Huế là vùng đất được hình thành lâu đời với truyền thống văn hóa, con người có những nét tính cách, tập quán và lối sống riêng - Ảnh: huecity.gov.vn

1. Thực trạng xây dựng và phát triển con người Thừa Thiên Huế 

Tỉnh Thừa Thiên Huế với trung tâm là thành phố Huế, gồm phần đất liền là một dải đất hẹp với chiều rộng trung bình 60km chiều dài 127km và phần lãnh hải thuộc thềm lục địa và Biển Đông. Trên nền địa hình đa dạng gồm núi, gò đồi, đồng bằng duyên hải và đầm phá ven biển. Thừa Thiên Huế có diện tích 5.025,30 km², kéo dài theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, có vị trí giao thông thuận lợi, là huyết mạch quan trọng, nối liền các tỉnh miền Bắc và miền Nam. 

Theo Báo cáo thống kê của tỉnh, tính đến năm 2022, dân số tỉnh Thừa Thiên Huế có 1.160.224 người, trong đó: nam: 578.223 người; nữ: 582.001 người; mật độ dân số là 234,5 người /km²; sống ở thành thị: 612,827 người; sống ở vùng nông thôn: 547,397 người⁽¹⁾. Hầu hết dân số có khả năng làm việc đều có việc làm, tỷ lệ dân số có việc làm trong tổng dân số từ 15 tuổi trở lên đạt khoảng 624,812 người; tỷ lệ thất nghiệp và tỷ lệ thiếu việc làm trên địa bàn toàn tỉnh luôn được duy trì ở mức thấp. Tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, GDP bình quân đầu người của Thừa Thiên Huế không ngừng được cải thiện. 

Nghị quyết 54 của Bộ chính trị khóa X đánh giá: “Kinh tế tăng trưởng bình quân 7,2%/năm, cao hơn mức tăng trung bình của cả nước. Năm 2018, quy mô nền kinh tế tăng gần 2 lần; thu nhập bình quân đầu người tính theo GRDP đạt mức 1.770 USD, tăng 2,2 lần so với năm 2009. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tăng dịch vụ và công nghiệp, trong đó du lịch đang trở thành ngành kinh tế mũi nhọn; kinh tế biển và đầm phá đang dần trở thành động lực phát triển”⁽²⁾. Những năm 2021 và 2022 dưới tác động của đại dịch Covid-19 và những ảnh hưởng sau dịch, nguồn thu từ kinh tế du lịch có giảm tuy nhiên những tháng đầu năm 2023 bắt đầu tăng trở lại. Dự kiến GRDP bình quân đầu người năm 2023 là 2760 USD. Điều này góp phần cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người dân, đồng thời tạo ra những điều kiện vật chất cần thiết cho sự phát triển toàn diện con người.

Chăm sóc sức khỏe toàn dân là một trong những ưu tiên hàng đầu. Tỷ lệ trẻ em dưới 1 tuổi được tiêm đầy đủ các loại vắcxin đạt 92,55% (năm 2022), tỷ lệ bác sỹ ở các trạm y tế xã là 100% (năm 2018), 152/152 trạm y tế được đầu tư trang thiết bị như máy siêu âm, điện tim, xét nghiệm bảo đảm đáp ứng chất lượng khám chữa bệnh tại các tuyến y tế cơ sở, góp phần đưa thành tựu của khoa học - kỹ thuật trong khám chữa bệnh đến từng người dân ở tuyến cơ sở, vùng sâu vùng xa⁽³⁾. Trong lĩnh vực y tế, Thừa Thiên Huế hiện có trên 60 giáo sư và phó giáo sư, 7 thầy thuốc nhân dân, 84 thầy thuốc ưu tú, 122 tiến sĩ, 126 bác sĩ chuyên khoa cấp II, 425 thạc sĩ, 321 bác sĩ chuyên khoa cấp I. Sở y tế Thừa Thiên Huế đang triển khai đề án thu hút lao động trình độ cao trong lĩnh vực y tế nhằm thu hút nhân tài phục vụ cho các đơn vị y tế công lập, góp phần chăm sóc sức khỏe người dân tốt hơn.

Với lĩnh vực y tế chuyên sâu, Thừa Thiên Huế hiện là trung tâm y tế chuyên sâu của cả nước với Bệnh viện Trung ương Huế, là một trong những bệnh viện dẫn đầu cả nước về số lượng dịch vụ, kỹ thuật được áp dụng trong khám chữa bệnh các chuyên khoa, đặc biệt trong những năm gần đây bệnh viện đã thực hiện được nhiều đột phá trong lĩnh vực ghép tạng, phẫu thuật nội soi, điều trị đột quỵ... 

Trên lĩnh vực giáo dục, Thừa Thiên Huế thành công trong phổ cập giáo dục trên phương châm “phát triển giáo dục đào tạo Thừa Thiên Huế theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đáp ứng nhu cầu học tập, bảo đảm công bằng trong giáo dục và cơ hội học tập suốt đời cho mọi người dân”. Nghị quyết số 135/NQ-HĐND ngày 19-12-2022 về phát triển giáo dục tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2021-2030 tầm nhin đến năm 2045 đánh giá: ”Tỷ lệ ra lớp ở các cấp học tại Thừa Thiên Huế luôn đạt chỉ tiêu, năm 2020 tỷ lệ người lớn biết chữ ở Thừa Thiên Huế tăng lên 99,9%. Mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp được sắp xếp theo hướng tinh gọn, chất lượng, hiệu quả, tăng quy mô và trình độ đào tạo, đa dạng loại hình, ngành, nghề đào tạo, từng bước gắn kết đào tạo với nhu cầu của thị trường lao động, của doanh nghiệp”⁽⁴⁾. Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp phổ thông đạt 97,85% (năm 2022) và 98,08% (năm 2023), số sinh viên là 43,881 người. Năm 2023, có 62 học sinh đạt giải quốc gia và quốc tế. Đại học Huế hiện là hệ thống đại học định hướng nghiên cứu đa ngành, đa lĩnh vực, một trong những trung tâm giáo dục đại học của cả nước với đội ngũ giảng viên có học hàm, học vị chiếm tỷ lệ cao, đứng thứ ba toàn quốc và đứng đầu khu vực miền Trung.

Công tác giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa của quê hương luôn được coi trọng nên tinh thần yêu nước của con người Thừa Thiên Huế liên tục được phát huy, thể hiện dưới nhiều hình thức phong phú, đa dạng, theo từng lứa tuổi, nghề nghiệp, công việc, địa bàn và vị trí khác nhau. Ý thức tập thể trong lao động, ý thức cộng đồng được nâng cao; tinh thần đoàn kết, vì lợi ích chung được củng cố và phát huy trong nhân dân. Điều này thể hiện rất rõ trong đời sống xã hội, đặc biệt trong những tình huống thiên tai, dịch bệnh, đói nghèo, hoàn cảnh khó khăn…

Nghị quyết số 54-NQ/TW đánh giá: “Đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần của nhân dân được nâng cao; tỷ lệ hộ nghèo, hệ số bất bình đẳng về thu nhập thấp hơn mức bình quân của cả nước; an sinh xã hội được bảo đảm; công tác bảo vệ môi trường được tăng cường”⁽⁵⁾. Vấn đề an sinh xã hội và tạo cơ hội việc làm cho người dân luôn được quan tâm và đặt lên vị trí hàng đầu trong chiến lược phát triển của tỉnh. Công tác đào tạo nguồn lực con người được quan tâm, chú trọng, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội ngày càng cao. Tỉnh đã thực hiện nhiều giải pháp để thúc đẩy kết nối cung - cầu lao động thông qua tổ chức hiệu quả các phiên, sàn giao dịch việc làm, ngày hội việc làm, hỗ trợ người lao động tự tạo việc làm (khởi nghiệp), xuất khẩu lao động… Hằng năm, tạo việc làm mới cho 15.755 lao động. Công tác an sinh, phúc lợi xã hội được bảo đảm. Quan tâm chăm lo tốt các đối tượng gia đình chính sách, hộ nghèo, cận nghèo. Tỷ lệ hộ nghèo đến cuối năm 2021 ước giảm còn 3% (theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều giai đoạn 2016 - 2020).

Thừa Thiên Huế là một trong những địa phương đi đầu trong xây dựng chính quyền điện tử và đô thị thông minh. Hiện nay, hầu hết các giao dịch của người dân với chính quyền đều được thực hiện thông qua chính quyền điện tử, góp phần giảm tải thủ tục giấy tờ. Đô thị thông minh là kênh quan trọng, giúp người dân nắm bắt các thông tin chính thống từ chính quyền và phản ánh những vấn đề mà họ quan tâm.

Con người Huế lựa chọn và hướng tới không gian sống xanh bên cạnh không gian văn hóa di sản⁽⁶⁾. Cùng với những phong cảnh vốn có của dòng sông Hương, núi Ngự, không gian của nhà vườn xưa và nay... là những khu quy hoạch cây xanh đô thị, để Huế xứng đáng trở thành thành phố xanh⁽⁷⁾, đô thị “Di sản văn hóa, sinh thái, cảnh quan, thân thiện với môi trường và thông minh”⁽⁸⁾. 

 2. Vấn đề đặt ra trong xây dựng và phát triển con người toàn diện ở Thừa Thiên Huế 

Một là, sức ỳ về tâm lý. Huế là vùng đất được hình thành lâu đời với truyền thống văn hóa, con người có những nét tính cách, tập quán và lối sống riêng, tạo ra hình ảnh Con người Huế: coi trọng việc học, tôn kính tổ tiên, quý trọng lễ nghĩa, hàm dưỡng tinh thần. Trong đời sống hằng ngày, con người Huế khiêm tốn, nhã nhặn, hài hòa, khi gặp việc lớn thì tiết tháo, cứng cỏi, hết lòng vì nước, vì dân. Tuy nhiên, bên cạnh những giá trị tích cực là những mặt trái như an phận, dễ bằng lòng với những gì đã có. Điều này ảnh hưởng đến tính năng động, cạnh tranh và khả năng hòa nhập nhanh với nền kinh tế trong giai đoạn hội nhập. Đây là điểm nghẽn làm cho Huế phát triển kinh tế chậm hơn so với các thành phố lớn khác. 

Hai là, sự ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên. Với vị trí địa lý là trung tâm của vùng Duyên hải miền Trung nhưng điều kiện khí hậu, thời tiết khắc nghiệt, với các yếu tố thời tiết như bão, khô hạn, mùa mưa kéo dài làm ảnh hưởng lớn đến sự phát triển nông nghiệp, trong khi công nghiệp chưa đáp ứng yêu cầu của quá trình phát triển kinh tế. 

Ba là, vấn đề lao động. Lao động tại chỗ của Thừa Thiên Huế đến nay vẫn là bài toán khó, đặc biệt là lao động có trình độ cao với kỹ năng lành nghề, đáp ứng yêu cầu của kinh tế tri thức và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư⁽⁹⁾. Mặc dù đã có nhiều biến chuyển nhưng tỷ lệ hộ nghèo đa chiều theo chuẩn mới vẫn tập trung chủ yếu ở các huyện miền núi, nông thôn, dẫn đến tình trạng di cư từ nông thôn ra thành thị, tạo áp lực về vấn đề nhà ở, việc làm và nhiều vấn đề xã hội khác.

3. Giải pháp phát triển nguồn lực con người đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế 

Thứ nhất, giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát triển kinh tế và bảo tồn, gìn giữ các giá trị văn hóa, con người Huế

Môi trường tự nhiên và môi trường xã hội an toàn, lành mạnh là những điều kiện tối thiểu cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của con người. Muốn vậy, cần phát triển kinh tế để tạo những thuận lợi cho sự phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần. Đối với Thừa Thiên Huế, phát triển kinh tế cần dựa trên thế mạnh về văn hóa, di sản yếu tố con người; phát triển văn hóa với việc khai thác các giá trị kinh tế của văn hóa, đưa nhiều giá trị và di sản văn hóa vào phát triển kinh tế, tạo ra các mô hình du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng gắn với lối sống Huế, con người Huế. Gắn phát triển kinh tế với quá trình gìn giữ và bảo tồn các giá trị văn hóa, con người và môi trường sống vốn có của Huế.

Cần chú trọng nhu cầu thưởng thức các sản phẩm văn hóa của người dân và du khách trong quá trình phát triển kinh tế. Ngoài các giá trị văn hóa của cộng đồng, cần tạo lập môi trường văn hóa đủ sức đáp ứng yêu cầu nghe, nhìn ngày càng cao của người dân. Do đó, phải có sự đầu tư nguồn lực con người đáp ứng được yêu cầu của kinh tế thị trường, đặc biệt là thị trường văn hóa. Hình thành ngành công nghiệp văn hóa và thị trường các sản phẩm văn hóa. Bên cạnh đó, tiếp tục xây dựng, ban hành các cơ chế, chính sách khuyến khích, thu hút tài năng văn hóa nghệ thuật, chăm sóc, đãi ngộ đối với nghệ nhân, văn nghệ sĩ và cán bộ làm việc trong lĩnh vực văn hóa; khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào các công trình văn hóa phục vụ công cộng và bảo tồn các di sản văn hóa.

Thứ hai, quan tâm đầu tư và đổi mới giáo dục, đào tạo, trong đó có giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp và đào tạo lao động chất lượng cao, thu hút nhân tài

Với lợi thế của vùng đất học, Huế cần tiếp tục đầu tư và đổi mới môi trường giáo dục, đào tạo với phương châm phát triển giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, đáp ứng nhu cầu học tập, bảo đảm công bằng trong giáo dục và cơ hội học tập suốt đời cho mỗi người dân. Phát triển hài hòa giữa giáo dục công lập và ngoài công lập, giữa các vùng, miền; xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý đủ về số lượng, bảo đảm về chất lượng, hợp lý về cơ cấu, đạt chuẩn và trên chuẩn trình độ đào tạo, năng lực và phẩm chất đạo đức nghề nghiệp đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong giai đoạn mới. Hoàn thiện cơ sở vật chất, thiết bị bảo đảm tốt các điều kiện dạy và học. Đẩy mạnh chuyển đổi số và các hoạt động nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ trong giáo dục.

Chú trọng phát triển hệ thống giáo dục nghề nghiệp theo hướng thực hành, thực nghiệp, định hướng chất lượng cao, chuẩn quốc tế; nâng cao chất lượng đào tạo của các cơ sở đào tạo; tăng cường gắn kết cơ sở đào tạo và doanh nghiệp. Tập trung đào tạo lao động trình độ chuyên môn kỹ thuật cao, bảo đảm cung ứng lao động có tay nghề giỏi và kỹ năng cao, phẩm chất tốt; cơ cấu nghề đào tạo hợp lý, ưu tiên các nhóm nghề công nghệ cao, xây dựng và phát triển đội ngũ doanh nhân, các nghệ nhân, đội ngũ lao động lành nghề. Chú trọng quy hoạch đầu ra gắn với nhu cầu sử dụng cho quá trình đào tạo, lấy đào tạo nghề, đào tạo lao động kỹ thuật chất lượng cao làm khâu đột phá trong phát triển nguồn nhân lực của tỉnh.

Tiếp tục phát triển thị trường lao động, kết nối cung cầu trên thị trường lao động một cách linh hoạt, năng động, hiệu quả; xây dựng và phát triển hệ thống kết nối đào tạo - việc làm thông minh. Tạo môi trường và động lực để phát huy khả năng sáng tạo của nguồn lực con người. 

Thứ ba, giải quyết tốt các vấn đề an sinh xã hội, công bằng xã hội, tạo sự đồng thuận của người dân trong quá trình phát triển

Xây dựng và phát triển con người toàn diện cần đánh giá trên nhiều tiêu chí, như mức thu nhập bình quân đầu người, chỉ số HDI… Tỉnh Thừa Thiên Huế cần có những chính sách phát triển bền vững nhằm giảm khoảng cách giàu nghèo, mở rộng dịch vụ chăm sóc sức khỏe người dân, các chính sách hỗ trợ người nghèo, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động, giảm dần chênh lệch về trình độ phát triển giữa các địa phương, tạo sự công bằng giữa con người và con người, mở rộng chính sách đào tạo nghề, ưu tiên tuyển dụng nguồn lao động là người dân tộc thiểu số v.v… Đặc biệt coi trọng việc tiếp nhận thông tin từ phía người dân đối với các chính sách để có hướng điều chỉnh phù hợp. Xây dựng và phát triển môi trường để người dân phát huy quyền làm chủ. Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có trình độ, phẩm chất, năng lực và có tâm trong quá trình thực thi nhiệm vụ. 

Thứ tư, tôn trọng, phát huy các giá trị con người Huế truyền thống, kết hợp xây dựng con người hiện đại đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển 

Hội nhập để phát triển là xu thế chung của thời đại. Sự giao thoa và tiếp biến văn hóa tạo nên những nét mới của quá trình phát triển. Tuy nhiên, để không đánh mất bản sắc, các cộng đồng người cần biết cách gìn giữ bản sắc riêng có của mình. Để giữ gìn, phát huy các giá trị đạo đức, lối sống và phong tục, tập quán, truyền thống đặc trưng của con người Huế, trước hết và hơn ai hết chính người Huế phải có ý thức trách nhiệm, phải có đủ tình cảm dành cho quê hương, có bản lĩnh, trình độ, sự sáng tạo để giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa Huế và những giá trị trong lối sống, cốt cách con người Huế. Mặt khác, phải khơi dậy sự tự tôn, niềm tự hào đối với các giá trị văn hóa, đạo đức cốt lõi để sẵn sàng tiếp thu, đón nhận những giá trị văn hóa hiện đại, phù hợp với nếp sống văn minh đô thị. Đổi mới theo hướng năng động, sáng tạo, hiện đại, đồng thời lưu giữ và lan tỏa lối sống thanh lịch, nhân ái, thân thiện, hiếu khách, có trách nhiệm với cộng đồng và toàn xã hội. Có như vậy, cốt cách, giá trị đạo đức, phong tục tập quán hướng đến chân - thiện - mỹ, hướng đến sự cao quý của tâm hồn, là bản sắc, giá trị của Huế mới được bồi đắp, phát huy và lan tỏa trong thời kỳ mới.

__________________

(1) Số liệu được lấy từ nguồn Website của UBND tỉnh Thừa Thiên Huế tính đến tháng 8-2023 (https://thuathienhue.gov.vn/vi-vn/).

(2), (5) ĐCSVN: Nghị quyết số 54-NQ/TW ngày 10-12-2019 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

(3) https://syt.thuathienhue.gov.vn/.

(4) NQ 135/NQ-HĐND ngày 19-12-2022 về phát triển giáo dục tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2021-2030 tầm nhìn đến năm 2045.

(6) Thừa Thiên Huế có 7 di sản thế giới được UNESCO vinh danh: Quần thể Di tích Cố đô Huế, Nhã nhạc, Mộc bản triều Nguyễn, Châu bản triều Nguyễn, Thơ văn trên kiến trúc cung đình Huế, Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ và Nghệ thuật Bài chòi Trung Bộ.

(7) UBND tỉnh Thừa Thiên Huế: Kế hoạch hành động thành phố xanh Huế đến năm 2020 định hướng đến năm 2030.

(8) Theo thống kê, TP Huế (Thừa Thiên Huế) có khoảng 65.000 cây xanh đô thị, trong đó, trên đường phố có đến 38.000 cây, tầm 60 chủng loại. Với hệ thống cây xanh dày đặc, tháng 6/2016, Huế là thành phố đầu tiên của Việt Nam được Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên Quốc tế (WWF) vinh danh là “Thành phố xanh quốc gia”.

(9) https://sldtbxh.thuathienhue.gov.vn/?gd=39&cn=781&tc=13948

ThS HOÀNG HUYỀN THANH

Trường Chính trị Nguyễn Chí Thanh - Thừa Thiên Huế