nhai trở thành chiến khu cách mạng, căn cứ địa vững chắc của cả nước.

Cuối năm 1940, thực hiện nhiệm vụ do Ban Thường vụ Trung ương lâm thời giao, đồng chí Hoàng Văn Thụ sang miền Nam Trung Quốc để bắt liên lạc với lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và nhận chỉ thị của Người triển khai việc chuẩn bị Hội nghị Trung ương 8. Đây là sự kiện lớn trong cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí Hoàng Văn Thụ, lần đầu tiên đồng chí được gặp lãnh tụ tối cao của Đảng và dân tộc và hoạt động dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Người.

Với trọng trách Ủy viên Ban Thường vụ Trung ương Đảng phụ trách công tác dân vận và mặt trận, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã cùng Ban Chấp hành Trung ương do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc lãnh đạo thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ tám (5-1941) và Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương (2-1943) về xây dựng, phát triển các tổ chức đảng và Mặt trận Việt Minh từ Trung ương tới địa phương; đẩy mạnh xây dựng An toàn khu (ATK); đẩy mạnh công tác công vận, binh vận, địch vận, xây dựng lực lượng vũ trang... rất hiệu quả, góp phần vào quá trình chuẩn bị mọi mặt, thúc đẩy thời cơ, tiến tới Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Đồng chí Hoàng Văn Thụ còn có nhiều đóng góp trên lĩnh vực báo chí cách mạng. Trong thời kỳ hoạt động ở Long Châu, đồng chí là chủ nhiệm báo Tranh đấu, góp phần tích cực trong công tác tuyên truyền cách mạng, vận động quần chúng yêu nước ở miền Nam Trung Quốc và các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta. Trên cương vị Bí thư Xứ ủy Bắc Kỳ, đồng chí quyết định xuất bản báo Giải phóng và trực tiếp làm chủ bút, tích cực viết bài tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng, phổ biến kinh nghiệm, phương pháp xây dựng tổ chức đảng hoạt động bí mật; giáo dục chính trị tư tưởng, vận động các tầng lớp dân chúng yêu nước tham gia Mặt trận phản đế, khích lệ tinh thần đấu tranh cách mạng của nhân dân.

3. Đồng chí Hoàng Văn Thụ - tấm gương đạo đức cao đẹp, trong sáng

Tham gia phong trào yêu nước từ rất sớm, cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí Hoàng Văn Thụ gắn liền với quá trình vận động thành lập Đảng và thời kỳ Đảng lãnh đạo cuộc cách mạng giải phóng dân tộc đầy gian khó. Trong những năm tháng hoạt động bí mật, cũng như lúc bị địch bắt, tra tấn, tù đày, đồng chí luôn nêu cao tinh thần kiên định, vững vàng của người chiến sĩ cộng sản, vượt qua mọi gian nguy, thử thách, tin tưởng vào thắng lợi cuối cùng của sự nghiệp cách mạng.

Được Đảng và cách mạng tin tưởng giao phó nhiều trọng trách, cho dù ở cương vị nào, đồng chí cũng làm việc hết mình trên tinh thần tự giác, tận tụy, có trách nhiệm trước Đảng và dân tộc. Đồng chí luôn nhận thức đúng đắn và rõ ràng rằng bất cứ việc gì có lợi cho dân, cho nước, cho Đảng thì sẵn sàng đón nhận và hoàn thành với kết quả tốt nhất.

Tin tưởng vào dân, được dân đùm bọc, che chở, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã khẳng định điều mà những người cách mạng phải khắc cốt, ghi tâm: “Chúng ta không lo. Cách mạng đã thấm sâu vào quần chúng rồi. Quân địch cố nhiên không để chúng ta yên. Nhưng quần chúng không thể xa rời cách mạng; chỉ sợ những người lãnh đạo chúng ta xa rời quần chúng, mà không sợ quần chúng xa rời chúng ta”(8). Đồng chí Hoàng Văn Thụ luôn ý thức về trách nhiệm của bản thân sao cho nhân dân bớt khổ, nguyện chiến đấu hết mình vì tự do, hạnh phúc của nhân dân.

Trong đời sống riêng, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã hy sinh hạnh phúc riêng tư cho cách mạng. Hai lần đính ước đều chưa kịp làm lễ thành hôn. Với quê hương, gia đình và bậc sinh thành, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã dành tình cảm và sự quan tâm đặc biệt(9).

Đồng chí Hoàng Văn Thụ đã anh dũng hy sinh trước mũi súng quân thù khi mới 35 tuổi đời. Không được chứng kiến thắng lợi vinh quang của sự nghiệp mà mình theo đuổi và ấp ủ, nhưng tên tuổi, sự nghiệp, công lao, cống hiến, sự hy sinh của đồng chí là tấm gương sáng đối với nhiều thế hệ cán bộ, đảng viên và quần chúng yêu nước, đặc biệt là các thế hệ thanh niên Việt Nam.

Đồng chí Hoàng Văn Thụ là một tấm gương sáng chói về khí tiết cách mạng, trọn cuộc đời hi sinh cho Đảng, cho dân tộc Việt Nam. Trong Báo cáo chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ hai của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Các đồng chí ta như đồng chí Trần Phú, đồng chí Ngô Gia Tự, đồng chí Lê Hồng Phong, đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai, đồng chí Hà Huy Tập, đồng chí Nguyễn Văn Cừ, đồng chí Hoàng Văn Thụ và trăm nghìn đồng chí khác đã đặt lợi ích của Đảng, của cách mạng, của giai cấp, của dân tộc lên trên hết, lên trước hết. Các đồng chí đó đã tin tưởng sâu sắc, chắc chắn vào lực lượng vĩ đại và tương lai vẻ vang của giai cấp và của dân tộc. Các đồng chí ấy đã vui vẻ hy sinh hết thảy, hy sinh cả tính mệnh mình cho Đảng, cho giai cấp, cho dân tộc. Các đồng chí ấy đã đem xương máu mình vun tưới cho cây cách mạng, cho nên cây cách mạng đã khai hoa, kết quả tốt đẹp như ngày nay”(10).

__________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận số 1-2020

(1) Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn: Lịch sử Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn 1931 - 1950, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Lạng Sơn, 1998, tr.29-30.

(2) Ngày 27-2-1932, Quốc tế Cộng sản đã gửi thư cho các Đảng Cộng sản Pháp, Trung Quốc, Ấn Độ, yêu cầu các đảng này phải giúp đỡ Đảng Cộng sản và phong trào cách mạng Đông Dương. Trước đó, từ giữa năm 1931, Quốc tế Cộng sản đã cử hơn 30 cán bộ Việt Nam sau khi hoàn thành chương trình đào tạo ở Liên Xô gấp rút trở về nước hoạt động, với nhiệm vụ cụ thể được quán triệt là nhanh chóng lập lại ban lãnh đạo Đảng các cấp ở trong nước. Trong số cán bộ đó có đồng chí Lê Hồng Phong.

(3), (9) Chương trình Sưu tầm tài liệu, viết tiểu sử các đồng chí lãnh đạo tiền bối của Đảng và cách mạng Việt Nam: Hoàng Văn Thụ - Tiểu sử, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2015, tr.74, 251.

(4), (7) Trần Đăng Ninh: Những ngày cuối cùng của anh Hoàng Văn Thụ, in trong Hồi ký cách mạng, tập II, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1970, tr.92, 97.

(5), (6), (8) Hội Văn học nghệ thuật Lạng Sơn: Hoàng Văn Thụ - Tên anh sáng mãi, Nxb Hội Nhà văn, Hà Nội, 2009, tr.190, 144, 50.

(10) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.25.

TS Đinh Ngọc Quý

Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng,

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh