Tòa Giám mục Bùi Chu - Ảnh: baonamdinh.vn

1. Đóng góp của đồng bào Công giáo tỉnh Nam Định trong phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương

Nam Định là tỉnh nằm ở phía Nam khu vực đồng bằng sông Hồng. Trên địa bàn hiện có ba tôn giáo là Phật giáo, Công giáo và đạo Tin lành. Nam Định là địa phương có đông đồng bào Công giáo, đồng thời cũng là địa bàn đặt trụ sở Tòa Giám mục Giáo phận Bùi Chu. Trên địa bàn tỉnh hiện có 172 nhà thờ xứ, 490 nhà thờ họ, có 6 dòng nữ tu; có 1 Giám mục, 277 linh mục; trên 470 nghìn giáo dân; trên 3.500 hội đoàn⁽¹⁾.

Những năm qua, thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về tôn giáo, các cấp ủy đảng, chính quyền tỉnh Nam Định đã vận động chức sắc, tín đồ tôn giáo đóng góp vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Những đóng góp của đồng bào Công giáo trong tỉnh được thể hiện trên một số phương diện sau:

Tham gia xây dựng chính quyền

Đồng bào Công giáo tỉnh Nam Định đã phát huy mạnh mẽ tinh thần “Sống Phúc âm trong lòng dân tộc” của Thư Chung năm 1980 của Hội đồng Giám mục Việt Nam, tích cực tham gia xây dựng chính quyền, hưởng ứng phong trào thi đua yêu nước và có những đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Nhiều chức sắc, chức việc và tín đồ Công giáo đã tham gia hội đồng nhân dân, chính quyền và Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các cấp; nhiều chức việc, tín đồ Công giáo là đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam.

Trên toàn tỉnh hiện có hơn 200 chức sắc, chức việc của các tôn giáo tham gia Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, đại biểu hội đồng nhân dân các cấp và các hội, đoàn thể từ cấp tỉnh đến cơ sở⁽²⁾, trong đó có nhiều chức sắc, chức việc, tín đồ Công giáo. Toàn tỉnh hiện có 4.239 đảng viên là người Công giáo (chiếm 15,6% số đảng viên trong toàn tỉnh) và là địa phương có số lượng đảng viên là người Công giáo cao nhất cả nước⁽³⁾.

Nhìn chung, các đảng viên là người Công giáo đã phát huy tốt vai trò tiên phong, thực hiện công tác vận động quần chúng, nhất là quần chúng tín đồ Công giáo chấp hành tốt chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và thực hiện tốt các phong trào thi đua yêu nước tại địa phương. Các chức sắc, chức việc, tín đồ Công giáo tham gia chính quyền, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp và các tổ chức chính trị - xã hội, luôn gương mẫu, đi đầu trong các hoạt động, phát huy tốt vai trò là cầu nối giữa Đảng với nhân dân, đồng bào Công giáo.

Đa số chức sắc, chức việc và đồng bào Công giáo ở Nam Định luôn có ý thức xây dựng, củng cố đoàn kết dân tộc và đồng thuận xã hội; ý thức cao về trách nhiệm công dân, chấp hành nghiêm chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước, tuân thủ pháp luật, thực hiện tốt trách nhiệm của tín đồ và nghĩa vụ của công dân đối với Tổ quốc.

Tham gia phát triển kinh tế

Phần lớn đồng bào tín đồ Công giáo trên địa bàn tỉnh Nam Định làm kinh tế nông nghiệp. Những năm qua, hưởng ứng chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước, nhiều tín đồ Công giáo đã mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu sản xuất đem lại hiệu quả kinh tế cao. Mô hình sản xuất theo quy mô lớn, mô hình trang trại, gieo cấy lúa đặc sản giá trị kinh tế cao đã xuất hiện ở nhiều nơi trên địa bàn tỉnh. Đồng thời với chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đồng bào Công giáo cũng đẩy mạnh áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật vào sản xuất. Do đó, năng suất lao động, giá trị sản phẩm nông nghiệp của tỉnh Nam Định trong những năm qua đã gia tăng đáng kể.

Bên cạnh đó, ở các vùng ven biển như giáo xứ Quần Vinh, giáo xứ Ninh Hải (huyện Nghĩa Hưng), giáo xứ Phú Ninh (huyện Giao Thủy), v.v.. cũng xuất hiện nhiều mô hình ứng dụng khoa học, kỹ thuật mới trong nuôi trồng thủy, hải sản cho năng suất cao như mô hình nuôi tôm sú, tôm càng xanh, tôm chân trắng, nuôi cá bằng lưới rê ven biển, v.v..

Ở nhiều vùng Công giáo, các ngành nghề truyền thống được đồng bào chú trọng khôi phục, đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh theo mô hình doanh nghiệp, phù hợp với điều kiện mới, đạt được hiệu quả nhất định, góp phần giải quyết việc làm cho nhiều lao động địa phương, duy trì, bảo tồn ngành nghề truyền thống và đóng góp vào phát triển kinh tế địa phương. Có thể kể đến các ngành nghề truyền thống đã được khôi phục, phát triển hiệu quả như: nghề cơ khí, đúc nhôm; nghề làm hoa nhựa, hoa vải; nghề may áo dài, váy cưới; nghề sản xuất đồ gỗ và kim hoàn; nghề thêu; nghề mây tre đan xuất khẩu; nghề sản xuất đồ gỗ v.v..

Toàn tỉnh Nam Định hiện có gần 400 doanh nghiệp của người Công giáo kinh doanh nhiều ngành nghề khác nhau đã góp phần giải quyết việc làm. Nhiều giáo dân đã có thu nhập hàng trăm triệu đồng/năm. Đã xuất hiện nhiều tấm gương người Công giáo sản xuất, kinh doanh giỏi, làm giàu cho gia đình, đóng góp tích cực cho cộng đồng và xã hội, góp phần quan trọng vào thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ kinh tế - xã hội của địa phương.

Nhiều gia đình đồng bào Công giáo từ nghèo đói đã vươn lên thoát nghèo và trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế. Theo thống kê của Ủy ban Đoàn kết Công giáo tỉnh Nam Định, trên địa bàn tỉnh hiện có 36.847 hộ giàu là người Công giáo (tăng 2.815 hộ so với giai đoạn 2007 - 2012); 54.310 hộ khá, tăng 20.244 hộ; hộ cận nghèo và nghèo (theo tiêu chí mới) giảm còn 9.438 hộ ⁽⁴⁾.

Tham gia xây dựng đời sống văn hóa

Đồng bào Công giáo tỉnh Nam Định tham gia rất tích cực vào các hoạt động văn hóa, xã hội. Các chức sắc, nhà tu hành và đồng bào Công giáo hưởng ứng tích cực các phong trào thi đua yêu nước. 

Đến nay, rất nhiều gia đình Công giáo được nhận danh hiệu Gia đình Công giáo gương mẫu. Hầu hết các xứ, họ đạo được công nhận là Làng văn hóa, như tại huyện Nghĩa Hưng, hiện có trên 65% gia đình Công giáo được công nhận danh hiệu “Gia đình Công giáo gương mẫu”; trên 80% xứ, họ đạo đạt Xứ họ đạo tiên tiến⁽⁵⁾.

Tham gia hoạt động xã hội

Đồng bào Công giáo tỉnh Nam Định tham gia tích cực các hoạt động xã hội. Ở nhiều địa phương đã hình thành các quỹ khuyến học, khuyến tài để động viên đội ngũ giáo viên và học sinh các cấp, như tại huyện Xuân Trường, 100% thôn xóm trên địa bàn huyện, trong đó có nhiều thôn xóm Công giáo đã thành lập được chi hội khuyến học hoạt động sôi nổi. Tính đến tháng 12-2021, toàn huyện có 52.878 hội viên khuyến học. Năm học 2021-2022, Hội khuyến học các cấp của huyện đã trao thưởng cho trên 17.722 lượt giáo viên, học sinh các cấp với 901 triệu đồng⁽⁶⁾. Nhiều linh mục ở xã Xuân Phương đã tham gia Hội khuyến học xã, nhiều chức việc gánh vác trách nhiệm Chi hội trưởng Chi hội khuyến học, Chi hội chữ thập đỏ. Các chức sắc, chức việc Công giáo đã tích cực lồng ghép trong các buổi giảng giáo lý, các hoạt động xã hội để tuyên truyền về vai trò của công tác khuyến học, khuyến tài.

Hoạt động từ thiện, nhân đạo cũng được đồng bào Công giáo Nam Định tham gia tích cực. Trong 5 năm (2012 -2017), đồng bào Công giáo tỉnh Nam Định đã ủng hộ 18 tỷ 112 triệu đồng cùng hàng trăm tấn gạo và nhiều vật dụng thiết yếu cho hoạt động từ thiện, nhân đạo⁽⁷⁾; Ủy ban Bác ái Tòa Giám mục Bùi Chu đã hỗ trợ kinh phí thay thủy tinh thể cho trên 1.000 bệnh nhân. Công tác chăm lo người nghèo và các đối tượng thiệt thòi trong xã hội cũng được quan tâm. Cố linh mục Phan Văn Điển (giáo xứ Quần Vinh, huyện Nghĩa Hưng) đã xây dựng 57 ngôi nhà dành tặng cho người nghèo. Dòng nữ tu Mẹ thăm viếng và Dòng nữ tu Trinh Vương (huyện Xuân Trường) nuôi dưỡng trên 100 người già neo đơn, không nơi nương tựa⁽⁸⁾… Những hoạt động ý nghĩa trên của đồng bào Công giáo đã góp phần tích cực chung tay trong công tác xã hội.

Tham gia xây dựng nông thôn mới

Thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước và sự phát động của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ủy ban Đoàn kết Công giáo tỉnh Nam Định đã triển khai phong trào “Đẹp xóm làng, đẹp nhà cửa, đẹp xứ họ, đẹp ruộng đồng” đến 172 giáo xứ, 490 họ giáo trong tỉnh. Phong trào đã được đông đảo đồng bào Công giáo trong các xứ, họ đạo hưởng ứng, tích cực đóng góp tiền của, đất đai, ngày công lao động;tham gia sửa chữa cầu, đường, xây dựng trường học và các công trình phúc lợi xã hội, trồng hoa, cây xanh ven đường, mang lại diện mạo mới khang trang, sạch đẹp cho làng quê.

Trên toàn tỉnh, đồng bào Công giáo đã hiến tặng trên 20 nghìn m² đất và đóng góp hơn 200 tỷ đồng để làm đường giao thông nông thôn và xây dựng các công trình phúc lợi như trạm y tế, trường mầm non, nhà văn hóa, khu vui chơi thể thao ở các thôn xóm⁽⁹⁾.

Huyện Hải Hậu với trên 29 vạn dân, trong đó có hơn 40% là đồng bào Công giáo đã được lựa chọn là một trong những huyện làm điểm trong xây dựng nông thôn mới và là một trong 5 huyện đầu tiên của cả nước được công nhận là huyện đạt chuẩn nông thôn mới năm 2015.

Tháng 7-2019, Nam Định có 100% số xã, thị trấn và 10/10 huyện, thành phố được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, trở thành một trong hai tỉnh đầu tiên của cả nước hoàn thành xây dựng nông thôn mới. Sớm hơn 1,5 năm so với mục tiêu mà Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Nam Định lần thứ XIX đề ravà sớm hơn 1,5 năm so với Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới⁽¹⁰⁾. Với những thành tích đạt được, tỉnh Nam Định đã được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Ba.

Ngay sau khi hoàn thành xây dựng nông thôn mới, Nam Định bước vào xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu và Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Đến nay, tỉnh Nam Định đã có 52% xã, thị trấn (106/204 xã, thị trấn) đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao (hoàn thành mục tiêu xã nông thôn mới nâng cao vượt 4 năm so với mục tiêu đề ra⁽¹¹⁾. Những thành công này có được không thể thiếu sự đồng lòng, nỗ lực đóng góp sức người, sức của của các chức sắc, chức việc và đồng bào các tôn giáo nói chung, đồng bào Công giáo nói riêng.

Cho đến nay, diện mạo các làng quê của tỉnh Nam Định đều đã “thay da đổi thịt”. Đường sá, cầu cống được xây dựng khang trang, sạch đẹp. Trong phong trào xây dựng nông thôn mới đã xuất hiện những tấm gương người Công giáo điển hình tiên tiến. Tiêu biểu như ông Trần Văn Kiều (xứ đạo Kiên Lao, huyện Xuân Trường) đã tâm huyết chế tạo lò đốt rác thải sinh hoạt bằng phương pháp mới và đầu tư hàng tỷ đồng để biến khu bãi rác gây ô nhiễm môi trường trong nhiều năm của thị trấn Xuân Trường thành khu xử lý, đốt rác thải sạch đẹp như một công viên.

Những đóng góp tích cực của nhân dân tỉnh Nam Định, trong đó có đồng bào Công giáo trong phát triển kinh tế - xã hội đã góp phần lan tỏa những hiệu ứng tích cực cho các địa phương khác trên cả nước.

Tham gia bảo vệ an ninh trật tự và bảo vệ môi trường

Các mô hình tự quản về an ninh trật tự trong đồng bào Công giáo đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần cùng chính quyền các cấp bảo đảm an ninh trật tự xã hội. Nhiều chức sắc, nhà tu hành và tín đồ Công giáo đã tích tham gia xây dựng các tổ tự quản, tổ hòa giải, giữ gìn, củng cố tình đoàn kết trong cộng đồng.

Ủy ban Đoàn kết công giáo cùng Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (tỉnh Nam Định) và Sở Tài nguyên và Môi trường đã ký kết chương trình phối hợp thực hiện tham gia bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2016-2020. Chủ trương này đã được các chức sắc, chức việc và đồng bào Công giáo hưởng ứng tích cực. Đến nay, mô hình “Xứ, họ đạo tham gia bảo vệ tài nguyên môi trường” đã được triển khai mạnh mẽ ở 67 xã có đông đồng bào Công giáo⁽¹²⁾ và ngày càng được nhân rộng trên toàn tỉnh.

Với nguồn lực dồi dào,đồng bào Công giáo ở Nam Định đã và đang chung sức, đồng lòng cùng các cấp chính quyền và nhân dân trên địa bàn tỉnh nỗ lực phát huy vai trò của mình trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước

2. Một số khuyến nghị

Một là, đối với các cơ quan, tổ chức, các cấp, các ngành trong hệ thống chính trị tỉnh Nam Định

Các cấp chính quyền cần chủ động đối thoại, hợp tác và giữ mối liên hệ thường xuyên với Giáo hội và các chức sắc, chức việc Công giáo; gần gũi, chia sẻ, động viên chức sắc, chức việc Công giáo tham gia tích cực vào các phong trào thi đua yêu nước; kết hợp chặt chẽ với các chủ thể trong công tác vận động quần chúng để đồng bào Công giáo thực hiện tốt trách nhiệm công dân và bổn phận với đạo.

Phát động và tổ chức các phong trào thi đua yêu nước phù hợp với đặc điểm tôn giáo và điều kiện địa phương để phát huy tối đa các nguồn lực của đồng bào Công giáo phục vụ hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Quan tâm, tạo điều kiện đáp ứng kịp thời nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tinh thần, tôn giáo của đồng bào Công giáo theo quy định của pháp luật. Tạo điều kiện thuận lợi để đồng bào Công giáo vận dụng, phát huy tối đa những giá trị nhân văn, nhân đạo và tiềm lực của đồng bào Công giáo trong phát triển kinh tế - xã hội.

Hai là, đối với Giáo hội Công giáo

Tiếp tục củng cố đường hướng “Sống phúc âm giữa lòng dân tộc” theo tinh thần nhập thế tích cực của Thư chung năm 1980. Khuyến khích chức sắc, chức việc và đồng bào Công giáo tiếp tục tham gia tích cực vào các hoạt động ích nước, lợi dân. Tăng cường đối thoại, hợp tác với các cơ quan trong hệ thống chính trị trên tinh thần đồng hành với dân tộc để thúc đẩy hơn nữa hoạt động của Công giáo gắn bó với vận mệnh của đất nước.

Ba là, đối với các chức sắc Công giáo

Mỗi chức sắc cần nhận thức rõ vị thế và trách nhiệm của mình với Giáo hội, với đất nước. Thường xuyên gương mẫu, đi đầu trong các hoạt động ích đạo, lợi đời; hướng dẫn tín đồ hành đạo tuân thủ quy định của pháp luật, khích lệ tín đồ tham gia tích cực vào các phong trào thi đua yêu nước và các hoạt động xã hội trên cơ sở tuân thủ các quy định của pháp luật.

Bốn là, đối với đồng bào Công giáo

Mỗi tín đồ cần xác định rõ bổn phận, trách nhiệm của mình đối với Giáo hội và với đất nước để luôn hoàn thành bổn phận của một tín hữu, đồng thời hoàn thành tốt nghĩa vụ của một công dân đối với đất nước. Chủ động, tích cực tham gia các hoạt động xã hội và các phong trào thi đua yêu nước, sống tốt đời, đẹp đạo nhằm từng bước cải thiện, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho bản thân, gia đình, địa phương và đất nước.

Năm là, đối với Ủy ban đoàn kết Công giáo tỉnh Nam Định

Phát huy hơn nữa vai trò là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và xã hội với đồng bào Công giáo; tiếp tục phát huy trách nhiệm tập hợp, vận động, đoàn kết đồng bào Công giáo trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc; chủ động tuyên truyền, phổ biến, đưa quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước đến với đồng bào Công giáo; động viên, khích lệ đồng bào Công giáo tham gia tích cực vào các phong trào thi đua yêu nước sống tốt đời, đẹp đạo.

Để phát huy hiệu quả vai trò của Công giáo trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Nam Định hiện nay cần có sự đồng thuận, chủ động, tích cực chung tay góp sức từ nhiều phía: từ các ban, ngành và đội ngũ cán bộ của hệ thống chính trị; từ các chức sắc, chức việc và đặc biệt từ đông đảo đồng bào Công giáo cùng hướng đến mục tiêu chung: nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào Công giáo nói riêng, của nhân dân nói chung và xây dựng tỉnh Nam Định thành một địa phương ngày càng giàu, đẹp, đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước.

_________________

Ngày nhận: 29-8-2022; Ngày bình duyệt: 5-9-2022; Ngày duyệt đăng: 22-10-2022

(1) Duy Hưng: Nam Định: Phát huy vai trò người có uy tín trong cộng đồng các tôn giáo, http://tapchimattran.vn/thoi-su/nam-dinh-phat-huy-vai-tro-nguoi-co-uy-tin-trong-cong-dong-cac-ton-giao-36124.html, truy cập ngày 8-7-2020.

(2) Ngọc Anh: Đồng bào công giáo tỉnh Nam Định đóng góp vào kinh tế - xã hội địa phương, https://vovworld.vn/vi-VN/xa-hoi-doi-song/dong-bao-cong-giao-tinh-nam-dinh-dong-gop-vao-kinh-texa-hoi-dia-phuong-818307.vov, truy cập ngày 13-1-2020.

(3) Xem: Số liệu thống kê của Ban Tôn giáo, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 2017.

(4), (6), (7), (8) An Luých: Nam Định: Đồng bào Công giáo nỗ lực góp phần xây dựng quê hương, https://dangcongsan.vn/xa-hoi/nam-dinh-dong-bao-cong-giao-no-luc-gop-phan-xay-dung-que-huong-465281.html, truy cập ngày 8-12-2017.

(5), (9) Xem: Phong trào thi đua yêu nước trong đồng bào Công giáo, https://sonoivu.namdinh.gov.vn/tin-tong-hop/phong-trao-thi-dua-yeu-nuoc-trong-dong-bao-cong-giao-2049, truy cập ngày 27-12-2021.

(10) Đoàn Hồng Phong: Nam Định - Điểm sáng trong xây dựng nông thôn mới, https://tapchicongsan.org.vn/web/guest/thuc-tien-kinh-nghiem1/-/2018/815665/nam-dinh---diem-sang-trong-xay-dung-nong-thon-moi.aspx, truy cập ngày 22-12-2019.

(11) Xem: Nam Định: Tiên phong xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu, moit.gov.vn/tin-tuc/dia-phuong/nam-dinh-tien-phong-xay-dung-nong-thon-moi-nang-cao-kieu-mau.html, truy cập ngày 4-5-2022.

(12) Lam Hồng: Qua 3 năm thực hiện giao ước thi đua xây dựng nông thôn mới và đô thị văn minh, http://baonamdinh.com.vn/channel/5086/201906/qua-3-nam-thuc-hien-giao-uoc-thi-dua-xay-dung-nong-thon-moi-va-do-thi-van-minh-2531140/, truy cập ngày 4-6-2019.

PGS, TS HOÀNG THỊ LAN

Viện Tôn giáo và Tín ngưỡng,

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh