Ảnh: hcmcpv.org.vn

Tư tưởng và công tác tư tưởng luôn có vai trò quan trọng trong sự phát triển của lịch sử xã hội.

Quốc gia dân tộc nào có nền văn hóa phát triển cao, một hệ tư tưởng tiến bộ và bền vững thì quốc gia dân tộc đó có được sức mạnh bền vững và sự phát triển toàn diện.

Trong thời đại ngày nay, khi cuộc cách mạng khoa học-công nghệ phát triển mạnhmẽ,xu thế toàn cầu tácđộng đến tát cảcác quốc gia dân tộc trên thế giới, thì các vấn đề về văn hóa -tư tưởng,như bản sắc văn hóa, nền tảng tư tưởng trở thành vấn đề lớn của mọi quốc gia.

Để xã hội bảo đảm định hướng phát triển theo đúng mục tiêu đãxác định, phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, trong đó yếu tố nền tảng tư tưởng xã hội là yếu tố quyết định.

Nhận thức rõ tầm quan trọng của vấn đề xây dựng, củng cố và phát triển nền tảng tư tưởng xã hội, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi trọng lĩnh vực tư tưởng, văn hóa, coi đó là một trong ba mặt trận (kinh tế, chính trị và tư tưởng - văn hóa). Bởivậy, công tác tư tưởng- văn hóa luôn là một bộ phận quan trọng trong toàn bộ hoạt động lãnh đạo của Đảng từ khi thành lập cho đến nay.

Trong thời kỳ đổi mới, công tác tư tưởng của Đảng diễn ra trong bối cảnh tình hình phức tạp, trong đó nổi lên là sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch nhằm phá hoại thành quả cách mạng của Đảng, phá hoại sự nghiệp xây dựng vàbảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa của Đảng và dân tộc ta. Để bảo vệ thành quả cách mạng, thựchiện công cuộc xây dựng, phát triển đât nước, công tác tư tưởng của Đảng luônđược đặt lên hàng đầu.

Xuất phát từ tư tưởng của C.Mác: “Vũ khí của sự phê phán cố nhiên không thay thế được sự phê phán của vũ khí, lực lượng vật chất chỉ có thể bị đánh đổ bằng lực lượng vật chất, nhưng lý luận cũng sẽ trở thành lực lượng vật chất một khi nó xâm nhập vào quần chúng”⁽¹⁾, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh: “Giáo dục tư tưởng và lãnh đạo tư tưởng là việc quan trọng nhất của Đảng, phải kiên quyết chống cái thói xem nhẹ tư tưởng”⁽²⁾, Đảng ta đã hình thành hệ thống quan điểm chỉ đạo công tác tư tưởng.

Một là, công tác tư tưởng là một bộ phận cấu thành đặc biệt quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Đảng; là lĩnh vực trọng yếu để xây dựng, bồi đắp nền tảng chính trị của chế độ, tuyên truyền, giáo dục, động viên và tổ chức nhân dân thực hiện các nhiệm vụ cách mạng, khẳng định và nâng cao vai trò tiên phong của Đảng về chính trị, lý luận, trí tuệ, văn hóa và đạo đức; thể hiện vai trò đi trước, mở đường trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quan điểm nàyđược khẳng định trong toàn bộ hoạt động của Đảng. Công tác tư tưởng, lý luận có vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng trên 3 khía cạnh: (i) Công tác tư tưởngphải quán triệt tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta là phải kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng; bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi, để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đây là vấn đề mang tính nguyên tắc, có ý nghĩa sống còn đối với chế độ ta, là nền tảng vững chắc của Đảng ta, không cho phép ai được ngả nghiêng, dao động⁽³⁾. (ii) Công tác tư tưởnglà lĩnh vực trọng yếu để thực hiện có hiệu quả đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tăng cườngsự thống nhất về tư tưởng, chính trị trong Đảng, phát huy sức mạnh dân chủ xã hội chủ nghĩa, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộcxây dựng, bồi đắp nền tảng chính trị của chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta; mở đường trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.(iii)Khẳng định vai trò tiên phong của Đảng về chính trị, lý luận, trí tuệ, văn hóa và đạo đức; giáo dục, động viên và tổ chức nhân dân thực hiện các nhiệm vụ của cách mạng.

Hai là, công tác tư tưởng phải đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, làm cho hệ tư tưởng của Đảng, của giai cấp công nhân, lý tưởng xã hội chủ nghĩa, những giá trị tốt đẹp trong truyền thống văn hóa dân tộc, những tinh hoa văn hóa thế giới chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội.

Quan điểm trên xuất phát từ giá trị của chủ nghĩa Mác-Lênin là một hệ thống lý luận khoa học không chỉ giải thích thế giới mà chỉ ra mục tiêu, con đường, lực lượng, phương thức giải phóng xã hội, giải phóng giai cấp, giải phóng con người; là một học thuyết không ngừng tự phê phán, tự đổi mới, bổ sung và phát triển trong thực tiễn cách mạng.“Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của n­ước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; là tài sản tinh thần vô cùng to lớn và quý giá của Đảng và dân tộc ta”⁽⁴⁾. Đảng ta khẳng định: “Đảng lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động”⁽⁵⁾.

Công tác tư tưởngcó nhiệm vụ bảo vệ, phát triển, làm cho chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng và những giá trị tốt đẹp trong truyền thống văn hóa dân tộc chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội; ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, tiêucực, suy thóai về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; phê phán các quan điểm sai trái, luận điệu xuyên tạc, làm thất bại mọi âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. 

Ba là, công tác tư tưởng là nhiệm vụ của toàn Đảng, của tất cả đảng viên, trước hết là cấp uỷ các cấp và đồng chí bí thư cấp uỷ, của cả hệ thống chính trị với sự tham gia, đóng góp của nhân dân, trong đó lực lượng nòng cốt là đội ngũ chuyên trách làm công tác tư tưởng, lý luận, báo chí của Đảng; phải phát huy dân chủ, khai thác mọi tiềm năng sáng tạo của toàn Đảng và toàn xã hội để tạo bước phát triển mạnh mẽ trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận, báo chí.

Công tác tư tưởng là hoạt động của Đảng, nhằm xây dựng Đảng về trí tuệ, tư tưởng - chính trị, góp phần bảo đảm cho Đảng luôn là đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đủ năng lực lãnh đạo chính trị đối với toàn xã hội. Do đó,đối với tất cả đảng viên, trước hết là cấp ủy các cấp và bí thư cấp ủy phải coi “Công tác lãnh đạo tư tưởng là quan trọng nhất. Trong Đảng và ngoài Đảng có nhận rõ tình hình mới, hiểu rõ nhiệm vụ mới, thì tư tưởng mới thống nhất, tư tưởng thống nhất thì hành động mới thống nhất”⁽⁶⁾.

Quan điểm này đòi hỏi mọi đảngviêntrong Đảng trước hết là các cấp lãnh đạo đều làm công tác tư tưởng. Tư tưởng mà thông, việc gì cũng thành công. Muốn tư tưởng thông suốt, trong Đảng phải thực hành dân chủ rộng rãi, tự do tư tưởng, khai thác mọi tiềm năng sáng tạo của đảng viên. Lãnh đạo mà biết tôn trọng, lắng nghe ý kiến nhân dân thì sẽ nhất định sẽ tìm ra sáng kiến.

Bốn là, công tác tư tưởng của Đảng là công tác đối với con người, một nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, đòi hỏi phải nắm vững những quy luật riêng của tư tưởng, có thái độ, phương pháp khoa học, kết hợp chặt chẽ giữa yêu cầu định hướng tư tưởng với sự tự nguyện, giữa lý trí và tình cảm, giữa lời nói và việc làm, giữa “xây” và “chống”, lấy “xây” làm chính, lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực; phải gắn bó mật thiết và phục vụ có hiệu quả công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nâng cao đời sống và phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

Theo C.Mác, “bản chất con người không phải là một cái trừu tượng cố hữu của cá nhân riêng biệt. Trong tính hiện thực của nó, bản chất con người là tổng hòa những quan hệ xã hội”⁽⁷⁾. Theo Hồ Chí Minh, “Mỗi con người đều có thiện và ác ở trong lòng. Ta phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi con người nảy nở như hoa mùa xuân và phần xấu bị mất dần đi, đó là thái độ của người cách mạng”⁽⁸⁾, “Muốn gột rửa sạch những vết tích xấu xa của xã hội cũ, muốn rèn luyện đạo đức cách mạng, thì chúng ta phải ra sức học tập, tu dưỡng”⁽⁹⁾.  Nhận thức công tác tư tưởng là công tác đối với con người, có tốt, có xấu, để thấy đây là nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, đòi hỏi phải nắm vững những quy luật riêng về nhận thức con người... Từ đó công tác tư tưởng cần khắc phục tính chủ quan,nặng về giáo dục lý trí, áp đặt; không thấy vấn đề căn bản là sự giác ngộ, tự nguyện, do đó phải chuyển hóa được lý trí thành tình cảm. Người làm công tác tư tưởng cần có thái độ, phương pháp khoa học, biết kết hợp chặt chẽ giáo dục lý trí và tình cảm, giữa lời nói và việc làm, giữa “xây” và “chống”, lấy “xây” làm chính, lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực...

Năm là, báo chí là tiếng nói của Đảng, Nhà nước, của tổ chức chính trị - xã hội và là diễn đàn của nhân dân, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng, sự quản lí của Nhà nước và hoạt động trong khuôn khổ pháp luật; phải bảo đảm tính tư tưởng, tính chân thật, tính nhân dân, tính chiến đấu và tính đa dạng của hoạt động báo chí.  

Báo chí là một lĩnh vực đặc biệtquan trọng của công tác tư tưởng, là tiếng nói của Đảng, Nhà nước, của các tổ chức chính trị - xã hội và là diễn đàn của nhân dân. Quan điểm nàykhẳng định vai trò của báo chí như Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Tờ báo Đảng như những lớp huấn luyện giản đơn, thiết thực và rộng khắp. Nó dạy bảo chúng ta những điều cần biết làm về tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo và công tác. Hàng ngày nó giúp nâng cao trình độ chính trị và năng suất công tác của chúng ta. Nếu cứ nhắm mắt làm việc, mà không xem báo Đảng, thì khác nào nhắm mắt đi đêm, nhất định sẽ lúng túng, hỏng việc”⁽¹⁰⁾. Khẳng định vai trò báo chí là định hướng cho báo chí phải luôn luôn đi đầu trong việc bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Phải bảo đảm tính tư tưởng, tính chân thật, tính nhân dân, tính chiến đấu và tính đa dạng, có trách nhiệm biểu dương nhân tố mới, điển hình tiên tiến, hình thành dư luận xã hội lành mạnh, góp phần tăng cường sự đoàn kết, nhất trí về tư tưởng, chính trị và tinh thần trong nhân dân. Báo chí kiên quyết đấu tranh, phê phán các quan điểm sai trái, thù địch, khắc phục các biểu hiện thương mại hóa, xa rời tôn chỉ, mục đích và các biểu hiện tiêu cực, lệch lạc khác, góp phần làm lành mạnh xã hội, giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp bản sắc và tinh hoa văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Người làm báo phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, tính chiến đấu cao, phẩm chất đạo đức trong sáng, kiến thức rộng, trình độ nghiệp vụ và ngoại ngữ, luôn hiểu biết thực tiễn đất nước.

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng (2021) bổ sung và nhấn mạnh một số quan điểm chỉ đạo công tác tư tưởng: “Tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta là phải kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng; bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi, để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đây là vấn đề mang tính nguyên tắc, có ý nghĩa sống còn đối với chế độ ta, là nền tảng vững chắc của Đảng ta, không cho phép ai được ngả nghiêng, dao động”⁽¹¹⁾. Đặc biệt, kiên định đi đôi với vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là một vấn đề có tính nguyên tắc trong công tác nghiên cứu lý luận chính trị - một bộ phận quan trọng của công tác tư tưởng; “Động lực và nguồn lực phát triển quan trọng của đất nước là khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc”⁽¹²⁾.

__________________

 (1) C. Mác - Ph. Ăngghen: Toàn tập, t.1, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr.580.

(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.279.

(3), (11), (12)  ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t.I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t.1, tr.33, 33, 34.

(4) ĐCSVN:Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr. 88

(5) ĐCSVN: Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam,  Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2017, tr.4.

(6) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.554- 555.

(7)C. Mác - Ph. Ăngghen: Toàn tập, t.3, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr.11.

(8) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t. 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.558.

(9) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.9, tr.284.

(10) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr 298.

TS PHÙNG THỊ HIỂN

Học viện Báo chí và Tuyên truyền