Trang chủ    Từ điển mở    Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng    Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ của Đảng hiện nay
Thứ tư, 22 Tháng 3 2023 16:20
8091 Lượt xem

Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ của Đảng hiện nay

(LLCT) - Tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản của Đảng, trong đó có công tác cán bộ của Đảng. Tuy nhiên, trong những năm gần đây có tình trạng vi phạm quy chế, quy định của Đảng về công tác cán bộ. Bài viết làm rõ thực trạng, xác định nguyên nhân và giải pháp thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ của Đảng.

Nguyên tắc tập trung dân chủ là nguyên tắc thống nhất, không tách rời giữa tập trung với dân chủ; dân chủ phải hướng tới tập trung và tập trung trên cơ sở dân chủ - vietnamplus.vn

Nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ của Đảng thể hiện cụ thể trong hệ thống quy chế, quy định, hướng dẫn về thực hiện nguyên tắc này trong các khâu của công tác cán bộ; sự lãnh đạo tập trung thống nhất của Đảng đối với công tác cán bộ; quyền hạn, trách nhiệm của cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy đối với công tác cán bộ; việc phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân tham gia công tác cán bộ của Đảng... nhằm tạo nên đội ngũ cán bộ đủ số lượng, có cơ cấu hợp lý, từng cán bộ có phẩm chất, năng lực và uy tín ngang tầm nhiệm vụ.

1. Thực trạng thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ của Đảng

Trong thời kỳ đổi mới, nhất là trong những thập niên gần đây, nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ của Đảng, được các cấp ủy thực hiện đạt kết quả quan trọng:

Một là, trước diễn biến phức tạp của tình hình thế giới, sự tăng cường phá hoại của các thế lực thù địch, những biểu hiện hoài nghi của một số cán bộ, đảng viên về nguyên tắc tập trung dân chủ trong điều kiện hiện nay, Đảng ta vẫn kiên định nguyên tắc này, nhất là trong công tác cán bộ.

Trong những thập niên gần đây, các thế lực thù địch ráo riết xuyên tạc, phủ nhận nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng Cộng sản hòng xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng và chế độ XHCN. Đối với Đảng ta, có một số cán bộ chủ chốt được bầu cử, bổ nhiệm “đúng quy trình”, nhưng không đúng người; một số cán bộ được bổ nhiệm “thần tốc”, được “ưu đãi không trong sáng”..., sau đó phát hiện do vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ.

Từ thực tế đó, đã xuất hiện trong một số cán bộ, đảng viên có biểu hiện nghi ngờ về nguyên tắc tập trung dân chủ, thậm chí đã có cán bộ, đảng viên đề nghị từ bỏ nguyên tắc này trong Đảng, trước hết là trong công tác cán bộ.

Trong tình hình đó, Đảng ta kiên định nguyên tắc tập trung dân chủ, tìm các giải pháp thực hiện hiệu quả nguyên tắc này trong xây dựng tổ chức và hoạt động của Đảng, trong đó có công tác cán bộ.

Hai là, Đảng đã lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng và thực hiện các quy chế, quy định, hướng dẫn thực hiện công tác cán bộ đạt kết quả quan trọng; coi trọng lãnh đạo, chỉ đạo khắc phục những điểm chưa hợp lý, bổ sung những điểm mới để các quy chế, quy định, hướng dẫn ngày càng hoàn thiện hơn.

Trên cơ sở các quy định của Điều lệ Đảng, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng và ban hành các quy chế, quy định, hướng dẫn thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong các khâu của công tác cán bộ, như: xây dựng, quyết định tiêu chuẩn cán bộ, tiêu chuẩn chức danh, tạo nguồn cán bộ; quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, điều động, luân chuyển, bầu cử, bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử, quản lý, đánh giá, khen thưởng, kỷ luật cán bộ và thực hiện chính sách cán bộ.

Những quy định mới mang tính cụ thể, chặt chẽ hơn về quyền hạn, trách nhiệm của cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy trong công tác cán bộ. Đã chỉnh sửa kịp thời những điểm chưa hợp lý trong một số quy định, như: Quy định số 105-QĐ/TW ngày 19-12-2017 của Bộ Chính trị về phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử thay thế Quyết định số 67-QĐ/TW và Quyết định số 68-QĐ/TW ngày 04-7-2007 của Bộ Chính trị khóa X; Quy định số 80-QĐ/TW ngày 18-8-2022 của Bộ Chính trị về phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử bổ sung nhiều điểm mới so với Quy định số 105-QĐ/TW; Hướng dẫn số 06-HD/BTCTW ngày 24-02-2017 của Ban Tổ chức Trung ương sửa đổi, bổ sung một số nội dung về công tác quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý nêu tại Hướng dẫn số 15-HD/BTCTW ngày 05-11-2012; Ban Bí thư đã có Quyết định số 162-QĐ/TW ngày 05-12-2018 về việc ban hành Quy chế làm việc mẫu của đảng đoàn, ban cán sự đảng trực thuộc Trung ương; Quyết định số 168-QĐ/TW ngày 28-12-2018 về việc ban hành Quy chế làm việc mẫu của tỉnh ủy, thành ủy trực thuộc Trung ương; trong đó, xác định rõ và nhấn mạnh những quy định về thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ, làm cơ sở cho việc vận dụng. Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 55-KL/TW ngày 15-8-2019 về tiếp tục chấn chỉnh công tác cán bộ để chuẩn bị tốt nhân sự đại hội đảng bộ các cấp và Đại hội XIII của Đảng; Quy định số 205-QĐ/TW ngày 23-9-2019 về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền; v.v..

Ba là, phần lớn cấp ủy, tổ chức đảng thực hiện nghiêm những quy chế, quy định, hướng dẫn của Đảng về công tác cán bộ; phát huy trách nhiệm của các tổ chức và người đứng đầu trong công tác cán bộ theo nguyên tắc tập trung dân chủ.

Các chủ trương, kế hoạch về công tác cán bộ, các quyết định về cán bộ đều được thực hiện theo nguyên tắc tập trung dân chủ, tức là được thảo luận trong tập thể cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, đảng đoàn, ban cán sự đảng (ở những nơi có tổ chức này) theo phân cấp quản lý cán bộ của Đảng và quy chế làm việc của cấp ủy, đảng đoàn, ban cán sự đảng; quyết định theo đa số.

Bốn là, Đảng đã chấn chỉnh kịp thời những lệch lạc, xử lý nghiêm minh những sai phạm về thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ.

Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã tăng cường và tập trung lãnh đạo, chỉ đạo công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng trong thực hiện những quy chế, quy định, hướng dẫn của Đảng về công tác cán bộ; đồng thời, tổ chức thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát các cấp ủy, tổ chức đảng, nhất là cấp ủy, tổ chức đảng trực thuộc về thực hiện những quy chế, quy định, hướng dẫn này; coi trọng công tác giám sát và kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm. Qua kiểm tra, giám sát, đã chỉ đạo thi hành kỷ luật đảng kịp thời, không có vùng cấm, góp phần chấn chỉnh kịp thời những sai phạm, khuyết điểm, tạo sự răn đe mạnh mẽ những tập thể, nhất là cá nhân cán bộ chủ chốt, người đứng đầu có ý định lạm dụng chức vụ, quyền hạn trong thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ vì mục đích vụ lợi, không trong sáng.

Nhiều cấp ủy đã quan tâm hơn và duy trì thành nền nếp, khá thường xuyên công việc nêu trên, coi trọng công tác giám sát và kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm để phòng ngừa, ngăn chặn lệch lạc, sai phạm về thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ ngay từ khi mới manh nha.

Năm là, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành, lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện những quy định, hướng dẫn về phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp, tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân trong công tác cán bộ, được các tổ chức này và nhân dân đồng tình và tích cực tham gia, đạt kết quả.

Trong những năm gần đây, Bộ Chính trị đã ban hành Quyết định số 217-QĐ/TW ngày 12-12-2013 về Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội; Quyết định số 218- QĐ/TW ngày 12-12-2013 về Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền; Quyết định số 124-QĐ/TW ngày 02-02-2018 về giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ, chủ chốt và cán bộ, đảng viên...

Bên cạnh những kết quả, ưu điểm, cũng còn những hạn chế:

Tại Đại hội XIII, Đảng ta chỉ rõ: “Thực hiện các nguyên tắc xây dựng Đảng, nhất là nguyên tắc tập trung dân chủ ở một số tổ chức đảng còn chưa nghiêm, thậm chí vi phạm”(1); trong đó, đáng quan tâm hơn là những hạn chế về thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ: không ít cấp ủy, tổ chức đảng thực hiện không nghiêm túc các quy chế, quy định, hướng dẫn của Đảng về thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ, đã có những vi phạm nghiêm trọng, gây bất bình trong cán bộ, đảng viên, nhân dân và dư luận. Những hạn chế chính thể hiện ở:

Nội dung về thẩm quyền, trách nhiệm ban thường vụ cấp ủy đối với công tác cán bộ được xác định trong quy chế làm việc của một số cấp ủy còn quá lớn so với thẩm quyền, trách nhiệm của tập thể cấp ủy.

Tình trạng nể nang, không thể hiện rõ chính kiến của mình, không có ý kiến khác với ý kiến của bí thư cấp ủy, bí thư đảng đoàn, ban cán sự đảng về cán bộ và công tác cán bộ còn diễn ra ở không ít cấp ủy viên, ủy viên ban thường vụ cấp ủy, thành viên đảng đoàn, ban cán sự đảng (ở những nơi có tổ chức này) khi thảo luận, bỏ phiếu về cán bộ và công tác cán bộ.

Một số hội nghị bàn bạc, quyết định về công tác cán bộ không đủ tỷ lệ thành viên tham dự theo quy định, thậm chí bí thư cấp ủy triệu tập cuộc họp vào thời điểm không thích hợp; khi biết chắc chắn một số thành viên thuộc thành phần tham dự cuộc họp có thể có ý kiến khác ý kiến của bí thư vắng mặt.

Nguyên nhân của những hạn chế:

Một là, nhiều cấp ủy, cán bộ, đảng viên, kể cả bí thư cấp ủy nhận thức chưa đúng đắn, đầy đủ và sâu sắc nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng, nhất là trong công tác cán bộ.

Hai là, một bộ phận không nhỏ cán bộ chủ chốt, trong đó có một số người đứng đầu cấp ủy, lợi dụng việc thực hiện cơ chế thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ vì mục đích không trong sáng.

Ba là, tính hệ thống, đồng bộ của cơ chế thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ của Đảng còn có những hạn chế nhất định.

Bốn là, việc lựa chọn và giao thẩm quyền, trách nhiệm cho bí thư cấp ủy ở một số nơi còn bất cập, có bí thư không thật sự bảo đảm tiêu chuẩn, thậm chí có biểu hiện thoái hóa, biến chất chưa được phát hiện.

2. Giải pháp thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ của Đảng

Một là, trên cơ sở kiên trì, kiên định nguyên tắc tập trung dân chủ, tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức của các cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên về nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng; thực hiện nghiêm các quy chế, quy định, hướng dẫn hiện hành của Đảng về thực hiện nguyên tắc này trong công tác cán bộ, tích cực tham gia hoàn thiện cơ chế thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ.

Nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng không phải là sự kết hợp giản đơn giữa tập trung với dân chủ; không phải ghép tập trung với dân chủ tạo thành tập trung dân chủ; cũng không phải là sự kết hợp một cách cân bằng, điều hòa giữa tập trung với dân chủ... Nếu coi tập trung dân chủ là tập trung và dân chủ sẽ dẫn đến cách hiểu tập trung và dân chủ phát triển tỷ lệ nghịch với nhau, tức là khi mở rộng, tăng cường dân chủ thì tập trung bị thu hẹp, bị suy giảm; ngược lại, tăng cường sự tập trung thì dân chủ sẽ bị thu hẹp và giảm bớt.

Nguyên tắc tập trung dân chủ của đảng cộng sản là nguyên tắc thống nhất, không tách rời giữa tập trung với dân chủ; dân chủ phải hướng tới tập trung và tập trung trên cơ sở dân chủ, sau khi đã thảo luận dân chủ, tức là tập trung và dân chủ phát triển tỷ lệ thuận với nhau.

Hai là, tiếp tục bổ sung, hoàn thiện quy chế, quy định của Đảng về thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ theo hướng tạo thành hệ thống hoàn chỉnh, đồng bộ, chặt chẽ và hướng dẫn thực hiện các quy chế, quy định một cách cụ thể.

Ba là, tập trung xây dựng đội ngũ bí thư cấp ủy các cấp thật sự tiêu biểu, mẫu mực về thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ và đáp ứng yêu cầu hoàn thiện cơ chế thực hiện nguyên tắc này trong công tác cán bộ.

Bốn là, phát huy mạnh mẽ vai trò của Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân tham gia hoàn thiện cơ chế, giám sát việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ của Đảng.

Năm là, tăng cường kiểm tra, giám sát các cấp ủy, bí thư cấp ủy trong thực hiện các quy chế, quy định hiện hành của Đảng về công tác cán bộ và việc tham gia hoàn thiện cơ chế thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ; coi trọng công tác giám sát và kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm.

_________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 539 (tháng 01-2023)

Ngày nhận bài: 05-12-2022; Ngày bình duyệt: 07-01-2023; Ngày duyệt đăng: 27-01-2023.

 

1. ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t.I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.90.

PGS, TS ĐỖ NGỌC NINH

Các bài viết khác

Thông tin tuyên truyền