1. Đánh giá khái quát về hoạt động đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cho Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh 

- Về quy mô và loại hình đào tạo, bồi dưỡng

Trong 25 năm (từ năm 1992 đến 2017), Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đã đào tạo, bồi dưỡng cho Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào số lượng học viên và với các loại hình cụ thể (Bảng 1).

Như vậy, số lượng học viên Lào được đào tạo, bồi dưỡng tại Học viện khá lớn, trung bình một năm có 138 học viên⁽¹⁾. Các loại hình đào tạo, bồi dưỡng cũng đa dạng, phong phú: từ cao cấp lý luận chính - hành chính cho tới đại học, sau đại học, bồi dưỡng chức danh, cập nhật kiến thức.

- Về công tác tuyển sinh

Học viên của các lớp đào tạo, bồi dưỡng dành cho cán bộ Đảng Nhân dân Cách mạng Lào đều thuộc diện cử tuyển. Những năm qua, nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa Học viện và các cơ quan hữu quan của hai nước, công tác tuyển sinh đối với từng hệ lớp đã được thực hiện một cách chất lượng, hiệu quả. Học viên tham gia các lớp bồi dưỡng chuyên ngành ngắn hạn và các lớp cao cấp lý luận chính trị (từ năm 2007 trở về trước) hoắc cac lớp cao cấp lý luận chính trị  - hành chính (từ năm 2008 trở lại đây) đa số đều là những cán bộ lãnh đạo, quản lý có nhiều kinh nghiệm ở các cơ quan, ban, bộ ngành từ Trung ương tới các địa phương của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Họ có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cao; có khả năng tiếp thu lý luận chính trị tốt; có kỹ năng và kinh nghiệm trong việc gắn lý luận với thực tiễn. Là cán bộ lãnh đạo, quản lý đang nắm giữ những cương vị nhất định tại các cơ quan, ban, ngành và địa phương tại Lào nên khi được cử sang học tập, nghiên cứu tại Việt Nam các đồng chí học viên đều có thái độ học tập nghiêm túc, có tinh thần cầu thị, mong muốn hiểu biết sâu sắc những vấn đề mà họ quan tâm để vận dụng vào thực tiễn công tác của mình.

Tuy nhiên, ở một số lớp hoặc một số khóa đào tạo bồi dưỡng, kể cả các khóa đào tạo cao học và nghiên cứu sinh, vẫn còn có những học viên Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào chưa đáp ứng yêu cầu về trình độ tiếng Việt, khả năng nhận thức còn hạn chế. Trình độ chuyên môn, trình độ học vấn, mức độ nhận thức của học viên trong cùng một lớp, cùng một khóa không đồng đều đã ảnh hưởng không nhỏ tới việc bảo đảm chất lượng đào tạo. Hệ thống hồ sơ lý lịch, văn bằng tốt nghiệp của học viên theo quy định còn thiếu nhiều và không thống nhất, cũng gây khó khăn cho công tác quản lý và cấp phát văn bằng.

- Về công tác xây dựng chương trình và kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng

 Về xây dựng chương trình

Căn cứ vào mục tiêu, yêu cầu  đào tạo của từng hệ lớp, những năm qua, Học viện đã xây dựng được một hệ thống chương trình học tập tương đối hoàn chỉnh, bao gồm chương trình của các lớp cao cấp lý luận chính trị - hành chính và các lớp bồi dưỡng, cập nhật kiến thức theo chuyên ngành (như: công tác kiểm tra, tổ chức, tuyên huấn, đối ngoại, giảng viên các trường chính trị tỉnh; bồi dưỡng Bí thư cấp ủy cấp huyện). Hệ thống chương trình trên đã được bổ sung, chỉnh sửa theo từng giai đoạn cho phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ và tình hình thực tiễn hai nước. Về cơ bản, nội dung chương trình bảo đảm được yêu cầu nâng cao bản lĩnh chính trị và kỹ năng nghiệp vụ công tác chuyên môn cho người học.

Song bên cạnh đó, trong quá trình tổ chức thực hiện chương trình, vẫn xuất hiện một số vấn đề cần khắc phục như sau:

Đối với các lớp bồi dưỡng chuyên ngành ngắn hạn: Do chưa có giáo trình, tài liệu riêng, lại phải học qua phiên dịch cho nên các nội dung được chuyển tải và tiếp nhận một cách hạn chế. Vì thế, các khóa bồi dưỡng, cập nhật kiến thức hoặc trao đổi kinh nghiệm đối với từng chuyên ngành chưa đạt chất lượng như mục tiêu đã đề ra.

