1. Thành tựu quan trọng bước đầu

Thiệu Hóa là huyện thuần nông, sản xuất nông nghiệp đóng vai trò chủ đạo, phần lớn dân số sống ở nông thôn, nông dân là lực lượng đông đảo nhất trong xã hội và đang là lực lượng chủ yếu tham gia phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Quán triệt quan điểm của Đảng và chủ trương của Tỉnh ủy Thanh Hóa, Đảng bộ huyện Thiệu Hóa đã kịp thời đề ra những chủ trương để đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới (NTM) trên địa bàn huyện. Huyện ủy đã ban hành hai nghị quyết về xây dựng NTM: Nghị quyết số 04-NQ/HU ngày 15-4-2011 Về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện giai đoạn 2011-2020; Nghị quyết số 02- NQ/HU ngày 15-12-2015 Về tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện, giai đoạn 2015-2020 và định hướng đến năm 2025⁽¹⁾.

Để nghị quyết đi vào thực tiễn cuộc sống, Huyện ủy, UBND huyện đã tổ chức tuyên truyền sâu rộng trong cán bộ, đảng viên và nhân dân về nội dung, mục đích, ý nghĩa của xây dựng NTM, tạo được sự đồng thuận, hưởng ứng tích cực trong các cấp, các ngành và các tầng lớp nhân dân, từng bước nâng cao nhận thức cán bộ và nhân dân về lợi ích, trách nhiệm trong việc xây dựng NTM; cụ thể hóa bằng các chương trình hành động, đề án, các kế hoạch cụ thể; kiểm tra việc lãnh đạo, chỉ đạo của đảng uỷ xã về quản lý và thực hiện quy hoạch xây dựng NTM; đề ra các giải pháp thực hiện, nhân rộng cách làm hay, sáng tạo.

Thực hiện chủ trương của Huyện ủy, Ủy ban nhân dân huyện đã cụ thể hóa ban hành nhiều văn bản, quyết định, kế hoạch quan trọng để chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện xây dựng NTM.Tại các buổi giao ban lãnh đạo huyện, các đồng chí được phân công phụ trách các xã tiến hành rà soát, đánh giá lại đối với từng tiêu chí cụ thể, tiêu chí nào đạt, tiêu chí nào chưa đạt, giao nhiệm vụ, kế hoạch cụ thể và thời gian hoàn thành từng tiêu chí đối với từng xã với phương châm “ tiêu chí nào dễ làm trước, tiêu chí nào khó làm sau ”.

Dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng, sự năng động của chính quyền, sự tích cực vào cuộc của Mặt trận Tổ quốcvà các đoàn thể, phát huy truyền thống cách mạng, tinh thần làm chủ của nhân dân, Chương trình xây dựng NTM  của huyện được triển khai tích cực đem lại hiệu quả cao. Nhờ làm tốt công tác tuyên truyền, vận động nhiều nguồn lực trong dân được phát huy, không những đóng góp công sức, tiền của xây dựng cơ sở vật chất hạ tầng, nhiều gia đình còn hiến ruộng, hiến đất để làm đường giao thông, xây dựng các công trình phúc lợi. Những người con Thiệu Hóa sống xa quê cũng đã quyên góp ủng hộ địa phương xây dựng, tôn tạo các công trình văn hóa, giao thông. Cán bộ, công chức, viên chức trên địa bàn huyện cũng quyên góp tiền, đóng góp công sức vào phong trào chung của huyện, Chương trình xâydựng NTMđã nhậnđược sự đồng thuận của nhân dân. Nhân dân trong huyện đã hiến trên 10 ha đất làm các công trình giao thông nông thôn;giao thông nội đồng và nhà văn hóa thôn; đóng góp hơn 2.000 tỷ đồng xây dựngtrên 650 km đường giao thông nông thôn, giao thông nội đồng, trên 150 km kênh mương nội đồng, hàng trăm nghìn km rãnh thoát nước thải khu dân cư.Xây dựng mới và nâng cấp 156 nhà văn hóa thôn; đã có hơn 8.000 ngôi nhà mới đạt chuẩn.Người dân mua bảo hiểm y tế tự nguyện đạt trên 80%. Phong trào nông dân thi đuaphát triển sản xuất nâng cao thu nhập cải thiện cuộc sống được thực hiện, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 6,25%⁽²⁾; tham gia giám sát việc thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường; giữ gìn cảnh quan môi trường xanh, sạch, đẹp ở nông thôn. Toàn huyện trở thành một “công trường” quy hoạch lại nông thôn, phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, tái thiết kinh tế, sản xuất có hiệu quả; nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân; giáo dục, y tế phát triển, giữ gìn và phát huy nền văn hóa làng quê theo hướng tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; an ninh - trật tự được giữ vững...

Chương trình xây dựng nông thôn mới đạt được nhiều kết quả quan trọng.Kết cấu hạ tầng nông thôn được nâng cấp và hoàn thiện, tạo điều kiện cho sản xuất phát triển, diện mạo nông thôn khởi sắc; tỷ lệ các xã đạt nhóm tiêu chí về văn hóa, xã hội, môi trường khá cao. Xã Thiệu Trung là một trong 11 xã được tỉnhThanh Hóachọnlàmthí điểm xây dựng nông thôn mới của tỉnh. Năm 2013, Thiệu Trung là 1 trong 3 xã đầu tiên của tỉnh hoàn thành xây dựng NTM. Bình quân số tiêu chí nông thôn mới mỗi xã tăng từ 5,7 tiêu chí (năm 2010) lên 16,5 tiêu chí (năm 2016), năm 2017 là 16,85 tiêu chí. Đến năm 2017, toàn huyện có 12 xã gồm: Thiệu Trung, Thiệu Hợp, Thiệu Đô, Thiệu Tiến, Thiệu Phú, Thiệu Tâm, Thiệu Lý, Thiệu Công, Thiệu Châu Thiệu Long, Thiệu Viên, Thiệu Nguyên đã hoàn thành chương trình xây dựng nông thôn mới.Năm 2018 có thêm 5 xã đạt chuẩn nông mới⁽³⁾.

Xác định phát triển sản xuất là tiền đề nhằm nâng cao thu nhập, đời sống của người dân, trong những năm qua, Thiệu Hóa đã ban hành hàng loạt cơ chế, chính sách hỗ trợ, khuyến khích, thúc đẩy phát triển sản xuất, gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp đó là các chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; hỗ trợ vốn, vật tư, khoa học kỹ thuật cho nông dân; xây dựng các mô hình cây trồng, vật nuôi hiệu quả, vùng thâm canh lúa năng suất, chất lượng; chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật cho các hộ; hỗ trợ giống, cơ chế chính sách phát triển vùng rau an toàn. Nhiều địa phương tập trung đẩy mạnh phát triển sản xuất theo hướng sản xuất hàng hóa, vừa tạo mối liên kết trong ngoài, vừa khai thác, phát huy tối đã thế mạnh các mô hình cây, con đặc sản, hình thành các vùng chuyên canh cây ăn quả có giá trị kinh tế cao. Trong những năm 2011-2018, từ nguồn vốn Chương trình xây dựng NTM toàn huyện đã xây dựng được hàng chục mô hình phát triển sản xuất và ngành  nghề nông thôn, thu hút hàng nghìnhộ gia đình tham gia; đến năm 2018, thu nhập bình quân người dân khu vực nông thôn tăng từ 11,5 triệu đồng/người lên 23,5 triệu đồng/người (năm 2015) và lên 30,2 triệu đồng/người (năm 2018)⁽⁴⁾. Công tác vệ sinh môi trường nông thôn có bước chuyển biến tích cực. Các xã đều có nơi tập kết rác, bãi chôn lấp rác thải; hàng năm đều có đánh giá tác động môi trường, hình thành các tổ đội thu gom rác thải sinh hoạt. Các cơ sở sản xuất kinh doanh ký cam kết bảo vệ môi trường, kết hợp với các tổ chức tự quản nên môi trường nông thôn luôn đảm bảo sạch đẹp. Công tác phổ cập giáo dục tiểu học và trung học cơ sở đúng độ tuổi đạt yêu cầu; chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ em được nâng cao.

Các chương trình mục tiêu quốc gia về Y tế, dân số-kế hoạch hóagia đình, công tác phòng chống các tệ nạn xã hội, y tế trường học và cộng đồng tiếp tục triển khai có hiệu quả. Các trạm y tế xã cơ bản đảm bảo công tác khám chữa bệnh ban đầu cho nhân dân, chất lượng khám chữa bệnh được nâng lên.

Hệ thống chính trị từ huyện đến cơ sở được tăng cường; đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức các xã được đào tạo, bồi dưỡng đáp ứng cơ bản công việc phân công. Tình hình an ninh trật tự xã hội trên địa bàn toàn huyện được giữ vững.

2. Một số rào cản

Bên cạnh thành tựu đạt được, trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng NTM của Đảng bộ huyện Thiệu Hóa vẫn còn một số hạn chế: Sự chỉ đạo của cấp ủy ban chỉ đạo NTM chưa quyết liệt, công tác tuyên truyền chưa sâu rộng, đa dạng

Trong thực tiễn công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo xây dựng NTM ở xã chưa thực sự quyết liệt, chưa có kế hoạch hoạt động cụ thể, triển khai thực hiện văn bản cấp trên còn chậm. Công tác giao ban Ban Chỉ đạo không thường xuyên hoặc không có; chế độ thông tin, báo cáo chưa được thường xuyên theo quy định, số liệu báo cáo không thống nhất giữa kỳ báo cáo trước và kỳ báo cáo sau. Các tiêu chí đăng ký hoàn thành trong năm chưa sát với yêu cầu,một số xã đăng ký tiêu chí đầu năm thì không hoàn thành lại hoàn thành tiêu chí khác không đăng ký.Công tác tuyên truyền về xây dựng NTM của huyện Thiệu Hóa chưa được thường xuyên, chưa sát với thực tiễn. Nhận thức của một bộ phận cán bộ, nhân dân về ý nghĩa của chương trình này chưa thực sự đầy đủ. Thực tế ở một số xã chưa làm tốt công tác tuyên truyền, nội dung và hình thức tuyên tuyên truyền chưa sâu rộng, chưa đa dạng, thời lượng tuyên truyền về Chương trình xây dựng NTM còn ít chưa tương xứng.Đối với các thành viên ban chỉ đạo huyện: Thành viên ban chỉ đạo xây dựng NTM của huyện chưa đi sâu đi sát để nắm tình hình thực tế ở địa phương, nên tác động của công tác chỉ đạo xây dựng NTM ở các xã còn hạn chế.

Quá trình lập quy hoạch, triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Thiệu Hóa còn nhiều bất cập.Chất lượng quy hoạch và đề án xây dựng NTM, đề án phát triển sản xuất của nhiều xã còn thấp. Việc điều chỉnh quy hoạch xây dựng NTM chất lượng chưa cao, một số nơi xuất hiện điều chỉnh hạ thấp khối lượng cần thực hiện để đạt chuẩn tiêu chí.Quy hoạch chi tiết theo tiêu chí nông thôn mới còn chưa gắn với quy hoạch NTM của xã với của huyện; chưa gắn quy hoạch của huyện với quy hoạch vùng. Đề án xã NTM đã hoàn thành nhưng việc rà soát, bổ sung, công bố, cắm mốc để quản lý quy hoạch và tổ chức thực chưa được chú trọng. Một số đề án đã phê duyệt nhưng chưa quan tâm nhiều đến nội dung phát triển sản xuất, còn nặng về đầu tư kết cấu hạ tầng.

Quá trình lãnh đạo xây dựng NTM chuyển biến chậm, kết quả đạt thấp so với với mục tiêu.Việc triển khai chương trình xây dựng NTM còn chậm so với tiến độ đề ra. Đến năm 2017, mới có 12/27 xã, chiếm 59,2%, đạt chuẩn nông thôn mới đạt 44,4% (mục tiêu đề là 16/27 xã đạt chuẩn NTM)⁽⁵⁾. Trong quá trình thực hiện, mới tập trung vào các tiêu chí xây dựng hạ tầng thiết yếu, các nội dung về phát triển sản xuất nâng cao thu nhập, phát triển văn hóa, cải thiện môi trường, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nhận thức về xây dựng NTM…chưa được quan tâm chỉ đạo và đầu tư đúng mức.Kết quả xây dựng nông thôn mới không đồng đều giữa các xã và ngay giữa các xã có điều kiện tương đồng. Chất lượng đạt chuẩn tiêu chí ở một số xã còn thiếu bền vững.Phần lớn các tiêu chí chưa đạt như: tiêu chí về trường học, cơ sở vật chất văn hóa, cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn, môi trường và an toàn thực phẩm..

Việc rà soát đánh giá thực trạng nông thôn chưa sát và đúng với các nội dung yêu cầu, chưa đánh giá đúng tiềm năng thế mạnh của địa phương để xây dựng kế hoạch thực hiện tiêu chí trong năm và những năm tiếp theo. Quá trình tổng kết thực tiễn xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện còn thiếu trọng tâm, trọng điểm. Các văn bản tổng kết tính khoa học chưa cao, còn thiếu tính khái quát. Mục đích đánh giá, khái quát nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới chưa rõ ràng dẫn đến chủ yếu mô tả những việc đã làm hơn là tổng kết thực tiễn.

Huy động nguồn lực cho xây dựng NTM còn nhiều khó khăn.Nguồn ngân sách nhà nước đầu tư còn thấp so với yêu cầu thực tế đề ra, vốn huy động trong dân còn rất hạn chế do thu nhập của người dân còn thấp, việc huy động từ các doanh nghiệp còn ít, thậm chí có xã không có. Một số xã triển khai xây dựng hạ tầng nông thôn quá khả năng huy động vốn dẫn đến nợ đọng xây dựng cơ bản. Trong 7 năm tiến hành xây dựng nông thôn mới các xã trên địa bàn huyện nợ đọng xây dựng cơ bản là 15.112 tỷ đồng (bình quân 559.704 triệu đồng/xã)⁽⁶⁾.

Để tiếp tục xây dựng NTM đưa huyện Thiệu Hóa đạt chuẩn huyện nông thôn mới vào năm 2020, huyện Thiệu Hóa tiếp tục chỉ đạo nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM với mục tiêu không ngừng nâng cao đời sống vật chất tinh thần của nhân dân, nhất là xây dựng xã NTM chất lượng cao, xã NTM kiểu mẫu. Năm 2017, UBND tỉnh Thanh Hoá ban hành: Bộ tiêu chí xã NTM tỉnh Thanh Hoá giai đoạn 2017 -2020, Kế hoạch thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM tỉnh Thanh Hoá đến năm 2020 và nhiều văn bản cụ thể, thiết thực khác. Công tác tuyên truyền vận động, công tác đào tạo, tập huấn về xây dựng NTM ở Thanh Hóanói chung và huyện Thiệu Hóa nói riêng tiếp tục được chú trọng với nhiều giải pháp, việc làm thiết thực từ khắp các ban, ngành, đoàn thể chính trị, từ tỉnh, huyện đến cơ sở.
___________________

(1)Tài liệu lưu tại Văn phòng Huyện ủy Thiệu Hóa.

(2) Báo cáo sơ kết nửa nhiệm kỳ thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XIX, nhiệm kỳ 2015-2020.

(3) Báo cáo kết quả thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới năm 2016, 2017, lưu tại UBND huyện Thiệu Hóa.

(4) Xem: Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội năm 2018 của UBND huyện Thiệu Hóa, lưu tại UBND Thiệu Hóa.

(5)Báo cáo kết quả thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới năm 2017 của UBND huyện Thiệu Hóa.

(6) Báo cáo kết quả lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2015-2020 của Huyện ủy Thiệu Hóa.

Lê Văn Trình

Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Thiệu Hóa,

tỉnh Thanh Hóa