1. Xây dựng đảng về đạo đức là một yếu tố cấu thành nên nội dung công tác xây dựng Đảng, đồng thời là cơ sở bảo đảm cho xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Xây dựng Đảng về đạo đức là vấn đề căn cốt của xây dựng Đảng về văn hóa, nền tảng tinh thần của Đảng nhằm cụ thể hóa mục tiêu “xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức”. Trong đó, đạo đức được thể hiện trong văn hóa chính trị, văn hóa ứng xử trong Đảng, giữa cấp trên và cấp dưới, giữa đảng viên với đảng viên, đảng viên với quần chúng nhân dân.

Xây dựng Đảng về đạo đức là xây dựng và thực hiện những chuẩn mực giá trị đạo đức cách mạng của đội ngũ đảng viên, làm cho Đảng trong sạch, vững mạnh góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. 

Đạo đức cùng với năng lực tạo nên nhân cách của mỗi người, mỗi cán bộ, đảng viên. Trong mỗi tổ chức đảng và trong toàn Đảng, nhân cách của từng đảng viên, của cấp ủy, nhất là người đứng đầu cấp ủy phản ánh diện mạo đạo đức, nhân cách của Đảng. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Đảng ta là một đảng cầm quyền, mỗi đảng viên và cán bộ phải thực sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thực sự cần, kiệm, liêm chính, chí công, vô tư, phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”[1]. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhiều lần chỉ rõ tầm quan trọng của đạo đức, coi đó là đặc trưng bản chất của một chính đảng cách mạng.

Thực tế hiện nay, nền kinh tế thị trường đã tác động tích cả tích cực lẫn tiêu cực vào đời sống xã hội, vào đội ngũ cán bộ, đảng viên. Tiền tài, chức quyền, danh lợi cùng với chủ nghĩa cá nhân đã xâm nhập, thẩm thấu vào các quan hệ giữa con người với tổ chức. Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống đã bộc lộ một cách nghiêm trọng ở một bộ phận không nhỏ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, kể cả cấp cao. Quan liêu, xa dân, thói vô trách nhiệm, thậm chí cả thói vô cảm đã ở mức độ nặng nề. Tham nhũng đã trở thành quốc nạn, với những mức độ, hậu quả khác nhau. Đây là nguyên nhân chủ yếu làm giảm sút nghiêm trọng niềm tin của đảng viên và nhân dân đối với Đảng. Thực trạng này đang đe dọa tới sinh mệnh của Đảng và sự tồn vong của chế độ, như Đảng đã cảnh báo. Giải quyết vấn đề này đang là yêu cầu cấp bách hiện nay. 

Suy thoái đạo đức, lối sống tất yếu đi liền với những biến dạng, tha hóa về động cơ chính trị, về lý tưởng cách mạng. Nó cũng đi liền với suy thoái tư tưởng chính trị, sự yếu kém, rệu rã về tổ chức. Đó chính là những biểu hiện của sự xuống cấp về đạo đức, đặc biệt là đạo đức trong cán bộ, đảng viên, nhất là trong cán bộ, đảng viên ở cấp chiến lược. Từ đó sẽ dẫn đến sự mất niềm tin của quần chúng nhân dân đối với Đảng, làm lung lay mối quan hệ mật thiết giữa dân với Đảng sẽ là nguy cơ tan rã Đảng. Bài học từ sự sụp đổ Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu chính là sự trả giá từ suy thoái trầm trọng của đạo đức, sự phát triển yếu ớt của dân chủ, sự thiếu vắng trách nhiệm, lảng tránh trách nhiệm khi cầm quyền. 

Đại hội XII nhấn mạnh: “Tăng cường rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng”[2]; tập trung thực hiện mục tiêu: “Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị tư tưởng, tổ chức và đạo đức. Tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí, bè phái, “lợi ích nhóm”, nói không đi đôi với làm”[3].

Đảng ta đã đặt đạo đức ở vị trí ngang hàng với chính trị tư tưởng và tổ chức, điều này đã chứng tỏ vị trí, vai trò quan trọng của đạo đức trong xây dựng và chỉnh đốn Đảng.

