Thu hút doanh nghiệp nhỏ và vừa trong phát triển nông nghiệp xanh ở thành phố Hà Nội

ThS VŨ PHƯƠNG MAI
Trường Cao đẳng Cơ điện Hà Nội

1. Mở đầu

Nông nghiệp xanh (Green Agriculture) được hiểu là nền sản xuất nông nghiệp áp dụng đồng bộ các quy trình, công nghệ sử dụng hợp lý, tiết kiệm vật tư đầu vào cho sản xuất nông nghiệp, sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên⁽¹⁾. Phát triển nền nông nghiệp xanh hướng đến nâng cao khả năng cạnh tranh của nông sản, phát triển công nghệ xử lý và tái sử dụng các phế thải, phụ phẩm, giúp nông dân có chất lượng cuộc sống tốt hơn, ổn định kinh tế, bảo vệ tài nguyên và hệ sinh thái nông nghiệp.

Hà Nội là đô thị lớn với tốc độ đô thị hóa nhanh, nhưng vẫn đang phát triển mạnh mẽ nông nghiệp xanh, tập trung vào các vùng chuyên canh và ứng dụng công nghệ cao. Các vùng nông nghiệp trọng điểm với mô hình nông nghiệp xanh, hữu cơ ở thành phố Hà Nội tương đối đa dạng như: nông nghiệp công nghệ cao, ứng dụng nhà màng, tưới tiết kiệm, canh tác thông minh. Trang trại hữu cơ, sản xuất rau, sữa hữu cơ. Làng nghề nông nghiệp sinh thái như làng rau Trạm Xá, làng hoa Tây Tựu. Vùng lúa chất lượng kết hợp với mô hình lúa - cá, lúa - tôm thân thiện môi trường.

Phát triển nông nghiệp xanh của Hà Nội được định hướng chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng các giống cây trồng chất lượng có giá trị cao, rau an toàn, cây ăn quả đặc sản, cây cảnh tiếp tục được mở rộng, tăng diện tích hằng năm, góp phần làm tăng tr­ưởng giá trị sản xuất nông nghiệp trong ngành trồng trọt. Chăn nuôi từng bước dịch chuyển theo hướng sản xuất con giống, sản phẩm có năng suất, chất lượng cao⁽²⁾.

Tuy nhiên, việc thu hút doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) vào lĩnh vực này còn có những hạn chế nhất định. Vì vậy, cần có các giải pháp đồng bộ từ chính sách, công nghệ đến thị trường, giúp các doanh nghiệp phát huy hết tiềm năng trong cuộc cách mạng xanh trong nông nghiệp của Thủ đô.

2. Nội dung

2.1. Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong phát triển nông nghiệp xanh ở thành phố Hà Nội

Nông nghiệp xanh có các đặc điểm cơ bản: (i) Giảm phát thải, bảo vệ môi trường, hạn chế sử dụng hóa chất (thuốc trừ sâu, phân vô cơ), giảm phát thải khí nhà kính. (ii) Sử dụng và quản lý tài nguyên thiên nhiên bền vững, hiệu quả, tiết kiệm (nước, tái chế phụ phẩm nông nghiệp, bảo vệ đất). (iii) Ứng dụng công nghệ sinh học, sử dụng giống cây trồng/vật nuôi có khả năng chống chịu sâu bệnh, thích ứng biến đổi khí hậu. (iv) Áp dụng kinh tế tuần hoàn (tận dụng phế, phụ phẩm để sản xuất phân hữu cơ hoặc năng lượng tái tạo). (v) Hướng đến sản phẩm hữu cơ, đáp ứng tiêu chuẩn organic, VietGAP, GlobalGAP.

Nền nông nghiệp xanh ở thành phố Hà Nội được phát triển với sự tham gia của hộ gia đình; HTX; doanh nghiệp; nhà khoa học và viện nghiên cứu; cơ quan quản lý; tổ chức phi chính phủ (NGOs); các tổ chức tài chính và ngân hàng; người tiêu dùng và cộng đồng địa phương. Trong đó, DNNVV là một trong các chủ thể đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi sang nông nghiệp xanh của thành phố nhờ tính linh hoạt, khả năng đổi mới sáng tạo.

DNNVV có vai trò thúc đẩy ứng dụng công nghệ xanh và sáng tạo, áp dụng các giải pháp công nghệ thân thiện với môi trường như: sử dụng công nghệ tiết kiệm nước (tưới nhỏ giọt, hệ thống giám sát độ ẩm); khai thác, sử dụng và phát triển năng lượng tái tạo (sử dụng năng lượng mặt trời, gió, biogas). Nhiều DNNVV khởi nghiệp (startup) tập trung vào các giải pháp nông nghiệp thông minh (IoT, AI, blockchain).

DNNVV đóng vai trò trung gian, liên kết nông dân với thị trường tiêu thụ sản phẩm xanh, hữu cơ; xây dựng thương hiệu nông sản địa phương, tăng giá trị gia tăng cho sản phẩm bền vững; phát triển các mô hình “farm-to-table” giảm thiểu lãng phí trong logistics. Hỗ trợ đào tạo nông dân về kỹ thuật canh tác bền vững (IPM, hữu cơ, VietGAP), tạo việc làm tại chỗ, nâng cao thu nhập. Giúp nông hộ nhỏ tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu thông qua chứng nhận xanh (GlobalGAP, USDA Organic).

DNNVV thúc đẩy kinh tế tuần hoàn bằng cách tái chế phụ phẩm nông nghiệp làm thức ăn gia súc, phân bón hữu cơ, chất đốt hoặc nguyên liệu cho ngành công nghiệp khác. Giảm sử dụng hóa chất nhờ các giải pháp sinh học. Góp phần giảm phát thải khí nhà kính thông qua mô hình nông - lâm kết hợp, carbon thấp. Các DNNVV địa phương thường có giải pháp phù hợp với điều kiện khí hậu từng vùng, phát triển các sản phẩm nông nghiệp có khả năng chống chịu cao, thích ứng với biến đổi khí hậu.

2.2. Thực trạng doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia phát triển nông nghiệp xanh ở thành phố Hà Nội

Định hướng phát triển nông nghiệp xanh, bền vững Hà Nội đã được đề ra từ lâu và có nhiều chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp như: Quyết định số 1081/QĐ-TTg ngày 06-7-2011 của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội thành phố Hà Nội đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 xác định “Phát triển nông nghiệp theo hướng nền nông nghiệp đô thị sinh thái, sản xuất hàng hóa lớn, có năng suất, chất lượng, hiệu quả, có khả năng cạnh tranh cao, hài hòa và bền vững với môi trường”. Tiếp đó, Kế hoạch số 272/KH-UBND ngày 24-10-2022 của UBND Hà Nội về thực hiện chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2022-2030, tầm nhìn đến năm 2050 trên địa bàn thành phố Hà Nội tiếp tục khẳng định “Đẩy mạnh phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao; xây dựng và nhân rộng các mô hình nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp xanh, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp công nghệ cao”. Từ đó có thể thấy, phát triển nông nghiệp xanh, bền vững, bảo vệ môi trường đã được Hà Nội xác định là định hướng lâu dài của ngành nông nghiệp thành phố.

Thực hiện các định hướng đó, các DNNVV ở thành phố Hà Nội tích cực chuyển đổi xanh, ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp thông qua các phương pháp sản xuất như: công nghệ nhà kính, thủy canh, khí canh, nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp thông minh... Sử dụng IoT, AI để kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm, dinh dưỡng cây trồng nhằm giảm lượng nước tưới, thuốc bảo vệ thực vật, tăng năng suất, sản phẩm đạt chuẩn VietGAP, GlobalGAP. Một số DNNVV đã tiên phong áp dụng các phương pháp sản xuất nông nghiệp xanh, bền vững như:

Công ty An Phát Holdings nổi bật với giải pháp cung cấp bao bì xanh cho nông sản, góp phần nâng cao giá trị xuất khẩu nhờ đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế khắt khe như EU Organic và USDA (của Bộ Nông nghiệp Mỹ). Nhiều sản phẩm của danh nghiệp được làm từ PLA (Polylactic acid được làm từ tinh bột ngô, sắn) với ưu điểm an toàn, thân thiện môi trường. Năm 2024, An Phát Xanh (An Phat Bioplastics) và AnEco lần thứ 2 liên tiếp đạt Thương hiệu quốc gia⁽³⁾.

HTX Dịch vụ Nông nghiệp sạch hữu cơ Thanh Xuân hiện có 33 nhóm sản xuất rau với diện tích khoảng 30 ha. Bình quân mỗi năm, cung cấp cho thị trường hơn 300 tấn rau, củ, quả các loại, chủ yếu tiêu thụ ở thị trường Hà Nội và các tỉnh lân cận. Một số loại rau gia vị và bí xanh đã được giới thiệu sang các nước như Pháp, Ðức⁽⁴⁾ …

Bên cạnh đó, các mô hình liên kết được hình thành, như: trong lĩnh vực trồng trọt có thể kể đến chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm gạo chất lượng cao Khu Cháy của Hợp tác xã Sản xuất kinh doanh nông nghiệp Đoàn Kết; chuỗi rau của Hợp tác xã Rau quả sạch Chúc Sơn; chuỗi gạo chất lượng cao Bảo Minh; chuỗi gạo hữu cơ và bưởi Diễn của Hợp tác xã Nông nghiệp hữu cơ Nam Phương Tiến. Trong lĩnh vực chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản có Hợp tác xã Chăn nuôi Hoàng Long); chuỗi tiêu thụ sản phẩm trứng gà, lấy thương hiệu trứng sạch Tiên Viên; chuỗi thủy sản của Hợp tác xã Thủy sản công nghệ cao Đại Áng...⁽⁵⁾ Các cụm liên kết thường giữa doanh nghiệp - HTX - nông dân theo chuỗi, từ sản xuất đến tiêu thụ nông sản.

Tuy nhiên, sự tham gia của DNNVV vào lĩnh vực nông nghiệp xanh của Thành phố Hà Nội còn nhiều hạn chế:

Một là, số lượng doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực nông nghiệp còn ít so với tổng số doanh nghiệp của Thành phố, năm 2020 khoảng 900 chiếm 0,71% tổng số doanh nghiệp⁽⁶⁾. Điều này cho thấy, Hà Nội còn nhiều tiềm năng phát triển nếu có chính sách khuyến khích, ứng dụng công nghệ cao (nông nghiệp thông minh, nông nghiệp đô thị).

Hai là, DNNVV khó khăn về vốn và tài chính. Nhiều DNNVV không đáp ứng được các điều kiện vay, tài sản thế chấp. Việc tiếp cận các nguồn tài trợ khác như quỹ đầu tư, các chương trình hỗ trợ của nhà nước cũng gặp nhiều khó khăn. Chi phí đầu tư ban đầu cho phát triển nông nghiệp xanh cao (công nghệ xanh, vật liệu sinh học, hệ thống canh tác bền vững) đòi hỏi vốn lớn, trong khi khả năng tài chính của DNNVV thường hạn chế.

Ba là, trình độ công nghệ và kỹ thuật của DNNVV còn lạc hậu. Nhiều doanh nghiệp chưa có khả năng ứng dụng công nghệ cao (IoT, hệ thống tự động hóa, biến đổi gen, công nghệ vi sinh, nhà kính thông minh, blockchain…) vào sản xuất nông nghiệp. Thiếu các chuyên gia kỹ thuật, nhân lực am hiểu nông nghiệp xanh, đặc biệt là ở quy mô doanh nghiệp nhỏ.

Bốn là, hạ tầng và logistics hạn chế, hệ thống phân phối chưa phát triển. Thiếu chuỗi siêu thị xanh, kênh bán hàng trực tuyến chuyên biệt cho nông nghiệp xanh. Giao thông, nhất là ở nông thôn yếu kém, ảnh hưởng đến vận chuyển nguyên liệu, đặc biệt ở các xã ngoại thành Hà Nội.