Đối với hệ lớp cao cấp lý luận chính trị - hành chính (thời gian 5 tháng): tuy đã có điều chỉnh thời lượng và nội dung, nhưng vẫn còn nhiều nội dung trùng lặp ở các môn, các bài khác nhau gây nên tình trạng thiếu thời gian đối với giảng viên và thiếu sự hấp dẫn đối với học viên. 

Về công tác kế hoạch

Xây dựng kế hoạch giảng dạy - học tập được xác định là công việc có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với thành công của lớp học. Chính vì vậy, ngay sau khi nhận được các thông tin liên quan, Học viện luôn cố gắng xây dựng kế hoạch giảng dạy - học tập một cách nhanh chóng (thường chỉ trong 3 ngày làm việc), khoa học, hợp lý, khai thác hiệu quả các nguồn lực, phù hợp với điều kiện thực tiễn của Học viện.

Bên cạnh đó, công tác này vẫn còn những điểm chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Mặc dù kế hoạch mở lớp đã được Ban Tổ chức Trung ương và một số bộ, ban, ngành liên quan của cả hai bên Việt Nam và Lào chuẩn bị từ trước, nhưng trên thực tế công tác thông tin có lúc chưa kịp thời cho nên việc tổ chức triển khai còn gặp khó khăn. Học viện chỉ có thể xây dựng kế hoạch giảng dạy cụ thể để các đơn vị giảng dạy tổ chức triển khai khi nhận được thông báo của cơ quan hợp tác quốc tế về thời điểm học viên tới Việt Nam. Do đó, việc chuẩn bị các điều kiện liên quan phục vụ giảng dạy, đặc biệt là việc bố trí giảng viên, đôi khi còn bị động.

- Về công tác giảng dạy và tổ chức quản lý

Các đơn vị liên quan trong Học viện luôn cố gắng tạo cho học viên của bạn những điều kiện tốt nhất trong tất cả các khâu (học tập, nghiên cứu, phục vụ đời sống sinh hoạt v.v..), tiêu biểu là bố trí đội ngũ giảng viên có nhiều kinh nghiệm, có trình độ cao và phương pháp sư phạm tốt, hiểu biết sâu về đất nước, con người, về sự nghiệp cách mạng của bạn Lào tham gia giảng dạy các lớp. 

Học viện chú trọng cử những giáo viên đủ tiêu chuẩn, giàu kinh nghiệm làm công tác quản lý lớp, nhiệt tình, hiểu rõ bạn và có điều kiện gần gũi giúp đỡ bạn thường xuyên làm chủ nhiệm lớp.

Các địa phương, cơ quan, ban, ngành - nơi Học viện bố trí đưa bạn đi nghiên cứu, tìm hiểu thực tế- đều thấm nhuần tinh thần đoàn kết, hữu nghị đặc biệt Việt - Lào, hỗ trợ, giúp đỡ bạn một cách tự giác, tận tình với tinh thần trách nhiệm cao, thái độ chân thành, cởi mở, chu đáo. Vì thế, các chuyến đi nghiên cứu thực tế được học viên đánh giá là rất thiết thực, bổ ích, thu được nhiều bài học kinh nghiệm từ thực tiễn của cách mạng Việt Nam.

Tồn tại cơ bản trong công tác giảng dạy là: Phương pháp giảng dạy thường theo lối theo truyền thống là thuyết trình một chiều, giảng viên giảng, người học nghe và ghi chép thông qua phiên dịch.

- Về thực hiện chế độ, chính sách cho học viên

Trong những năm qua, Học viện đã triển khai thực hiện các chế độ theo đúng quy định của Nhà nước, đảm bảo các chính sách đến từng đối tượng của học viên Lào. Tuy nhiên, hiện nay chưa có quy định rõ ràng về chế độ kinh phí dành cho việc biên soạn và biên dịch giáo trình, giáo khoa, tài liệu tham khảo dành riêng cho các khóa đào tạo và bồi dưỡng cán bộ của Đảng và Nhà nước Lào. Kinh phí dành cho học viên đi nghiên cứu, khảo sát thực tế cũng còn hạn chế do quy định của Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (đặc biệt là các lớp dài hạn như cử nhân, cao học, nghiên cứu sinh hầu như không có chế độ kinh phí cho nội dung này), trong khi đó yêu cầu học đi đôi với hành, lý luận phải gắn với thực tiễn đang đặt ra ngày càng cấp bách và có ảnh hưởng to lớn, trực tiếp đối với hiệu quả, chất lượng đào tạo. Bất cập này tồn tại đã nhiều năm nay và vẫn chưa  được giải quyết.

2. Một số đề xuất, kiến nghị

Chúng tôi đề nghị các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam và Lào thống nhất về một số vấn đề cụ thể sau:

Về công tác tuyển sinh và kế hoạch đào tạo

- Trước khi bạn cử cán bộ sang dự các khóa học cần phải phân loại đối tượng học viên thật rõ ràng theo 3 tiêu chí sau: (1) Trình độ và khả năng sử dụng tiếng Việt; (2) Trình độ học vấn hoặc trình độ chuyên môn; (3) Chức vụ. Đặc biệt đối với lớp dài hạn, học không thông qua phiên dịch (cao học hoặc nghiên cứu sinh) thì cần phải kiểm tra trình độ tiếng Việt trước khi cử tuyển đi học, những người đủ tiêu chuẩn mới được cử đi. Nếu trình độ tiếng Việt không đảm bảo, trình độ học vấn không đồng đều hoặc quá chênh lệch sẽ gây khó khăn trong quá trình tiếp thu bài giảng và không đảm bảo về chất lượng đào tạo.

- Cần chuẩn hóa các yêu cầu về hồ sơ, văn bằng, lý lịch theo một mẫu thống nhất, rõ ràng, đảm bảo về mặt pháp lý, đúng tiêu chuẩn theo quy định của Ban Tổ chức Trung ương, của Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam. Học viên khi nhập học phải có đầy đủ hồ sơ liên quan.

- Khi có kế hoạch cử cán bộ sang Việt Nam học tập, cần dự kiến thời gian cụ thể mở lớp, phối hợp chặt chẽ và thông báo kịp thời để Học viện có kế hoạch chuẩn bị chu đáo các điều kiện liên quan, ví dụ: Xây dựng kế hoạch giảng dạy - học tập; biên soạn và biên dịch giáo trình, tài liệu; cử giáo viên chủ nhiệm; tìm cán bộ phiên dịch, v.v. Đặc biệt, cùng với kế hoạch mở lớp phải có kế hoạch kinh phí để những cơ quan có trách nhiệm chuẩn bị trước. Không để xảy ra tình huống học viên đã nhập học nhưng chưa có kinh phí để thực hiện các nhiệm vụ liên quan. Không nên cử nhiều đoàn tham gia các khóa bồi dưỡng tại Việt Nam vào cùng một thời điểm vì sẽ khó khăn trong việc bố trí các nguồn lực phục vụ, trong đó có việc bố trí cán bộ biên dịch.

- Nên có kế hoạch tổng thể hằng năm về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cho Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Kế hoạch của năm sau nên được gửi cho Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh muộn nhất là vào quý IV của năm trước.

Về nội dung chương trình và phương pháp đào tạo

Các đơn vị giảng dạy cần phối hợp rà soát để cắt bỏ những nội dung trùng lặp trong các chuyên đề, môn học; tăng cường hơn nữa tính thực tiễn của nội dung chương trình giảng dạy.

Nên có quy định cụ thể về thời gian thảo luận trong các buổi học nhằm đẩy mạnh sự tương tác, qua đó, phát huy tính tích cực, chủ động của người học.

Để nâng cao trình độ tiếng Việt, học viên hệ đại học và sau đại học nên được bố trí học tiếng Việt theo chương trình phù hợp ít nhất một nửa thời gian đầu của toàn bộ quá trình đào tạo chính thức.

Về chế độ, chính sách đối với học viên

Các cơ quan hữu quan của Việt Nam cần phối hợp nghiên cứu, cải cách chế độ, chính sách và tăng mức kinh phí cấp trực tiếp cho cơ sở đào tạo đáp ứng yêu cầu đào tạo, giảng dạy, học tập và nghiên cứu của học viên Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Cụ thể:

- Tăng mức chi sinh hoạt phí hằng tháng cho học viên (bao gồm các hệ lớp dài hạn và bồi dưỡng ngắn hạn) để đảm bảo tốt các điều kiện cho việc học tập, nghiên cứu của học viên trong bối cảnh giá cả thị trường đã tăng khá nhiều so với thời điểm 5 năm trước đây. Đặc biệt, cần tăng thêm thời gian và kinh phí cho học viên đi nghiên cứu, khảo sát thực tế, nhất là đối với các lớp cao cấp lý luận chính trị - hành chính, nhằm thực hiện tốt phương châm “học đi đôi với hành”, “lý luận gắn với thực tiễn”, qua đó, nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng.

- Tăng mức thù lao chi trả cho cán bộ phiên dịch trực tiếp trên lớp. Tiếng Lào là một ngôn ngữ đặc thù cho nên tìm được cán bộ phiên dịch đáp ứng yêu cầu của Học viện hết sức khó khăn. Do vậy, thù lao chi trả cho phiên dịch hiện nay chưa tương xứng với yêu cầu thực tiễn lại càng gây khó khăn cho công tác tổ chức lớp học.

- Hỗ trợ chi phí cho các khoản liên quan đến biên soạn giáo trình, tài liệu phục vụ giảng dạy - học tập: Tài liệu giảng dạy - học tập của các lớp dành cho cán bộ lãnh đạo, quản lý của Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào cần thường xuyên được bổ sung, cập nhật những nội dung mới theo tinh thần Đại hội Đảng và các Nghị quyết của Hội nghị Trung ương cũng như các vấn đề mới mang tính toàn cầu, khu vực và trong nước đang tác động đến đời sống mọi mặt của đất nước. Cùng với đó, các tài liệu này cần được biên dịch sang tiếng Lào một cách đầy đủ và kịp thời. Do vậy, cần đầu tư thỏa đáng để các tài liệu phục vụ giảng dạy - học tập nói trên đảm bảo chất lượng tốt và phát huy hiệu quả cao đối với các lớp học.

Về công tác phối hợp của các đơn vị liên quan

- Nên xây dựng quy định hoặc hướng dẫn về cơ chế phối hợp giữa các đơn vị liên quan trong đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cho Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Với sự phân định nhiệm vụ, thời gian, lộ trình cụ thể cho từng đơn vị, công tác tổ chức các lớp học sẽ khoa học và đạt hiệu quả cao hơn.

- Xây dựng cơ chế để hằng năm, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cử giảng viên sang Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào tham gia giảng dạy cho một số lớp cụ thể hoặc nghiên cứu thực tế.

- Định kỳ tổ chức Hội nghị tổng kết công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cho Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Kết quả những Hội nghị như vậy là căn cứ quan trọng đối với việc tổ chức các lớp sau.

Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý cho Đảng Nhân dân Cách mạng Lào là nhiệm vụ quan trọng mà Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng giao cho Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Trong những năm qua, Học viện luôn nỗ lực cố gắng với khả năng cao nhất của mình để hoàn thành nhiệm vụ vẻ vang này. Đã có hàng nghìn cán bộ của Lào tốt nghiệp các khóa đào tạo, bồi dưỡng tại Học viện. Khi trở về quê hương, họ đã tỏa đi mọi miền đất nước, công tác trong nhiều lĩnh vực, có đóng góp to lớn vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Nhiều người trong số họ đã có những bước trưởng thành vượt bậc cả về vị trí công tác, cả về chuyên môn, nghiệp vụ. Những kết quả này là động lực to lớn, thúc đẩy Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh không ngừng đổi mới, phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế, đưa hoạt động đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cho Đảng Nhân dân Cách mạng Lào lên một vị thế phù hợp, đáp ứng tốt yêu cầu thực tiễn, xứng đáng với niềm tin của Đảng và nhân dân hai nước anh em.

________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 7-2017

(1) Riêng năm 2017, dự kiến có 198 học viên Lào sẽ  học tập tại Học viện.

(2) Đây là lớp dành cho những cán bộ của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào đã tham gia một số chương trình đào tạo, bồi dưỡng tại Việt Nam nhưng do chưa đủ thời lượng của chương trình bắt buộc theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo nên chưa được cấp bằng đại học.

PGS, TS Hoàng Anh

Vụ Quản lý đào tạo,

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh