Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN - Hoa Kỳ năm 2022 - Ảnh: qdnd.vn

1. Ý nghĩa quan trọng của Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN - Hoa Kỳ

Trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động, từ đại dịch Covid -19 đến những bất ổn ở châu Âu, lạm phát gia tăng, nhưng hội nghị vẫn được tổ chức, điều này cho thấy tầm quan trọng của mối quan hệ Hoa Kỳ - ASEAN với sự phát triển của mỗi bên.   

Đây là lần đầu tiên các lãnh đạo ASEAN cùng tham dự một sự kiện tại Nhà Trắng và cũng là cuộc họp đầu tiên với ASEAN do Tổng thống Hoa Kỳ chủ trì kể từ năm 2016. Hội nghị là nền tảng cho mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và ASEAN trong thời gian tới vì mục tiêu phát triển và thịnh vượng. Sự phát triển này không làm tổn hại đến mối quan hệ của ASEAN với các đối tác khác hay buộc một nước nào đó phải lựa chọn bên này hay bên kia. Quan hệ của ASEAN với các đối tác là làm sao cho các đối tác cam kết đóng góp vào những nỗ lực của ASEAN trong xây dựng Cộng đồng và vì hòa bình, ổn định, hợp tác, phát triển của Đông Nam Á nói riêng, khu vực châu Á-Thái Bình Dương nói chung. Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã gọi sự kiện này là dịp đánh dấu sự khởi đầu của "kỷ nguyên mới" trong quan hệ giữa Hoa Kỳ và Đông Nam Á⁽¹⁾.

Thứ nhất, Hội nghị Cấp cao đặc biệt giữa ASEAN và Hoa Kỳ diễn ra trong bối cảnh kỷ niệm 45 năm quan hệ đối thoại hai bên. Cuộc gặp cấp cao trực tiếp khẳng định ASEAN và Hoa Kỳ đều cơ bản kiểm soát được đại dịch Covid-19, đang chuyển hướng sang phục hồi, phát triển và hội nhập mạnh mẽ. Hội nghị là dịp hai bên cùng nhìn lại bề dày mối quan hệ, cùng đánh giá cơ hội, thách thức, định hướng cho mối quan hệ trong bối cảnh khu vực và quốc tế có nhiều biến đổi.

Thứ hai, về phương diện ngoại giao, Hội nghị tái khẳng định cam kết chính trị của đôi bên về tầm quan trọng của việc tăng cường quan hệ ASEAN - Hoa Kỳ trong bối cảnh khu vực và thế giới đang có nhiều biến động nhanh, mạnh, phức tạp và khó lường dẫn đến những hệ lụy tiêu cực đối với trật tự quốc tế, kinh tế thế giới và chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thứ ba, Hội nghị là cơ hội để lãnh đạo hai bên trao đổi thẳng thắn về những vấn đề nổi cộm của khu vực và quốc tế, đồng thời đạt được nhận thức chung về những nội dung ưu tiên và hướng tới tương lai của chương trình nghị sự ASEAN - Hoa Kỳ.

Tuyên bố Tầm nhìn chung của Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN - Hoa Kỳ 2022 đã được đưa ra. Tuyên bố thể hiện tầm nhìn toàn diện, bao trùm, một cam kết mạnh mẽ thúc đẩy quan hệ trên nhiều khía cạnh như ứng phó và phục hồi sau dịch bệnh, tăng cường kết nối và quan hệ kinh tế, thúc đẩy hợp tác biển, gìn giữ hòa bình và xây dựng lòng tin. Các nhà lãnh đạo của cả hai bên đã cam kết thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN - Hoa Kỳ thực chất, hiệu quả và cùng có lợi tại Hội nghị Cấp cao vào tháng 11 tại Campuchia, một kỳ họp cấp cao đặc biệt mang rất nhiều dấu ấn và ý nghĩa.

2. Thúc đẩy quan hệ song phương

Nội dung của Hội nghị: (i) cùng nhìn lại những trụ cột hợp tác với ASEAN để hướng tới cùng nhau thúc đẩy hơn nữa. Hai bên cùng bàn về hòa bình, an ninh, ổn định, hợp tác, phát triển ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. (ii) nỗ lực ủng hộ cho ASEAN xây dựng Cộng đồng. (iii) ứng phó với những thách thức đang đặt ra, bao gồm các vấn đề Mianma hay Biển Đông. (iv) định ra những lĩnh vực hợp tác mới, đặc biệt nhấn mạnh chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và bảo đảm phát triển mạnh mẽ, thực chất hơn của ASEAN trong thời gian tới.

Tại Hội nghị này, một loạt chương trình hợp tác Hoa Kỳ - ASEAN đã được Hoa Kỳ công bố, đáng kể có chương trình hỗ trợ phát triển năng lượng sạch, trị giá ban đầu 40 triệu USD và sẽ tăng lên tới 2 tỷ USD; chương trình hợp tác hàng hải, kinh tế biển, phát triển nghề cá, bảo đảm an ninh, an toàn trên biển trị giá 60 triệu USD; 150 triệu USD để triển khai sáng kiến Tương lai Y tế ASEAN - Hoa Kỳ; hỗ trợ ASEAN nâng cao năng lực ứng phó với biến đổi khí hậu; phát triển hạ tầng và 70 triệu USD cho các chương trình giáo dục, giao lưu nhân dân⁽²⁾…

Bên cạnh đó là hợp tác về an ninh mạng, kinh tế số, hỗ trợ phát triển sản phẩm sạch, phòng chống đại dịch Covid-19, phát triển hạ tầng giao thông, phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu. Về giáo dục, đáng chú ý là cam kết của Trường Joe Hopkins thành lập trung tâm ASEAN và nhận học viên từ ASEAN; hãng Boeing và UPS sẽ nhận những nhân viên đáp ứng yêu cầu sang làm việc tại Hoa Kỳ để tăng cường năng lực quản lý.

Qua đó cho thấy, ASEAN có vai trò rất quan trọng tại khu vực mà Hoa Kỳ cần đến. Hoa Kỳ cần Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương thì tất nhiên cần đến hợp tác với ASEAN. Đồng thời, Hoa Kỳ cũng rất quan trọng với ASEAN cả về an ninh và kinh tế suốt 45 năm qua cũng như hiện tại. Trong bối cảnh thế giới đang trải qua những biến chuyển hết sức phức tạp và khó lường, việc duy trì và thể hiện được vai trò trung tâm của ASEAN trong đối thoại, phối hợp xử lý các vấn đề ở khu vực hoặc liên quan đến lợi ích khu vực là rất quan trọng. Đây cũng là điều mà ASEAN đã, đang thể hiện trong suốt chặng đường phát triển của mình cũng như nhấn mạnh trong bất kỳ mối quan hệ, hợp tác nào nhằm góp phần duy trì hòa bình, ổn định và thịnh vượng của khu vực.

ASEAN tạo dựng trạng thái cân bằng chiến lược ổn định trong khu vực

Những năm gần đây có rất nhiều chuyển dịch chiến lược trong khu vực với sự hình thành các liên kết, hợp tác mới, nhưng ASEAN được đánh giá là tổ chức đã tạo dựng được trạng thái cân bằng chiến lược đem lại ổn định trong khu vực. Đến nay, vai trò trung tâm của ASEAN được đánh giá là vẫn giữ vị trí thiết yếu trong bảo đảm hòa bình, an ninh và hợp tác tại châu Á - Thái Bình Dương. ASEAN phát huy được vai trò trung tâm trong các mối quan hệ khu vực do một số đặc điểm sau:

Một là, ASEAN đã phát triển thành tổ chức có những nguyên tắc chia sẻ với các nước như: Tuyên bố về Khu vực Hòa bình, Tự do và Trung lập (ZOPFAN); Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC), trong đó nhấn mạnh hợp tác trên cơ sở tôn trọng độc lập chủ quyền, bình đẳng, cùng có lợi, dựa trên luật pháp quốc tế...

Hai là, duy nhất trong khu vực Đông Nam Á, ASEAN là tổ chức có mạng lưới kết nối với tất cả các đối tác quan trọng từ Hoa Kỳ đến Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Hàn Quốc... Chính thông qua mạng lưới này, ASEAN có thể xây dựng được chương trình nghị sự, chương trình hành động và đề xuất những quan điểm của mình đối với những vấn đề chung trong khu vực, chia sẻ với các đối tác. Đây là tổ chức duy nhất mà các đối tác lớn có thể cạnh tranh với nhau, nhưng vẫn cùng hợp tác và chia sẻ với các đối tác ASEAN.

Ba là, trong lúc các bên cạnh tranh với nhau, ASEAN chủ trương lấy lợi ích chung của khu vực, lấy luật pháp quốc tế làm cơ sở và muốn hợp tác tốt với tất cả các nước lớn, với tất cả các đối tác quan trọng để tranh thủ xây dựng cộng đồng, bảo vệ hòa bình, an ninh trong khu vực, hợp tác cùng phát triển kinh tế.

Ví dụ trong vấn đề Biển Đông, nguyên tắc của ASEAN luôn đề cao hòa bình, an ninh, an toàn tự do hàng hải, nhấn mạnh luật pháp quốc tế và Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS), nhấn mạnh xây dựng lòng tin trong đó có việc thực hiện Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). Đây là những vấn đề rất quan trọng mà tất cả các nước liên quan, tất cả các đối tác đều chia sẻ. Chính điều này đã tạo ra vai trò trung tâm của ASEAN, những tổ chức khác, những liên kết mới đều chỉ chuyên về một lĩnh vực, thành viên của họ không bao hàm kết nối chung với các nước, nhất là các đối tác lớn.

Do đó, ASEAN có vị trí, vai trò trung tâm, nhưng rõ ràng trong bối cảnh mới, trước những thách thức mới, ASEAN càng cần phải đoàn kết và phát huy vai trò trung tâm của mình. Điều quan trọng nhất là dựa trên luật pháp quốc tế, lợi ích chung của khu vực và duy trì tốt mối quan hệ với tất cả các đối tác lớn.

Thành tựu và thách thức trong quan hệ ASEAN - Hoa Kỳ

Trong bối cảnh ASEAN và Hoa Kỳ kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ, cuộc họp trực tiếp giữa lãnh đạo hai bên ghi nhận nhiều kỳ vọng với một tầm nhìn mang tính định hướng mới cho hợp tác dài hạn, hay cơ hội để hai bên thúc đẩy quan hệ, tìm giải pháp cho các thách thức chung. Hội nghị đánh dấu bước tiến quan trọng, đồng thời khẳng định ý nghĩa chiến lược trong mối quan hệ hai bên sau 45 năm hợp tác.

Phát biểu tại Hội nghị, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden nhấn mạnh: "Nếu bạn nhìn khắp thế giới với tất cả những thách thức mà chúng ta đang đối mặt, thì quan hệ đối tác ASEAN - Hoa Kỳ là rất quan trọng, đáp ứng thời điểm lịch sử hiện nay"⁽⁴⁾. Nhiều năm qua, Hoa Kỳ tham gia, đóng góp tích cực trong các cơ chế, khuôn khổ do ASEAN chủ trì như Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS); Diễn đàn khu vực (ARF); Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN (ADMM và ADMM+), cam kết ủng hộ đoàn kết, thống nhất và vai trò trung tâm của ASEAN. Hai bên cũng đẩy mạnh hợp tác ứng phó các thách thức an ninh phi truyền thống như hợp tác an ninh biển, chống khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, an ninh mạng. Hợp tác kinh tế cũng là điểm sáng.Hoa Kỳ hiện là đối tác thương mại lớn thứ hai của ASEAN với tổng kim ngạch thương mại đạt 308,9 tỷ USD trong năm 2020. Kể từ năm 2010, quan hệ thương mại ASEAN - Hoa Kỳ tiến nhanh hơn so với quan hệ của khối và thế giới nói chung. Kim ngạch xuất khẩu của ASEAN sang Hoa Kỳ liên tục tăng trong những năm qua. Cụ thể là, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của ASEAN với Hoa Kỳ tăng 70% trong giai đoạn 2010-2020, trong khi tổng kim ngạch thương mại ASEAN - thế giới chỉ tăng 33%⁽⁵⁾.  Hợp tác giáo dục đào tạo, giao lưu văn hóa, hợp tác phát triển được chú trọng, duy trì, nhất là trong ứng phó đại dịch Covid-19, phục hồi sau đại dịch, phát triển bền vững.

Tuy nhiên, trong một số điểm chưa đồng thuận liên quan vấn đề khu vực, quốc tế, vẫn đòi hỏi ASEAN và Hoa Kỳ cần có sự tăng cường bổ sung về lòng tin chiến lược. Việc Hoa Kỳ vắng mặt trong các cơ chế đa phương quan trọng của khu vực như CPTPP, RCEP cũng là một rào cản để hai bên siết chặt hơn hợp tác về kinh tế, thương mại và xa hơn thế.Tiến sĩ Chheang Vanarith - Chủ tịch Viện Tầm nhìn châu Á - Campuchia cho rằng: "Đó là một thách thức nếu Hoa Kỳ không thể cải thiện quan hệ thương mại với Đông Nam Á, thì ảnh hưởng kinh tế và ảnh hưởng chính trị của Hoa Kỳ sẽ suy giảm tương đối so với Trung Quốc. Hoa Kỳ cần tìm ra cách họ có thể tham gia vào Đông Nam Á hiệu quả hơn thông qua tự do hóa và thuận lợi hóa thương mại"⁽⁶⁾.

Vì thế, những kết quả đạt được tại Hội nghị cấp cao đặc biệt ASEAN - Hoa Kỳ lần này được kỳ vọng sẽ tạo ra những xung lực quan trọng, giúp đẩy mạnh hợp tác ASEAN - Hoa Kỳ vì hòa bình, hợp tác, phát triển trong khu vực và trên thế giới.

Định hướng tăng cường quan hệ hợp tác giữa ASEAN và Hoa Kỳ

Kết quả quan trọng nhất của Hội nghị Cấp cao lần này là hai bên nhất trí thông qua Tuyên bố Tầm nhìn chung về quan hệ ASEAN - Hoa Kỳ trong thời gian tới. Tuyên bố đưa ra những định hướng rất quan trọng:

Thứ nhất, khẳng định hai bên đều rất coi trọng mối quan hệ này: ASEAN rất coi trọng vai trò đối tác của Hoa Kỳ, đồng thời Hoa Kỳ cũng rất coi trọng vai trò của ASEAN, đặc biệt là vai trò của ASEAN trong việc bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định, hợp tác phát triển trên hai trụ cột chính trị - an ninh và kinh tế để đưa khu vực phát triển thịnh vượng.

Thứ hai, hai bên rà soát lại một số lĩnh vực hợp tác và đều đưa ra những sáng kiến mới, từ kết nối kinh tế, phát triển hạ tầng, chống biến đổi khí hậu, an ninh hàng hải đến giao lưu nhân dân.

Thứ ba, hai bên quyết định sẽ tiến tới nâng tầm quan hệ đối tác Chiến lược hiện nay trở thành quan hệ đối tác Chiến lược Toàn diện, chính thức được thông qua và công bố tại Hội nghị Cấp cao ASEAN vào tháng 11-2022 tại Campuchia.

Đây là những vấn đề rất quan trọng, định hướng quan hệ ASEAN với Hoa Kỳ tiếp tục phát triển hơn nữa, hướng tới tầm cao mới. Trong Tầm nhìn đối ngoại của ASEAN cũng định hướng xây dựng quan hệ đối tác tốt với Hoa Kỳ, tranh thủ những thế mạnh của nước này trên cương vị là siêu cường toàn cầu, nhất là thúc đẩy tiềm năng hợp tác kinh tế của Hoa Kỳ. Trong Tuyên bố Tầm nhìn chung có rất nhiều cam kết liên quan đến hợp tác kinh tế, bao gồm những lĩnh vực kinh tế mới như chuyển đổi số, chuyển đổi xanh. Những cam kết này đòi hỏi phải được triển khai trên thực tế bằng những dự án cụ thể. Đây chính là điều mà các nhà lãnh đạo ASEAN muốn trao đổi với Hoa Kỳ và đi vào thực chất.

Quan hệ ASEAN và Hoa Kỳ đã trải qua 45 năm, nhưng biến đổi của tình hình thế giới, khu vực hiện nay khác trước rất nhiều. Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống Joe Biden rất coi trọng khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, coi trọng ASEAN, hợp tác với ASEAN trên cơ sở lợi ích của Hoa Kỳ. Vì vậy, ASEAN coi trọng và đẩy mạnh hơn quan hệ với đối tác Hoa Kỳ, nhưng với phương cách ngoại giao của mình, ASEAN cũng sẽ đẩy mạnh quan hệ với các đối tác khác vì lợi ích của ASEAN và cũng vì lợi ích chung của khu vực.

3. Vai trò, vị thế của Việt Nam trong hợp tác đa phương nổi bật này

Thời gian qua, Việt Nam được bạn bè đánh giá là có vai trò và vị trí quan trọng trong khu vực và trong ASEAN. Đại hội XIII của Đảng đã đưa ra chủ trương về định hướng phát triển của Việt Nam, đặc biệt là khát vọng phát triển hướng tới năm 2030 và năm 2045. Chủ trương đối ngoại của Việt Nam nhất quán, đó là: độc lập tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa, đồng thời là đối tác tin cậy, thành viên có trách nhiệm khi tham gia các hoạt động đa phương quốc tế.

Tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN - Hoa Kỳ, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã thể hiện được chính sách đối ngoại đó. Việt Nam muốn đóng góp cho quan hệ ASEAN - Hoa Kỳ tốt đẹp hơn, mà thực chất là đóng góp vào vai trò của ASEAN trong việc tạo dựng hòa bình, ổn định, hợp tác, phát triển ở châu Á - Thái Bình Dương. Đây là mục tiêu và cũng là lợi ích chung của các bên.

Mặc dù Campuchia giữ vai trò Chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2022, nhưng tại Hội nghị Hoa Kỳ - ASEAN, Việt Nam vẫn đóng vai trò dẫn dắt quan trọng mà không làm mất đi vai trò của Chủ tịch Hunsen. Minh chứng cho điều này là ngay trong phiên làm việc đầu tiên của Hội nghị Cấp cao đặc biệt Hoa Kỳ - ASEAN, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã bày tỏ mong muốn các nước lớn, các đối tác của ASEAN cần đưa quan hệ với ASEAN đi vào ổn định, cạnh tranh lành mạnh và có trách nhiệm; đồng thời tham gia đóng góp cho khu vực trên tinh thần minh bạch, xây dựng và tôn trọng vai trò trung tâm của ASEAN; tham vấn đầy đủ với ASEAN các vấn đề có liên quan; tôn trọng luật pháp quốc tế, đóng góp cho hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực và trên thế giới.

Việt Nam đã tham gia vào các vấn đề quan trọng nào trong chương trình nghị sự của Hội nghị Cấp cao đặc biệt Hoa Kỳ - ASEAN. Ông Daniel J. Kritenbrink, Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ phụ trách Đông Á và Thái Bình Dương, nguyên Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam, xác nhận: “Trong khuôn khổ hội nghị, chúng tôi rất trân trọng việc Thủ tướng Phạm Minh Chính tham gia phát biểu ở gần như mọi phiên họp trên nhiều vấn đề, trong đó có mong muốn chống biến đổi khí hậu, chống Covid-19, những nguyên tắc các bên cùng chia sẻ về hàng hải và những vấn đề mà hai nước cùng quan tâm”⁽⁷⁾.  

Trong Tuyên bố Tầm nhìn chung phản ánh những kết quả đạt được trong 45 năm qua và nhất trí đưa quan hệ  ASEAN - Hoa Kỳ lên mức Đối tác chiến lược toàn diện vào tháng 11-2022, cũng có sự đóng góp rất lớn của Việt Nam khi đã cùng với các chuyên gia các nước ASEAN và Hoa Kỳ cân nhắc từng câu, từng chữ trên văn bản bằng tiếng Anh và ngôn ngữ chính thức của 10 quốc gia ASEAN. Sau khi Hội nghị cấp cao đặc biệt ASEAN - Hoa Kỳ kết thúc, không chỉ các cơ quan truyền thông mà các chính khách Hoa Kỳ cũng như các nhà nghiên cứu chính trị, kinh tế, xã hội, khoa học ở Hoa Kỳ đều cho rằng Việt Nam là quốc gia quan trọng bậc nhất đối với Hoa Kỳ ở khu vực Đông Nam Á cũng như đối với Chiến lược liên vùng Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Hoa Kỳ.

Việt Nam ý thức rất rõ rằng, các thách thức toàn cầu đang đặt ra hiện nay đòi hỏi phải hợp tác quốc tế, toàn cầu chứ không một quốc gia nào có thể đơn phương giải quyết. Do đó phải thúc đẩy hơn nữa hợp tác quốc tế, đặc biệt là thúc đẩy chủ nghĩa đa phương. Muốn thúc đẩy hợp tác đa phương thì phải xây dựng lòng tin và dựa trên luật pháp quốc tế. Việt Nam thể hiện mạnh mẽ là sẽ đóng góp tích cực và có trách nhiệm vào mối quan hệ ASEAN - Hoa Kỳ.

Trên thực tế, trong quan hệ với Hoa Kỳ cũng như với các đối tác khác của ASEAN, Việt Nam luôn thúc đẩy sự đoàn kết, phát huy vai trò trung tâm của ASEAN trong hợp tác với các nước và trong ứng xử với các thách thức khu vực. Với đà quan hệ ASEAN - Hoa Kỳ hiện nay càng chứng tỏ vai trò của ASEAN lớn hơn và chắc chắn Việt Nam sẽ tiếp tục đóng góp một cách có trách nhiệm vào những nỗ lực chung của ASEAN. Điều này sẽ là nhân tố rất quan trọng góp phần đưa những khuôn khổ, những thể chế đa phương đang triển khai ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương hay rộng hơn là Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tiến tới thực chất, hiệu quả.

Trước tình hình thế giới nhiều biến động, yêu cầu về hòa bình, hợp tác, phát triển, đề cao chủ nghĩa đa phương và hợp tác quốc tế càng cấp thiết. Khu vực và thế giới nhiều biến động, càng đòi hỏi ASEAN, mà Việt Nam là một thành viên, phải phát huy hơn nữa vai trò trung tâm. Tầm nhìn dài hạn cho mối quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa ASEAN - Hoa Kỳ mà các bên cam kết thiết lập cũng sẽ không nằm ngoài yêu cầu này. Việc Hoa Kỳ ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN một cách mạnh mẽ hơn, hỗ trợ ASEAN xây dựng cộng đồng mạnh hơn, cũng là một nội dung quan trọng để sự hợp tác, phối hợp thêm hiệu quả.

_________________

Ngày nhận bài: 10-11-2022; Ngày bình duyệt: 22-11-2022; Ngày duyệt đăng: 7-12-2022.

(1) https://tuoitre.vn/tong-thong-biden-quan-he-my-asean-buoc-sang-ky-nguyen-moi-20220514060802302.htm.

(2) https://nld.com.vn/chinh-tri/my-cong-bo-nhieu-sang-kien-hop-tac-voi-asean-tri-gia-hang-tram-trieu-usd-20220514124723455.htm.

(3), (4), (6) “Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN- Hoa Kỳ: Những định hướng mới về hợp tác dài hạn”, vtv.vn, ngày 15-05-2022.

(5) https://www.vietnamplus.vn/viet-nam-dong-gop-lon-trong-quan-he-thuong-mai-aseanhoa-ky/789457.amp.

(7) TTXVN (Sputnik): “Việt Nam đề cao chủ nghĩa đa phương”.

                                                                                              TRẦN THỊ XUÂN

                                                                                     Viện Quan hệ quốc tế,

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh