Cải cách thủ tục hành chính là một nhu cầu tất yếu khách quan của mọi quốc gia, trong đó có Việt Nam. Một trong những nội dung quan trọng của cải cách hành chính là cải cách thủ tục hành chính. Muốn cải cách hành chính thì thủ tục hành chính phải được đơn giản hóa một cách tối đa, tránh rườm rà. Để đáp ứng yêu cầu đó, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 09/2015/QĐ-TTg ngày 25-3-2015 về việc thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông tại cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương. Đây được coi như là một giải pháp mang tính đột phá trong việc cải cách thủ tục hành chính. Hiện nay, nhiều địa phương trong cả nước, trong đó có Hà Nội đã và đang thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông khá đồng bộ và hiệu quả.

Để cụ thể hóa các nội dung tại Quyết định số 09/2015/QĐ-TTg ngày 25-3-2015 của Thủ tướng Chính phủ, ngày 8-3-2017, UBND Thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 07/2016/QĐ-UBND Quy định thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết công việc của cá nhân, tổ chức tại các cơ quan hành chính nhà nước thuộc thành phố Hà Nội. Quyết định đã tạo chuyển biến mạnh về chất lượng, hiệu quả giải quyết thủ tục hành chính tại các đơn vị này và nhận được nhiều phản hồi tích cực của người dân.

 Hiện nay, cơ chế một cửa và một cửa liên thông đã được áp dụng tại tất cả các quận, huyện của thành phố và đã đạt được những kết quả tích cực:

Thứ nhất, các thủ tục hành chính dần được đơn giản hóa theo thẩm quyền, tạo thuận lợi cho cá nhân, tổ chức trong quá trình giao dịch. Nhiều thủ tục hành chính được các quận, huyện, thị xã của thành phố kịp thời rà soát để tổ chức tiếp nhận, giải quyết theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông, đồng thời thực hiện việc tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị của cá nhân, tổ chức về quy định, thủ tục hành chính. Một số đơn vị đã làm tốt, như: Ủy ban nhân dân quận Hai Bà Trưng, Ủy ban nhân dân quận Ba Đình, Ủy ban nhân dân huyện Ứng Hòa, Ủy ban nhân dân huyện Gia Lâm, Ủy ban nhân dân quận Nam Từ Liêm... Tính đến năm 2017, tổng số thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan, đơn vị thuộc thành phố là: 1.856 thủ tục hành chính, trong đó: sở, cơ quan tương đương sở là: 1.407 thủ tục, cấp huyện là: 300 thủ tục, cấp xã là: 149 thủ tục⁽¹⁾. Tỷ lệ thủ tục hành chính thực hiện theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông đạt 97,33%, trong đó: sở, cơ quan tương đương sở là 99,98%, Ủy ban nhân dân cấp huyện đạt 95%, Ủy ban nhân dân cấp xã đạt 97%⁽²⁾.

Thứ hai, việc tiếp nhận và trả kết quả được tổ chức thực hiện khoa học và hiệu quả. Tính đến hết năm 2017 có 22 sở, ngành và 30 quận, huyện, thị xã của thành phố đang triển khai Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả hiện đại⁽³⁾. Bộ phận này được bố trí độc lập, thiết kế hợp lý, trang bị cơ sở vật chất, thiết bị hiện đại, tạo sự thuận tiện cho cá nhân, tổ chức đến giao địch, đồng thời góp phần giảm đáng kể số lượng hồ sơ giải quyết quá hạn. Sau hơn 1 năm triển khai thực hiện Quyết định số 07-2016/QĐ-UBND, các cơ quan, đơn vị đã tiếp nhận hơn 8,5 triệu hồ sơ thủ tục hành chính, trong đó: sở, cơ quan tương đương sở: 0,7 triệu hồ sơ; Ủy ban nhân dân cấp huyện: 0,4 triệu hồ sơ; Ủy ban nhân dân cấp xã: 4,5 triệu hồ sơ, còn lại là các đơn vị hiệp quản. Tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn của toàn thành phố đạt 98,93%, trong đó: sở, cơ quan tương đương sở đạt tỷ lệ 98,39%, cấp huyện đạt 98,73%, cấp xã đạt 99,66%⁽⁴⁾. Bên cạnh đó, bộ phận tiếp nhận và trả kết quả của các quận, huyện cũng đã làm tốt chức năng theo dõi, đôn đốc quá trình giải quyết hồ sơ của các phòng, ban chuyên môn và phối hợp trong xử lý các hồ sơ liên thông. Việc tiếp nhận, chuyển hồ sơ, giải quyết hồ sơ và trả kết quả đều được cập nhật, công khai trên Phần mềm một cửa điện tử; cá nhân, tổ chức khi đến nộp hồ sơ đều được hướng dẫn, cấp mã tra cứu hồ sơ để theo dõi quá trình giải quyết hồ sơ. Đối với hồ sơ giải quyết trước hạn, các đơn vị đã chủ động thông báo để cá nhân, tổ chức biết. Việc thu phí, lệ phí được niêm yết công khai rõ ràng, đầy đủ và thực hiện theo đúng quy định. Cá nhân, tổ chức khi đến giao dịch tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả được đón tiếp và hướng dẫn chu đáo, lịch sự, môi trường làm việc thân thiện, chuyên nghiệp; mức độ hài lòng của cá nhân, tổ chức đối với sự phục vụ của cơ quan hành chính nhà nước thuộc Thành phố được nâng lên.

Thứ ba, đội ngũ cán bộ, công chức làm việc tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả là những người có kinh nghiệm, chuyên môn, nghiệp vụ vững vàng, đáp ứng yêu cầu công việc, được thường xuyên tập huấn các kỹ năng, nghiệp vụ cần thiết cho thực hiện nhiệm vụ tại bộ phận này.Qua thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông, ý thức trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức từng bước được nâng lên; thái độ phục vụ có nhiều chuyển biến tích cực. Đặc biệt, trong quá trình giải quyết thủ tục hành chính, đối với các hồ sơ quá hạn giải quyết hoặc theo quy định phải thực hiện xin lỗi do sơ suất trong quá trình tiếp nhận, thụ lý hồ sơ, các cơ quan đã triển khai việc xin lỗi người dân, doanh nghiệp. Có thể nói, việc xin lỗi đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong tư duy và nhận thức của đội ngũ cán bộ, công chức khi thực thi nhiệm vụ, tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính.

Thứ tư, các cơ quan đơn vị đã xây dựng và áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo Tiêu chuẩn quốc gia TCVN ISO 9001: 2008 đối với toàn bộ các hoạt động liên quan đến giải quyết thủ tục hành chính. Một số đơn vị làm tốt là Ủy ban nhân dân huyện Gia Lâm, Ủy ban nhân dân quận Ba Đình….Để tạo thuận lợi cho người dân trong quá trình giải quyết công việc, Thành phố đẩy mạnh cả về số lượng, chất lượng việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến trên Cổng giao tiếp điện tử Thành phố và cổng dịch vụ công trực tuyến, triển khai việc tiếp nhận hồ sơ, trả kết quả giải quyết qua dịch vụ bưu chính công ích.

Việc thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông tại các quận huyện thành phố Hà Nội đã góp phần làm thay đổi cơ bản mối quan hệ giữa chính quyền và người dân; xây dựng nền hành chính công khai, minh bạch, phục vụ, tạo thuận lợi cho cá nhân, tổ chức khi đến giao dịch với cơ quan hành chính nhà nước. Hồ sơ hành chính của cá nhân, tổ chức đã được các cơ quan, đơn vị tập trung thụ lý, giải quyết với số lượng nhiều hơn, thời gian giải quyết nhanh hơn, giảm bớt số lần đi lại của người dân, đối với dịch vụ công trực tuyến mức độ 4, người dân không phải đi lại lần nào từ nộp hồ sơ đến khi nhận kết quả; hạn chế được các tiêu cực, phiền hà cho người dân, tổ chức, doanh nghiệp từ đó tạo sự đồng tình, ủng hộ trong nhân dân. Những kết quả tích cực từ việc triển khai thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông, cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình giải quyết, tăng cường phối hợp trong giải quyết các thủ tục hành chính liên thông đã góp phần cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh của thành phố Hà Nội, mang lại niềm tin cho cộng đồng doanh nghiệp, bảo đảm cho sự phát triển kinh tế - xã hội.

Bên cạnh những kết quả đạt được thì việc thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông tại các quận huyện của thành phố vẫn còn một số hạn chế, như: Kết quả giải quyết một số hồ sơ hành chính còn chưa đáp ứng yêu cầu của cá nhân, tổ chức; một số hồ sơ giải quyết chưa đúng hạn, nhất là trên các lĩnh vực: lao động, thương binh, xã hội, đất đai... Ýthức trách nhiệm, thái độ của cán bộ, công chức trong quá trìnhthực hiện nhiệm vụ, công vụ ở một sốcơ quan, đơn vị tuy có chuyển biến nhưng còn chậm. Một bộ phận công chức tham gia vào quá trình giải quyết thủ tục hành chính còn thiếu trách nhiệm, chưa quan tâm đến thời hạn hẹn trả hồ sơ dẫn đến hồ sơ tồn đọng kéo dài; một số công chức hạn chếvề năng lựcchuyên môn, phẩm chấtđạo đức,kỹ năng có biểu hiện quan liêu trong xử lý công việc dẫn đến bức xúc cho người dân trong quá trình giao dịch tại cơ quan, đơn vị. Bên cạnh đó, việc triển khai cơ chế một cửacòn thiếu đồng bộ,thủ tục hành chính thiếu tính liên thông và phối hợp, việc giải quyết một số loại hồ sơ hành chính còn bị cắt khúc, chưa tạo thành quy trình thống nhất dẫn đến người dân, doanh nghiệp phải đi lại nhiều lần để giải quyết công việc. Công tác tuyên truyền về cơ chế một cửa, một cửa liên thông gắn với cải cách thủ tục hành chính chưa tạo ra những chuyển biến căn bản trong nhận thức về trách nhiệm thực thi công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, chưa huy động tốt sự tham gia giám sát của người dân vào việc thực hiện cơ chế này ở các cấp chính quyền...

Để khắc phục những hạn chế, bất cập nêu trên, cần tập trung thực hiện các giải pháp cơ bản sau:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, tập trung chỉ đạo quyết liệt và dành ưu tiên các nguồn lực cho việc  thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông; nâng cao trách nhiệm, vai trò của người đứng đầu cơ quan hành chính các cấp trong việc lựa chọn, bố trí cán bộ, công chức, kiểm tra chất lượng, hiệu quả cung cấp dịch vụ cho công dân, tổ chức và doanh nghiệp. Đẩy mạnh công tác phân cấp, phân quyền và trách nhiệm phối hợp trong quy trình xử lý thủ tục hành chính thông qua cơ chế một cửa, một cửa liên thông, giảm bớt tình trạng quá hạn khi giải quyết hồ sơ liên thông, không để người dân và doanh nghiệp phải đi lại nhiều lần để giải quyết công việc.

Hai là, tiếp tục thực hiện đơn giản hóa thủ tục hành chính theo thẩm quyền, tổ chức niêm yết công khai, đầy đủ các thủ tục hành chính tại trụ sở cơ quan, đơn vị trực tiếp giải quyết. Đồng thời, niêm yết công khaithời gian làm việc, họ tên, chức danh cán bộ, công chức tiếp nhận hồ sơ, đường dây nóng tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả, mở sổ góp ý, hòm thư góp ý,... giúp cá nhân, tổ chức dễ dàng tiếp cậnthủ tục hành chính, tăng cường cơ chế kiểm tra, giám sát của người dân. Đẩy mạnh công tác rà soát, sửa đổi, bổ sung, ban hành quy trình nội bộtrong giải quyết thủ tục hành chính, loại bỏ những khâu trung gian, chồng chéogây phiền hà cho cá nhân, tổ chức; cập nhật kịp thời các quy định về thủ tục hành chính đểtổ chức triển khai thực hiện.

Ba là, lựa chọn đối với đội ngũ cán bộ công chức làm việc tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả phải có phẩm chất đạo đức tốt, có kinh nghiệm và chuyên môn vững vàng, có trình độ ứng dụng công nghệ thông tin,tinh thần trách nhiệm và tính chuyên nghiệp cao trong thực thi nhiệm vụ; thường xuyên đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn về chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng giao tiếp, ứng xử, rèn luyện đạo đức công vụ, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức khi thực thi nhiệm vụ, hình thành sự chuyên nghiệp hóa trong các hoạt động công vụ.

Cần bố trí cố định công chức làm việc tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả, không kiêm nhiệm công tác khác. Cần quy định tách bạch giữa công chức tiếp nhận hồ sơ và công chức giải quyết hồ sơ nhằm hạn chế đến mức tối đa những tiêu cực trong quá trình giải quyết công việc của cán bộ, công chức. Việc bố trí, sắp xếp cán bộ, công chức phải chú ý đến việc bảo đảm giữa công tác và học tập nâng cao trình độ, đáp ứng được sự biến động về đội ngũ cán bộ khi có yêu cầu đào tạo, bồi dưỡng công chức tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả. Lấy tiêu chí sự hài lòng của nhân dân đối với thái độ, tinh thần, trách nhiệm của cán bộ, công chức để đánh giá cán bộ, công chức tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả.

Bốn là, thực hiện tốt công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến cho cán bộ, công chức, tổ chức và công dân về cơ chế một cửa, một cửa liên thông gắn với cải cách thủ tục hành chính thông qua nhiều hình thức khác nhau. Qua đó, nâng cao nhận thức và trình độ ứng dụng công nghệ thông tin của đội ngũ cán bộ, công chức và người dân, đáp ứng yêu cầu giao dịch qua mạng, đem lại hiệu quả trong việc cải cách thủ tục hành chính cũng như tạo thuận lợi tối đa cho công dân. Cần đẩy mạnh việc xây dựng và nhân rộng các mô hình tổ chức, gương điển hình tập thể hoặc cá nhân thực hiện tốt tổ chức cải cách hành chính nhà nước tạo được sự đồng thuận trong xã hội.

Năm là, tăng cường kiểm tra đôn đốc việc thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông của các cơ quan đơn vị, việc thực hiện nhiệm vụ của công chức tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả, tại các phòng ban liên quan tham gia vào quá trình giải quyết thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp, kịp thời phát hiện các thiếu sót, kiến nghị xử lý, chấn chỉnh những trường hợp vi phạm, đồng thời phát hiện những bất cập về quy định, thủ tục trong quá trình thực hiện để kiến nghị sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ theo thẩm quyền. Phát huy tốt hơn nữa vai trò của các cơ quan báo chí, người dân trong việc giám sát, tham gia phát hiện và góp ý, phê bình trước những hiện tượng sách nhiễu, tiêu cực trong giải quyết thủ tục hành chính. Thực hiện nghiêm việc quy trách nhiệm đối với người đứng đầu cơ quan, đơn vị để xảy ra việc cán bộ, công chức thuộc quyền quản lý trực tiếp có hành vi nhũng nhiễu, phiền hà trong tiếp nhận, giải quyết công việc của người dân, doanh nghiệp, đặc biệt ở các lĩnh vực đất đai, xây dựng, đăng ký kinh doanh, giấy phép đầu tư, tư pháp, hộ tịch, đồng thời khen thưởng kịp thời những điển hình tốt về tinh thần và thái độ phục vụ trong thi hành công vụ.

Sáu là, cần đầu tư hệ thống cơ sở vật chất đảm bảo đủ diện tích và các điều kiện khác theo quy định phục vụ cho việc thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông. Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả của các cơ quan, đơn vị phải được bố trí độc lập và đặt tại nơi trang trọng, thuận tiện cho cá nhân, tổ chức đến giao dịch.Chú ý đến việc đầu tư xây dựng nhà kho phục vụ cho công tác lưu trữ hồ sơ. Tăng cường sử dụng hiệu quả các phần mềm một cửa áp dụng chung cho các sở, ban, ngành, Ủy ban nhân dân các cấp và hoàn thiện hệ thống đường truyền đảm bảo quản lý thống nhất, đồng bộ, thông suốt phù hợp với thực tế triển khai, hỗ trợ hiệu quả cho cán bộ, công chức trong quá trình tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính

Như vậy, để thực hiện hiệu quả cơ chế một cửa, một cửa liên thông ở các quận, huyện, thị xã thành phố Hà Nội hiện nay, cùng với sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, cần triển khai đồng bộ các giải pháp về phối hợp, điều hành,  giám sát, nguồn nhân lực, tuyên truyền, ứng dụng công nghệ thông tin nhằm xây dựng nền hành chính nhà nước dân chủ, trong sạch, vững mạnh, chuyên nghiệp, hiện đại hóa, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả, tạo mối quan hệ tốt và sự tin tưởng của nhân dân với chính quyền từ đó góp phần vào sự thành công của công cuộc cải cách hành chính trong giai đoạn hiện nay.

__________________

(1),(2), (3), (4)  Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội: Báo cáo số 327/BC-UBNDsơ kết thực hiện Quyết định số 07/2016/QĐ-UBND về việc ban hành Quy định thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết công việc của cá nhân, tổ chức tại các cơ quan hành chính nhà nước thuộc thành phố Hà Nội, 2017.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1.  Chính phủ:Quyết định số 09/2015/QĐ-TTg về việc ban hành Quy chế thực hiện cơ chế một cửa, cơ chế một cửa liên thông tại cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, 2015.

2. Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội:Quyết định số 07/2016/QĐ-UBND về việc ban hành quy định thực hiện cơ chế một cửa, cơ chế một cửa liên thông trong giải quyết công việc của cá nhân, tổ chức tại các cơ quan hành chính nhà nước thuộc thành phố Hà Nội, 2016.

ThS Nguyễn Thúy Mai

Viện Xây dựng Đảng

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh