Đại hội đại biểu Mặt trận tổ quốc Việt Nam huyện Vị Xuyên lần thứ XVIII nhiệm kỳ 2019 - 2024

Từ khóa: đổi mới tổ chức bộ máy, Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể chính trị - xã hội.

Thực hiện chủ trương của Đảng về đổi mới hệ thống chính trị nói chung, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị nói riêng, thời gian qua, một số địa phương đã thực hiện thí điểm đổi mới tổ chức bộ máy cơ quan Dân vận, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện. Từ đây đã nảy nở một mô hình mới đáng được nghiên cứu, áp dụng, đó là mô hình “tích hợp”, sáp nhập các tổ chức này vào một cơ quan chung là Khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể cấp huyện.

1. Quan điểm của Đảng và thực tiễn đổi mới

Trong thời kỳ đổi mới, Đảng ta đã sớm quan tâm và chỉ đạo quyết liệt việc đổi mới tổ chức bộ máy, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội. Nghị quyết số 08B-NQ/HNTW, ngày 27-3-1990, Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VI) Về đổi mới công tác quần chúng của Đảng, tăng cường mối quan hệ giữa Đảng và nhân dân đã chỉ rõ: Hệ thống tổ chức không nhất thiết lập theo đơn vị hành chính; bộ máy phải tổ chức theo hướng tinh gọn, hoạt động đúng với tính chất quần chúng; hình thức tổ chức phải đa dạng, thành lập và hoạt động theo nguyên tắc tự quản, tự chủ dưới sự lãnh đạo của Đảng và tuân thủ pháp luật của Nhà nước; hướng về cơ sở, sát với đoàn viên, hội viên; đội ngũ cán bộ chuyên trách phải tinh giản mạnh, coi trọng sử dụng cán bộ không chuyên trách.

Hội nghị Trung ương 4 khóa X đã ban hành Nghị quyết 10 - NQ/TW ngày 9-2-2007 về đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy các cơ quan đảng, định hướng về đổi mới tổ chức bộ máy nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị xã hội chỉ rõ: “Khắc phục tình trạng “hành chính hóa” của các đoàn thể chính trị - xã hội; đổi mới phương thức hoạt động, đảm bảo đúng tôn chỉ mục đích...Tổ chức, bộ máy của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cần được kiện toàn tinh gọn”. Kết luận số 62-KL/TW ngày 8-12-2009 của Bộ Chính trị về đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị xã hội xác định: Sắp xếp tổ chức bộ máy cán bộ hoạt động chuyên trách của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội theo hướng tinh gọn... Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với việc đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, phát huy tính năng động, sáng tạo của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội.

Kết luận số 64-KL/TW ngày 28-5-2013, Hội nghị lần thứ bảy, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI Một số vấn đề tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở đã xác định quan điểm: “Về tổ chức bộ máy, không nhất thiết ở Trung ương có tổ chức nào thì ở địa phương cũng có tổ chức đó. Căn cứ vào điều kiện cụ thể, tiêu chí và quy định khung của Trung ương, địa phương có thể lập (hoặc không lập) tổ chức sau khi được sự đồng ý của cấp trên có thẩm quyền”(1). Đại hội XII của Đảng đã chỉ rõ: “Đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy phải gắn với hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức...Tinh giản tổ chức, bộ máy gắn với việc tiếp tục phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, phương thức hoạt động của các tổ chức; thực hiện kiêm nhiệm một số chức danh và tinh giản biên chế trong toàn hệ thống chính trị”(2). Thông báo 160-TB/TW ngày 15-1-2020 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Kết luận số 62-KL/TW ngày 8-12-2009 của Bộ Chính trị về đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị xã hội đã xác định: “Kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh gọn đầu mối bên trong của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội gắn với đổi mới nội dung, phương thức hoạt động bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả”. Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25-10-2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả đã xác định một trong những nhiệm vụ cần thực hiện là: “Tập trung rà soát, sắp xếp, kiện toàn, tinh gọn đầu mối bên trong các tổ chức của hệ thống chính trị gắn với tinh giản biên chế, cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức”, “...Thí điểm việc kiêm nhiệm chức danh người đứng đầu hoặc hợp nhất một số cơ quan của Đảng và Nhà nước, cơ quan của Đảng và Mặt trận Tổ quốc có chức năng, nhiệm vụ tương đồng ở cấp tỉnh, cấp huyện những nơi có đủ điều kiện”.

Theo quy chế tổ chức hoạt động của ban dân vận cấp huyện thì chức năng của ban dân vận là cơ quan tham mưu của huyện ủy về công tác dân vận. Trong thực hiện nhiệm vụ của mình, ban dân vận được thường trực, thường vụ cấp ủy giao nhiệm vụ nắm tình hình và chỉ đạo hoạt động của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội, hội quần chúng ở địa phương. Như vậy, ban dân vận vừa quan hệ phối hợp với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, vừa thay mặt cấp ủy chỉ đạo hoạt động của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội, hội quần chúng ở địa phương.

Vấn đề mấu chốt để đổi mới mạnh mẽ hệ thống tổ chức bộ máy của cơ quan dân vận, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện là phải tránh khuynh hướng tuyệt đối hóa ranh giới giữa ban tham mưu của Đảng (cụ thể là ban dân vận) với cơ quan Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội và khuynh hướng đồng nhất ban dân vận với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị. Cần kết hợp hài hòa giữa tính Đảng và tính quần chúng khi xem xét điều chỉnh, bổ sung chức năng, nhiệm vụ của ban dân vận, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện theo hướng “tích hợp” chức năng, nhiệm vụ của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện thành một khối thống nhất dưới sự lãnh đạo của Đảng. Hơn nữa, đối với hệ thống chính trị nước ta, các tổ chức thành viên trong hệ chính trị đều do Đảng lãnh đạo, thành viên của các tổ chức có sự giao thoa, song trùng nhất định. Sự phân chia các tổ chức trong chừng mực nào đó chỉ là hình thức của tổ chức, cốt lõi vẫn là đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng và xét đến cùng thì tổ chức là phương tiện, công cụ đạt đến mục tiêu chứ không phải là mục tiêu.

Thực tế tổ chức và hoạt động của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện đang có nhiều bất cập. Chức năng, nhiệm vụ của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể - chính trị xã hội có nhiều điểm tương đồng, trùng chéo, nhất là một số nội dung về tuyên truyền vận động đoàn viên, hội viên và nhân dân thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Bộ máy các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện phân tán, mỗi tổ chức chỉ có 4-5 cán bộ nên việc huy động sức mạnh tổng hợp, nguồn lực hiệu quả thấp. Cơ chế chịu trách nhiệm và đánh giá hiệu quả hoạt động không rõ ràng, cùng một kết quả nhưng nhiều đơn vị báo cáo thành tích. Cùng với đó, hội viên giữa các tổ chức có sự trùng lặp, một người tham gia nhiều tổ chức, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc không có đối tượng tác động trực tiếp, mà thông qua các tổ chức thành viên, đại biểu trong các tầng lớp nhân dân để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình; chưa tập trung nguồn lực để thực hiện có hiệu quả chức năng giám sát, phản biện xã hội, tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền.

Thực hiện chủ trương của Đảng, hiện nay tại nhiều địa phương cấp huyện đã thực hiện nhất thể hóa chức danh trưởng ban dân vận và chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc huyện. Theo báo cáo của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, hiện cả nước có 466/712 (65,63%) đơn vị cấp huyện có trưởng ban dân vận đồng thời là chủ tịch Mặt trận Tổ quốc cấp huyện, nhiều nơi có trụ sở làm việc chung, tài khoản và kế toán chung, sinh hoạt đảng cùng chi, đảng bộ Khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể. Điều này rất thuận lợi để hình thành cơ quan khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện. Mặt khác, trong xu thế đổi mới và tinh giản tổ chức bộ máy hiện nay, nhiều địa phương đã thực hiện thí điểm sáp nhập các cơ quan đảng và chính quyền có chức năng, nhiệm vụ tương đồng, nên việc xem xét tích hợp, sáp nhập cơ quan dân vận với cơ quan Mặt trận và các đoàn thể chính trị cấp huyện là cách làm phù hợp và có tính khả thi.

Một số địa phương như Quảng Ninh, tỉnh Bình Phước, Hà Giang đã mạnh dạn đổi mới mô hình tổ chức Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hà Giang đã ban hành Kết luận số 84-KL/TU ngày 21-10-2016 về chủ trương xây dựng “Đề án hợp nhất một số cơ quan cấp tỉnh và huyện tương đương về chức năng, nhiệm vụ”, thực hiện chủ trương thí điểm “sáp nhập các tổ chức chính trị- xã hội với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp huyện, thành phố thành Ủy ban các tổ chức chính trị - xã hội và Dân nguyện”. Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ninh đã ban hành Quyết định số 44-QĐ/TU ngày 31-11-2015 phê duyệt triển khai thực hiện đề án “Xây dựng cơ quan tham mưu giúp việc chung khối Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện”, đến năm 2017, Tỉnh ủy Quảng Ninh đã quyết định thành lập cơ quan Khối tại 12/14 huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh.

Theo đó, mô hình này có tên gọi: Cơ quan Khối Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện. Với chức năng: Là cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc chung cho Khối mà trực tiếp, thường xuyên là Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, ban chấp hành, ban thường vụ, các đoàn thể chính trị - xã hội huyện, đồng thời là cơ quan chuyên môn, nghiệp vụ về công tác Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội theo quy định của luật, pháp lệnh và điều lệ của mỗi tổ chức.

Bộ máy cơ quan Khối gồm: Thủ trưởng cơ quan khối là đồng chí ủy viên ban thường vụ, trưởng ban dân vận cấp ủy đồng thời là chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp huyện. Phó thủ trưởng cơ quan là trưởng các đoàn thể. Các bộ phận giúp việc: văn phòng; tiểu ban tuyên truyền, vận động; tiểu ban kiểm tra, giám sát; tiểu ban dân chủ pháp luật. Theo mô hình này, bộ máy tổ chức của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội vẫn độc lập, tuân thủ các quy định pháp luật, điều lệ của mỗi tổ chức. Về cơ chế điều hành, lãnh đạo như một cơ quan cấp huyện, có tài khoản và con dấu riêng. Thủ trưởng cơ quan đồng thời là thường vụ cấp ủy cấp huyện chịu trách nhiệm trước cấp ủy và tổ chức cấp trên. Các phó thủ trưởng cơ quan Khối thực hiện nhiệm vụ theo sự phân công của thủ trưởng cơ quan Khối, đồng thời trực tiếp lãnh đạo cán bộ của tổ chức mình và phụ trách một lĩnh vực cụ thể trong bộ phận tham mưu giúp việc chung. Cơ quan vừa sử dụng con dấu chung của Khối và con dấu riêng các đoàn thể theo ngành dọc.

Mặc dù mô hình này đang trong quá trình thí điểm, nhưng có thể nhận thấy đã có bước đột phá trong đổi mới tư duy và quyết tâm đổi mới hệ thống chính trị mà trước hết là các cơ quan Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện. Tạo cơ chế, nguồn lực và phối hợp tốt hơn giữa các đoàn thể chính trị trong thực hiện công tác vận động quần chúng; xây dựng, sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn.

Tuy vậy, mô hình này theo chúng tôi chưa thật sự đổi mới triệt để, vẫn là mô hình tổ chức trong tổ chức (các tổ chức vẫn hoàn toàn độc lập vận hành trong một chủ thể chung là Khối Mặt trận và các đoàn thể), về hình thức và bản chất vẫn chưa tinh giản được hệ thống tổ chức của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện. Mô hình này chưa thực hiện được mục tiêu: “Không nhất thiết ở Trung ương có tổ chức nào thì ở địa phương cũng có tổ chức đó”, hệ thống tổ chức vẫn theo bốn cấp hành chính nhà nước. Việc hình thành bộ phận giúp việc như trên sẽ dẫn đến tính chuyên môn hóa của cán bộ, chuyên viên khó đáp ứng tốt các công việc của từng đoàn thể vốn rất đa dạng trong khi nhân sự của từng bộ phận ít. Mặt khác, năng lực cán bộ không thể đồng đều, sở trường cũng khác nhau, chưa am hiểu hết chức năng, nhiệm vụ của từng đoàn thể nên hạn chế trong công tác tham mưu. Việc chỉ đạo thực hiện các hoạt động có tính nguyên tắc, chuyên biệt của từng tổ chức sẽ gặp khó khăn.

2. Đề xuất một mô hình mới cơ quan Khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể cấp huyện

Bộ máy cơ quan Khối gồm: thủ trưởng cơ quan khối là đồng chí ủy viên ban thường vụ, trưởng ban dân vận cấp ủy đồng thời là chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp huyện. Phó thủ trưởng cơ quan khối là phó trưởng ban dân vận, trưởng các đoàn thể (trong giai đoạn đầu mới sáp nhập phó trưởng khối là trưởng các đoàn thể, sau khi hình thành chỉ là phó trưởng khối phụ trách các đoàn thể, không còn là trưởng các đoàn thể). Các bộ phận tham mưu giúp việc gồm: văn phòng và thường trực ban chỉ đạo quy chế dân chủ; bộ phận (tiểu ban) tham mưu, giúp việc công tác Mặt trận; bộ phận tham mưu, giúp việc công tác xây dựng đoàn và phong trào thanh niên (gọi tắt là công tác xây dựng đoàn); bộ phận tham mưu, giúp việc công tác phụ nữ; bộ phận tham mưu, giúp việc công tác nông dân; bộ phận tham mưu giúp việc công tác cựu chiến binh; Bộ phận tham mưu, giúp việc công tác liên đoàn lao động.

Về cơ chế điều hành, lãnh đạo điều hành như một cơ quan cấp huyện, có tài khoản và con dấu riêng. Thủ trưởng cơ quan đồng thời là thường vụ huyện ủy chịu trách nhiệm trước cấp ủy và tổ chức cấp trên. Các phó thủ trưởng cơ quan khối thực hiện nhiệm vụ theo sự phân công của thủ trưởng cơ quan Khối, đồng thời trực tiếp lãnh đạo cán bộ của bộ phận mình phụ trách, phụ trách một lĩnh vực công tác đoàn thể chính trị - xã hội cụ thể. Phó thủ trưởng khối được xem xét giới thiệu cơ cấu bầu vào ủy viên ban chấp hành đoàn thể chính trị - xã hội cấp trên tương ứng. Điều này giúp cho cơ cấu tổ chức của các đoàn thể chính trị - xã hội cấp trên không bị phá vỡ, đồng thời đảm bảo cho công tác chỉ đạo từ trên xuống dưới được thông suốt, không phá vỡ nguyên tắc tổ chức của từng đoàn thể chính trị - xã hội.

Các bộ phận tham mưu, giúp việc riêng theo từng lĩnh, mảng công tác: văn phòng và thường trực ban chỉ đạo quy chế dân chủ cơ sở tham mưu công tác dân vận, các bộ phận tham mưu, giúp việc công tác: thanh niên, phụ nữ, nông dân, công tác Mặt trận, cựu chiến binh, liên đoàn lao động sẽ đảm bảo tính chuyên môn, chuyên sâu trong công tác tham mưu. Khắc phục được tồn tại, hạn chế của mô hình thành lập ban tham mưu, giúp việc chung của khối Mặt trận và các đoàn thể cấp huyện đang thực hiện tại một số địa phương. Văn phòng sẽ tham mưu, giúp việc chung, đồng thời tham mưu công tác dân vận, thường trực ban chỉ đạo quy chế dân chủ, từng bộ phận tham mưu sẽ tham mưu lãnh đạo Khối cụ thể hóa việc triển khai thực hiện chủ trương, nghị quyết, nhiệm vụ do Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể chính trị- xã hội cấp trên giao, nhiệm vụ do cấp ủy chỉ đạo, đồng thời theo dõi chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc việc tổ chức nhiệm vụ của đoàn thể cấp dưới. Điều này giúp cho hoạt động của Khối vẫn đảm bảo nguyên tắc chỉ đạo, điều hành chung của Khối và thực hiện nhiệm vụ đặc thù riêng của từng đoàn thể chính trị cấp dưới.

Về chức năng của cơ quan Khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể cấp huyện:

Là cơ quan tham mưu của huyện ủy, trực tiếp và thường xuyên là ban thường vụ, thường trực huyện ủy về công tác dân vận (bao gồm cả công tác dân tộc, tôn giáo), công tác vận động quần chúng của huyện ủy; đại diện bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên và quần chúng nhân dân; thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội theo luật định và quy định của cấp ủy Đảng; tham gia xây dựng Đảng và chính quyền địa phương.

Về nhiệm vụ của cơ quan Khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể cấp huyện:

Cơ quan Khối thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu, đề xuất các vấn đề sau:

Những chủ trương, giải pháp về công tác dân vận, công tác vận động quần chúng của huyện ủy. Chuẩn bị hoặc tham gia chuẩn bị nghị quyết đại hội, các nghị quyết, quyết định, chỉ thị, quy định, quy chế, chương trình, kế hoạch, kết luận của huyện ủy, ban thường vụ huyện ủy về công tác dân vận, công tác vận động quần chúng. Chủ trì, phối hợp tham mưu triển khai thực hiện các văn bản của cấp ủy cấp trên, pháp luật và chính sách của Nhà nước về công tác dân vận, dân tộc, tôn giáo; công tác vận động quần chúng (công tác Mặt trận, công tác xây dựng đoàn, công tác phụ nữ, công tác nông dân, cựu chiến binh và hoạt động công đoàn), phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan theo dõi, tổng hợp tình hình nhân dân (tình hình dân tộc, tôn giáo, các giai tầng xã hội, các vấn đề bức xúc trong nhân dân); tình hình hoạt động của Mặt trận và các đoàn thể chính trị tại địa phương để báo cáo và tham mưu cho huyện ủy, ban thường vụ huyện ủy, báo cáo Mặt trận và các tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội cấp trên. Sơ kết, tổng kết về công tác dân vận, công tác vận động quần chúng.

 Cơ quan Khối thực hiện nhiệm vụ hướng dẫn, kiểm tra, giám sát:

Việc thực hiện các chủ trương, chính sách, nghị quyết, quyết định, chỉ thị, quy định, quy chế của cấp ủy cấp trên và của huyện ủy về công tác dân vận; công tác vận động quần chúng. Hướng dẫn, phối hợp bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ về công tác dân vận, công tác vận động quần chúng cho cấp ủy và đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác dân vận của các cấp trong đảng bộ huyện.

Kiểm tra, đánh giá phong trào thi đua trong công tác dân vận cơ sở; công tác Mặt trận và các đoàn thể chính trị- xã hội tại cơ sở.

Cơ quan Khối thực hiện nhiệm vụ thẩm định, thẩm tra:

Các đề án, văn bản về công tác dân vận, công tác vận động quần chúng trước khi trình ban thường vụ, ban chấp hành huyện ủy. Tham gia thẩm định các đề án, dự án, văn bản có liên quan đến công tác dân vận; công tác vận động quần chúng, các đề án, dự án liên quan đến quyền làm chủ của nhân dân và công tác dân vận của hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân huyện.

Cơ quan Khối thực hiện nhiệm vụ phối hợp:

Chủ trì phối hợp các cơ quan, tổ chức liên quan thực hiện các chương trình phối hợp; công tác nghiên cứu, kiểm tra, đào tạo, bồi dưỡng, thông tin về công tác dân vận, công tác vận động quần chúng. Các ban đảng, cơ quan, tổ chức liên quan theo dõi, nắm tình hình tư tưởng, nguyện vọng của nhân dân và phong trào quần chúng, phục vụ sự lãnh đạo, chỉ đạo của ban thường vụ, huyện ủy. Tham gia công tác xây dựng Đảng; xây dựng chính quyền; xây dựng Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội và các hội quần chúng trên địa bàn huyện; đẩy mạnh việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở; xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác dân vận, công tác vận động quần chúng đối với các chi bộ, đảng bộ cơ sở trực thuộc huyện ủy.

Thực hiện một số nhiệm vụ do ban thường vụ, thường trực huyện ủy giao:

Tham gia ý kiến về quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, luân chuyển, khen thưởng, miễn nhiệm, kỷ luật đối với đội ngũ cán bộ làm công tác dân vận, công tác vận động quần chúng theo phân cấp quản lý. Nắm tình hình và chỉ đạo hoạt động của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội, hội quần chúng ở địa phương xã, phường, thị trấn, các cơ quan, ban ngành trên địa bàn huyện; giữ mối liên hệ, quan hệ công tác với Ban dân vận tỉnh ủy, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội cấp tỉnh, mối liên hệ, quan hệ công tác với cấp ủy Đảng trực thuộc huyện ủy, các tổ chức Mặt trận, đoàn thể chính trị - xã hội cơ sở. Hướng dẫn nghiệp vụ công tác vận động quần chúng cho cán bộ, các tổ chức quần chúng tại cơ sở. Là cơ quan thường trực ban chỉ đạo về thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở. Thực hiện các nhiệm vụ khác do ban thường vụ, thường trực huyện ủy giao.

Việc thí điểm thực hiện mô hình này là bước đổi mới tư duy mang tính đột phá trong đổi mới hệ thống chính trị nói chung và đổi mới hệ thống tổ chức bộ máy của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện. Theo đó, mô hình bộ máy tổ chức của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội sẽ không còn tổ chức theo bốn cấp chính quyền, chỉ còn lại cấp Trung ương, cấp tỉnh và cấp cơ sở. Các bộ phận tham mưu, giúp việc của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể cấp huyện không còn tồn tại độc lập mà được “tích hợp” vào trong một đầu mối chung thuộc Khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể nhưng vẫn đảm bảo công tác chuyên môn có tính chuyên sâu, đặc thù riêng biệt đối với từng đối tượng, tổ chức.

Về hình thức, từng tổ chức đoàn thể cấp huyện tích hợp, sáp nhập vào Ban dân vận thành Khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể cấp huyện trên cơ sở điều chỉnh, bổ sung chức năng, nhiệm vụ của ban dân vận cấp huyện và các đoàn thể. Trên cơ sở đó tinh giản bớt một cấp (cấp huyện) của từng đoàn thể chính trị - xã hội riêng biệt cấp huyện, giảm 07 đầu mối cấp huyện còn 01 đầu mối cấp huyện. Các nhiệm vụ của ban dân vận và từng tổ chức Mặt trận, các đoàn thể vẫn đảm bảo thực hiện trên cơ sở “tích hợp”, bổ sung trong nhiệm vụ chung của Khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể. Thực tế hiện nay, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị cấp huyện không được thành lập tổ chức, bộ máy chuyên trách giúp việc, cán bộ của từng đơn vị không nhiều, lại phân tán theo từng đơn vị nên khó huy động nguồn lực chung để giải quyết những việc chung, việc lớn, việc khó tại địa phương. Nếu thực hiện theo mô hình hoạt động Khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể cấp huyện sẽ có điều kiện huy động sức mạnh và nguồn lực chung toàn khối, khắc phục sự trùng lắp, giao thoa về đối tượng, chức năng, nhiệm vụ của từng tổ chức đoàn thể. Điều này sẽ tạo sức mạnh tổng hợp trong công tác vận động quần chúng trên địa bàn huyện. Với mô hình này, đảm bảo tốt hơn vai trò lãnh đạo của huyện ủy đối với công tác dân vận và vận động quần chúng dựa trên tính thống nhất trong công tác tham mưu, sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận tham mưu thuộc Khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể.

Thực hiện mô hình tổ chức này là giải pháp, điều kiện thuận lợi nhất để tinh gọn tổ chức bộ máy, giảm đầu mối cơ quan cấp huyện từ 07 xuống còn 01 đơn vị, cả nước sẽ giảm được 4.242 đầu mối cơ quan cấp huyện. Đồng thời tinh giản biên chế, tinh giản nhiều công chức, các chức danh lãnh đạo đoàn thể cấp huyện. Hiện nay, ban dân vận huyện ủy, mỗi đoàn thể chính trị cấp huyện có từ 1-2 cấp phó, với 707 đơn vị cấp huyện, thực hiện mô hình tổ chức Khối như đề xuất sẽ giảm mỗi đơn vị cấp huyện từ 7-11 cán bộ lãnh đạo cấp phó các đoàn thể cấp huyện, cả nước sẽ giảm từ 4.949 - 7.777 cán bộ lãnh đạo đoàn thể cấp huyện. Về biên chế, trước mắt, tại các đơn vị thí điểm, cơ quan thường trực từng đơn vị sẽ chuyển thành các bộ phận ban tham mưu thuộc khối, thủ trưởng các đoàn thể chính trị - xã hội, phó trưởng ban dân vận sẽ là phó trưởng Khối. Vị trí phó các đoàn thể chính trị thực hiện luân chuyển sang các vị trí công tác tương đương tại các phòng, ban của huyện hoặc luân chuyển về công tác tại địa phương. Các trường hợp đủ điều kiện giải quyết nghỉ hưu trước tuổi thì giải quyết chế độ nghỉ hưu trước tuổi theo quy định. Sau khi ổn định sẽ thực hiện tinh giản biên chế theo lộ trình và chủ trương chung của Đảng và Nhà nước.

Thực hiện thí điểm xây dựng mô hình này, trước mắt nên thực hiện tại các quận, các thành phố trực thuộc tỉnh do có điều kiện thuận lợi về không gian, địa bàn hoạt động; thực hiện tại các địa phương đã nhất thể hóa chức danh trưởng ban dân vận và chủ tịch Mặt trận Tổ quốc cấp huyện. Tất nhiên, đây là mô hình mới và có tính đột phá cao, trong tổ chức thực hiện sẽ gặp phải một số vướng mắc, nảy sinh ban đầu cần có giải pháp phù hợp. Ví dụ, việc thực hiện cơ chế dân chủ đại diện của các tầng lớp nhân dân; công tác hiệp thương bầu cử ở cấp huyện sẽ như thế nào nếu không còn tổ chức Mặt trận Tổ quốc độc lập cấp huyện. Vấn đề này vẫn đảm bảo thực hiện được bằng cơ chế vận hành mới. Đó là thành lập “Hội đồng dân chủ đại diện”. Hội đồng dân chủ đại diện sẽ thực hiện chức năng, nhiệm vụ đại diện cho các tầng lớp nhân dân, hiệp thương chọn cử đại biểu giới thiệu bầu cử vào các cấp chính quyền theo luật định. Đây không phải là mô hình cơ quan hay tổ chức mới, mà chỉ là hình thức tổ chức được thành lập và hoạt động trong một thời gian ngắn nhất định (trong một kỳ bầu cử). Hội đồng này do các bộ phận tham mưu của Khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể xem xét giới thiệu theo đề án thành lập hội đồng cụ thể, bao gồm các thành viên đại diện cho các giới, các chức sắc tôn giáo, các tầng lớp nhân dân, các lực lượng trên địa bàn huyện, đại diện Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể - chính trị tại cơ sở, lãnh đạo Khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể. Sau khi xin ý kiến của cấp ủy, trưởng Khối Dân vận - Mặt trận và các đoàn thể sẽ ra quyết định thành lập. Khi thực hiện mô hình này, từng tổ chức cần tham mưu đề xuất với cấp ủy Đảng, chủ động thực hiện việc sửa đổi một số quy định, quy chế, Điều lệ của từng tổ chức chính trị - xã hội cho phù hợp với cơ chế vận hành mô hình mới.

__________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 10-2020

(1) ĐCSVN: Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2013, tr.113.

(2) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.203-204.

TS Lê Văn Ri

Trung tâm Thanh thiếu niên miền Trung