Trong hoạch định chủ trương, đường lối của Đảng, chế độ chính sách, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia và các địa phương đều cần có sự tham mưu của các chuyên gia trên các lĩnh vực công tác của các cơ quan nghiên cứu của Đảng, Nhà nước.

Để đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao, mang tính hiệu quả, thiết thực, công tác tham mưu phải bảo đảm các yêu cầu sau:

Một là, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ lãnh đạo, chỉ đạo và điều hành công việc của cơ quan, đơn vị. Yêu cầu, nhiệm vụ lãnh đạo, chỉ đạo các lĩnh vực công tác của cơ quan đảng đặt ra đến đâu, công tác tham mưu phải đưa ra được các kiến nghị, đề xuất các giải pháp thực hiện đến đó. Phải đưa ra được các giải pháp hữu hiệu, đủ mạnh và khả thi để giải quyết thành công các yêu cầu và nhiệm vụ lãnh đạo, chỉ đạo.

Hai là, phải bảo đảm chất lượng tham mưu, đề xuất, nghĩa là phải chính xác, khoa học. Muốn vậy, người tham mưu phải có đủ trình độ, năng lực về chuyên môn, nghiệp vụ, tri thức về các lĩnh vực liên quan; có đầy đủ thông tin, kể cả thông tin quá khứ, hiện tại, dự báo; phải nắm vững các chủ trương, đường lối của Đảng, quy định pháp luật và các chế độ, chính sách hiện hành của Nhà nước; phải trung thực, khách quan, sát thực và đề cao trách nhiệm cá nhân về các vấn đề tham mưu, đề xuất và phải có tầm nhìn chiến lược, tầm nhìn xa và sâu; không được chủ quan duy ý chí. Ngoài ra, phải tính toán và lường trước được những thuận lợi, khó khăn, rủi ro, kể cả khách quan và chủ quan có thể xảy ra để chủ động đề xuất các giải pháp ngăn chặn và khắc phục.

Ba là, bảođảm tính khả thi và hiện thực trong công tác tham mưu. Trong thực tế, đôi khi công tác tham mưu chưa mang tính hiện thực và tính khả thi, một số chủ trương, chính sách của Đảng sau khi ban hành khó đi vào cuộc sống. Do đó, việc tham mưu phải bám sát thực tế, phân tích thực trạng các hoạt động để triển khai thực hiện các chức năng, nhiệm vụ đó, thực trạng các quy định pháp lý, thực trạng đội ngũ, tổ chức và hoạt động của bộ máy; chỉ ra được các ưu, khuyết điểm và nguyên nhân, giải pháp khắc phục. Đồng thời, phải phân tích kỹ khả năng và điều kiện hiện thực để thực hiện các ý tưởng đã tham mưu, đề xuất.

Công tác tham mưu xây dựng chủ trương, chính sách ở các cơ quan đảng hiện nay không tránh khỏi những tác động, ảnh hưởng của tình hình thế giới và trong nước, của các lĩnh vực đời sống xã hội.

Thứ nhất, về tổ chức bộ máy

Thực hiện Nghị quyết Đại hội VIII và sau đó là Nghị quyết Trung ương 7 khóa VIII và Nghị quyết Trung ương 4 khóa X, bộ máy các cơ quan của Đảng đã được tổ chức tinh gọn hơn. Ở cấp Trung ương, từ 24 đầu mối (16 ban, văn phòng và 8 đơn vị sự nghiệp) tổ chức lại thành 8 ban  và 4 đơn vị sự nghiệp⁽¹⁾. Ở cấp tỉnh từ 12 - 15 đầu mối tổ chức lại thành 7 đầu mối (5 ban và 2 đơn vị sự nghiệp). Ở cấp huyện còn 5 - 6 đầu mối (5 ban và trung tâm bồi dưỡng chính trị).

Bộ máy tổ chức được sắp xếp lại đã tác động tích cực tới hoạt động tham mưu. Chất lượng tham mưu ngày càng hiệu quả, giải quyết được những vấn đề của cuộc sống.

Tuy nhiên, tổ chức bộ máy các cơ quan đảng cần tiếp tục hoàn thiện để đáp ứng được yêu cầu tình hình mới. Tổ chức của một số cơ quan đảng chưa thực sự tinh gọn, hiệu quả. Các phòng, ban, đơn vị trực thuộc các cơ quan đảng được thiết lập nhằm đáp ứng yêu cầu lãnh đạo, chỉ đạo, chuyên sâu, nhưng chức năng, nhiệm vụ, cơ chế phối hợp, quy chế làm việc chưa đủ, có chỗ trống vắng, ngược lại có chỗ còn trùng lắp, nên ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động.

Thứ hai, về đội ngũ cán bộ làm công tác tham mưu

Nhìn chung, đội ngũ cán bộ của các cơ quan đảng đã có nhiều nỗ lực trong học tập, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; thích ứng nhanh với thực tế, có những đóng góp quan trọng, từng bước đưa kinh tế - xã hội phát triển. Tuy nhiên, chất lượng đội ngũ cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của thời kỳ mới, cả trong lĩnh vực xây dựng đảng, quản lý nhà nước và hội nhập quốc tế. Từ nhận thức đến lãnh đạo, tổ chức thực hiện mô hình phát triển cũng như bản lĩnh hội nhập và xử lý những tình huống phát sinh còn nhiều lúng túng. 

Cơ cấu đội ngũ cán bộ còn thiếu cân đối, thiếu đồng bộ và chưa hợp lý. Sự chuyển tiếp giữa các thế hệ cán bộ đầu ngành, cán bộ có trình độ cao, có khả năng dự báo, xử lý tốt những vấn đề phức tạp, nhất là ở lĩnh vực đầu tư công, quản lý tài chính - tiền tệ, văn hóa - tư tưởng, tôn giáo... còn hạn chế. 

Những hạn chế, bất cập của đội ngũ cán bộ các cơ quan đảng tác động rất lớn tới chất lượng, hiệu quả công tác tham mưu. Sự tham mưu của các cơ quan đảng còn hạn chế, chưa lường hết được các tình huống có thể xảy ra. Do đó, có nhiều chủ trương, chính sách sau khi ban hành chưa đi vào cuộc sống, không được quần chúng nhân dân ủng hộ hoặc tính khả thi, hiệu quả không cao.

Thứ ba, các điều kiện bảo đảm công tác của đội ngũ cán bộ tham mưu

Đa số các cơ quan đảng có cơ sở vật chất khang trang, được trang bị các điều kiện thiết yếu. Chế độ, chính sách đãi ngộ đối với cán bộ Đảng được quan tâm, điều này đã tạo điều kiện cho cán bộ các cơ quan đảng yên tâm công tác. Tuy nhiên, việc thu hút những cán bộ thực sự giỏi về công tác tại các cơ quan đảng còn khó khăn bởi cơ chế, chính sách đãi ngộ còn nhiều bất cập.

  Thứ tư,về sự đặt hàng của cấp ủy

Việc “đặt hàng” của cấp ủy vừa là sự giao việc của cấp trên, vừa là tạo điều kiện cho cấp dưới vì gắn liền với sự đặt hàng luôn có các điều kiện (vật chất, kinh phí, cơ chế...) kèm theo; vừa thể hiện sự tin tưởng cấp dưới đồng thời là sự động viên, khích lệ để cơ quan và các cán bộ tham mưu thể hiện vai trò trách nhiệm.

 Thực tế cho thấy, ở đâu cấp ủy quan tâm, “đặt hàng” cho cho cơ quan tham mưu thì ở đó công tác tham mưu được đẩy mạnh, thể hiện rõ vị trí, vai trò của mình, và đội ngũ cán bộ tham mưu được phát huy. Ngược lại, ở đâu cấp ủy không quan tâm, không “đặt hàng” thì cơ quan tham mưu và đội ngũ cán bộ tham mưu không phát huy hết vai trò và năng lực.

Thứ năm, về tính tích cực của chủ thể tham mưu

Chủ thể tham mưu vừa có những điểm chung của cán bộ công chức vừa có những nhu cầu, khả năng đặc thù của cá nhân, nghề nghiệp. Vì vậy, cần xuất phát từ nhu cầu cá nhân, nghề nghiệp để tạo động cơ cho tính tích cực hoạt động của chủ thể nghiên cứu, tham mưu trong cơ quan, đơn vị, biến sức mạnh (thể lực, tâm lực và trí lực) của các chủ thể nghiên cứu thành hợp lực của các cơ quan đảng và qua đó tạo nội lực mới cho công tác nghiên cứu, tham mưu^([1]2).

Mặc dù tính tích cực trong hoạt động tham mưu có liên quan trực tiếp với nhu cầu tồn tại và phát triển của họ nhưng không phải bao giờ tính tích cực ấy cũng dẫn đến các giá trị, thành hợp lực trong công tác tham mưu. Do vậy, các cấp ủy đảng phải có trách nhiệm và tạo môi trường hoạt động, trong đó thực thi các cơ chế mang tính khoa học, thực tiễn, nhân văn, có khả năng tập hợp và phát huy tốt nhất sức mạnh của chủ thể nghiên cứu, tham mưu để họ có cơ hội được thể hiện và đóng góp, cống hiến.

Thứ sáu, các nhân tố của môi trường xã hội

Các yếu tố kinh tế thị trường, truyền thống, tư tưởng Nho giáo, tính cục bộ địa phương... cũng tác động lớn tới công tác tham mưu xây dựng chính sách, chủ trương của các cơ quan đảng. Tư tưởng phong kiến còn ảnh hưởng rất sâu đậm trong xã hội cũng như nhận thức. Điều này ảnh hưởng lớn tới công tác nghiên cứu, tham mưu xây dựng chính sách của các cơ quan đảng. Ngoài ra, cơ chế thị trường, đề cao giá trị vật chất cũng tác động đến các lĩnh vực văn hóa, giáo dục, đạo đức xã hội. Việc tham mưu xây dựng chính sách, chủ trương, đường lối có thể chịu sự chi phối bởi tâm lý, lợi ích cá nhân hay lợi ích nhóm. Do đó, có những chính sách sau khi được ban hành gây bất bình trong nhân dân, làm giảm niềm tin của nhân dân vào Đảng, vào bản chất tốt đẹp của chế độ.

Thứ bảy, môi trường văn hóa

Trong bối cảnh hội nhập bùng nổ thông tin, sự giao thoa ngày càng sâu rộng, mạnh mẽ của các trào lưu văn hóa ảnh hưởng lớn đến hoạt động của đội ngũ làm công tác tham mưu. Trong quá trình hội nhập, hợp tác và giao lưu văn hóa quốc tế, chúng ta tiếp thu được nhiều thành tựu văn minh nhân loại, làm phong phú nền văn hóa dân tộc; song cũng chịu ảnh hưởng của các luồng văn hoá ngoại lai không lành mạnh.

Trách nhiệm của các cấp ủy Đảng là phải tổ chức và quản lý hoạt động văn hoá, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh. Trên cơ sở đó, công tác tham mưu của các cơ quan ngày càng có chất lượng.

Để nâng cao chất lượng công tác tham mưu của các cơ quan đảng trong tiến trình CNH, HĐH đất nước, phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế, cần quán triệt một số nhiệm vụ và giải pháp sau:

Một là, các cấp ủy đảng phải nhận thức rõ vai trò trọng yếu của công tác tham mưu, xem đó là điều kiện tiên quyết và trong hoạt động của mình, từ đó đưa ra những giải pháp cụ thể, thiết thực để tạo điều kiện, cơ chế, chính sách, nhằm hạn chế tiêu cực và phát huy những yếu tố tích cực, qua đó nâng cao chất lượng công tác tham mưu xây dựng chính sách, đường lối hiện nay.

Hai là, cần nghiên cứu xây dựng và hoàn thiện hệ thống vị trí việc làm, chức trách, nhiệm vụ của từng vị trí, chức danh trong bộ máy các cơ quan đảng, xác định rõ tiêu chuẩn, yêu cầu về trình độ, ngành nghề đào tạo (như trình độ chuyên môn, lý luận chính trị, tin học, ngoại ngữ...), kỹ năng nghề nghiệp, phẩm chất đạo đức, độ tuổi... phù hợp với tình hình, đặc điểm của từng ngành, từng lĩnh vực, đơn vị làm căn cứ để tuyển chọn, bố trí,...cán bộ, công chức một cách khoa học, hợp lý.

Ba là, đổi mới công tác quy hoạch, bố trí, đề bạt, bổ nhiệm cán bộ, công chức. Quy hoạch phải căn cứ vào trình độ đào tạo, năng lực thực hiện công việc và tiềm năng phát triển của cán bộ, công chức; định kỳ rà soát, đánh giá, điều chỉnh bổ sung kịp thời, bảo đảm tính khả thi của các phương án, khi cần có thể bổ nhiệm được ngay, tránh hụt hẫng, bị động. Trong bố trí, sử dụng phải phát huy tốt năng lực, sở trường, trình độ đào tạo của cán bộ, công chức. Đề bạt, bổ nhiệm phải căn cứ, thành tích công tác và năng lực thực hiện công việc của cán bộ, công chức gắn với yêu cầu nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị.

Bốn là, công tác tuyển dụng cán bộ, công chức cần đổi mới theo hướng công khai, minh bạch, bảo đảm tuyển chọn được người giỏi vào làm việc trong các cơ quan đảng. Thực hiện tốt chính sách thu hút và ưu tiên trong tuyển dụng đối với nguồn nhân lực chất lượng cao.

Năm là, tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức một cách toàn diện, đặc biệt chú trọng các mặt còn yếu như tin học, ngoại ngữ. Đổi mới chương trình, nội dung đào tạo, bồi dưỡng; giảm thời lượng học lý thuyết, tăng thời lượng đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng thực hành.

Sáu là, đổi mới nội dung, phương pháp và quy trình đánh giá cán bộ, công chức, nhằm bảo đảm tính công bằng, khách quan. Nội dung đánh giá cần chú trọng ba vấn đề cơ bản đó là: mức độ hoàn thành chức trách, nhiệm vụ; phẩm chất chính trị, đạo đức; tiềm năng phát triển của cán bộ, công chức.

________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 3-2015

(1) Ban Tổ chức Trung ương, Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban Dân vận Trung ương, Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Ban Đối ngoại Trung ương, Văn phòng Trung ương, Ban Nội chính Trung ương, Ban Kinh tế Trung ương.

4 đơn vị sự nghiệp: Báo Nhân dân, Tạp chí Cộng sản, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật

(2) Xem thêm: Nguyễn Thành Nhân: Tính tích cực học tập của sinh viên từ góc nhìn quản lý. (Nguồn: http://vef.vn/2010-12-17,Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học quốc gia Hồ Chí Minh).

TS Ngô Đình Xây

ThS Đinh Văn Bắc

Ban Tuyên giáo Trung ương