Ảnh: Chương trình giao lưu chào mừng Đại hội thi đua quyết thắng giai đoạn 2014-2019 tại Học viện Kỹ thuật quân sự

Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, đạo đức cách mạng (ĐĐCM), đạo đức cộng sản là "đạo đức mới, đạo đức cách mạng" hoàn toàn khác đạo đức trước kia: "Đạo đức cũ như người đầu ngược xuống đất, chân chổng lên trời. Đạo đức mới như hai chân đứng vững được xuống đất, đầu ngẩng lên trời"⁽¹⁾. Người giải thích rõ hơn, đạo đức mới là giai đoạn phát triển cao của đạo đức con người, nó phù hợp với tiến hoá lịch sử, phục vụ cho mục đích cải tạo thế giới, cải tạo xã hội và bản thân con người. Nó khơi dậy ở mỗi con người lòng tự hào với Đảng, với giai cấp và dân tộc, lòng tin tưởng vào phẩm chất tinh thần của chính bản thân mình.

Ngày nay, trước yêu cầu đòi hỏi của thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước, Đảng ta xác định những tiêu chuẩn phẩm chất đạo đức của người cách mạng là: Có tinh thần yêu nước sâu sắc, tận tình phục vụ nhân dân, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội (CNXH), phấn đấu thực hiện có hiệu quả đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư và kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, có ý thức tổ chức kỷ luật, trung thực, không cơ hội, gắn bó mật thiết với nhân dân, được nhân dân tín nhiệm.

Trong thời kỳ mới, đất nước đứng trước thời cơ và vận hội mới, nhưng cũng phải đối mặt với những nguy cơ, thách thức không nhỏ. Quá trình đổi mới, hội nhập quốc tế đã mang lại nhiều lợi ích to lớn về kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh, văn hóa, xã hội cho sự phát triển đất nước. Mặt khác, sự tác động của cơ chế kinh tế thị trường, sự chống phá của các thế lực thù địch, sự du nhập các loại hình văn hóa, lối sống thực dụng đang từng ngày len lỏi vào đời sống xã hội, tác động và làm ảnh hưởng không nhỏ những chuẩn mực giá trị đạo đức, làm suy thoái chính trị, tư tưởng, đạo đức của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên nói chung và phẩm chất đạo đức, ý thức trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của người đoàn viên thanh niên (ĐVTN) trong Quân đội nói riêng.

Để ĐVTN trong Quân đội hoàn thành tốt nhiệm vụ, phải được giáo dục, đào tạo để phát triển toàn diện cả về trình độ, năng lực và phẩm chất đạo đức, lối sống. Trong đó ĐĐCM là gốc, là nền tảng. Thực hiện tốt công tác giáo dục ĐĐCM là phương pháp quan trọng để ĐVTN trong Quân đội hoàn thiện nhân cách người quân nhân cách mạng, là động lực thúc đẩy để hoàn thành nhiệm vụ.

Trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy, chỉ huy các cấp, sự tích cực tự giáo dục, tự tu dưỡng rèn luyện của mỗi ĐVTN nên công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN trong Quân đội đạt kết quả tốt. Tuy nhiên, công tác này nói chung còn những khó khăn. Sự chống phá của các thế lực thù địch đối với cách mạng nước ta trên nhiều lĩnh vực, trong đó lĩnh vực chính trị, tư tưởng là mũi nhọn tấn công của chúng; các yếu tố tiêu cực củac ơ chế thị trường đã ảnh hưởng không nhỏ đến công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN. Trong một bộ phận ĐVTN xuất hiện những biểu hiện lệch lạc về nhận thức, đạo đức, lối sống như: thờ ơ với chính trị, ngại học, ngại rèn, thực dụng, suy giảm đạo đức, vi phạm pháp luật của Nhà nước, kỷ luật của Quân đội, tham gia tín dụng đen không đủ khả năng chi trả...

Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ, xây dựng đội ngũ ĐVTN Quân đội "vừa hồng, vừa chuyên" đáp ứng nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới, đòi hỏi cấp ủy, chỉ huy, Đoàn Thanh niên các cấp tăng cường công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN.

ĐĐCM của người ĐVTN trong Quân đội là tổng hợp các quy tắc, quan điểm, quan niệm, những nguyên tắc giá trị, chuẩn mực đạo đức mới được kết hợp giữa truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc, Quân đội và tinh hoa đạo đức của nhân loại, trên nền tảng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.

ĐĐCM của ĐVTN trong Quân đội được biểu hiện thông qua hoạt động học tập, rèn luyện và trong giải quyết các mối quan hệ với chỉ huy, đồng đội trong đơn vị, với nhân dân. ĐĐCM góp phần vào việc định hướng, điều chỉnh nhận thức, hành vi hoạt động của ĐVTN cho phù hợp với mục tiêu, yêu cầu của Quân đội, phù hợp với môi trường hoạt động quân sự.

