Trong thời kỳ đổi mới toàn diện đất nước, đẩy nhanh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế, công tác cán bộ nói chung, đào tạo bồi dưỡng cán bộ nói riêng đang đặt ra nhiều yêu cầu mới đối với tổ chức và hoạt động của các trường Chính trị. Nghị quyết Đại hội XI xác định một nhiệm vụ quan trọng là: “Đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục lý luận chính trị, giáo dục công dân trong hệ thống các trường chính trị...”⁽¹⁾. Nghị quyết số 32-NQ/TW của Bộ Chính trị ban hành ngày 26-5-2014 cũng yêu cầu trong toàn Đảng và nhất là hệ thống các trường chính trị phải nỗ lực “Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo, quản lý”⁽²⁾. Đổi mới đào tạo, bồi dưỡng, phải được tiến hành đồng bộ, song việc nâng cao năng lực chuyên môn của đội ngũ giảng viên các trường chính trị cần được quan tâm hàng đầu.

Đánh giá năng lực chuyên môn của đội ngũ giảng viên các trường chính trị cũng còn có những khác nhau thường là qua bằng cấp chuyên môn, qua thâm niên công tác... Tuy nhiên, năng lực là một tổng thể của nhiều yếu tố có liên hệ, tác động qua lại.

Giảng viên trường chính trị có năng lực chuyên môn, trước hết đòi hỏi phải có bằng cấp và phải được trang bị những kiến thức cơ bản, kiến thức chuyên ngành theo chiều sâu. Thực tiễn đã khẳng định, một trong những năng lực có ý nghĩa quyết định sự thành bại trong nghề dạy học là nắm vững (làm chủ) những tri thức khoa học thuộc lĩnh vực giảng dạy của mình. Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: “Phải thực hành khẩu hiệu: làm việc gì học việc nấy... cán bộ ở môn nào phải học cho thạo công việc ở trong môn ấy”⁽³⁾. Tuy nhiên, không phải chỉ có bằng cấp và kiến thức nền tảng, mà người giảng viên cần phải không ngừng tích lũy kinh nghiệm thực tiễn, bổ sung kiến thức một cách liên tục, thường xuyên, để không chỉ trang bị cho mình những kiến thức chuyên ngành mà còn phải có những kiến thức thực tiễn, kiến thức liên ngành để có tầm hiểu biết sâu, rộng, đủ sức luận giải được những vấn đề lý luận và thực tiễn đang đặt ra.

Năng lực chuyên môn của người giảng viên còn được thể hiện bởi kỹ năng sư phạm. Người giảng viên cần phải được trang bị một cách có hệ thống những kỹ năng giảng dạy, nghiên cứu khoa học, cách tiếp cận thực tiễn để có thể thu hút được sự quan tâm của học viên đối với vấn đề mình truyền đạt. Mặt khác, người giảng viên còn phải có tư duy phát hiện những vấn đề mới; và không ngừng nâng cao bản lĩnh nghề nghiệp; phải thực sự tâm huyết trong việc nghiên cứu, giảng dạy và phải tự khẳng định được vị thế của mình, khắc phục mọi biểu hiện thoả mãn, tự kiêu.

Có năng lực chuyên môn phải có phẩm chất đạo đức trong sáng thì năng lực mới được phát huy theo hướng tích cực. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo; người cách mạng thì phải có đạo đức, không có đạo đức thì không lãnh đạo được nhân dân”⁽⁴⁾. Các yếu tố thuộc về năng lực và phẩm chất đạo đức, lối sống của giảng viên trường chính trị cấu thành một chỉnh thể, không tách rời. Hơn ai hết, người giảng viên trường chính trị không thể có yếu tố này mà thiếu yếu tố kia. Không thể chấp nhận được đối với một giảng viên chính trị có kiến thức chuyên môn sâu, khả năng truyền đạt tốt mà thiếu nhân cách. 

Trong bối cảnh hiện nay, khi tình hình thế giới và trong nước đang có những diễn biến rất phức tạp thì hơn lúc nào hết, đội ngũ giảng viên trường chính trị phải thể hiện bản lĩnh chính trị vững vàng và kiên quyết đấu tranh, phê phán những quan điểm sai trái, phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; có ý thức tự giác trong việc tu dưỡng và rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống; có tính tổ chức, kỷ luật cao; thực hiện nghiêm các quy chế, quy định. Đồng thời, giảng viên phải truyền đạt và hướng cho học viên của mình có suy nghĩ đúng và việc làm đúng theo đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước.

Để nâng cao năng lực chuyên môn của giảng viên ở các trường chính trị đáp ứng theo yêu cầu sự nghiệp đổi mới, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:

1.Về phía giảng viên:

Phải ra sức học tập rèn luyện, tu dưỡng, không ngừng nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn, kiến thức thực tiễn, kỹ năng, nghiệp vụ sư phạm, ngoại ngữ, tin học...

Do đối tượng người học ở các  trường chính trị đa số là đảng viên, những người đã kinh qua thực tiễn công tác, nên rất “nhạy cảm” và “khó tính”. Họ có chính kiến, có nhận xét, thậm chí phê phán về bài giảng của giảng viên, về trình độ nhận thức, về năng lực thực tiễn của người dạy một cách khách quan, nghiêm khắc và sát thực. Điều đó, đòi hỏi người giảng viên ở các trường chính trị phải là một nhà khoa học luôn chủ động nghiên cứu, tìm tòi, sáng tạo giải quyết các vấn đề lý luận và thực tiễn thuộc khoa học chuyên ngành mà mình giảng dạy, những vấn đề trong quá trình giảng dạy đặt ra cần giải quyết, đồng thời phải là một người tự học và học tập suốt đời để theo kịp với thực tiễn luôn biến đổi không ngừng trên quan điểm “Bản thân nhà giáo dục cũng cần phải được giáo dục” và lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Người huấn luyện phải là học tập mãi thì mới làm tốt được công việc của mình - Người huấn luyện nào tự cho mình là biết đủ cả rồi thì người đó là dốt nhất”⁽⁵⁾.

Bên cạnh đó, người giảng viên các trường chính trị cũng phải không ngừng rèn luyện, trau dồi phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống của mình để xứng đáng là người thầy mẫu mực. Bởi vì nếu người giảng viên không có đạo đức cách mạng thì không thể tạo được uy tín trước học viên và những lời giáo huấn của thầy trở nên giả dối, không có sức thuyết phục đối với họ bởi lẽ thầy giáo phải là người “dùng nhân cách để giáo dục nhân cách”.Cho nên, giảng viên phải là “tấm gươngsáng cho học viên noi theo”, cần phải nghiêm túc khắc phục trường hợp giảng hay nhưng làm thì ngược lại, điều đó sẽ tạo ra sự thiếu tin tưởng cho người học.

2. Về phía tổ chức (lãnh đạo các trường chính trị:

Nâng cao năng lực chuyên môn của đội ngũ giảng viên là do chính sự phấn đấu của bản thân họ nhưng về phía lãnh đạo của các trường chính trị cũng cần phải có sự đầu tư, quan tâm đúng mức.

Một là, lãnh đạo các trường chính trị phải thường xuyên kiểm tra, đánh giá đúng thực chất và năng lực chuyên môn của từng giảng viên để trên cơ sở đó có kế hoạch bồi dưỡng kiến thức về chuyên môn, phương pháp giảng dạy, nghiên cứu khoa học và coi đó là một trong những nhiệm vụ chủ yếu cần tập trung thực hiện có hiệu quả. Muốn vậy, nhà trường phải xây dựng được một cơ chế chặt chẽ, các tiêu chí cần rõ ràng, cụ thể hơn để kiểm tra, đánh giá chất lượng bài giảng một cách thường xuyên và có nền nếp.

Trong những năm qua, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh có ban hành Quy chế thao giảng, dự giờ, thi giảng viên dạy giỏi; Quy chế giảng viên; Quy chế thanh tra giáo dục; Hướng dẫn về việc lấy phiếu phản hồi từ người học... Tuy nhiên, thực tế hệ thống các trường chính trị vẫn chưa thực hiện một cách nghiêm túc. Đa số các trường có tổ chức thao giảng, dự giờ, xây dựng các tiêu chí để đánh giá giảng viên nhưng chỉ dừng lại dự giờ ở một số giảng viên và theo “mùa vụ”. Vì thế, trong thời gian tới, ban giám hiệu các trường chính trị tỉnh cần tăng cường hơn chế độ kiểm tra, thanh tra giáo án cũng như dự giờ giảng viên. Những bài giảng của giảng viên không đạt chuẩn không bố trí giảng lớp sau  mà phải buộc giảng viên đầu tư soạn lại và thông qua hội đồng khoa học nhà trường kiểm định, nếu nhiều năm vẫn không có tiến bộ nên mạnh dạn sắp xếp công việc khác.

Bên cạnh đó, ban giám hiệu các trường chính trị cần cải tiến việc hội giảng bằng cách giảng viên không chọn bài giảng cụ thể mà giảng theo yêu cầu của hội đồng khoa học nhà trường chỉ định một trong những bài đã giảng của các môn học được đảm nhận.

Sau mỗi môn học cần tổ chức lấy ý kiến học viên để đánh giá giảng viên trên tất cả các mặt. Sau mỗi môn học của một lớp phải được tiến hành rút kinh nghiệm về hoạt động thực hiện nhiệm vụ chuyên môn ở cấp khoa. Để từ đó có những kết quả đánh giá đúng đắn và giúp cho lãnh đạo nhà trường có cơ sở đề ra kế hoạch bồi dưỡng kiến thức về chuyên môn, kiến thức thực tiễn, phương pháp giảng dạy phù hợp cho từng giảng viên; Đồng thời, biểu dương, khen thưởng kịp thời những giảng viên có thành tích xuất sắc, có tiến bộ nhanh trong giảng dạy và nghiêm khắc phê bình, nhắc nhở những giảng viên có biểu hiện thiếu cố gắng trong học tập, chất lượng giảng dạy thấp, chấp hành không nghiêm chế độ, quy chế của nhà trường, học viện đề ra.

Hai là, khuyến khích, phát huy tính tích cực nghiên cứu khoa học của giảng viên.. Đào tạo, bồi dưỡng và nghiên cứu khoa học là hai hoạt động có mối quan hệ hữu cơ với nhau. Thực tiễn cho thấy, các hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên rất quan trọng và cần thiết. Đây là cơ sở để thực hiện phương pháp giảng dạy, giúp nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng. Đối với giảng viên, công tác giảng dạy luôn được coi trọng nhưng mới chỉ là một nửa của hoạt động chuyên môn. Người giảng viên phải dành thời gian đầu tư nghiên cứu khoa học góp phần tổng kết kinh nghiệm, tổng kết thực tiễn nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của
xã hội.

Hiện nay, mặc dù đã có những quy định của Học viện, quy định của các trường chính trị về chế độ nghiên cứu khoa học cho giảng viên, nhưng hoạt động nghiên cứu khoa học ở các trường chính trị tỉnh còn nghèo nàn. Chính vì vậy,  trong thời gian tới, lãnh đạo các trường chính trị cần có những giải pháp để phát huy hơn nữa tính chủ động trong nghiên cứu khoa học của giảng viên: phân công thời gian giảng phù hợp để giảng viên đầu tư thời gian cho nghiên cứu khoa học; phát hiện, bồi dưỡng những giảng viên có khả năng nghiên cứu khoa học; tạo điều kiện để giảng viên tham gia vào một số đề án, đề tài cấp trường, cấp tỉnh. Đề xuất khen thưởng và chế độ ưu đãi đối với những giảng viên có nhiều công trình khoa học được đáng giá chất lượng cao, đồng thời có biện pháp cụ thể đối với những giảng viên không hoàn thành nhiệm vụ khoa học theo quy chế của Học viện.

Ba là, phải phân công bài giảng thực sự hợp lý cho giảng viên. Phân công bài giảng cho giảng viên cần căn cứ vào: chuyên môn được đào tạo hoặc được phân công đi tập huấn để về đảm nhiệm bài giảng, phần học, môn học đó. Cần hạn chế việc phân công bài giảng không đúng chuyên ngành được đào tạo. Trong phân công giảng dạy không nên theo lối bình quân chủ nghĩa mà phải căn cứ vào khả năng chuyên môn, khả năng sư phạm của từng giảng viên cho hợp lý. Đặt chất lượng, hiệu quả bài giảng lên hàng đầu. Cần phải tính đến bảo đảm giờ chuẩn cho tất cả đội ngũ giảng viên trong năm. Với giảng viên mới và giảng viên có phương pháp sư phạm yếu, cũng cần phải tạo điều kiện để được rèn luyện, với số lượng bài giảng phù hợp và yêu cầu nghiên cứu kỹ, sâu và rèn luyện về kỹ năng, phương pháp sư phạm.

Bốn là, tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đánh giá, làm cơ sở để lựa chọn, bố trí lại đội ngũ giảng viên và đào tạo, bồi dưỡng; xây dựng đội ngũ giảng viên ngang tầm nhiệm vụ mới, đáp ứng ba yêu cầu: “vững vàng về lý luận, nhuần nhuyễn về phương pháp, sâu sát về thực tiễn”.Phấn đấu trong mỗi một chuyên ngành, môn học có ba thế hệ giảng viên tham gia trực tiếp giảng dạy. Vì vậy, thời gian tới cùng với quy hoạch đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, cần tiến hành quy hoạch đội ngũ giảng viên theo yêu cầu giảng dạy các bộ môn. Trên cơ sở quy hoạch đội ngũ giảng viên, hàng năm bố trí cho giảng viên đi đào tạo thạc sỹ, tiến sỹ, cao cấp chính trị, bồi dưỡng nghiệp vụ. Đồng thời, lãnh đạo các trường chính trị tỉnh cần có kế hoạch và hỗ trợ cho giảng viên, đặc biệt là giảng viên trẻ đi thực tế, đi tập huấn bổ sung kiến thức trong và ngoài nước để nâng cao trình độ và nhận thức.

Năm là, ban giám hiệu các trường chính trị tỉnh cần phải coi việc giáo dục, nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng cho đội ngủ giảng viên là một công việc thường xuyên và thực hiện có hệ thống; phải kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm khắc những hiện tượng tiêu cực; làm cho giảng viên ý thức được một cách sâu sắc vai trò và trách nhiệm của mình, từ đó tự giác phấn đấu, tu dưỡng và rèn luyện để xứng đáng là những tấm gương mẫu mực.

Sáu là, có cơ chế, chính sách khuyến khích, phát triển tài năng nhằm nâng cao chất lượng chuyên môn, cũng như làm gia tăng tính tích cực, sáng tạo tinh thần hăng hái, trách nhiệm của đội ngũ giảng viên. Hiện nay, để thu hút những cán bộ đã có kinh nghiệm công tác, có kỹ năng thuyết trình chuyển công tác về trường chính trị là điều vô cùng khó. Hiện nay, giảng viên ở trường chính trị chỉ được hưởng phụ cấp nghề (45%), không được hưởng phụ cấp công vụ, cũng không được hưởng phụ cấp dành cho cán bộ, công chức khối đảng, đoàn thể. Do vậy, tiền lương giảng viên thấp hơn tiền lương của cán bộ, công chức khối đảng, đoàn thể cùng ngạch, bậc. Trong khi đó, các yêu cầu, nhiệm vụ đối với giảng viên luôn cao, từ việc học tập chuyên môn, kỹ năng sư phạm, khả năng nghiên cứu khoa học... Vì vậy, để giảng viên toàn tâm, toàn ý với nghề, để thu hút được người giỏi vào làm công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, cần có chính sách hỗ trợ, phụ cấp đối giảng viên trường chính trị như các trường đặc thù (trường chuyên, trường dân tộc nội trú). Trước mắt, lãnh đạo các trường chính trị tỉnh cần chủ động tìm những giải pháp cải thiện, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho đội ngũ cán bộ giảng viên. Đồng thời, tạo điều kiện để giảng viên nâng cao thu nhập, bảo đảm đời sống bằng chính chuyên môn của mình.

Xây dựng môi trường sư phạm công bằng, dân chủ, đoàn kết, thân ái, đầy tình đồng chí, đồng nghiệp. Ở trong môi trường đó, một giảng viên thấy mình được quan tâm, được đối xử công bằng, đều có điều kiện phát huy năng lực sở trường, tự do sáng tạo, có cơ hội cống hiến và trưởng thành. Chính sách khuyến khích đó có thể thực hiện bằng hình thức tinh thần, hoặc bằng nêu gương, biểu dương kịp thời những giảng viên có tiến bộ nhanh, có thành tích xuất sắc trong học tập, nghiên cứu và giảng dạy.

Bảy là, đầu tư kinh phí thỏa đáng, hiện đại hóa các phương tiện và những điều kiện cần thiết cho giảng dạy và nghiên cứu. Nâng cấp trang thiết bị hệ thống thư viện các trường chính trị tỉnh, sớm bổ sung các đầu sách cần thiết đáp ứng nhu cầu người đọc.

Nâng cao năng lực chuyên môn của đội ngũ giảng viên là nhiệm vụ mang tính chiến lược, có ý nghĩa vừa cấp bách vừa lâu dài đối với các trường chính trị tỉnh. Để thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ trên, đòi hỏi sự quyết tâm và nỗ lực phấn đấu rất cao của mỗi giảng viên và sự quan tâm và đầu tư thích đáng của các cấp. Qua đó, tạo ra những chuyển biến mới, tích cực trong việc nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ viên chức ở các trường chính trị tỉnh vừa “hồng”, vừa “chuyên”,  đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới.

_______________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 11-2015

(1) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.257.

(2) Nghị quyết số 32-NQ/TW ngày 26-5-2014 của Bộ Chính trị Về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo, quản lý.

(3), (4), (5) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.270, 271, 253.

ThS Nguyễn Thị Châu

Trường Chính trị tỉnh Thừa Thiên - Huế