Tuy nhiên, chúng ta còn tồn tại một số khuyết điểm là: trước sự phát triển của tình hình,nhận thức về quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân của một số cán bộ, đảng viên trong các ngành, các cấp chưa đầy đủ, sâu sắc, thiếu cảnh giác trước âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch và “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Công tác bảo vệ an ninh trong một số lĩnh vực còn thiếu sót; xử lý tình hình phức tạp nảy sinh ở cơ sở có lúc, có nơi còn bị động, tội phạm hình sự, tệ nạn xã hội, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở một số địa bàn còn diễn biến phức tạp; việc gắn kết phát triển kinh tế với củng cố, tăng cường sức mạnh quốc phòng, an ninh đặc biệt tại các vùng chiến lược biển đảo còn chưa chặt chẽ; công nghiệp quốc phòng an ninh chưa đáp ứng yêu cầu trang bị cho các lực lượng vũ trang.

Xây dựng quốc phòng, an ninh là hoạt động của cả nước, trên mọi lĩnh vực, lấy lực lượng vũ trang (Quân đội nhân dân, Công an nhân dân) làm nòng cốt, nhằm mục đích tự vệ, phòng thủ đất nước, nhưng với phương châm chủ động ngăn chặn, đẩy lùi, làm thất bại mọi âm mưu của kẻ thù và sẵn sàng đánh thắng khi chiến tranh xảy ra. Chiến lược quốc phòng, an ninh tối ưu là chiến lược giữ nước mà không phải tiến hành chiến tranh, là chiến lược giải quyết hợp lý các mối quan hệ giữa kinh tế với quốc phòng, an ninh và các mặt hoạt động khác của xã hội. Nghị quyết Ðại hội XI của Ðảng đã xác định rõ mục tiêu, nhiệm vụ của quốc phòng, an ninh: "Bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Ðảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa, giữ vững hòa bình, ổn định chính trị, bảo đảm an ninh quốc gia và trật tự, an toàn xã hội; chủ động ngăn chặn, làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch đối với sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta”⁽²⁾. Như vậy, theo tinh thần Đại hội Đảng lần thứ XI đã thể hiện:

Về mục tiêu chung của quốc phòng, an ninh hiện nay không chỉ nhằm bảo vệ độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ... mà còn phải gắn chặt với bảo vệ vững chắc chế độ XHCN, bảo vệ Ðảng, Nhà nước và nhân dân. Quốc phòng, an ninh không chỉ nhằm đối phó với chiến tranh, mà điều quan trọng là phải ngăn chặn và đẩy lùi nguy cơ chiến tranh, không để đất nước xảy ra chiến tranh, xử lý có hiệu quả mọi tình huống liên quan đến quốc phòng, an ninh của quốc gia, bảo đảm môi trường ổn định, hòa bình cho sự phát triển của đất nước.

Về nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, Ðại hội XI của Ðảng tiếp tục khẳng định là phải giữ vững an ninh quốc gia kể cả an ninh chính trị, an ninh kinh tế, an ninh văn hóa - xã hội; duy trì trật tự kỷ cương và an toàn xã hội. Ðây là trách nhiệm của toàn xã hội, của mọi lực lượng. Ðảng ta luôn có quan điểm đúng đắn về tính chất, đặc điểm của quốc phòng, an ninh nước ta là toàn dân, toàn diện, coi đó là công việc giữ nước của quốc gia, gồm tổng thể các hoạt động về mọi mặt chính trị, kinh tế, quân sự, gắn với an ninh, đối ngoại, văn hóa, xã hội nhằm tạo ra sức mạnh tổng hợp, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc cả thời bình và thời chiến, cả đối nội và đối ngoại, cả đấu tranh quân sự và đấu tranh phi quân sự.

Để tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN, chúng ta cần nhận thức và thực hiện tốt một số nội dung chủ yếu sau:

Một là, tăng cường tuyên truyền, giáo dục tinh thần yêu nước, ý thức dân tộc, trách nhiệm và nghĩa vụ bảo vệ chủ quyền, lợi ích quốc gia, làm cho mọi người có đủ kiến thức quốc phòng, an ninh và hiểu rõ những thách thức lớn tác động trực tiếp đến nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện mới

Tăng cường hơn nữa công tác giáo dục quốc phòng, an ninh cho mọi cán bộ, đảng viên, cho toàn dân và lực lượng vũ trang, nhất là đối tượng cán bộ chủ chốt bằng các hình thức, phương pháp phong phú, bảo đảm đạt hiệu quả và chất lượng cao. Cần quán triệt tư tưởng và quan điểm của Đảng ta là trong khi đặt lên hàng đầu nhiệm vụ xây dựng đất nước, nhân dân ta phải luôn luôn nâng cao cảnh giác, củng cố quốc phòng, bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ Tổ quốc và các thành quả cách mạng. Chủ động và kịp thời định hướng tư tưởng, nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên, toàn dân và toàn quân về âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch đối với nước ta, về đối tượng và đối tác của cách mạng. Công tác này phải được tiến hành thường xuyên, liên tục, bằng nhiều biện pháp sinh động, phù hợp với các đối tượng khác nhau. Với đối tượng cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ chủ chốt các cấp, các ngành, việc bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh phải được thực hiện có nền nếp theo nghị định và chỉ thị của Chính phủ đã ban hành. Với đối tượng học sinh, sinh viên, giáo dục quốc phòng đã trở thành môn học chính khóa, nhưng cần đổi mới phương pháp truyền đạt, kết hợp giữa bài giảng, hội thảo khoa học với tham quan, thâm nhập, tiếp xúc với người thật, việc thật, tham gia trực tiếp vào việc xây dựng và giữ gìn các di tích lịch sử, giúp đỡ các gia đình có công với nước, với cách mạng... Giáo dục quốc phòng, an ninh đối với toàn dân, gắn liền với việc xây dựng tiềm lực chính trị, tinh thần, xây dựng ''thế trận lòng dân'', củng cố lực lượng dân quân, tự vệ và lực lượng dự bị động viên ở cơ sở xã, phường, thôn, xóm.

Hai là, phát huy mạnh mẽ sức mạnh tổng hợp toàn dân tộc trong xây dựng nền quốc phòng, an ninh trong tình hình mới.

Quan điểm của Ðảng về sức mạnh của nền quốc phòng, an ninh là sức mạnh tổng hợp, không phải đơn thuần hoặc chủ yếu là sức mạnh quân sự. Trong quá trình đổi mới đất nước, Ðảng ta luôn có nhận thức đúng đắn về thế trận và lực lượng của nền quốc phòng toàn dân. Xây dựng tiềm lực quốc phòng, an ninh mạnh phải đồng bộ, nhiều lực lượng, nhiều lĩnh vực cả tiềm lực kinh tế, tiềm lực quân sự, an ninh đặc biệt là tiềm lực chính trị tinh thần.

Phương châm xây dựng nền quốc phòng,an ninh mang tính toàn dân, toàn diện, độc lập tự chủ, tự lực tự cường, từng bước hiện đại ngày càng được nhận thức sâu sắc và cụ thể hơn. Ðó là phương châm cơ bản của sự nghiệp xây dựng nền quốc phòng, an ninh toàn dân ở nước ta, vừa đáp ứng yêu cầu đấu tranh trong thời bình, tạo sức mạnh ngăn chặn âm mưu gây chiến của kẻ thù, vừa đáp ứng yêu cầu chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện mới, nếu xảy ra. Các nội dung của phương châm xây dựng nền quốc phòng, an ninh toàn dân có quan hệ chặt chẽ và thống nhất với nhau, trong đó xây dựng nền quốc phòng, an ninh toàn dân theo hướng hiện đại là một nội dung rất quan trọng, vừa thể hiện yêu cầu, lộ trình hiện đại hóa của nền quốc phòng vừa phù hợp kinh tế đất nước và yêu cầu mới của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc XHCN. Trong đó có tính đến phát triển công nghiệp quốc phòng theo hướng độc lập, tự chủ, có tiềm lực mạnh, phù hợp sự phát triển của nền kinh tế đất nước, vừa đáp ứng nhu cầu quốc phòng, an ninh vừa tham gia trực tiếp vào sự phát triển kinh tế - xã hội, phục vụ dân sinh.

Kết hợp quốc phòng, an ninh với kinh tế -xã hội và đối ngoại trở thành chiến lược quan trọng tạo nên sức mạnh tổng hợp. Thế trận bảo vệ Tổ quốc là sự thống nhất và kết hợp hài hòa giữa thế trận quốc phòng toàn dân và thế trận an ninh nhân dân, cùng với các hoạt động đối ngoại nâng cao vị thế của đất nước trên trường quốc tế, tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển của đất nước, vừa giữ vững ổn định, hòa bình cho sự phát triển, ngăn chặn và đẩy lùi mọi nguy cơ chiến tranh; vừa sẵn sàng đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống.

Sức mạnh tổng hợp của nền quốc phòng, an ninh còn được tạo ra bởi sự kết hợp chặt chẽ giữa lực lượng và thế trận quốc phòng; được tổ chức, bố trí hợp lý trên phạm vi cả nước kết hợp với từng hướng, từng địa bàn chiến lược, từng địa phương, cơ sở. Nghị quyết Ðại hội X của Ðảng đã nhấn mạnh những nội dung sau: Xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân kết hợp chặt chẽ với thế trận an ninh nhân dân. Ðẩy mạnh xây dựng các khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố. Tiếp tục phát triển các khu kinh tế - quốc phòng, xây dựng các khu quốc phòng - kinh tế với mục tiêu tăng cường quốc phòng - an ninh là chủ yếu, tập trung vào các địa bàn trọng điểm chiến lược và những khu vực nhạy cảm trên biên giới đất liền, biển đảo.

Cùng với đó, xây dựng cơ sở chính trị-xã hội cũng là nội dung hết sức quan trọng của việc xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, được Ðảng ta hoạch định ngày càng cụ thể và sâu sắc hơn trong quá trình đổi mới. Trong xây dựng cơ sở chính trị - xã hội của nền quốc phòng toàn dân, vấn đề xây dựng các tổ chức chính trị, nhất là các cơ sở, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo và tăng cường công tác giáo dục bồi dưỡng kiến thức quốc phòng là những nội dung rất quan trọng được Ðảng ta thường xuyên quan tâm lãnh đạo. Xây dựng cơ sở chính trị - xã hội phản ánh sâu sắc nguồn sức mạnh to lớn của nền quốc phòng toàn dân nước ta là từ nhân dân, của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.

Xây dựng "thế trận lòng dân" là nội dung cơ bản, là vấn đề mấu chốt của việc xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân của Ðảng trong điều kiện mới. Yêu cầu cơ bản có ý nghĩa quyết định của xây dựng sức mạnh quốc phòng, của "thế trận lòng dân" là: khi chưa xảy ra chiến tranh thì toàn dân hăng hái lao động sản xuất, mọi công dân đều có trách nhiệm xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; khi xảy ra chiến tranh thì thực hiện chiến tranh nhân dân "Cả nước một lòng, toàn dân đánh giặc", tạo ra những "tấm lưới sắt", "bức thành đồng", "thiên la địa võng" đánh giặc bảo vệ Tổ quốc. Xây dựng "thế trận lòng dân" là nội dung cơ bản nhằm hướng vào đáp ứng yêu cầu trên và cũng chỉ trên cơ sở xây dựng "thế trận lòng dân" vững mạnh mới có điều kiện và khả năng làm thất bại âm mưu "diễn biến hòa bình", bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, mới nâng cao khả năng tự bảo vệ của mỗi người, của từng tổ chức, cơ quan, đơn vị. Ðó là sức mạnh của nền quốc phòng toàn dân, là bí quyết chiến thắng của nhân dân ta.

Ba là, xây dựng Quân đội nhân dân và Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, có số lượng hợp lý với chất lượng tổng hợp và sức chiến đấu cao sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống.

Đại hội XI của Đảng tiếp tục cụ thể hóa chủ trương: “Xây dựng Quân đội nhân dân và Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, có số lượng hợp lý, với chất lượng tổng hợp và sức chiến đấu cao, đồng thời quan tâm xây dựng lực lượng dự bị động viên hùng hậu, dân quân tự vệ rộng khắp, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống. Đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng, an ninh; tăng cường cơ sở vật chất - kỹ thuật, bảo đảm cho các lực lượng vũ trang từng bước được trang bị hiện đại, trước hết là cho lực lượng hải quân, phòng không, không quân, lực lượng an ninh, tình báo, cảnh sát cơ động. Đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học, nghệ thuật quân sự, an ninh, đánh thắng chiến tranh bằng vũ khí công nghệ cao của các lực lượng thù địch”⁽³⁾.

Tư tưởng xuyên suốt trong quá trình xây dựng Quân đội nhân dân và Công an nhân dân của Ðảng là không ngừng nâng cao chất lượng tổng hợp, lấy xây dựng quân đội và công an vững mạnh về chính trị làm cơ sở để xây dựng các lĩnh vực khác. Vì thế, trong quá trình đổi mới, Ðảng ta luôn chỉ đạo tập trung xây dựng những nội dung cơ bản, những vấn đề cốt lõi trong xây dựng quân đội và công an về chính trị. Ðó là vấn đề bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân tộc của quân đội và công an; lòng trung thành tuyệt đối của quân đội và công an đối với Ðảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN... Ðể nâng cao chất lượng đội ngũ, nâng cao khả năng sẵn sàng chiến đấu của lực lượng quân đội và công an phải thường xuyên đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp đào tạo, huấn luyện; đổi mới vũ khí trang bị, phương tiện; nâng cao khả năng nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ, có phương thức hoạt động phù hợp để sẵn sàng đánh thắng khi có chiến tranh và giữ vững an ninh quốc gia, ổn định chính trị xã hội tạo điều kiện phát triển kinh tế.

Bốn là, bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với quân đội và công an, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh.

Tiếp tục hoàn thiện cơ chế Ðảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, điều hành đối với xây dựng nền quốc phòng, an ninh. Với vai trò là chủ thể lãnh đạo phù hợp với tính đặc thù của lĩnh vực quân sự - quốc phòng, Ðảng đã thực hiện nguyên tắc lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với xây dựng nền quốc phòng, an ninh. Nguyên tắc này thể hiện ở chỗ Ðảng trực tiếp quyết định chủ trương, đường lối; trực tiếp lãnh đạo tổ chức thực hiện, kiểm tra, đánh giá quá trình thực hiện xây dựng nền quốc phòng, an ninh. Những chủ trương, quan điểm, đường lối của Ðảng phải được quán triệt sâu sắc trong nội bộ Ðảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội trong các lực lượng quân đội, công an.

Ðảng coi trọng việc nghiên cứu những diễn biến mới của tình hình thế giới và trong nước; dự báo chính xác các tình huống cơ bản liên quan nhiệm vụ quốc phòng, an ninh để chủ động lãnh đạo xây dựng chiến lược bảo vệ Tổ quốc, chiến lược tổ chức lực lượng, chiến lược trang bị, nghệ thuật chỉ đạo tác chiến, chiến lược bảo vệ các khu vực trọng điểm quốc gia... 

Tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng đối với Nhà nước trong quản lý, điều hành quá trình xây dựng nền quốc phòng, an ninh trong tình hình mới là vấn đề có tính nguyên tắc. Phương thức lãnh đạo của Ðảng đối với Nhà nước trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh bảo vệ Tổ quốc cần phân biệt có sự khác nhau giữa sự lãnh đạo của Ðảng với sự quản lý của Nhà nước, sự khác nhau này xuất phát từ vai trò, chức năng xã hội của mỗi tổ chức, đồng thời cần thấy rõ mối liên hệ, tính phụ thuộc lẫn nhau trong một cơ cấu chính trị - xã hội thống nhất. Nhà nước có chức năng, nhiệm vụ thể chế hóa quan điểm, đường lối, chính sách của Ðảng thành hệ thống pháp luật, pháp lệnh, nghị định, chính sách và tổ chức triển khai thực hiện trên phạm vi toàn xã hội về nhiệm vụ quốc phòng, an ninh. Ðây là những văn bản mang tính pháp quy buộc hệ thống chính quyền các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội, các lực lượng có liên quan phải chấp hành theo đúng chức năng, quyền hạn của mình. Ðể tăng cường vai trò quản lý nhà nước trong xây dựng quốc phòng, an ninh theo tinh thần Nghị quyết Ðại hội XI của Ðảng, cần đẩy mạnh việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, các thể chế, quy định xây dựng nền quốc phòng, an ninh bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN, tiếp tục bổ sung, hoàn thiện luật, pháp lệnh về bảo vệ Tổ quốc và hệ thống chính sách đối với công tác quốc phòng, an ninh, xác định rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mỗi công dân, trách nhiệm của các tổ chức chính trị - xã hội. Ngoài các luật, pháp lệnh Dân quân tự vệ, Pháp lệnh Quân dự bị động viên, Pháp lệnh Bộ đội Biên phòng, Pháp lệnh Cảnh sát biển, Pháp lệnh Phòng không nhân dân, Pháp lệnh động viên công nghiệp khi có chiến tranh, Quy định Ðộng viên cục bộ và tổng động viên v.v.., cần khẩn trương sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực cao như Luật Quốc phòng, Luật An ninh quốc gia, Luật Biên giới quốc gia, Luật Giới nghiêm và thiết quân luật.

Đồng thời phải tăng cường hiệu lực thực thi pháp luật về quốc phòng, an ninh, phối hợp chặt chẽ giữa quân đội và công an, điều chỉnh cơ cấu tổ chức quản lý Nhà nước về quốc phòng, an ninh từ Trung ương đến cơ sở. Xác định cụ thể cơ chế vận hành, chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan, cán bộ chuyên trách và bán chuyên trách về công tác quốc phòng, an ninh ở các bộ, ngành, địa phương. Ðối với các cơ quan chức năng cần tổ chức phân công cán bộ chuyên trách, tăng cường bồi dưỡng, hướng dẫn để phát huy vai trò làm tham mưu, giúp việc trong tổ chức xây dựng và quản lý quốc phòng, an ninh.

___________________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 12-2012

(1),(2),(3) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.45, 81-82, 234-235.

Lê Thế Phong

Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng