Trang chủ    Diễn đàn    Thực trạng và một số giải pháp nâng cao chất lượng thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị
Thứ hai, 25 Tháng 9 2017 09:15
3196 Lượt xem

Thực trạng và một số giải pháp nâng cao chất lượng thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị

(LLCT) - Xuất bản sách lý luận chính trị phục vụ đắc lực công tác tư tưởng, lý luận, góp phần xây dựng nền tảng tư tưởng, thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng; giáo dục nâng cao trình độ, bản lĩnh chính trị cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, xây dựng con người mới, nếp sống mới, đấu tranh bác bỏ các quan điểm sai trái.

Xuất bản sách lý luận chính trị mang tính chiến đấu cao, trực tiếp truyền bá, phát triển, bảo vệ chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước; giới thiệu kiến thức, kinh nghiệm cách mạng có giá trị của các nước. Sách lý luận chính trị có phạm vi phản ánh trên nhiều lĩnh vực rộng lớn đời sống chính trị - xã hội của đất nước, bao quát toàn bộ hoạt động chính trị của Đảng, hoạt động quản lý của Nhà nước. Thiết kế, trình bày sách là một khâu quan trọng trong nghiệp vụ xuất bản. Đó là sự tổng hợp của những yếu tố thẩm mỹ một cách hài hòa làm cho sách đẹp, thỏa mãn yêu cầu của người đọc. Sách không những cần có nội dung đúng và hay mà còn phải có hình thức đẹp. Sự hài hòa về khuôn khổ, kiểu chữ, màu sắc, cách bố cục,... sẽ làm cho người đọc dễ xem, dễ hiểu và thêm yêu thích cuốn sách. Từ yêu cầu đó, Chỉ thị số 42-CT/TW của Ban Bí thư “Về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản”, ngày 28-5-2004 đã nêu rõ cần “Từng bước đổi mới công nghệ xuất bản, sử dụng công nghệ xuất bản hiện đại, đảm bảo hình thức sách đẹp, hấp dẫn, sử dụng và lưu trữ được lâu dài”.

Xuất phát từ đối tượng hướng tới phục vụ, sách lý luận chính trị được phân thành các mảng như: sách nghiên cứu lý luận chính trị; sách lý luận chính trị phổ thông; sách giáo khoa giáo trình lý luận chính trị; sách lý luận chính trị với mục đích tuyên truyền giới thiệu (văn kiện Đảng và Nhà nước, sách tuyển chọn, sưu tầm theo chuyên đề). Với từng loại đối tượng bạn đọc sách lý luận chính trị khác nhau thì việc thiết kế, trình bày cũng mang những đặc điểm khác nhau.

Trong thời kỳ đổi mới, hoạt động thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị ở nước ta có những bước tiến quan trọng, góp phần tích cực vào việc tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, ổn định chính trị, tư tưởng, nâng cao dân trí, phát triển kinh tế, văn hóa, giáo dục và đào tạo, phát huy nguồn lực con người, xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Đã có nhiều cuốn sách được trình bày sáng rõ và đẹp, bảo đảm tương xứng giữa nội dung và hình thức; đã làm bổi bật đề tài ở bìa sách, màu sắc đẹp, bìa láng bóng, dày dặn, chắc chắn để bảo vệ cuốn sách.

Công tác này đã được thực hiện có hiệu quả bằng việc thực hiện nhiều giải pháp phù hợp, nhằm đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động thiết kế, trình bày sách loại sách này. Cụ thể là:

Thiết kế, trình bày ngày càng bảo đảm sự thống nhất giữa hình thức và nội dung. Việc ứng dụng công nghệ mới trong công tác biên tập nội dung và thiết kế, trình bày sách được các nhà xuất bản chú trọng, làm tốt hơn công tác biên tập nội dung và thiết kế, trình bày sách; đã quan tâm đầu tư nguồn lực cho các hoạt động này.

Theo khảo sát thì bìa sách của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia và Nhà xuất bản Quân đội nhân dân đã có sự “phá cách” hơn, không rập khuôn các mô tuýp truyền thống, có những hình ảnh, màu sắc sihn động, tạo sự cuốn hút, bắt mắt hơn.

Với lượng sách ngày càng tăng, biên chế tổ chức bộ phận thiết kế, trình bày ở các nhà xuất bản có tăng cả về số lượng và chất lượng cho nên hình thức trình bày sách của các Nhà xuất bản hầu như không bị lỗi về kỹ, mỹ thuật, 100% các cuốn sách đều có hình thức phù hợp với nội dung của sách. Không có cuốn sách nào vi phạm các lỗi về nội dung cũng như thiết kế, trình bày. Do đó, thiết kế bìa và nội dung đã có hình thức tương đối chuẩn và đã được đông đảo bạn đọc tin cậy, góp phần khẳng định uy tín và thương hiệu của Nhà xuất bản. (Xem bảng thống kê sách của ba nhà xuất bản từ năm 2006-2014)

Thiết kế, trình bày bảo đảm sự kết hợp hài hòa về kỹ, mỹ thuật sách

Qua khảo sát cho thấy, các nhà xuất bản đều lập được đề cương tổng thể trình bày sách đảm bảo tính nghệ thuật, tính công nghệ về hình thức vật chất. Cụ thể, các nhà xuất bản đều xác định các khâu chủ yếu của thiết kế, trình bày các trang bìa và trang ruột sách.

Các nhà xuất bản đều trên cơ sở nội dung, xác định tính chất, thể loại và các yêu cầu cụ thể để tiến hành xây dựng, thiết kế tổng thể sách về công nghệ, kỹ, mỹ thuật. Do đó, nhiều cuốn sách đã trở thành sản phẩm nghệ thuật mang tính thẩm mỹ và giá trị sử dụng của sách.

Quan tâm việc lựa chọn khổ sách, kết cấu sách, cách thức trang trí, thiết kế, trình bày trang bìa, áo bìa, gáy sách, trang nội dung; lựa chọn phông chữ, kiểu chữ, co chữ, xác định trang in sắp xếp nội dung chữ viết và sắp xếp kênh chữ, kênh hình trong trang in...

Các nhà xuất bản đều chú ý xác định thể loại sách, đối tượng bạn đọc, độ dày của sách, minh họa, các loại bìa (cứng hay mềm, bọc hay không bọc), loại giấy bìa, giấy ruột, v.v.. trong mỗi cuốn sách xuất bản.

Về bố cục trang sách, qua khảo sát cho thấy, khi thiết kế, trình bày các sản phẩm sách đều tạo ra những khoảng trắng, thông thoáng, tạo độ nghỉ mắt cho độc giả. Ở trên đầu hoặc cuối mỗi trang sách của các nhà xuất bản còn có tiêu đề trang và chú thích chân trang giúp cho độc giả tìm nội dung cần đọc được nhanh. Chú thích dưới chân trang thường ghi theo số thứ tự 1, 2, 3... đối với từng trang nội dung hoặc theo thứ tự từ đầu đến hết cuốn sách với cỡ chữ nhỏ hơn chính văn, giúp độc giả tra cứu nguồn của câu trích dễ dàng.

Thiết kế, trình bày bảo đảm tính chỉnh thể, tính nghệ thuật và tính kinh tế của sách

Về hình thức trình bày sách đã có nhiều thay đổi từ bố cục đến hình thức, màu sắc, tranh ảnh minh họa… Các nhà xuất bản đã có những họa sĩ chuyên nghiệp biết sử dụng kỹ thuật hiện đại, trường phái hiện đại trong việc trình bày minh họa sách để làm cho sách lý luận chính trị đẹp hơn. Đồng thời, công nghệ in ấn hiện đại đã giúp cho ấn phẩm đẹp hơn.

Sách lý luận chính trị đều trình bày hợp lý, từ chất lượng in ấn, trình bày đến bố cục nội dung rất hợp lý, giá cả phù hợp tạo cảm giác thoải mái cho độc giả khi lựa chọn mảng sách này.

Việc áp dụng công nghệ mới trong hoạt động thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị được sử dụng rộng rãi, nên hình thức tổng thể bìa sách và các trang nội dung sách lý luận chính trị đẹp hơn, có sắc thái riêng và được bạn đọc cảm tình, đón nhận một cách thiện cảm, đáp ứng nhu cầu độc giả.

Những hạn chế trong hoạt động thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị

Bên cạnh những bước tiến lớn, hoạt động thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị trong điều kiện kinh tế thị trường còn những hạn chế, yếu kém. Sách nhìn chung chưa đẹp, thiết kế, trình bày mỹ thuật chưa hiện đại, hình ảnh minh họa còn ít và thiếu... Nhiều cuốn sách mắc vào những sai phạm đáng tiếc, gây phản cảm, bức xúc, bất bình trong dư luận, tác động tiêu cực đến đời sống văn hóa tinh thần của xã hội ta.

Qua khảo sát cho thấy, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn những tồn tại, hạn chế: Khâu thiết kế, trình bày tổng thể sách lý luận chính trị thường chưa được quan tâm đúng mức; trình bày mỹ thuật và sử dụng các yếu tố minh họa trong sách lý luận chính trị của các nhà xuất bản còn ít, thiếu và chưa đạt chất lượng cao. Hạn chế này biểu hiện rõ trên hai mặt: Một là, đa số sách lý luận chính trị là kênh chữ dày đặc, không có hoặc rất ít kênh hình. Có chăng, một số cuốn sách lịch sử ngành, địa phương và sách lãnh tụ có ảnh chân dung các đồng chí lãnh đạo qua các thời kỳ và một số rất ít có một vài hình ảnh về bản đồ, di tích lịch sử, văn hóa quê hương.Hai là,thiết kế, trình bày trên sách lý luận chính trị phần lớn chưa theo kịp với tiến bộ công nghệ. Nghệ thuật trình bày bìa, dàn trang, bố cục chữ, sắp xếp hình minh họa trong ruột sách chưa được chú ý đúng mức.

Một số giải pháp đối với hoạt động thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị

Một là, nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và của độc giả về hình thức sách

Quán triệt Chỉ thị số 20-CT/TW, ngày 27-1-2003,Về nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xuất bản, phát hành sách lý luận chính trị trong tình hình mới, trong đó một trong những yếu kém cần khắc phục là: “Hình thức, nội dung sách chưa phong phú, chưa phù hợp với các đối tượng và vùng khác nhau”; Chỉ thị số 42-CT/TW, ngày 25-8-2004yêu cầu“nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản". Các cấp ủy Đảng, cơ quan quản lý nhà nước và nhà xuất bản nhận thức sâu sắc về vai trò thiết kế, trình bày sách vẫn chưa được nhiều và chưa được triển khai đồng bộ.

Cần nhận thức đúng, đầy đủ và thống nhất về vị trí, vai trò của hoạt động thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị, mà biểu hiện rõ ở một số vấn đề sau đây.Để tạo nên những thay đổi mới, điều quan trọng là cần phải nâng cao nhận thức về vai trò hoạt động thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị nhằm nâng cao chất lượng toàn diện của sách lý luận chính trị.

Hai là, tăng cường sử dụng hình ảnh minh họa trong một số sản phẩm sách lý luận chính trị

Phần minh họa trong sách lý luận chính trị góp phần vào việc tiếp thu vốn tri thức phong phú, toàn diện, hấp dẫn và lôi cuốn bạn đọc. Tăng cường phần minh họa trong sách lý luận chính trị cũng phải ngăn ngừa, loại bỏ sự tùy tiện, cẩu thả, đưa hình ảnh không chọn lọc, thiếu tìm tòi, sáng tạo.

Việc quan trọng hàng đầu của hoạt động thiết kế, trình bày sách là ý tưởng và tư duy sáng tạo mô hình thiết kế, cân nhắc kỹ lưỡng, chọn hình ảnh minh họa thật tiêu biểu, sát hợp và làm bật nội dung sách.

Một trong những giải pháp quan trọng trong hoạt động thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị để có chất lượng tốt là phải đổi mới cách trình bày, chú ý tăng lượng kênh hình bằng những hình ảnh minh họa sát, đúng, sinh động sẽ làm tăng giá trị mỹ thuật của sách lý luận chính trị.

Ba là, đào tạo, nâng cao chất lượng đội ngũ thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị

Đội ngũ thiết kế- lực lượng chủ yếu tạo nên những cuốn sách đẹp về hình thức. Một chuyên gia thiết kế, trình bày sách giỏi là người hiểu biết sâu rộng về các lĩnh vực trong hoạt động xuất bản, hiểu sâu về nội dung sách và về kỹ, mỹ thuật và cả kỹ thuật in. Người cán bộ biên tập hình thức phải có năng lực trí tuệ toàn diện, thao tác thành thạo những phần mềm đồ họa để cho ra những sản phẩm đẹp, độc đáo.

Để đạt được yêu cầu trên, mỗi biên tập viên không ngừng tự học, thì nhà xuất bản cần thường xuyên tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn để nâng cao trình độ cho đội ngũ biên tập viên.

Mặt khác, cũng cần bổ sung kiến thức về lý luận chính trị để nắm vững và hiểu rõ hơn những vấn đề lý luận chính trị hiện nay ở nước ta và thế giới đương đại để áp dụng vào việc thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị. Chỉ có nắm vững nội dung bản thảo và những vấn đề lý luận chính trị sâu sắc, đội ngũ này mới có khả năng sáng tạo trong hoạt động thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị có hình thức đẹp và hấp dẫn.

Thiết kế, trình bày sách ngày nay là một chuyên ngành phát triển sâu rộng trên thế giới. Với những cuốn sách đặc biệt trang trọng, thiết kế, trình bày sách quyết định cả việc cách đóng cho đến chất liệu và kiểu dáng hộp đựng, thậm chí cả cách mở, cách gài. Vì vậy, nhất thiết phải chuyên sâu, các nhà xuất bản cần đưa đội ngũ này trao đổi kinh nghiệm thiết kế, trình bày sách ở các nước có nền xuất bản tiên tiến, hiện đại.

Một yêu cầu quan trọng đối với đội ngũ thiết kế, trình bày sách nói chung, sách lý luận chính trị nói riêng là nhất thiết phải thành thạo không chỉ về màu mảng, bố cục trang in, mà còn phải thuộc lòng kiểu dáng ít nhất vài chục phông chữ, phải am hiểu công nghệ in hiện đại. Với ảnh chụp, không chỉ biết xử lý âm bản, dương bản, t'ram..., mà còn biết phương pháp sửa, xóa, thay màu đổi nét, sách chuyển dạng hình ảnh phong phú qua chương trình photoshop và scanner, v. v.. Vì thế, giải pháp cấp bách để nâng cao chất lượng hoạt động thiết kế, trình bày lý luận chính trị ở nước ta hiện nay là tăng cường đào tạo và đào tạo lại đội ngũ này một cách căn bản mới đáp ứng được yêu cầu của hoạt động thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị trong giai đoạn mới.

Bốn là, đối với các nhà xuất bản

Các nhà xuất bản sách lý luận chính trị cần củng cố bộ phận thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị đủ về số lượng, mạnh về chất lượng với đội ngũ được đào tạo cơ bản theo hướng chuyên môn cao. Đặc biệt là củng cố đội ngũ trình bày mỹ thuật sách.

Cần tăng cường củng cố, chọn lọc đội ngũ cộng tác viên có chất lượng, với nhiều ý tưởng sáng tạo đối với hoạt động thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị. Đồng thời phải có chế độ thỏa đáng đúng với công sức bỏ ra của đội ngũ này.

Thực hiện tốt các giải pháp trên đây một cách đồng bộ sẽ góp phần năng cao chất lượng hoạt động thiết kế, trình bày sách lý luận chính trị ở nước ta hiện nay.

Năm là, đầu tư kinh phí, tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện tạo môi trường làm việc cho đội ngũ biên tập viên chuyên nghiệp

Cần đầu tư cơ sở vật chất - kỹ thuật, trang thiết bị, phương tiện làm việc hiện đại, nâng cao điều kiện, môi trường làm việc cho đội ngũ biên tập. Không ngừng hiện đại hóa phương tiện làm việc, cơ sở vật chất, kỹ thuật, trang bị máy tính, máy scan, máy in màu,... nối mạng Internet, mua các phần mềm, sách báo, tạp chí, tài liệu... chuyên ngành để biên tập viên thường xuyên có thêm thông tin, thêm điều kiện để cập nhật thường xuyên những công nghệ hiện đại.

Tạo bầu không khí tâm lý làm việc dân chủ, thực sự là nơi cán bộ biên tập được làm việc theo đúng năng lực, sở trường, được nâng đỡ, bồi dưỡng và tạo điều kiện phát huy hết khả năng, tính chủ động, sáng tạo trong công việc; là nơi mỗi cán bộ biên tập thấy gắn bó.

Bên cạnh đó phải có chế độ đãi ngộ xứng đáng với những người có công lao, đóng góp với cơ quan để động viên tinh thần họ, góp phần giúp họ gắn bó hơn với cơ quan và hết lòng phấn đấu vì sự nghiệp của nhà xuất bản.

                                                            ThS Ứng Thị Bích Liên

                                                     Nhà xuất bản Lý luận chính trị

Các bài viết khác

Thông tin tuyên truyền