Phát huy dân chủ là nội dung, động lực của quá trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo - Ảnh: giaoducthoidai.vn

1.  Sự cần thiết phải phát huy dân chủ trong quá trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo

Trong quá trình lãnh đạo đổi mới đất nước, Đảng ta đã khẳng định: “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo nhu cầu phát triển xã hội, nâng cao chất lượng theo yêu cầu chuẩn hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, phục vụ đắc lực sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”⁽¹⁾. Để đạt được mục tiêu trên, vấn đề dân chủ, phát huy dân chủ trong giáo dục và đào tạo phải được đặc biệt coi trọng.

Dân chủ trong giáo dục và đào tạo chỉ có được khi tiến hành cải tiến phương pháp giáo dục, gắn dân chủ với tự chủ để phát huy vai trò, tính sáng tạo, chủ động của các chủ thể trong quá trình giáo dụcvà đào tạo. Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế ngày 04-11-2013 của Hội nghị Trung ương 8 khóa XI xác định: mỗi chủ thể có vị trí, vai trò khác nhau và cần được tích cực phát huy. Cụ thể: Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục có vai trò quyết định chất lượng giáo dục và đào tạo; người học là chủ thể trọng tâm của quá trình giáo dục và đào tạo; gia đình có trách nhiệm phối hợp với nhà trường và xã hội trong việc giáo dục;…⁽²⁾. Đây là những chủ thể tham gia trực tiếp vào quá trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Cùng với đổi mới thi cử, sách giáo khoa thì một trong những nội dung quan trọng của mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là phải đổi mới công tác quản lý. Đại hội Đảng lần thứ XII (năm 2016) khẳng định, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục và đào tạo⁽³⁾, trong đó nhấn mạnh: “đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục và đào tạo, bảo đảm dân chủ, thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục và đào tạo; coi trọng quản lý chất lượng; phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo; đổi mới chính sách, cơ chế tài chính, huy động sự tham gia đóng góp của toàn xã hội, nâng cao hiệu quả đầu tư để phát triển giáo dục và đào tạo⁽⁴⁾.

Đại hội XIII xác định, cần đa dạng hóa các loại hình đào tạo; củng cố và nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục; thúc đẩy xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời. Đại hội đã có cách tiếp cận mới,phù hợp với thực tế hơn: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý dạy và học trực tuyến, qua Internet, truyền hình, các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”⁽⁵⁾. Đây là cơ sở cho nền giáo dục nước nhà phát triển một cách toàn diện, mọi người có thể tham gia học tập ở mọi lúc, mọi nơi, với mọi hình thức phù hợp điều kiện của riêng mình.

Nội dung phát huy dân chủ trong đổi mới giáo dục và đào tạo đã được cụ thể hóa trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật như: Luật Giáo dục đại học (năm 2012); Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học (năm 2018), Luật Giáo dục (năm 2019)…

Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã quán triệt ở nhiều văn bản trong Quy chế thực hiện dân chủ trong nhà trường. Quy chế này và các văn bản cụ thể hóa Quy chế, một mặt, thể hiện quan điểm về dân chủ của Đảng và Nhà nước trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo; mặt khác, làm rõ cơ chế thực hiện dân chủ một cách sát thực, thông qua các chủ thể và các mối quan hệ chính trong dạy và học. Ngày 19-5-2020, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư số 11/2020/TT-BGDĐT về Hướng dẫn thực hiện dân chủ trong hoạt động của cơ sở giáo dục công lập. Mục đích của Thông tư là phát huy quyền làm chủ của nhà giáo, cán bộ quản lý, người lao động và người học; nâng cao trách nhiệm của hiệu trưởng; tăng cường nền nếp, kỷ cương, kỷ luật trong hoạt động của cơ sở giáo dục, góp phần xây dựng môi trường giáo dục thân thiện, lành mạnh, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo; phòng chống các hành vi tiêu cực.

Như vậy, để có một nền giáo dục hiện đại, dân chủ, tiên tiến, làm tốt sứ mệnh phục vụ công cuộc xây dựng, phát triển đất nước thì con đường và phương thức cơ bản là phát huy dân chủ, thực hành dân chủ trong từng bước, từng khâu và trong toàn bộ quá trình đổi mới căn bản giáo dục và đào tạo. 

2. Biểu hiện dân chủ trong quá trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo 

Trong giáo dục, đào tạo, dân chủ chính là động lực, là phương thức thực hiện đổi mới, bởi chỉ khi chủ thể của quá trình giáo dục và đạo tạo được tự chủ, tự do phát huy hết năng lực sáng tạo của mình thì quá trình đổi mới mới chính thức bắt đầu. Do đó, phát huy dân chủ luôn gắn liền với quá trình thực hiện đổi mới giáo dục và đào tạo. Biểu hiện của dân chủ trong đổi mới giáo dục và đào tạo thể hiện ở những nội dung cơ bản như sau:

Đổi mới giáo dục và đào tạo để mọi người đều có cơ hội tham gia học tập, học tập suốt đời

Học tập vừa là quyền, vừa là nghĩa vụ của công dân. Mọi công dân Việt Nam đều bình đẳng về cơ hội học tập. Điều đó được cụ thể hóa trong các văn bản pháp luật và trở thành mục tiêu của quá trình đổi mới nền giáo dục nước ta. Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo cũng đã chỉ rõ: làm cho nền giáo dục Việt Nam thực sự là của dân, do dân, vì dân. Mọi người dân đều có quyền được học tập, học suốt đời. Người học có quyền được cung cấp đầy đủ thông tin về việc học tập, rèn luyện của mình; được lựa chọn nội dung, hình thức, chương trình, thời gian học tập phù hợp; được trang bị kiến thức, kỹ năng chuyên môn, tri thức, thái độ, năng lực làm chủ trên các lĩnh vực tự nhiên, xã hội, làm chủ trên lĩnh vực chính trị, văn hóa, kỹ thuật, kinh tế,… để hướng đến xây dựng, phát triển nền dân chủ xã hội ở nước ta.

Người học có quyền được hưởng thụ giáo dục cả vật chất lẫn tinh thần. Trong quá trình học tập, được tham gia hoạt động đoàn thể, tổ chức xã hội trong nhà trường; được sử dụng trang thiết bị,phương tiện phục vụ các hoạt động học tập, văn hóa, thể dục, thể thao; được trực tiếp hoặc thông qua đại diện hợp pháp của mình kiến nghị với nhà trường các giải pháp góp phần xây dựng, bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của người học. Người học được cấp văn bằng, chứng chỉ sau khi tốt nghiệp cấp học, trình độ đào tạo theo quy định…

Trong giáo dục và đào tạo, dân chủ phải đi đôi với kỷ cương, kỷ luật. Người học phải nghiêm túc chấp hành, thực hiện các nhiệm vụ học tập, rèn luyện theo chương trình, kế hoạch của nhà trường; tôn trọng thầy, cô giáo, cán bộ và nhân viên của nhà trường; đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau trong học tập, rèn luyện; thực hiện nội quy, quy chế, điều lệ nhà trường; xây dựng, bảo vệ và phát huy truyền thống của nhà trường… 

Quyền dân chủ của nhà giáo 

Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân, nhưng lực lượng trực tiếp quyết định là đội ngũ giáo viên. Giáo viên là người hiểu rõ điều gì cần đổi mới và đổi mới như thế nào. Họ cũng chính là chủ thể của đổi mới và là người thực hiện sự đổi mới. Vì vậy, để quá trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo hiệu quả, cần phát huy dân chủ ở đội ngũ nhà giáo. Việc này phải được tiến hành trong suốt quá trình đổi mới, từ khâu xác định mục tiêu, nguyên tắc đổi mới, đến thiết kế nội dung, chương trình của môn học, ngành học, cấp học, bậc học…

Trong đổi mới, quyền dân chủ của người giáo viên phải được phát huy, thầy, cô giáo có quyền lựa chọn giảng dạy theo chuyên ngành mình được đào tạo; được học tập nâng cao trình độ, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ; được tham gia vào các hoạt động phục vụ cho chuyên môn, giảng dạy; quyền được tham gia góp ý xây dựng nhà trường… Thầy, cô giáo được bảo vệ nhân phẩm, danh dự; được tôn vinh với những danh hiệu cao quý, tương xứng với đóng góp của mình.

Dân chủ đi đôi với kỷ cương, kỷ luật. Điều này càng được nhấn mạnh trong hoạt động giáo dục. Thầy, cô giáo trong nhà trường cũng phải tuân thủ quy định giảng dạy theo chương trình, đề cương môn học, thực hiện đầy đủ và có chất lượng nội dung giáo dục...

Dân chủ trong mối quan hệ giữa thầy và trò

Dân chủ cao nhất trong giáo dục, đào tạo là người học phải kính trọng thầy, thầy tôn trọng người học, giúp nhau dạy giỏi, học giỏi theo yêu cầu của quá trình đào tạo là đào tạo con người phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp.

Mối quan hệ giữa thầy và trò luôn là mối quan hệ đặc biệt trong xã hội. Dân chủ trong mối quan hệ thầy trò phải bảo đảm “thầy ra thầy, trò ra trò”. Mối quan hệ giữa thầy và trò là bình đẳng, hợp tác, dân chủ khi tham gia vào quá trình giáo dục, đào tạo. Trong đó, người thầy phải luôn giữ gìn phẩm chất, uy tín, danh dự của nhà sư phạm, tôn trọng người học, đối xử công bằng với người học, bảo vệ các quyền, lợi ích chính đáng của người học. Người thầy không được xâm phạm danh dự, nhân phẩm, thân thể của người học; đánh giá công bằng, khách quan kết quả học tập, rèn luyện của người học; không ép buộc người học học tập vì mục tiêu, lợi ích cá nhân. Thường xuyên đổi mới phương phápkiểm tra, đánh giá, hướng đến đánh giá năng lực và phẩm chất toàn diện chứ không chỉ đánh giá năng lực ghi nhớ kiến thức của người học. Ngược lại, trong quan hệ này, học trò phải tôn trọng thầy, cô giáo, cán bộ, nhân viên nhà trường và bạn học. Người học không được gian lận trong học tập, kiểm tra, thi cử, tuyển sinh... 

Dân chủ trong giáo dục và đào tạo chính là việc tạo mọi điều kiện để mỗi cá nhân có thể truyền đạt và tiếp thu những kinh nghiệm, kiến thức mà không gặp rào cản.

Môi trường dân chủ tại các cơ sở giáo dục và đào tạo 

Thực hành dân chủ thúc đẩy tiềm năng sáng tạo của toàn bộ cán bộ lãnh đạo, quản lý đến đội ngũ giảng viên, công nhân viên nhà trường. Sự phát triển của nhà trường phụ thuộc vào sự tham gia tích cực của tất cả mọi thành viên.

Dân chủ của cơ sở giáo dục và đào tạo trước hết thể hiện ở công tác quản lý giáo dục, bảo đảm dân chủ, thống nhất, tăng cường tự chủ và trách nhiệm xã hội, coi trọng chất lượng. Dân chủ hóa công tác quản lý, quản lý tốt là tiền đề cơ bản để dạy tốt và học tốt. 

Đổi mới giáo dục và đào tạo không thể căn bản, toàn diện nếu không xây dựng nên một cơ chế vận hành, cơ chế quản lý vừa bảo đảm tính thống nhất của hệ thống, vừa phát huy cao độ tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của cơ sở, của nhà trường và thực sự phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của giáo viên nhằm thực hiện tốt triết lý giáo dục và mục tiêu giáo dục và đào tạo. Cơ chế ấy chính là môi trường dân chủ, công minh, vừa thúc đẩy sáng tạo, tôn vinh nhân tố tích cực vừa ngăn ngừa tiêu cực và sẵn sàng loại những nhà quản lý, giáo viên, học sinh, những cơ sở giáo dục, đào tạo yếu kém, hư hỏng.

Dân chủ trong mối quan hệ giữa gia đình - nhà trường - xã hội

Trong đổi mới giáo dục và đào tạo, thực hiện dân chủ trong mối quan hệ giữa gia đình, nhà trường và xã hội là một nội dung quan trọng. Trong mối quan hệ ấy, tính dân chủ thể hiện vị trí, vai trò đặc thù của từng chủ thể. 

Nhà trường là trung tâm, chủ động, định hướng trong việc phối hợp với gia đình và xã hội. Nhà trường là môi trường giáo dục, đào tạo chuyên nghiệp nên là lực lượng hội tụ đủ những yếu tố cần thiết để huy động sức mạnh giáo dục từ phía gia đình và xã hội. Dân chủ trong nhà trường là cơ sở tạo ra mối quan hệ dân chủ với gia đình và xã hội trong giáo dục, đào tạo.

Hiện nay, gia đình ngày càng tham gia nhiều hơn vào giáo dục và đào tạo. Quyền dân chủ của gia đình cũng trở nên nhiều hơn. Gia đình được yêu cầu nhà trường thông báo về kết quả học tập, rèn luyện của con em mình: yêu cầu nhà trường, cơ quan quản lý giáo dục giải quyết theo pháp luật những vấn đề có liên quan đến giáo dục con em; tham gia ủng hộ nhà trường xây dựng cơ sở vật chất, các phương tiện dạy học; tham gia những cuộc họp do nhà trường tổ chức, để nắm được yêu cầu giáo dục của nhà trường v.v.. Gia đình là cơ sở để xây dựng truyền thống “tôn sư, trọng đạo”, bảo vệ uy tín thầy cô giáo.

Sự nghiệp giáo dục và đào tạo là nhiệm vụ của toàn xã hội. Xã hội hóa giáo dục, hiểu theo đúng nghĩa là huy động mọi lực lượng xã hội tham gia vào quá trình giáo dục, đào tạo. Xây dựng cộng đồng trách nhiệm của các tầng lớp nhân dân, các cấp, các ngành, các tổ chức chính trị - xã hội, các doanh nghiệp và từng người dân vào việc tạo lập và cải thiện môi trường hoạt động giáo dục. Thu hút nguồn đầu tư, khai thác mọi tiềm năng về nhân lực, vật lực, tài lực trong xã hội; phát huy và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực để phát triển giáo dục và đào tạo. Đồng thời, tạo ra những điều kiện, tiền đề để người dân có cơ hội, khả năng học tập, học tập suốt đời và được hưởng thụ thành quả giáo dục ở mức độ ngày càng cao.

Như vậy, xã hội hóa giáo dục là mọi người, mọi lực lượng đều chăm lo phát triển giáo dục; mọi người được đi học, học thường xuyên, học suốt đời, được thụ hưởng xứng đáng các thành quả do hoạt động giáo dục, đào tạo đem lại. Xã hội hóa đúng đắn sẽ là nội dung, con đường cơ bản để thực hiện đầy đủ, thực chất dân chủ XHCN trong các nhà trường.

3.  Giải pháp tăng cường phát huy dân chủ trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo

Một là, thống nhất nhận thức về dân chủ và phát huy dân chủ trong giáo dục và đào tạo

Dân chủ trong giáo dục và đào tạo là vấn đề đã được cụ thể hóa trong các văn bản pháp luật và được xây dựng thành Quy chế. Tuy nhiên, cần tiếp tục được phổ biến, quán triệt, hiện thực hóa trong thực tiễn đổi mới căn bản giáo dục, đào tạo ở nước ta hiện nay. Trước hết, cần thống nhất nhận thức rằng, phát triển giáo dục và đào tạo là sự nghiệp của toàn dân. Nền giáo dục, đào tạo phải phát triển đa dạng, để mọi người có khả năng và điều kiện học tập suốt đời. Giáo dục và đào tạo ngoài xây dựng phẩm chất đạo đức, trang bị kiến thức, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp cho người học còn góp phần trang bị kỹ năng làm chủ cho mọi người. Mỗi chủ thể tham gia quá trình giáo dục và đào tạo được tự chủ, tự do phát huy hết mọi tiềm năng sáng tạo của mình…

Công cuộc xây dựng, phát triển đất nước hiện nay đòi hỏi phải đẩy mạnh hơn nữa việc xây dựng, phát triển nền dân chủ XHCN, thực hiện tốt hơn, hiệu quả hơn dân chủ trong giáo dục và đào tạo, trong các nhà trường. Bởi lẽ, dân chủ là mục tiêu, động lực và phương thức tiến hành đổi mới, phát triển giáo dục và đào tạo⁽⁶⁾.

Hai là, hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập mang tinh thần dân chủ

Việc tạo dựng môi trường giáo dục lành mạnh, đa dạng hóa các loại hình giáo dục, đào tạo, kếthợp học đi đôi với hành, với hệ thống trường, lớp rộng mở… sẽ mang lại cơ hội học tập cho người dân ở mọi lứa tuổi, ngành nghề, địa phương được học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập.

Cần tiếp tục nâng cao nhận thức và hành động về xây dựng xã hội học tập, thúc đẩy việc học tập suốt đời cho mọi người dân. Nhà nước quy hoạch lại mạng lưới cơ sở giáo dục; khuyến khích xã hội đầu tư xây dựng và phát triển giáo dục; đa dạng hóa phương thức đào tạo. Làm tốt hơn nữa công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập trong điều kiện nền kinh tế số, xã hội số. Hỗ trợ người yếu thế, tạo điều kiện thuận lợi cho những người có nhu cầu học tập đều được thỏa mãn, được học tập suốt đời. Huy động sự chung tay đóng góp của toàn xã hội để tạo sức mạnh tổng hợp cả về nguồn lực, tạo đột phá trong phát triển xã hội học tập. Góp phần xây dựng hệ thống giáo dục mở, đa dạng, linh hoạt, liên thông, hiện đại, công bằng, hội nhập, đáp ứng yêu cầu đặt ra trong tình hình mới.

Ba là, tăng cường phát huy quyền làm chủ của nhà trường - gia đình - xã hội

Sự bình đẳng, dân chủ của ba lực lượng này khi tham gia vào quá trình giáo dục và đào tạo cần đúng vị thế để phát huy cao nhất vai trò của mình. Trong đó, nhà trường - cụ thể là đội ngũ nhà giáo và nhà quản lý giáo dục có vai trò quyết định đến chất lượng giáo dục và đào tạo, người học là chủ thể trung tâm của quá trình giáo dục; gia đình có trách nhiệm phối hợp với nhà trường và xã hội trong giáo dục nhân cách, lối sống cho con em mình. Mỗi chủ thể cần phát huy tính chủ động, dân chủ, bình đẳng trong mối quan hệ để thực hiện tốt nhiệm vụ đổi mới giáo dục, đào tạo.

Bốn là, phát huy dân chủ trong quản lý giáo dục, tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục, đào tạo

Dân chủ hóa công tác quản lý giáo dục và đào tạo, bởi quản lý tốt là tiền đề cơ bản để phát huy dân chủ trong dạy tốt và học tốt. Phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo, trách nhiệm quản lý theo ngành, lãnh thổ của các bộ, ngành, địa phương. Phân định rõ công tác quản lý nhà nước với quản trị của cơ sở giáo dục, đào tạo. Đẩy mạnh phân cấp, nâng cao trách nhiệm, tạo động lực và tính chủ động, sáng tạo của các cơ sở giáo dục và đào tạo. Giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các cơ sở giáo dục và đào tạo; có cơ chế, quy định pháp lý mạnh mẽ để phát huy vai trò của hội đồng trường. 

Năm là, tiếp tục điều chỉnh, bổ sung Quy chế dân chủ cho phù hợp với Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở 

Ngày 10-11-2022, Quốc hội đã ban hành Luật số 10/2022/QH15 về thực hiện dân chủ ở cơ sở. Luật gồm 6 Chương và 91 điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 01-7-2023. Đây là văn bản quan trọng, luật hóa quyền dân chủ của nhân dân trong thực tiễn, thể hiện bước phát triển trong nhận thứcvà thực hiện dân chủ ở Việt Nam.

Thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở trong giáo dục và đào tạo, thực chất là dân chủ hóa quá trình giáo dục và dân chủ hóa quản lý nhà trường để phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước. Do đó, quá trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo hiện nay phải bao gồm cả việc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện Quy chế dân chủ ở các cơ sở giáo dục và đào tạo cho phù hợp với Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở để thực hiện đúng và hiệu quả Quy chế dân chủ trong nhà trường, trong các cơ sở giáo dục và đào tạo. 

_________________

(1) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị quốc gia, 2011, tr.77.

(2) Xem: ĐCSVN: Văn kiện Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.121-239.

(3), (4) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2016, tr.115, 115.

(5) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t.I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021,tr. 233

(6) Nguyễn Anh Tuấn, Nguyễn Minh Hải: Dân chủ - phương thức và động lực của đổi mới giáo dục và đào tạo, http://lyluanchinhtri.vn/home/index.php/dao-tao-boi-duong/item/1001-dan-chu-phuong-thuc-va-dong-luc-cua-doi-moi-giao-duc-va-dao-tao.html, Tạp chí Lý luận chính trị, truy cập ngày 15-7-2015.

ThS TÔ THANH TÙNG

Khoa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,

Học viện Kỹ thuật Quân sự