1. Bảo đảm vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam       

Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam là nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Đảng đã huy động và khơi dậy được sức mạnh từ nhân dân, tranh thủ được sự ủng hộ của quốc tế để hoàn thành nhiệm vụ giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước. Trước những khó khăn, khủng hoảng của đất nước, Đảng đã thẳng thắn nhìn nhận những sai lầm, đánh giá một cách khách quan, toàn diện những thành công cũng như những thất bại, làm cơ sở cho việc đổi mới mạnh mẽ toàn diện, đưa đất nước tiến lên. Cũng chính qua quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng được củng cố và hoàn thiện tổ chức bộ máy, giữ vững nguyên tắc, đề ra cơ chế hoạt động, phương thức lãnh đạo và xây dựng đội ngũ đảng viên lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng. Đồng thời, Đảng cũng lãnh đạo xây dựng, hoàn thiện Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội, tạo thành một hệ thống chính trị ngày càng phù hợp hơn.     

Hệ thống chính trị nước ta hiện nay được xác định bao gồm Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội, trong đó, Đảng ở vị trí hạt nhân lãnh đạo. Thực tiễn cho thấy, vai trò lãnh đạo của tổ chức đảng không được chú ý, lơi lỏng sẽ dẫn đến mất đoàn kết, bất ổn và bị các thế lực thù địch lợi dụng, chống phá.      

Trong bối cảnh thời cơ và thách thức đan xen như hiện nay, sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng càng cực kỳ quan trọng. Để đảm đương được vai trò lãnh đạo, Đảng phải tiếp tục tự đổi mới, tự chỉnh đốn, tăng cường bản chất giai cấp công nhân và tính tiên phong để xây dựng Đảng thật sự trong sạch, vững mạnh, có tầm trí tuệ cao, có phương thức lãnh đạo khoa học. Các văn kiện của Đảng đều đã xác định:           

Một là, tiếp tục nâng tầm trí tuệ và đổi mới tư duy để lãnh đạo toàn diện đất nước.     

Đảng phải tập hợp trong mình những phần tử ưu tú nhất của giai cấp, nhân dân lao động và dân tộc. Mỗi đảng viên phải nhận thức đúng, đầy đủ trách nhiệm của mình khi đứng trong hàng ngũ của Đảng, để cố gắng phấn đấu thực hiện tốt các nhiệm vụ của người đảng viên và mọi nhiệm vụ được giao. Đảng cần coi trọng công tác tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận để luôn luôn là người đi tiên phong dẫn dắt, định hướng cho hệ thống chính trị cũng như đất nước con đường đi phù hợp nhất; Đảng cần phải luận giải có cơ sở khoa học những vấn đề thực tiễn của thời kỳ quá độ lên CNXH ở nước ta; đồng thời, mỗi đảng viên phải xây dựng cho mình phương pháp và tác phong công tác, thật sự thấm thuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân như căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.         

Đại diện cho lợi ích của cả dân tộc, các chủ trương, đường lối của Đảng phải hướng tới phục vụ lợi ích nhân dân. Mỗi chủ trương, đường lối được xây dựng phải trên cơ sở nghiên cứu, khảo sát thực tế, sát với yêu cầu của thực tiễn cách mạng, có tính khả thi cao, tránh tình trạng đường lối, chủ trương ban hành không có tính khả thi, không vào được cuộc sống.        

Hai là, nêu cao vai trò, trách nhiệm của các cấp ủy đảng, nhất là người đứng đầu cấp ủy. Cấp ủy, nhất là người đứng đầu cấp ủy có vai trò, trách nhiệm quyết định đối với hiệu quả lãnh đạo của Đảng. Vai trò của người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng là cực kỳ quan trọng. Họ có quyền và trách nhiệm thay mặt cấp ủy, tổ chức đảng. Trình độ, năng lực, sự trong sạch, gương mẫu của các cấp ủy viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy là nhân tố hàng đầu bảo đảm hiệu quả lãnh đạo của Đảng. Sự gương mẫu, tiên phong của các cấp ủy viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy, ở cấp càng cao thì sự lan tỏa, sức thuyết phục đối với đội ngũ đảng viên và nhân dân càng rộng lớn. Nếu người đứng đầu cấp ủy suy thoái đạo đức hoặc lợi dụng chức vụ, quyền hạn, làm ảnh hưởng xấu đến uy tín của Đảng, nhất là ở cấp vĩ mô thì điều đó là nguy hiểm khôn lường đối với Đảng và chế độ. Cần quy định rõ trách nhiệm thông qua các tiêu chí cụ thể đánh giá người đứng đầu cấp ủy trong công tác xây dựng Đảng và lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị, chuyên môn của cơ quan, đơn vị mình, đặc biệt cần tập trung vào trách nhiệm trong công tác tổ chức cán bộ và xây dựng đội ngũ kế cận.   

Thực tế vừa qua, công tác cán bộ còn nhiều hạn chế, yếu kém, tình trạng một số cấp ủy mất đoàn kết, tình trạng chạy chức, chạy quyền,... vẫn chưa được khắc phục; việc đánh giá đúng năng lực của cán bộ để bố trí sử dụng vẫn còn bất cập. Cần nhận thức rõ những yếu kém, khuyết điểm đó, trước hết thuộc trách nhiệm của cấp ủy và người đứng đầu cấp ủy để từ đó có biện pháp đổi mới công tác cán bộ của Đảng. Chỉ có như vậy chất lượng lãnh đạo của Đảng mới được nâng cao; niềm tin của dân với Đảng mới thật sự được củng cố; Đảng mới bảo đảm được vai trò lãnh đạo của mình.      

Ba là, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội. Về phong cách lãnh đạo phải gần dân, nghe dân, học dân và trọng dân theo đúng tư tưởng "lấy dân làm gốc" và "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, giám sát"; học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh bằng các hành động thiết thực, cụ thể trong công việc, trong quan hệ với nhân dân, đồng chí, đồng nghiệp, gia đình... nhằm khắc phục triệt để tình trạng quan liêu, xa dân, không lắng nghe ý kiến phê bình, phản biện của dân. Cần phân định rõ chủ thể lãnh đạo với chủ thể quản lý để không có sự "lấn sân", bao biện làm thay của chủ thể lãnh đạo, hoặc ngược lại, buông lỏng lãnh đạo và quản lý, xác định rõ nguyên tắc, nội dung, phương pháp, hình thức và thẩm quyền, trách nhiệm của chủ thể lãnh đạo và của đối tượng chịu sự lãnh đạo bằng các nguyên tắc, quy định, quy chế, quy trình cụ thể. Về nội dung lãnh đạo cần tập trung lãnh đạo việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN; cải cách hành chính, tạo môi trường thông thoáng, bình đẳng cho các thành phần kinh tế phát triển lành mạnh; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đổi mới quan hệ phân phối, điều tiết kinh tế phù hợp để thực hiện công bằng trong từng chính sách và từng bước phát triển; bảo vệ vững chắc chủ quyền, lãnh thổ quốc gia... Về phương pháp lãnh đạo, phải tuân thủ triệt để nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình trong Đảng.          

Bốn là, tăng cường kỷ cương, kỷ luật, tạo sự đoàn kết thống nhất trong Đảng. Đảng điều chỉnh hành vi của các tổ chức đảng, đảng viên bằng kỷ luật Đảng. Buông lỏng kỷ luật, sớm hay muộn Đảng sẽ bị suy yếu, tan rã.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: kỷ luật của Đảng là "kỷ luật sắt, nghĩa là nghiêm túc và tự giác", mọi tổ chức đảng, đảng viên đều phải phục tùng kỷ luật của Đảng. Về vấn đề thi hành kỷ luật, Người từng chỉ rõ: Người đời ai cũng có khuyết điểm, nhưng chúng ta không sợ sai lầm, khuyết điểm, chỉ sợ không cố gắng sửa chữa và cũng chỉ sợ người lãnh đạo không biết tìm đúng cách để giúp cán bộ sửa chữa những khuyết điểm, sai lầm. Mọi vi phạm kỷ luật đảng đều phải được xem xét, nếu đến mức phải thi hành kỷ luật thì xử lý thích đáng, không có "vùng cấm", không được bao che, thiên lệch, nể nang. Đây chính là sức mạnh vô địch của Đảng.    

2. Bảo đảm sự dân chủ tham gia của các tổ chức trong hệ thống chính trị và của người dân trong xây dựng và thực thi chính sách    

Về bản chất, dân chủ XHCN là nền dân chủ của đông đảo nhân dân trong xã hội, những người chủ, những chủ thể xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Phát huy dân chủ được Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định là bài thuốc vạn năng giải quyết các khó khăn, vướng mắc. Trước hết, phát huy dân chủ trong nội bộ Đảng giữ vị trí cốt lõi, có tính lan tỏa để thực hiện dân chủ trong Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội và toàn xã hội. Trong Đảng có thật sự dân chủ thì mới có điều kiện mở rộng và phát huy dân chủ của nhân dân. Tham chính không chỉ có cán bộ, công chức và đảng viên mà chính nhân dân là đối tượng tham chính rộng rãi nhất, thể hiện ở tính tích cực chính trị của công dân trong tham gia xây dựng, giám sát và kiểm tra Nhà nước, tham gia xây dựng Đảng và các đoàn thể. Mục tiêu dân chủ được thể hiện trước hết ở dân chủ trong kinh tế, dân chủ trong chính trị. Cùng với nó còn là dân chủ trong văn hóa, trong phát triển xã hội và quản lý xã hội, hướng trực tiếp vào việc giải quyết các vấn đề xã hội, chính sách xã hội và an sinh xã hội.     

Động lực dân chủ không chỉ biểu hiện ở kinh tế mà còn biểu hiện ngày càng rõ hơn ở chính trị, khi quyền lực và ý chí của nhân dân được thực hiện thông qua dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện với cơ chế bầu cử dân chủ, với thể chế rõ ràng, công khai, minh bạch. Khi tiếng nói của người dân được tôn trọng, dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng lợi ích mà còn là chủ thể tham gia đánh giá chính sách, giám sát và kiểm tra việc thực hiện chính sách cũng như hoạt động của các cơ quan công quyền nói chung, thì dân chủ chính trị sẽ tỏ rõ sức mạnh động lực của nó đối với tiến bộ và phát triển xã hội. Môi trường dân chủ sẽ làm hình thành dư luận xã hội tích cực, thúc đẩy hành động sáng tạo của đông đảo quần chúng để bảo vệ chế độ, bảo vệ Đảng và Nhà nước, chống lại những hành vi phản dân chủ.        

3. Bảo đảm sự phối hợp nhịp nhàng trong công tác giữa các tổ chức trong hệ thống chính trị

Mỗi tổ chức trong hệ thống chính trị có những chức năng, nhiệm vụ cụ thể khác nhau nhưng đều hướng vào nhiệm vụ chung của đất nước. Vì vậy, sự phối hợp hoạt động nhịp nhàng trở thành vấn đề có tác động mạnh mẽ đến hiệu quả công tác của từng tổ chức. Khi xây dựng được một cơ chế phối hợp khoa học, hợp lý thì không những tổ chức đó hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình mà làm cho hiệu quả chung trong thực hiện nhiệm vụ chính trị tăng lên.          

Trong mối quan hệ công tác đó, Đảng phải thể hiện được vai trò lãnh đạo chính trị đối với Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội biểu hiện ở phương thức lãnh đạo Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội một cách khoa học. Đảng không buông lỏng lãnh đạo nhưng cũng không bao biện làm thay. Nhà nước dựa trên những định hướng chính trị của Đảng, chủ động, sáng tạo trong hoạt động quản lý, điều hành theo quy định của pháp luật; Nhà nước thể chế hóa đường lối của Đảng thành pháp luật và tổ chức đưa pháp luật vào cuộc sống. Mỗi tổ chức chính trị - xã hội trong phạm vi tôn chỉ, mục đích của mình có nhiệm vụ động viên, khích lệ, tập hợp thành viên chấp hành đúng đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, hướng vào hoàn thành tốt nhiệm vụ chung.        

Nhân tố này được thực thi đảm bảo cho mỗi tổ chức trong hệ thống chính trị vừa thực hiện tốt nhiệm vụ của riêng mình vừa góp sức vào thực hiện những nhiệm vụ chung. Qua đó, giúp cho cả hệ thống chính trị hoạt động một cách nhịp nhàng và hiệu quả.          

Để thực hiện tốt nhân tố này, trước hết cần xác định rõ ràng, rành mạch chức năng, nhiệm vụ của từng thành viên trong hệ thống chính trị để mỗi tổ chức thấy rõ trách nhiệm, quyền hạn của mình. Đồng thời, các tổ chức cần xây dựng các quy chế, cơ chế phối hợp để thực hiện những công việc chung, có liên quan đến nhiều tổ chức.

4. Bảo đảm đội ngũ cán bộ, công chức trong hệ thống chính trị có năng lực trí tuệ, trong sạch, vững mạnh là nhân tố quan trọng nhất, quyết định sự ổn định và phát triển của hệ thống chính trị        

Trong cả lý luận và thực tiễn chúng ta đều thấy vai trò to lớn mang tính quyết định của nhân tố con người trong sự vận động và phát triển của xã hội nói chung và sự ổn định, phát triển của hệ thống chính trị nói riêng. Mỗi thành viên là một tế bào tạo nên tổ chức, sức mạnh của tổ chức do sức mạnh của các thành viên hợp thành. Để hệ thống chính trị ổn định và phát triển, đòi hỏi phải có đội ngũ cán bộ, công chức có phẩm chất, năng lực. Thực tế hiện nay, chúng ta có đội ngũ cán bộ, công chức đông đảo nhưng không tinh nhuệ, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của đất nước trong hiện tại và tương lai. Trong hệ thống chính trị vẫn còn tình trạng vì con người mà đặt ra tổ chức dẫn đến bộ máy đông nhưng không mạnh. Hệ lụy của việc này là trong hệ thống chính trị nước ta có những cán bộ, công chức làm được việc thì phải thực thi quá nhiều công việc, nhưng có bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức nhàn rỗi, do không làm được việc.          

Chính vì vậy, Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội cần dành nhiều công sức, đổi mới mạnh mẽ trong xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức hiện nay. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức và tổ chức bộ máy tại các cơ quan, đơn vị tinh gọn, chuyên nghiệp, hiện đại, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả; thực hiện chuẩn hóa và trẻ hóa đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đủ sức đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Trong công tác quy hoạch cán bộ phải đảm bảo nguyên tắc tập trung dân chủ dưới sự lãnh đạo tập trung, thống nhất của cấp ủy đảng, bảo đảm phương châm “động” và “mở” gắn với nhận xét đánh giá cán bộ theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI). Công tác luân chuyển cán bộ phải đảm bảo cán bộ luân chuyển có đủ tiêu chuẩn, triển vọng phát triển, trong nguồn quy hoạch. Thực hiện tuyển dụng cán bộ, công chức phải thật sự xuất phát từ yêu cầu công việc, theo tiêu chí công khai; xây dựng và thực hiện tốt các quy chế tuyển dụng. Đổi mới công tác bố trí, sử dụng cán bộ, công chức trên cơ sở công khai, dân chủ; đảm bảo trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, phẩm chất đạo đức và lối sống. Tăng cường công tác giáo dục, quản lý cán bộ, công chức, viên chức; tạo môi trường làm việc thuận lợi cho cán bộ, công chức, viên chức phấn đấu trưởng thành.       

5. Đoàn kết, thống nhất, độc lập, tự chủ để phát triển   

Trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta đã đoàn kết, nhất trí làm nên những chiến công hiển hách. Đảng, Nhà nước và nhân dân đã trở thành một khối thống nhất vượt qua mọi thác ghềnh, thử thách để chèo lái con thuyền cách mạng đi đến bờ thắng lợi hôm nay. Trong mọi lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội, dân tộc và cách mạng nước ta đã hòa quyện vào nhau bảo đảm ổn định chính trị và xã hội.  

Để có thể giành được những thắng lợi trong những giai đoạn tiếp theo, đòi hỏi phải giữ vững được ổn định chính trị và xã hội. Nhân tố quan trọng để giữ được ổn định chính trị - xã hội chính là sự đoàn kết, thống nhất để phát triển. Bài học từ thắng lợi của dân tộc ta trong quá khứ chính là sự đoàn kết thống nhất.

Một nhân tố quan trọng bảo đảm ổn định chính trị - xã hội là độc lập, tự chủ và chủ động đẩy mạnh hội nhập. Không có độc lập tự chủ thì tất yếu không thể có ổn định chính trị - xã hội. Trong xu thế hội nhập ngày một sâu rộng, một mặt chúng ta phải đẩy mạnh hội nhập, mặt khác phải tăng cường giữ vững độc lập, tự chủ. Để bảo đảm được độc lập, tự chủ cần phải thực hiện đồng bộ các giải pháp quốc phòng, an ninh, tăng cường trấn áp tội phạm trong nước và chủ động đối phó với mọi âm mưu chống phá từ bên ngoài. Song song với bảo đảm độc lập, tự chủ là đẩy mạnh hội nhập, chỉ có hội nhập mới có độc lập tự chủ và ngược lại chỉ có độc lập, tự chủ mới có thể đẩy mạnh hội nhập.    

Việc giữ vững sự ổn định chính trị của đất nước, sự ổn định và phát triển của hệ thống chính trị là một nhiệm vụ nặng nề trong quá trình thực hiện nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta. Ngoài những nhân tố nêu trên phải kể đến một nhân tố vô cùng quan trọng, đó là sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế. Chỉ có phát triển kinh tế mạnh mẽ, đưa đất nước ta ngày một giàu mạnh, đời sống của nhân dân ngày càng được cải thiện, nâng cao, xóa bỏ tình trạng đói nghèo,... thì ổn định chính trị mới được bảo đảm vững chắc. Sự ổn định và phát triển của hệ thống chính trị phải gắn với kinh tế phát triển, văn hóa tiến bộ, an ninh, quốc phòng đảm bảo. Nhiệm vụ này trước hết đặt lên vai Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội.

__________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 3-2013

PGS, TS Lê Quốc Lý

Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh