Đại hội Chi bộ Thôn 1, xã Thạch Đà, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội, nhiệm kỳ 2022-2025 - Ảnh: melinh.hanoi.gov.vn

1. “Thôn, tổ dân phố không phải là một cấp hành chính mà là tổ chức tự quản của cộng đồng dân cư có chung địa bàn cư trú trong một khu vực ở một xã, phường, thị trấn (xã, phường, thị trấn sau đây gọi chung là cấp xã); nơi thực hiện dân chủ trực tiếp và rộng rãi để phát huy các hình thức hoạt động tự quản, tổ chức nhân dân thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và nhiệm vụ cấp trên giao”⁽¹⁾. 

Theo Thông tư số 04/2012/TT-BNV ngày 31-8-2012 của Bộ Nội vụ hướng dẫn về tổ chức và hoạt động của thôn, tổ dân phố: "1. Thôn, làng, ấp, bản, buôn, bon, phum, sóc,... (gọi chung là thôn); thôn được tổ chức ở xã; dưới xã là thôn. 2. Tổ dân phố, khu phố, khối phố, khóm, tiểu khu,... (gọi chung là tổ dân phố); tổ dân phố được tổ chức ở phường, thị trấn; dưới phường, thị trấn là tổ dân phố"⁽²⁾.

Tổ chức đảng ở thôn, tổ dân phố là những chi bộ trực thuộc đảng ủy xã, phường, thị trấn, được thành lập do cấp ủy có thẩm quyền quyết định. Do đó, chi bộ thôn, tổ dân phố là những tế bào của Đảng, là hạt nhân lãnh đạo chính trị, tư tưởng ở các địa bàn dân cư, trong các tổ chức và các lĩnh vực của đời sống kinh tế, xã hội. Chi bộ thôn, tổ dân phố thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo quy định của Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam. 

Chi bộ thôn, tổ dân phố đóng vai trò quan trọng trong lãnh đạo công tác chính trị, tư tưởng; kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh trật tự, công tác xây dựng Đảng, xây dựng ban công tác mặt trận, các chi hội đoàn thể và công tác vận động quần chúng, xây dựng khối đại đoàn kết ở khu dân cư để thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Chi bộ thôn, tổ dân phố là cầu nối trực tiếp, liên hệ chặt chẽ, gắn bó, mật thiết và bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của nhân dân; lãnh đạo, động viên nhân dân phát huy các hình thức tự quản, làm tròn nghĩa vụ đối với Nhà nước, xây dựng nông thôn mới và khu phố mới giàu đẹp, văn minh, hiện đại. 

2. Thực tế cho thấy, tổ chức đảng có năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu cao là nhân tố quyết định xây dựng địa bàn dân cư văn hóa; phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh. Qua tổng kết, đánh giá hiệu quả lãnh đạo của các chi bộ trong thời gian vừa qua cho thấy, các chi bộ thôn, tổ dân phố đã phát huy hiệu quả vai trò lãnh đạo, chỉ đạo; đồng thời là cầu nối trực tiếp đưa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào thực tiễn cuộc sống.

Công tác giáo dục chính trị tư tưởng: Việc phổ biến, quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và các nghị quyết của đại hội đảng bộ các cấp đến tất cả cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên và nhân dân của các chi bộ thôn, tổ dân phố được tiến hành đầy đủ, kịp thời; chủ động nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của nhân dân; cụ thể hóa chủ trương, nghị quyết của Đảng và cấp ủy cấp trên bằng việc ban hành nghị quyết sát đúng, phù hợp với điều kiện thực tiễn của thôn, tổ dân phố. Đặc biệt là việc tổ chức học tập Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15-5-2016 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và các quy định nêu gương của Đảng gắn với Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, XII, XIII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong cán bộ, đảng viên được thực hiện nghiêm túc.

Việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25-10-2017 của Hội nghị Trung ương 6 khóa XII về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả với chủ trương bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, tổ dân phố, nhiều địa phương trên cả nước đã đạt kết quả tích cực. Ví dụ, ở tỉnh Quảng Ninh, từ năm 2020 đã hoàn thành mục tiêu 100% bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố trên cơ sở thực hiện quy trình nhân sự "Dân tin - Đảng cử". Tỉnh Bắc Giang, đến ngày 20-6-2022, có 9/10 huyện, thành phố đã tổ chức bầu trưởng thôn, tổ dân phố nhiệm kỳ 2022-2025, kết quả có 89,5% trưởng thôn, tổ dân phố là đảng viên, trong đó 183 đồng chí bí thư chi bộ đồng thời làm trưởng thôn, tổ dân phố⁽³⁾.

đặc biệt là đã phát huy khá hiệu quả vai trò của những người có uy tín, đảng viên ở thôn, tổ dân phố. 

Chi bộ thôn, tổ dân phố đã lãnh đạo thôn, tổ dân phố, ban công tác mặt trận và các chi hội đoàn thể hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, phối hợp vận động nhân dân chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đoàn kết tham gia vào các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động trên địa bàn dân cư, góp phần xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Đơn cử, chi bộ tổ dân phố Đống Đa thuộc Đảng bộ phường Tân Lập (thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa) trong nhiệm kỳ 2020-2022 "đã tập trung thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội, quan tâm đời sống vật chất, tinh thần cho các đối tượng chính sách, gia đình khó khăn. Trên địa bàn tổ có 194 hộ gia đình, có 20 hộ thuộc hộ gia đình chính sách, người có công. Không có hộ nghèo, cận nghèo. Hằng năm, tổ đều vận động thu đạt và vượt chỉ tiêu các nguồn quỹ được phân bổ"⁽⁴⁾.

Nhiều chi bộ thôn, tổ dân phố đã lãnh đạo thực hiện nghị quyết chuyên đề để phân công công tác cho đảng viên theo dõi, giúp đỡ từng hộ dân nhằm chăm lo đời sống cho nhân dân. Đặc biệt, trong công tác phòng, chống dịch Covid-19, các chi bộ thôn, tổ dân phố đã lãnh đạo tốt công tác phòng, chống dịch; chỉ đạo hiệu quả việc giám sát, theo dõi, yêu cầu người dân thực hiện khai báo y tế đầy đủ, thực hiện nghiêm việc cách ly y tế, tổ chức tốt cho nhân dân tiêm vắcxin phòng Covid-19 và vận động nhân dân quyên góp, ủng hộ quỹ phòng chống dịch Covid-19.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc phát huy vai trò của chi bộ thôn, tổ dân phố còn tồn tại một số hạn chế nhất định: công tác đảng ở các chi bộ thôn, tổ dân phố còn nhiều bất cập; việc tham gia sinh hoạt chi bộ chưa đầy đủ, nghiêm túc; hiện tượng bỏ sinh hoạt hoặc có tham gia sinh hoạt nhưng không thường xuyên khá phổ biến do số lượng đảng viên có tuổi đời trẻ đi học hoặc đi làm xa địa phương; số đảng viên hưu trí có nhiều đóng góp cho các hoạt động ở địa phương thì tuổi cao, sức khoẻ không bảo đảm để tham gia các hoạt động trên địa bàn dân cư. Do đó, trong các buổi sinh hoạt chi bộ đảng viên rất khó có mặt đầy đủ để chi bộ phổ biến, triển khai thực hiện các nghị quyết của chi bộ và nhiệm vụ của đảng viên nơi cư trú. 

Việc kết nạp đảng viên mới ở các chi bộ thôn, tổ dân phố rất khó khăn, có chi bộ nhiều năm không kết nạp thêm được đảng viên. Bên cạnh đó, việc thực hiện chế độ, chính sách để hỗ trợ, động viên đối với người có uy tín trong cộng đồng dân cư chưa được triển khai hiệu quả; việc biểu dương, khen thưởng đối với đảng viên có thành tích xuất sắc trong các chi bộ chưa kịp thời nên chưa thực sự tạo được động lực để phát huy vai trò của tổ chức đảng, đảng viên và nhân dân. 

3. Để tiếp tục nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của chi bộ thôn, tổ dân phố, cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp cụ thể sau đây:

Một là, tập trung kiện toàn, nâng cao chất lượng đội ngũ chi ủy viên, đặc biệt là vai trò của bí thư chi bộ thôn, tổ dân phố.

Một tổ chức đảng mạnh trước hết tổ chức đảng đó phải có cấp ủy mạnh, nội bộ đoàn kết, có trình độ, năng lực, tận tâm, tận tụy với công việc, có trách nhiệm với nhân dân, đặc biệt là bí thư chi ủy phải thực sự gương mẫu, có trình độ, năng lực, uy tín và có khả năng quy tụ, tập hợp, đoàn kết được đảng viên trong chi bộ. Vì vậy, để phát huy được vai trò của chi bộ, nhất là trách nhiệm của bí thư chi bộ thôn, tổ dân phố, trước hết cần quan tâm đổi mới tiêu chuẩn lựa chọn chi ủy, chi ủy viên và bí thư chi bộ thôn, tổ dân phố.

Những đảng viên có năng lực, có uy tín cao trong chi bộ, trong nhân dân, không nhất thiết phải quy định tuổi mà trước hết là người đó còn đủ sức khỏe để làm việc. Đối với các đảng viên trẻ, có năng lực, có uy tín trong chi bộ, trong nhân dân thì chi ủy, chi bộ cần động viên và giao nhiệm vụ, phải kết hợp bầu và cử, vì đây là trách nhiệm đảng viên.

Mặt khác, tăng cường bồi dưỡng nghiệp vụ công tác đảng cho các chi ủy viên, nhất là những đồng chí mới vào cấp ủy phải được tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ công tác đảng. Mỗi nhiệm kỳ chi bộ thôn, tổ dân phố, các chi ủy viên phải có ít nhất 2 đến 3 lần được bồi dưỡng nghiệp vụ. Tăng cường kiểm tra, hướng dẫn, tổng kết, trao đổi kinh nghiệm công tác đảng giữa các tổ chức đảng thôn, tổ dân phố.

Hai là, đổi mới nội dung, hình thức sinh hoạt chi bộ thôn, tổ dân phố.

Sinh hoạt chi bộ là một hoạt động của tổ chức đảng nhằm phát huy dân chủ, đề cao trí tuệ tập thể trong việc xác định nội dung phương hướng, biện pháp lãnh đạo, để duy trì và giữ vững nguyên tắc, kỷ luật đảng, bảo đảm cho tổ chức đảng không ngừng vững mạnh. Đây là nội dung rất quan trọng trong công tác xây dựng Đảng. Một tổ chức đảng mạnh hay không mạnh phụ thuộc một phần vào nội dung, hình thức sinh hoạt của tổ chức đảng đó. 

Để nâng cao chất lượng lãnh đạo và sức chiến đấu của chi bộ thôn, tổ dân phố cần đổi mới mạnh mẽ nội dung, hình thức sinh hoạt chi bộ theo hướng thiết thực, hiệu quả hơn, như: đổi mới sinh hoạt chi bộ theo chuyên đề, tăng cường đối thoại, chất vấn trong sinh hoạt đảng, sinh hoạt chuyên môn; thực hiện giáo dục chính trị tư tưởng cho đảng viên... Xuất phát từ tình hình thực tiễn kinh tế - xã hội của từng địa phương, những vấn đề bức xúc, cấp bách đang đặt ra, sau đại hội chi bộ, chi ủy tiến hành xây dựng chương trình, kế hoạch cho từng năm, từng quý, từng tháng, xác định nội dung, nhiệm vụ trọng tâm, trọng điểm để tập trung lãnh đạo. Theo đó, nội dung sinh hoạt chi bộ cũng theo chuyên đề từng quý, từng tháng, phải gắn với tình hình thực tế của từng địa bàn dân cư thôn, tổ dân phố. 

Hình thức sinh hoạt của chi bộ thôn, tổ dân phố cần kết hợp nhiều hình thức như kiểm điểm, đánh giá, biểu dương, khen thưởng những tấm gương sáng, chỉ rõ những nội dung chưa làm được, những vấn đề còn tồn đọng cần giải quyết trong chi bộ, trong nhân dân; nguyên nhân cụ thể và giải pháp khắc phục. Thường xuyên thông tin đến đảng viên, nhân dân các quy định mới của Đảng, Nhà nước, của cấp ủy, chính quyền địa phương có liên quan. 

Đặc biệt, các chi bộ thôn, tổ dân phố nhất thiết phải có chuyên đề về công tác xây dựng Đảng, công tác dân vận, công tác phát triển đảng viên, về nội dung đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, tệ nạn xã hội… là những vấn đề đang nổi cộm, gây nhiều bức xúc trong cộng đồng dân cư ở thôn, tổ dân phố hiện nay.

Ba là, nâng cao chất lượng công tác đảng viên, phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của đảng viên ở các chi bộ thôn, tổ dân phố

Nâng cao chất lượng và phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên gắn với công tác phát triển đảng viên mới là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, góp phần quan trọng vào việc xây dựng tổ chức đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh. Để nâng cao chất lượng, trình độ của đội ngũ cán bộ, đảng viên  thôn, tổ dân phố, cần thực hiện nghiêm túc quy định học tập lý luận chính trị của Đảng, đặc biệt là học tập nghị quyết, chỉ thị của Đảng, của cấp ủy đảng các cấp; khắc phục tình trạng lười học, coi nhẹ việc học tập lý luận chính trị. Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền về đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, chương trình, kế hoạch, quy định, hướng dẫn của các cấp ủy, chính quyền địa phương. 

Tăng cường công tác quản lý đảng viên ở các chi bộ thôn, tổ dân phố; thực hiện nghiêm túc việc phân công chi ủy viên, đảng viên của chi bộ gắn với hoạt động của thôn, tổ dân phố. Phân công, giao nhiệm vụ cho đảng viên phụ trách một số công việccụ thể để nắm bắt, hiểu rõ tình hình nhân dân, đồng thời cũng là để đảng viên thực hiện trách nhiệm trước Đảng, trước nhân dân. Đối với các chi ủy viên, mỗi người phụ trách, chịu trách nhiệm công việc cụ thể của chi ủy, chi bộ giao. 

Đối với đảng viên, việc phân công nhiệm vụ cho đảng viên gắn liền với nhiệm vụ, tình hình của thôn, tổ dân phố. Có thể phân công đảng viên phụ trách công tác an ninh, trật tự, công tác dân vận, phụ trách tổ liên gia; công tác văn hóa, văn nghệ; vệ sinh, môi trường; phòng chống tệ nạn xã hội; vận động, thuyết phục nhân dân tham gia các phong trào thi đua của thôn, tổ dân phố. 

Việc đánh giá đảng viên phải bám sát Quy định số 132-QĐ/TW ngày 8-3-2018 của Bộ Chính trị về việc kiểm điểm và đánh giá, xếp loại chất lượng hằng năm đối với tập thể, cá nhân trong hệ thống chính trị và Hướng dẫn số 16-HD/BTCTW ngày 24-9-2018 của Ban Tổ chức Trung ương về thực hiện Chỉ thị số 132-QĐ/TW của Bộ Chính trị. 

Đồng thời, đánh giá vai trò, tư cách đảng viên hằng năm, chi bộ, cấp ủy cần tham khảo ý kiến đánh giá sự tín nhiệm của quần chúng nhân dân đối với đảng viên. Hằng năm, trước khi tiến hành đánh giá hàng năm, cấp ủy có thể tổ chức lấy ý kiến của các tổ chức chính trị - xã hội ở các thôn, tổ dân phố; thực hiện lấy phiếu tín nhiệm đối với chi ủy viên để bảo đảm tính khách quan, công khai, dân chủ. 

Nâng cao chất lượng công tác tạo nguồn và kết nạp đảng viên. Tổ chức đảng cần quan tâm tạo nguồn phát triển đảng viên dồi dào, có chất lượng cao; làm tốt công tác kết nạp đảng viên, đúng quy trình, thủ tục, chặt chẽ thì chất lượng đội ngũ đảng viên sẽ được nâng cao, khắc phục được tình trạng “cạn nguồn”, “khô Đoàn, nhạt Đảng”, “lão hóa” trong đội ngũ đảng viên ở các chi bộ thôn, tổ dân phố hiện nay. 

Bốn là, phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể nhân dân, dựa vào dân để xây dựng tổ chức đảng và quản lý đảng viên ở thôn, tổ dân phố

Để xây dựng chi bộ, cấp ủy, đảng viên phải lắng nghe ý kiến của nhân dân, phải dựa vào dân, thông qua các đoàn thể để nhận xét, đánh giá, quản lý cán bộ, đảng viên. Vì vậy, cần phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể nhân dân trong giám sát, phản biện xã hội đối với các nghị quyết, chủ trương, chương trình, kế hoạch của các tổ chức đảng trước khi ban hành. Nghị quyết của các chi bộ phải xuất phát từ tình hình thực tế địa phương, xuất phát từ nhu cầu, nguyện vọng của nhân dân. Phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể và nhân dân trong việc đánh giá, góp ý đối với cán bộ, đảng viên. 

Thực hiện đồng bộ, hiệu quả những giải pháp phát huy vai trò của chi bộ thôn, tổ dân phố hiện nay không chỉ là nhân tố quyết định, là khâu quan trọng để duy trì mối liên hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân mà còn góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu được Đại hội XIII của Đảng và nghị quyết Đại hội đại biểu các cấp đề ra.  

_________________

Ngày nhận: 30-9-2022; Ngày bình duyệt: 05-10-2022; Ngày duyệt đăng: 21-10-2022.

(1) (2) Thông tư số 04/2012/TT-BNV ngày 31-8-2012 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ hướng dẫn về tổ chức và hoạt động của thôn, tổ dân phố, Hà Nội, Khoản 3 Điều 2; Khoản 1, 2 Điều 2

(3) Gia Định (2022), Đại hội chi bộ gắn với bầu cử trưởng thôn, tổ dân phố ở một số địa phương, https://www.xaydungdang.org.vn/co-so-dang/dai-hoi-chi-bo-gan-voi-bau-cu-truong-thon-to-dan-pho-o-mot-so-dia-phuong-17258, ngày 25-7-2022.

(4) Kim Mai (2022), Tân Lập: Tổ chức Đại hội chi bộ điểm tại chi bộ tổ dân phố Đống Đa, https://tanlap.nhatrang.khanhhoa.gov.vn/vi/tin-noi-bat/dai-hoi-chi-bo-diem-tai-chi-bo-to-dan-pho-dong-da, ngày 9-4-2022.

TS TRẦN THỊ KIM DUNG

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh