Lãnh đạo Viện Tự động hóa Kỹ thuật Quân sự (bên trái) hướng dẫn cán bộ nghiên cứu kiểm tra hoạt động của bảng mạch điện tử - Ảnh: qdnd.vn

Với vai trò là cơ sở đào tạo nguồn cán bộ chất lượng cao, phục vụ sự nghiệp xây công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; cũng như sự nghiệp dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, các học viện trong Quân đội nhân dân Việt Nam bên cạnh thực hiện chức năng giáo dục và đào tạo, còn thực hiện chức năng nghiên cứu khoa học. Đây được xác định là một nhiệm quan trọng nhằm thực hiện mục tiêu kép, vừa góp phần nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo, vừa trực tiếp đóng góp vào phát triển lý luận khoa học quân sự, củng cố và tăng cường tiềm lực khoa học khoa học quân sự quốc gia.

Những năm qua, được sự quan tâm lãnh đạo của các cấp, các ngành, trực tiếp là Cục Nhà trường/Bộ Tổng tham mưu, Tổng cục Chính trị, trong đó trực tiếp là vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng ủy, Ban Giám đốc các học viện trong Quân đội, vì thế công tác nghiên cứu khoa học không ngừng có sự chuyển biến tích cực cả về số lượng và chất lượng; cả về diện rộng cũng như chiều sâu. Đặc biệt, tri thức, kinh nghiệm, kỹ năng, cùng niềm say mê  trong nghiên cứu khoa học của cán bộ, giảng viên, học viên liên tục có sự phát triển. Qua đó, thiết thực tạo ra khả năng giải quyết thành thạo, với chất lượng, hiệu quả cao nhiệm vụ khác, trực tiếp góp phầnxây dựng các học viện tiên tiến, chính quy, mẫu mực tiêu biểu.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác nghiên cứu khoa học ở một số học viện trong Quân đội nhân dân Việt Nam thời gian qua còn bộc lộ những hạn chế nhất định: tính nhạy bén, khả năng tư duy sáng tạo, phương pháp nghiên cứu và tổ chức nghiên cứu khoa học còn hạn chế; động cơ, lòng say mê trong nghiên cứu khoa học của một số cán bộ, giảng viên, học viên chưa cao; số lượng, cũng  như chất lượng các công trình khoa học chưa tương xứng với tiềm năng của nhà trường; một số công trình chưa gắn với thực tiễn hoạt động quân sự nói chung, hoạt động giáo dục và đào tạo nói riêng; tính sáng tạo trong thực hiện các công trình khoa học còn chưa thực sự rõ nét; một số cán bộ, giảng viên, học viên thiếu tự tin, chưa mạnh dạn trong nghiên cứu, còn biểu hiện ngại khó, ngại khổ, thiếu quyết tâm và sự nỗ lực trong nghiên cứu;… thực trạng trên có nhiều nguyên nhân, cả khách quan và chủ quan. Trong đó, công tác lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn, tổ chức thực hiện hoạt động nghiên cứu khoa học của cấp ủy, người chỉ huy các cấp có thời điểm chưa thường xuyên, chưa sâu sát. 

Thời gian tới, để nâng cao năng lực lãnh đạo của các tổ chức đảng, nhất là Đảng ủy, Ban Giám đốc các học viện đối với nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, nhằm đổi mới, tạo sự chuyển biến căn bản về chất lượng hoạt động này, đòi hỏi phải thực hiện nhiều giải pháp và biện pháp cụ thể. Trong đó, cần coi trọng thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản là:

Một là, thường xuyên giáo dục nâng cao ý thức, trách nhiệm, xác định rõ tầm quan trọng về nhiệm vụ nghiên cứu khoa học cho cán bộ, giảng viên, học viên

Giáo dục nâng cao nhận thức về công tác nghiên cứu khoa học cho cán bộ, giảng viên, học viên ở các học viện trong Quân đội là nhiệm vụ có ý nghĩa quan trọng, trực tiếp tác động đến chất lượng, hiệu quả thực hiện hoạt động này. Theo đó, Đảng ủy, Ban Giám đốc các học viện trong Quân đội cần nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của công tác nghiên cứu khoa học trong mối quan hệ với nhiệm vụ giáo dục, đào tạo mà Đại hội XIII của Đảng đã chỉ ra: “Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu”⁽²⁾.Trên cơ sở đó, xác định những chủ trương sát đúng, thể hiện trước hết ở sự định hướng về tư tưởng, khơi gợi những vấn đề cần nghiên cứu thông qua triển khai biên soạn hệ thống chương trình, đề tài, chuyên đề, tài liệu nghiên cứu khoa học hằng năm. Cùng với đó, cần quán triệt sâu, rộng các chỉ thị, nghị quyết, hướng dẫn về công tác nghiên cứu khoa học đến tất cả cán bộ, giảng viên, học viên, trọng tâm là Nghị quyết Trung ương 6 (khóa XI) về “Phát triển khoa học và công nghệ”; Kết luận số 62-KL/QUTW, ngày 18/01/2019 của Quân ủy Trung ương về “Tiếp tục lãnh đạo công tác khoa học công nghệ và môi trường trong Quân đội đến năm 2020 và những năm tiếp theo”;... Qua đó, tạo sự thống nhất về nhận thức và hành động của cán bộ, giảng viên, học viên; làm cho họ nhận thức đúng đắn việc thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học là yêu cầu khách quan, không thể thiếu và là tiêu chí thiết thực để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của từng cá nhân trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Quá trình triển khai thực hiện, cần cụ thể hóa vào các văn bản, nghị quyết chuyên đề lãnh đạo nhiệm vụ nghiên cứu khoa học của tổ chức đảng các đơn vị ngay từ những ngày đầu năm học; đồng thời, thường xuyên quán triệt trong chương trình, kế hoạch công tác của người chỉ huy, hội đồng khoa học của từng khoa giảng viên, cơ quan, đơn vị. 

Hai là, xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý và nghiên cứu khoa học vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của từng nhà trường, từng cơ quan, đơn vị trong từng giai đoạn, từng thời kỳ lịch sử

Thực hiện tốt giải pháp này là cơ sở quan trọng, bảo đảm cho hoạt động nghiên cứu khoa học ở các học viện trong Quân đội phát triển bền vững. Theo đó, cấp ủy và người chỉ huy các cấp cần quán triệt và thực hiện tốt Nghị quyết số 109-NQ/QUTW, ngày 11/02/2019 của Quân ủy Trung ương về xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội, nhất là cấp chiến dịch, chiến lược đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, cũng như quan điểm về: “Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thu hút và trọng dụng nhân tài”⁽³⁾ mà Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã xác định; kịp thời nắm bắt nhu cầu nghiên cứu khoa học nảy sinh trong thực tiễn xã hội, Quân đội, cũng như lực lượng khoa học trong cơ quan, đơn vị để xây dựng kế hoạch quy hoạch đội ngũ cán bộ nghiên cứu khoa học, nhất là lực lượng nòng cốt với cơ cấu phù hợp, đảm bảo tính khả thi, đáp ứng đúng các yêu cầu của lý luận và thực tiễn. Con đường biện chứng trong xây dựng đội ngũ cán bộ nghiên cứu khoa học là trên cơ sở biết coi trọng khoa học và nhân tài khoa học; biết đào tạo, bồi dưỡng đúng lúc, đúng cách theo qui trình chung và qui trình riêng đối với từng người; biết sử dụng, giao việc và tạo điều kiện cho cán bộ khoa học có tài năng phát triển, vươn lên cống hiến;... Cùng với đó, cần đặc biệt chú trọng xây dựng bản lĩnh chính trị, ý chí quyết tâm phấn đấu, khắc phục khó khăn của đội ngũ cán bộ, giảng viên, học viên trong phong trào nghiên cứu khoa học; xây dựng kế hoạch phân bố thời gian và lực lượng lao động giữa công tác giáo dục và đào tạo với nghiên cứu khoa học một cách hợp lý.

Ba là, lãnh đạo, chỉ đạo phát huy tinh thần tự giác, tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong nghiên cứu khoa học của cán bộ, giảng viên, học viên

Hoạt động nghiên cứu khoa học là lĩnh vực khó, đòi hỏi sự tâm huyết, nhiệt tình và trách nhiệm cao của người nghiên cứu, vì vậy phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, độc lập, sáng tạo của cán bộ, giảng viên, học viên với sự hứng thú, nhiệt tình trong nghiên cứu; chủ động bố trí thời gian, xây dựng kế hoạch cụ thể và phù hợp. Thực tiễn công tác nghiên cứu khoa học của các học viện trong Quân đội những năm qua đã chứng minh, ở đâu và giai đoạn nào mà tập thể và cá nhân cán bộ, giảng viên, học viên có ý thức trách nhiệm, tích cực chủ động trong nghiên cứu khoa học, thì ở đó, giai đoạn đó công tác nghiên cứu khoa học đạt kết quả cao và ngược lại. Chính vì vậy, lãnh đạo, người chỉ huy các cấp ở các học viện trong Quân đội cần quan tâm xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách thích đáng cả về vật chất cũng như về tinh thần để khích lệ, động viên tính tích cực, say mê, sáng tạo trong nghiên cứu khoa học của cán bộ, giảng viên, học viên.

Bốn là, thường xuyên lãnh đạo, chỉ đạo làm tốt công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm về hoạt động nghiên cứu khoa học

Đây là một trong những nhiệm vụ rất quan trọng có ý nghĩa thiết thực nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học của cán bộ, giảng viên, học viên các học viện trong Quân đội. Sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm hoạt động nghiên cứu khoa học của cán bộ, giảng viên, học viên các học viện trong Quân đội cần được tiến hành một cách thường xuyên, linh hoạt, với nhiều hình thức phong phú, đa dạng như: Kết hợp trong các buổi hội thảo khoa học, sơ kết học kỳ và tổng kết năm học,… Thông qua công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm mà cấp ủy, người chỉ huy các cấp cần rút ra những bài học kinh nghiệm quý trong lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động nghiên cứu khoa học của cơ quan, đơn vị ngày càng tốt hơn; khắc phục những hạn chế trong lãnh đạo, chỉ đạo nhiệm vụ nghiên cứu khoa học; kịp thời bổ sung cơ chế, chính sách cần thiết nhằm tạo môi trường thuận lợi thúc đẩy phong trào nghiên cứu khoa học của cán bộ, giảng viên, và học viên. Đồng thời, cấp ủy, người chỉ huy các cơ quan, đơn vị cần kịp thời biểu dương, khen thưởng những tập thể và cá nhân có thành tích, góp phần tạo nên động lực thúc đẩy phong trào thi đua nghiên cứu khoa học chung của toàn đơn vị.

Năm là, đa dạng hóa quy mô, hình thức và tổ chức tốt công tác thông tin phục vụ nhiệm vụ nghiên cứu khoa học 

Công tác lãnh đạo, quản lý khoa học ở các học viện trong Quân đội cần thường xuyên đa dạng hóa các sản phẩm nghiên cứu với nhiều cấp độ, phù hợp với nhu cầu thực tiễn cấp thiết của nhà trường và xã hội. Bên cạnh đó, cần tránh xu hướng thích chọn vấn đề nghiên cứu quá lớn khi điều kiện, khả năng nghiên cứu chưa tương xứng. Việc đa dạng hóa cần tiến hành đồng bộ cả về lực lượng nghiên cứu cũng như hình thức nghiên cứu. Trong đó, cùng một chủ đề có thể tổ chức nhiều người cùng tham gia thực hiện nghiên cứu; về hình thức tổ chức cũng cần phong phú, cả ở quy mô cấp bộ, ngành, học viện; cả nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng; cả thực hiện nghiên cứu đề tài cũng như tổ chức các buổi hội thảo, trao đổi, báo cáo kết quả nghiên cứu khoa học.

Cùng với đa dạng hóa quy mô, hình thức nghiên cứu, cần thường xuyên tổ chức tốt công tác thông tin và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác nghiên cứu khoa học; quan tâm mở rộng mối quan hệ hợp tác, liên kết nghiên cứu khoa học với các cơ sở, trung tâm nghiên cứu cả trong và ngoài Quân đội. Qua đó, tạo môi trường thúc đẩy, không ngừng nâng cao chất lượng hoạt động nghiên cứu khoa học ở các học viện trong Quân đội.

Có thể thấy rằng, lãnh đạo, chỉ đạo công tác nghiên cứu khoa học ở các học viện trong Quân đội không chỉ trực tiếp tác động đến chất lượng công tác giáo dục, đào tạo, mà còn đóng góp quan trọng vào sự phát triển của nền khoa học quân sự Việt Nam, phục vụ kịp thời, hiệu quả cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình hiện nay. Để quá trình lãnh đạo, chỉ đạo mang lại hiệu quả thiết thực, cần tiến hành đồng bộ nhiều giải pháp và biện pháp và vận dụng linh hoạt, phù hợp trong từng giai đoạn lịch sử cụ thể.