Đối với các xã, phường, thị trấn, đã ban hành và công khai rộng rãi các nội dung để dân biết, dân bàn và quyết định trực tiếp; các nội dung dân bàn, dân biểu quyết để cấp có thẩm quyền quyết định;các nội dung dân tham gia ý kiến trước khi cơ quan có thẩm quyền quyết định. Đồng thời chú trọng tổ chức chonhân dân tham gia giám sát việc thực hiện các nội dung đó.

Đối với các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp, lực lượng vũ trang, các quy chế, quy định, thực hiện công khai dân chủ trong nội bộ cơ quan, đơn vị và xây dựngmối quan hệ với nhân dân luôn được quan tâm; các cơ quan, đơn vị đã thực hiện tốt việc rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy chế, quy định và thực hiện công tác cải cách hành chính, phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Chủ trương tổ chức lấy ý kiến nhân dân tham gia xây dựng cơ chế, chính sách, duy trì cơ chế đối thoại, giải quyết đơn thư, khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân... được thực hiện nghiêm túc.

Dân chủ trong các doanh nghiệp được thể hiện qua việc người sử dụng lao động công khai, minh bạch các chế độ, chính sách, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, góp phần xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa, ổn định, tiến bộ trong doanh nghiệp.

Việc thực hiện tốt dân chủ ở cơ sở đã tạo sức mạnh tổng hợp của toàn dân và hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở trong thực hiện nhiệm vụ chính trị. Phát huy tốt dân chủ đã thực sự tạo điều kiện để nâng cao vai trò, năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức đảng và nêu cao tính tiền phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu. Quyền làm chủ của nhân dân được phát huy, tạo bầu không khí dân chủ, cởi mở hơn trong cộng đồng.

Nhờ phát huy tốt dân chủ ở cơ sở, trong những năm qua, tỉnh Hà Tĩnh đã khơi dậy được sức mạnh tổng hợp từ nhân dân. Giai đoạn 2010-2015, tổng vốn đầu tư toàn xã hội đạt gấp hơn 10 lần giai đoạn 2005-2010, chủ yếu huy động nội lực trong nhân dân và trong các thành phần kinh tế. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2010-2015 đạt trên 18%. Thu ngân sách trên địa bàn tăng nhanh, năm 2015 đạt trên 12 nghìn tỷ đồng, gấp 6,3 lần so với năm 2010. Đến nay toàn tỉnh có trên 5.300 doanh nghiệp, 1.300 hợp tác xã, 3 nghìn tổ hợp tác; có 687 dự án đầu tư, trong đó có 621 dự án đầu tư trong nước với tổng vốn đầu tư đăng ký trên 96 nghìn tỷ đồng, 66 dự án có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài với tổng vốn đăng ký đầu tư trên 11,6 tỷ USD, đứng thứ 8 cả nước về thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài⁽¹⁾.

Hiệu quả rõ nét nhất của phát huy dân chủ cơ sở được thể hiện rõ trong xây dựng nông thôn mới. Giai đoạn 2010-2015, tỉnh Hà Tĩnh đã huy động nguồn lực toàn dân xây dựng mới trên 4.500 km đường bê tôngvà đường nhựa, kiên cố hóa gần 1 nghìn km kênh mương nội đồng;đưa tỷ lệ hộ nghèo (theo chuẩn đa chiều) giảm còn 10,37% vào cuối năm 2015; xây dựng mới, cải tạo trên 51 nghìn nhà ở kiên cố⁽²⁾. Đến cuối năm 2016, toàn tỉnh có 82 xã đạt chuẩn nông thôn mới, chiếm 35,6% số xã và không còn xã dưới 9 tiêu chí, có trên 13 nghìn mô hình sản xuất hiệu quả. Hà Tĩnh là một trong 13 tỉnh được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất trong phong trào xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2015⁽³⁾.

Tuy vậy, trong quá trình thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, tỉnh Hà Tĩnh còn gặp những khó khăn. Một trong những nguyên nhân chủ quan do một số cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn vị có lúc, có việc chưa thực hiện đầy đủ các quy định của Đảng, Nhà nước về dân chủ ở cơ sở; dân chủ còn hình thức; tình trạng vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng còn xảy ra; nhiều nơi người đứng đầu chưa quan tâm đúng mức, thậm chí có biểu hiện độc đoán, gia trưởng, chuyên quyền, chi phối sức mạnh tập thể, triệt tiêu động lực dân chủ. Công tác cán bộ ở một số địa phương còn “khép kín”. Một số địa phương, đơn vị chưa quan tâm gắn chặt nhiệm vụ phát triển kinh tế, nâng cao trình độ dân trí với mở rộng và phát huy dân chủ. Có nơi thiếu công khai, minh bạch với nhân dân, nhất là trong huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới, xây dựng kết cấu hạ tầng. Một số cán bộ, đảng viên, có cả cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp chưa thực sự là tấm gương về phát huy dân chủ trong các địa phương, đơn vị.

Thời gian gần đây, trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh xảy ra một số vụ việc khiếu kiện tập trung đông người, gây rối trật tự công cộng, nhất là tại huyện Lộc Hà và thị xã Kỳ Anh. Nguyên nhân trực tiếp là do các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị trong và ngoài nước lợi dụng sự cố môi trường biển để kích động, xúi giục nhân dân tụ tập đông người, khiếu kiện. Trong khi đó, một số nơi cấp ủy, chính quyền ở cơ sở còn chủ quan, không sâu sát nhân dân, để các phần tử xấu gây chia rẽ đoàn kết trong nội bộ nhân dân, chống phá Đảng, Nhà nước, chính quyền. Mặt khác, nguyên nhân sâu xa do một số vấn đề liên quan đến lợi ích thiết thực, chính đáng, hợp pháp của người dân chưa được quan tâm giải quyết dứt điểm. Một số việc tồn đọng kéo dài, gây dồn nén trong nhân dân đã tạo thêm cơ hội cho các phần tử xấu lợi dụng kích động, xúi giục một bộ phận nhân dân có những hành vi vi phạm pháp luật.

Với những kết quả đạt được và những hạn chế, khiếm khuyết trong quá trình tổ chức, thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở tại Hà Tĩnh trong thời gian qua, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm:

Trước hết, thực hiện quy chế dân chủ trong các loại hình cơ sở, phát huy quyền làm chủ của nhân dân cóvai trò, vị trí đặc biệtquan trọng; tuy vậy dân chủ phải bảo đảm nguyên tắc lãnh đạo của Đảng và gắn liền với giữ nghiêm kỷ luật, kỷ cương phép nước.

Hai là, dân chủ phải được thực hiện đồng bộ từ trên xuống dưới, từng cấp ủy, tổ chức đảng, các loại hình cơ sở, trong đó cần đề cao trách nhiệm người đứng đầu. Dân chủ phải được thể hiện toàn diện, đầy đủ trên các lĩnh vực: kinh tế, chính trị, văn hóa, tư tưởng..., trong đó phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, trình độ dân trí cho nhân dân đóng vai trò quan trọng.

Ba là, tiếp tục quán triệt, cụ thể hóa nội dung quy chế dân chủ cơ sở trong xây dựng nông thôn mới. Yếu tố quyết định là phải dựa vào dân, khơi dậy và phát huy sức mạnh của toàn dân; phải làm cho nhân dân tự giác thấy được vai trò chủ thể của mình trong xây dựng nông thôn mới và chính họ là người thụ hưởng những thành quả đó.

Bốn là, phải thường xuyên làm tốt công tác kiểm tra, giám sát của cấp ủy các cấp trong việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở. Phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội, tham vấn ý kiến của cộng đồng, nhất là giám sát, phản biện việc ban hành, tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách, các quyết định của các cấp chính quyền liên quan đến lợi ích của người dân.

Nghị quyết Đại hội XII của Đảng nêu rõ: “Tiếp tục phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Dân chủ phải được thực hiện đầy đủ, nghiêm túc trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội”⁽⁴⁾. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, trong thời gian tới, Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh xác định sẽ tập trung thực hiện tốt một số giải pháp chủ yếu sau:

Thứ nhất, “phải bảo đảm phát huy dân chủ trong Đảng là hạt nhân để phát huy đầy đủ dân chủ trong xã hội”⁽⁵⁾. Để đạt được điều đó, các cấp bộ Đảng sẽ: (i) Thực hiện nghiêm túc nguyên tắc tổ chức, kỷ luật của Đảng, trước hết là nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình; (ii) Xây dựng, ban hành đồng bộ và thực hiện đúng các quy chế làm việc của cấp ủy các cấp; (iii) Phát huy trách nhiệm của người đứng đầu, trước hết là bí thư cấp ủy, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị, địa phương trong việc thực hiện và nêu gương về phát huy dân chủ; (iv) Nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, bản lĩnh chính trị của các tổ chức đảng, trước hết là chi bộ đảng và chất lượng đội ngũ đảng viên; (v) Chú trọng công tác kiểm tra, giám sát tổ chức đảng, đảng viên, nhất là giám sát người đứng đầu. Phát huy rõ hơn vai trò giám sát phản biện của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội.

Thứ hai, tập trung tổ chức thực hiện tốt Nghị quyết 02-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh nhiệm kỳ 2015-2020 về “Tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả việc xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ cơ sở trong thời gian tới”. Đồng thời, thường xuyên tuyên truyền, phổ biến sâu rộngcác chủ trương của Trung ươngvề xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ cơ sở, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp uỷ đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội, đội ngũ cán bộ công chức, viên chức, người lao động và các tầng lớp nhân dân.

Thứ ba, tiếp tục rà soát, nâng cao chất lượng, hiệu quả việc xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ trong các loại hình cơ sở. Kết hợp chặt chẽ xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở xã, phường, thị trấn gắn với xây dựng và thực hiện các quy ước, hương ước thôn xóm, làng xã nhằm giữ gìn, phát huy giá trị bản sắc văn hóa địa phương. Quan tâm xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ trong doanh nghiệpgắn với xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa, ổn định, tiến bộ trong doanh nghiệp. Đề cao và phát huy trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp trong thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở. Gắn thực hiện dân chủ ở cơ sở với việc thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.

Thứ tư, tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, tạo môi trường đầu tư thuận lợi; thực hiện công khai, minh bạch các thủ tục hành chính, nhất là những vấn đề liên quan đến thu hút đầu tư, bồi thường, giải phóng mặt bằng, việc thực hiện các chế độ, chính sách của Nhà nước; thực hiện dân chủ trong huy động các nguồn lực xây dựng nông thôn mới và thực hiện các chương trình, đề án, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội; tạo không khí dân chủ, đoàn kết, đồng thuận và nâng cao niềm tin của nhân dân ở từng địa phương, cơ sở, cộng đồng dân cư.

Thứ năm, bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch trong công tác cán bộ. Cùng với việc tiếp tục thực hiện các quy định hiện hành về công tác cán bộ, cần sớm xây dựng bộ tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ, lãnh đạo quản lý các cấp từ tỉnh đến cơ sở để có cơ sở khách quan trong việc thực hiện quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, điều động, luân chuyển, bố trí, sắp xếp cán bộ.

Thứ sáu, mở rộng, phát huy dân chủ đi đôi với tăng cường kỷ cương phép nước. Xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở, nhất là các tổ chức đoàn thể - chính trị thực sự vững mạnh.Duy trì nền nếp và nâng cao chất lượng sinh hoạt thôn xóm, tổ dân phố; phát huy vai trò của các tổ hòa giải, ban thanh tra nhân dân, ban giám sát cộng đồng trong giải quyết những vấn đề phát sinh tại cơ sở.Kiên quyết xử lý nghiêm các phần tử phản động, cơ hội chính trị lợi dụng dân chủ để kích động, chống đối, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, gây mất ổn định chính trị, trật tự xã hội.

Thứ bảy, đẩy mạnh công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lấy lại niềm tin trong nhân dân.Tập trung thực hiện đồng bộ các giải pháp ổn định đời sống, phục hồi, phát triển sản xuất, khắc phục sự cố môi trường biển.

Để các giải pháp trên thực sự đi vào cuộc sống, các cấp, các ngành của tỉnh cần đổi mới và đa dạng hóa các phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục, phổ biến, tuyên truyền về dân chủ phù hợp với từng loại đối tượng, từng địa bàn cụ thể. Tiếp tục bổ sung cơ chế, chính sáchđể bảo đảm mọi quyết định của Đảng, Nhà nước đều xuất phát từ nguyện vọng, quyền và lợi ích cơ bản chính đáng của nhân dân; bảo đảm để nhân dân tham gia tất cả các khâu của quá trình đưa ra những quyết định liên quan đến đời sống của nhân dân, từ nêu sáng kiến, tham gia thảo luận, tranh luận, phản biện đến giám sát, kiểm tra quá trình thực hiện. Đồng thời, xây dựng các cơ chế, chính sáchtôn trọng, bảo vệ, bảo đảm thực hiện thực sự có hiệu quả các quyền công dân; tiếp tục thể chế hóa, cụ thể hóa phương châm:“dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”.

_____________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính tri số 8-2017

(1) Báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư Hà Tĩnh.

(2) Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2015-2020.

(3) Báo cáo kết quả lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị năm 2016;  mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp năm 2017 của Tỉnh ủy Hà Tĩnh, ngày 17 -1-2017.

(4), (5) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.38, 170.

Hoàng Trung Dũng

Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Hà Tĩnh