2. Đảng bộ Học viện là Đảng bộ cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng, hoạt động theo Quyết định số 215-QĐ/TW ngày 26-3-2009 và Quyết định số 215-QĐ/TW ngày 5-12-2013 của Ban Bí thư Trung ương. Đảng bộ Học viện có 8 đảng bộ, 29 chi bộ cơ sở, 3 chi bộ trực thuộc, 147 chi bộ trực thuộc đảng ủy cơ sở với 1.778 đảng viên sinh hoạt chính thức, hơn 3.000 đảng viên là học viên sinh hoạt tạm thời. Trong đó có 5 đảng bộ cơ sở trực thuộc có quy môlớn, gồm:Đảng bộ Học viện Báo chí và Tuyên truyền (có 31 chi bộ trực thuộc); Đảng bộ Học viện Chính trị khu vực I (30 chi bộ trực thuộc), Đảng bộ Học viện Chính trị khu vực II (30 chi bộ trực thuộc), Đảng bộ Học viện Chính trị khu vực III (24 chi bộ trực thuộc) và Đảng bộ Văn phòng Học viện (12 chi bộ trực thuộc).

Phần lớn đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng bộ Học viện có bản lĩnh chính trị vững vàng, am hiểu lý luận, gương mẫu, trong đó nhiều đảng viên tuổi đảng cao, có bề dày kinh nghiệm, có chức danh khoa học, học vị, được đào tạo cơ bản, kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nhận thức và quán triệt sâu sắc quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, tâm huyết với công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và nghiên cứu lý luận chính trị, khoa học lãnh đạo, quản lý.

Việc quán triệt đường lối, chủ trương của Đảng và cụ thể hóa vào điều kiện thực tiễn của Đảng bộ Học viện, đối với công tác xây dựng Đảng về đạo đức đã được Đảng ủy Học viện xác định và tập trung vào các nội dung trọng tâm, như: đổi mới phương thức lãnh đạo, phong cách làm việc của cấp ủy các cấp; thực hiện tốt nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng; nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức; phát huy vai trò của tổ chức Công đoàn, Đoàn Thanh niên và Hội Cựu chiến binh trong việc tham gia thực hiện và giám sát thực hiện các nhiệm vụ chính trị của Học viện.

Trong thời gian qua, Đảng ủy Học viện đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, nói đi đôi với làm, tăng cường chấn chỉnh kỷ cương, kỷ luật học đường với nhiều biện phápnhư: sử dụng hệ thống camera giảng đường; lập sơ đồ chỗ ngồi học viên, phát huy tinh thần trách nhiệm quản lý lớp của giảng viên, nâng cao ý thức tự quản của cán bộ lớp, của cấp ủy chi bộ các lớp học viên và của học viên;tăng cường tính chuyên nghiệp của các đơn vị quản lý đào tạo, trực tiếp thực hiện thanh - kiểm tra đột xuất việc dạy và học. Thực hiện nêu gương về đạo đức trong đội ngũ cán bộ, đảng viên và đặc biệt là việc ban hành Quy định ứng xử văn hóa trường Đảng, đây là quyết tâm chính trị cao, có sự đồng thuận trong toàn thể cán bộ, đảng viên hệ thống trường Đảng (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và các trường chính trị tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương), với những giá trị nội bật: “Giữ gìn, phát huy truyền thống, bản sắc văn hóa Trường Đảng:Tuyệt đốitrung thành với Đảng, với Tổ quốc; cống hiến trong thực thi công vụ; cầu thị, sáng tạo, chất lượng trong đào tạo, nghiên cứu khoa học; kỷ cương nơi công sở; văn minh trong ứng xử”[4]. Tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng, “xây” đi đôi với “chống”; bồi dưỡng những phẩm chất tốt đẹp, chống những biểu hiện phi đạo đức, trái với thuần phong mỹ tục. Việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI đã có tác dụng tích cực, siết chặt kỷ cương, tạo được chuyển biến tích cực bước đầu trong việc ngăn chặn trên một số mặt tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong Đảng bộ, khắc phục một số hạn chế, khuyết điểm trong công tác cán bộ và trong việc thực hiện các nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt đảng, nhất là nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách.

 Đội ngũ cán bộ, đảng viên có sự chuyển biến đáng kể trong việc nâng cao tinh thần trách nhiệm, năng lực lãnh đạo, chỉ đạo thực tiễn, đổi mới phong cách làm việc, đã có sự nhìn nhận, đánh giá, nhận diện rõ hơn những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên. Việc đẩy mạnh học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị đã tạo những chuyển biến mới về nhận thức, ý thức rèn luyện, tu dưỡng của cán bộ, đảng viên.

Tuy nhiên, trước yêu cầu mới, công tác xây dựng Đảng về đạo đức ở Đảng bộ Học viên Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cũng đặt ra các yêu cầu cần phải giải quyết để xây dựng Đảng bộ Học viện trong sạch, vững mạnh toàn diện trên 4 mặt: chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức. Cụ thể là:

Một là, nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, đảng viên của Học viện một cách toàn diện, đặc biệt chú trọng các mặt còn yếu kém như kiến thức thực tiễn, kỹ năng quản lý, tin học, ngoại ngữ.

Trong những năm qua, chương trình, nội dung đào tạo, tuy đã được điều chỉnh, đổi mới, nhưng hiện nay có biểu hiện bị khô cứng, lạc hậu so với thực tiễn sinh động đang thay đổi nhanh, không tạo sự hấp dẫn đối với người học; công tác quản lý đào tạo còn nhiều bất cập. Nội dung của khung chương trình còn không ít điểm trùng lặp: trùng lặp giữa các chuyên đề, môn học trong chương trình; trùng lặp giữa chương trình cao cấp lý luận chính trị với với các chương trình đào tạo khác; vừa chưa bảo đảm được thật đầy đủ các yêu cầu học thuật của các môn học; vừa chưa đáp ứng được nhu cầu của đối tượng người học là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý rất đa dạng về nghề nghiệp, chuyên môn, vị trí công tác… Do đó, để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đặt ra, phải nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng của đội ngũ cán bộ, đảng viên, đặc biệt là đội ngũ cán bộ, đảng viên là giảng viên.

Xây dựng đội ngũ cán bộ công chức, viên chức đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đủ năng lực, phẩm chất, có trình độ chuyên môn cao, có hiểu biết, kinh nghiệm thực tiễn, có năng lực nghiên cứu, giảng dạy, thuyết trình tốt, hấp dẫn. Khắc phục cơ bản tình trạng hẫng hụt cán bộ, đặc biệt là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, cán bộ khoa học. Beo đảm cơ cấu hợp lý giữa nhân lực chuyên môn, nhân lực hành chính và nhân lực quản lý, lãnh đạo; giữa các thế hệ cán bộ; giữa các chuyên ngành, bộ môn khoa học, trong đó có ưu tiên cho các ngành, các bộ môn lý luận cơ bản, nhằm đáp ứng yêu cầu của nhiệm vụ được giao.

Hai là, cán bộ, đảng viên, trước hết là người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị phải gương mẫu đi đầu trong việc chấp hành nghiêm chỉnh các nội dung nêu trong Quy định số 101-QĐ/TW ngày 7-6-2021 của Ban Bí thư, nhất là nêu cao ý thức trách nhiệm, tận tụy với công việc. Chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; nói đi đôi với làm, đã nói thì phải làm. Kiên quyết chống tư tưởng cục bộ, bè phái và các biểu hiện cơ hội, thực dụng vì lợi ích cá nhân, “lợi ích nhóm”. Gương mẫu thực hiện nghị quyết, chỉ thị, quyết định, sự phân công, điều động của tổ chức; đi đầu thực hiện nền nếp, chế độ sinh hoạt đảng, các nội quy, quy chế, quy định của Trung ương, của Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương và Đảng ủy Học viện. Thực hiện tốt Kế hoạch số 08-KH/ĐU của Đảng ủy Học viện về xây dựng kế hoạch cá nhân thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII; Chỉ thị số 05-CT/TW về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Ba là, công tác kiểm tra, giám sát (nhất là hoạt động giám sát) kế hoạch hành động cá nhân của từng đảng viên, từng đảng bộ, chi bộ trực thuộc tuy có được quan tâm và tiến hành nhưng vì nhiều lý do, chưa thật sự hiệu quả theo Quy chế giám sát trong Đảng (ban hành kèm theo Quyết định số 68-QĐ/TW ngày 21-3-2012 của Bộ Chính trị, nay là Quy định số 86-QĐ/TW ngày 1-6-2017 của Bộ Chính), trong đó về hình thức, hoạt động giám sát theo chuyên đề chưa được coi trọng như giám sát thường xuyên; phương pháp giám sát gián tiếp vẫn còn ít hơn so với phương pháp giám sát trực tiếp. Nội dung giám sát còn ít so với các nội dung khác, tập trung thực hiện theo Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI và Nghi quyết Trung ương 4 khóa XII. Do đó, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của Đảng. Tiến hành tốt công tác kiểm tra, giám sát sẽ góp phần quản lý chặt chẽ đội ngũ cán bộ, đảng viên ở mọi lúc, mọi nơi; phát hiện sớm và xử lý kịp thời những đảng viên vi phạm tư cách, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những phần tử cơ hội, bất mãn, gây mất đoàn kết nội bộ trong chi bộ, đảng bộ. Công tác kiểm tra, giám sát phải toàn diện cả tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, năng lực công tác và kết quả hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao.

Bốn là, việc theo dõi rèn luyện, tu dưỡng về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của đảng viên sinh hoạt tạm thời là khó khăn. Do đặc điểm sinh hoạt tạm thời, chủ yếu là trong thời gian học tập trung tại Học viện (8 tháng đối với các lớp cao cấp lý luận chính trị, 18 tháng đối với các lớp cao học, 24 tháng đối với các lớp đại học chính trị chuyên ngành), nên trong sinh hoạt đảng của đảng viên và của chi bộ các lớp học chỉ tập trung vào nội dung học tập, tuân thủ các nội quy, quy chế, quy định về học tập hoặc tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao trong khóa học. Do đó, việc rèn luyện, tu dưỡng về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, về “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” rất khó có cơ hội bộc lộ. Mặc dù Ban Thường vụ Đảng ủy Học viện đã phân công 1 cấp ủy viên phụ trách theo dõi khối học viên, phân công cán bộ, đảng viên thuộc Văn phòng Đảng - Đoàn thể trực tiếp theo dõi, giám sát công tác đảng đối với các chi bộ lớp học nhưng cũng khó nắm bắt những biểu hiện của suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, “tự chuyển biến”, “tự chuyển hóa”. Trên thực tế, chỉ có những trường hợp bị phát hiện lập biên bản kiểm tra, thi tốt nghiệp, … mới có căn cứ để xử lý. Trong khi đó, những biểu hiện thiếu trung thực trong thi cử, chạy điểm, có nhận xét tốt về địa phương... vẫn tiếp tục diễn ra. Do đó, phải nâng cao nhận thức và trách nhiệm tự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên. Đây là biện pháp có vai trò quan trọng, then chốt trong hệ thống các giải pháp.

Nêu cao tinh thần tự giác của cán bộ, đảng viên trong việc chủ động quán triệt, tự học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong từng công việc cụ thể hằng ngày tại cơ quan, đơn vị, lớp học. Để phát huy tính tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên theo hướng coi trọng thực chất; cần xây dựng chương trình, kế hoạch, nhiệm vụ cụ thể, khắc phục tình trạng hình thức, chung chung. Mỗi cán bộ đảng viên phải luôn tự đấu tranh với chính mình để không bị ảnh hưởng, tác động bởi những mặt xấu, tiêu cực ngoài xã hội.

Năm là, sự tác động mặt trái của kinh tế thị trường đến cán bộ, đảng viên.

Nền kinh tế thị trường bên cạnh những mặt tích cực, thì cũng bộc lộ những mặt trái dễ làm cho người cán bộ, đảng viên sa ngã, biến chất về nhân cách. Những mặt trái của kinh tế thị trường như một thứ ma lực, đã làm cho một bộ phận cán bộ, đảng viên nảy sinh tư tưởng chủ quan, tự mãn, bảo thủ, mắc bệnh thành tích, sa vào chủ nghĩa thực dụng, chủ nghĩa cá nhân. Không ít người cán bộ, đảng viên thiếu tâm huyết với công việc, thiếu gương mẫu, nói nhiều làm ít, nói không đi đôi với làm; ý thức tự phê bình và phê bình, tính chiến đấu kém; lợi dụng chức quyền để vun vén lợi ích cá nhân, tham nhũng, hối lộ, lợi ích nhóm, lãng phí, quan liêu… Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI cũng đã nêu rõ: “Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau về sự phai nhạt lý tưởng, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tùy tiện, vô nguyên tắc…”[5]. Hiện nay, dư luận xã hội đang rất quan tâm đến suy thoái về đạo đức, tha hóa về nhân cách đang diễn ra trong xã hội, đặc biệt là trong một bộ phận cán bộ, đảng viên. Cần đặc biệt lưu ý, mặt trái của quyền lực kết hợp với mặt trái của kinh tế thị trường, tức là sự kết hợp giữa quyền và tiền hoặc ngược lại, đã tạo thành một sự cộng hưởng gây nên những tiêu cực, suy thoái về đạo đức, suy đồi về nhân cách trong đội ngũ cán bộ hết sức nghiêm trọng.

Dù những mặt trái kinh tế thị trường chỉ tác động đến nhân cách của một bộ phận cán bộ, đảng viên nhưng tác hại lại rất lớn, làm cho nhân dân bất bình và giảm niềm tin đối với Đảng, Nhà nước, với chế độ. Đây thực sự là nguy cơ, là quốc nạn, như Đảng ta đã nhận rõ. Từ giặc nội xâm đến quốc nạn là một sự chuyển biến theo chiều hướng xấu trong xã hội không thể coi thường.

Sáu là, sự chống phá của các thế lực thù địch, các âm mưu thủ đoạn “diễn biến hòa bình” tác động phá hoại về đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên.

Đó là tệ sùng ngoại, coi thường những giá trị văn hóa của dân tộc, chạy theo lối sống thực dụng, cá nhân vị kỷ, ham muốn làm giàu, ham muốn quyền lực cực đoan... đã và đang làm băng hoại thuần phong mỹ tục của dân tộc. Khuynh hướng này hết sức nguy hiểm, có sức phá hoại mạnh, tác động trực tiếp đến tư tưởng, đạo đức, lối sống của các tầng lớp xã hội. Đáng lưu ý là lối sống thực dụng đang có chiều hướng gia tăng. Điều đó được biểu hiện ở chỗ: từ chạy theo lợi ích vật chất dẫn đến sự lạm dụng địa vị, quyền lực đang đảm nhiệm để mưu cầu lợi ích cá nhân; đặt giá trị vật chất ở vị trí cao trong thang giá trị cuộc sống. Đó là một nguyên nhân dẫn đến suy thoái về đạo đức, lối sống ở một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có cả cán bộ có chức, có quyền. Đó là tệ tham nhũng, lãng phí; nạn quan liêu, cửa quyền, sách nhiễu nhân dân, kèn cựa, địa phương chủ nghĩa, bè phái, mất đoàn kết. Đây là những vấn đề bức xúc làm giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng khiếu kiện đông người ngày một tăng. Đó là “giặc nội xâm”, có nguy cơ đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ mà chúng ta phải kiên quyết ngăn chặn và quét sạch.

Như vậy, xây dựng Đảng về đạo đức là một đòi hỏi tất yếu khách quan của công tác xây dựng Đảng, là nhiệm vụ vừa cấp bách trước mắt vừa lâu dài, gắn chặt với nội dung xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, tổ chức. Từ những vấn đề đã được khái quát trên, hình thành cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là đội ngũ giảng viên của Học viện có phong cách, đạo đức riêng, góp phần thực hiện có hiệu quả xây dựng Đảng về đạo đức theo Nghị quyết Đại hội XII của Đảng.