ĐĐCM không phải tự nhiên mà có, nó là kết quả của quá trình giáo dục, rèn luyện và tự giáo dục, rèn luyện của ĐVTN hình thành nên. Giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN trong Quân đội được thực hiện qua các phương pháp cơ bản sau:

Tuyên truyền, cổ động, là phương pháp được sử dụng chủ yếu trong các hoạt động của đơn vị, hoạt động văn hóa văn nghệ và các thiết chế văn hóa, cổng thông tin điện tử, băng rôn, khẩu hiệu, truyền thanh nội bộ,... Phương pháp này đạt hiệu quả rất cao nếu kết hợp với phương pháp thi đua, khen thưởng, biểu dương gương người tốt, việc tốt, động viên ĐVTN tích cực học tập, rèn luyện, thực hiện tốt nhiệm vụ.

Diễn đàn, thi tìm hiểu, tuyên truyền viên, báo cáo viên, là phương pháp giáo dục mang tính quần chúng, nhằm củng cố, nâng cao tri thức, xây dựng tình cảm cách mạng, định hướng hành động chính trị cho mọi ĐVTN.

Tổ chức phong trào thi đua quyết thắng là phương pháp giáo dục thông qua phong trào hành động cách mạng, trong xây dựng đơn vị, thực hiện nhiệm vụ. Thông qua thi đua, động viên mọi ĐVTN phát huy tinh thần yêu nước, tinh thần xung kích của tuổi trẻ, tinh thần cách mạng tiến công trong xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ; nhằm tạo dựng phong trào hành động cách mạng trong đơn vị, phát hiện, bồi dưỡng, nhân rộng điển hình tiên tiến.

Khen thưởng, kỷ luật là phương pháp sử dụng các hình thức khen thưởng, kỷ luật để nâng cao ý thức chính trị - xã hội, động viên ĐVTN tu dưỡng, phấn đấu để trở thành người ĐVTN tốt. Tuy nhiên, nếu khen thưởng và kỷ luật không đúng, nghiêm minh sẽ làm hạn chế đến kết quả giáo dục, thậm chí phản giáo dục.

Bên cạnh đó là tăng cường các hoạt động ngoại khóa, tham quan thực tế, tạo ra các diễn đàn trao đổi trên mạng; nâng cao trình độ ngoại ngữ, tin học cho đội ngũ cán bộ đoàn, báo cáo viên để họ chủ động hướng dẫn ĐVTN trong việc tự tin hội nhập quốc tế trong bối cảnh hiện nay.

Quá trình thực hiện các hình thức, ph­ương pháp trên đòi hỏi phải phát huy cao độ vai trò và nỗ lực chủ quan của cả chủ thể và đối t­ượng giáo dục, thực hiện dân chủ hoá giáo dục, khắc phục đ­ường mòn lối cũ theo kiểu giáo dục áp đặt một chiều, biến quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục cho ĐVTN.

Bên cạnh những ưu điểm, công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN trong Quân đội còn một số hạn chế cần được khắc phục là:

Hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo của một số cấp uỷ, chỉ huy với công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN chưa thường xuyên thành nề nếp, còn biểu hiện giao khoán cho tổ chức đoàn các cấp.

Việc tổ chức thực hiện nghị quyết, chỉ thị, kế hoạch, hướng dẫn về công tác thanh niên, công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN còn có nội dung thiếu đồng bộ. Công tác giáo dục ĐĐCM ở một số tổ chức đoàn ch­ưa đ­ược đầu tư­ đúng mức, thiếu chiều sâu, thiếu cách làm mới, nên chưa cuốn hút ĐVTN tham gia.

Nội dung giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN còn bị xơ cứng chưa thực sự bám sát thực tiễn cách mạng và ước mơ hoài bão của thanh niên; hình thức, phương pháp giáo dục chưa đồng bộ, toàn diện

Những hạn chế, bất cập trong việc xây dựng ch­­ương trình, kế hoạch, xác định nội dung, hình thức giáo dục còn biểu hiện khá rõ. Việc đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục ĐĐCM vẫn là khâu khó khăn phức tạp nhất trong nâng cao chất lượng công tác này. Hình thức và phương pháp giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN chưa được đổi mới mạnh mẽ.

Từ thực tế công tác này cho thấy, một số kinh nghiệm để tăng cường chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN trong Quân đội là:

Một là, thường xuyên coi trọng nâng cao nhận thức, phát huy vai trò, trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng tham gia công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN

Trách nhiệm giáo dục, rèn luyện ĐĐCM cho ĐVTN trước hết thuộc về cấp uỷ, tổ chức đảng các cấp, đồng thời còn là trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng có liên quan. Thực tiễn những năm qua cho thấy, để công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN có chất lượng, hiệu quả, trước hết cấp ủy, cán bộ chủ trì, cơ quan chính trị, đội ngũ cán bộ chính trị các cấp phải luôn nhận thức đầy đủ, sâu sắc về vai trò và sự cần thiết phải giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN, xác định đó là trách nhiệm, là một nội dung lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên của cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy các cấp. Từ đó, chủ động xác định chính xác những chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, tổ chức thực hiện công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN nghiêm túc, chặt chẽ, hiệu quả.

Hai là, thực hiện đồng bộ các nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN

Giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN là tổng thể các hoạt động có tổ chức chặt chẽ, khoa học của các tổ chức, các lực lượng và sự tích cực, tự giác rèn luyện kiên trì, thường xuyên, bền bỉ của mỗi ĐVTN. Do đó, để đạt được hiệu quả cao cần phải tiến hành công phu, tỉ mỉ, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục; kết hợp chặt chẽ hoạt động giáo dục của các cơ quan, đơn vị với của gia đình, địa phương và xã hội. Bởi vì, nội dung và hình thức, phương pháp giáo dục ĐĐCM có mối quan hệ biện chứng, tác động lẫn nhau tạo nên chất lượng giáo dục ĐĐCM của ĐVTN.

Ba là, kết hợp chặt chẽ việc giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN với xây dựng cấp ủy, tổ chức đảng, đơn vị TSVM

Chất lượng của đội ngũ ĐVTN, nhất là phẩm chất ĐĐCM luôn có sự gắn bó hữu cơ với chất lượng chính trị, chất lượng, hiệu quả hoạt động của cấp ủy, tổ chức đảng, của đơn vị. Mặt khác, cấp uỷ, tổ chức đảng, đơn vị trong sạch vững mạnh (TSVM) là môi trường quan trọng để giáo dục, rèn luyện ĐVTN trưởng thành, nhất là trưởng thành về phẩm chất đạo đức, lối sống. Để hoạt động giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN đạt chất lượng cao, cấp uỷ, tổ chức đảng các cấp phải nắm chắc thực trạng ĐĐCM, nắm chắc tiêu chuẩn, yêu cầu về phẩm chất đạo đức, nội dung, nhiệm vụ trong giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN Quân đội hiện nay để lựa chọn những nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục một cách phù hợp nhất.

Bốn là, phát huy tính năng động sáng tạo của tổchức Đoàn các cấp trong công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN

Ban Chấp hành đoàn các cấp là một chủ thể, có vai trò quan trọng trong công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN. Do đó, phải thường xuyên kiện toàn, bổ sung đủ về cơ cấu, đảm bảo có số lượng hợp lý, chất lượng cao; đồng thời xây dựng ban chấp hành đoàn các cấp vững mạnh, hoạt động năng động, sáng tạo, chủ động trong hoạt động công tác đoàn nói chung và trong công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN nói riêng.

Năm là, kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục với tự giáo dục, tự tu dư­­ỡng rèn luyện của ĐVTN

Đạo đức cách mạng của người ĐVTN không phải là sản phẩm tự phát mà là kết quả của công tác giáo dục và tự giáo dục. Đó là kết quả của sự quan tâm giáo dục của các tổ chức; sự giám sát giúp đỡ của tập thể kết hợp chặt chẽ với quá trình tự giác học tập, tu dưỡng, rèn luyện bền bỉ, công phu của ĐVTN.Thực tiễn chỉ ra, nếu làm tốt công tác giáo dục vàphát huy ý thức tự giáo dục,người ĐVTN sẽ có tri thức, hiểu biết một cách toàn diện, tự ý thức sâu sắc trách nhiệm trong tự rèn luyện phẩm chất ĐĐCM, xây dựng niềm tin cách mạng.

Sáu là, kết hợp giáo dục ĐĐCM với đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, ngăn ngừa "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong ĐVTN

"Xây" đi đôi với "chống" là nguyên tắc trong xây dựng phẩm chất đạo đức, nhân cách của người cán bộ, đảng viên nói chung, giáo dục rèn luyện ĐĐCM cho ĐVTN trong Quân đội nói riêng, nhằm đạt được kết quả cao nhất.

Những kinh nghiệm trên đây là sự tổng kết của thực tiễn. Quá trình vận động phát triển của công tác giáo dục ĐĐCM sẽ còn đặt ra nhiều vấn đề mới, do vậy phải kết hợp chặt chẽ việc kế thừa những kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn giáo dục ĐĐCM với việc tìm tòi, sáng tạo những chủ trương và giải pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng công tác giáo dục ĐĐCM cho ĐVTN trong Quân đội từng giai đoạn, từng thời kỳ.

__________________

(1) Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội,tr.320.

                                                                             ĐỖ DUY CHINH

                                                             Học viện Kỹ thuật quân sự