Năm là, rào cản thị trường và tiêu thụ sản phẩm. Sản phẩm nông nghiệp xanh hiện vẫn khó cạnh tranh giá do sản phẩm thường có giá cao hơn sản phẩm truyền thống, trong khi thị trường tiêu thụ chưa được mở rộng. Thị hiếu của người dân vẫn nghiêng về sản phẩm giá rẻ, dễ tiếp cận hơn là sản phẩm bền vững. Tiêu chuẩn chứng nhận khắt khe (các chứng nhận hữu cơ, GlobalGAP, VietGAP) đòi hỏi chi phí và thời gian, gây khó cho DNNVV. Nhiều DNNVV chưa biết cách marketing để nâng cao giá trị thương hiệu xanh.

Sáu là, chính sách và cơ chế hỗ trợ chưa hiệu quả, DNNVV thường khó tiếp cận các gói tín dụng xanh, thủ tục hành chính còn rườm rà, quy trình đăng ký, xin hỗ trợ từ phức tạp, thiếu minh bạch. Hà Nội mặc dù đã có những định hướng phát triển nông nghiệp xanh, bền vững thông qua nhiều chương trình, nhưng việc triển khai còn chậm, thiếu đồng bộ và chưa tạo được sự liên kết mạnh mẽ giữa các bên (doanh nghiệp, nông dân, tổ chức tài chính, viện nghiên cứu…).

2.3. Giải pháp nhằm thu hút doanh nghiệp nhỏ và vừa trong phát triển nông nghiệp xanh ở thành phố Hà Nội thời gian tới

Một là, tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức của doanh nghiệp và người dân về lợi ích của phát triển nông nghiệp xanh

Đẩy mạnh tuyên truyền lợi ích nông nghiệp xanh, coi đây không chỉ là xu thế nhất thời mà là định hướng phát triển nền nông nghiệp quốc gia, hướng tới nông nghiệp bền vững, giá trị cao, bảo vệ môi trường, sức khỏe người tiêu dùng. Tập trung vào lợi ích kinh tế và tính bền vững, nhấn mạnh các lợi ích của nông nghiệp xanh như giảm chi phí dài hạn (tiết kiệm nước, phân bón, năng lượng); gia tăng giá trị sản phẩm (chứng nhận hữu cơ, GlobalGAP, Carbon Footprint); mở rộng thị trường (xuất khẩu vào EU, Nhật Bản - nơi yêu cầu cao về nông sản bền vững). Thông qua đó, khuyến khích các doanh nghiệp nhất là DNNVV tham gia.

Sử dụng đa dạng các kênh truyền thông để tuyên truyền như: mạng xã hội (YouTube, TikTok,…); tuyên truyền trên báo in, báo điện tử về lợi ích từ nông nghiệp xanh; mời các doanh nghiệp, tập đoàn thành công trong nông nghiệp xanh (Vinamilk, Masan, Lavifood) chia sẻ kinh nghiệm. Bên cạnh đó tổ chức triển lãm, hội thảo trực tuyến với sự tham gia của doanh nghiệp tiên phong, thành công. Đồng thời vinh danh doanh nghiệp nông nghiệp tiêu biểu trong lĩnh vực nông nghiệp xanh (Giải thưởng Nông nghiệp Việt Nam; Giải Thương hiệu Quốc gia dành cho doanh nghiệp có thương hiệu mạnh; Giải thưởng CSR - Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp…).

Hai là, hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ DNNVV hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp xanh

Thực hiện định kỳ tổng kết, đánh giá hiệu quả các chính sách hiện hành làm cơ sở để hoàn thiện hoặc ban hành mới các chính sách khuyến khích phát triển nông nghiệp xanh, nông nghiệp bền vững. DNNVV là các doanh nghiệp khả năng tài chính hạn chế, do đó khó đổi mới, đưa công nghệ hiện đại, mới vào tham gia sản xuất, do đó, cần có chính sách ưu đãi về vốn, thuế đối với doanh nghiệp nông nghiệp bền vững, để doanh nghiệp tái đầu tư công nghệ cho sản xuất.

“

Sự tham gia của các doanh nghiệp nhỏ và vừa vào phát triển nông nghiệp xanh ở Hà Nội không chỉ là giải pháp kinh tế mà còn là chiến lược bền vững để cân bằng giữa tăng trưởng và bảo vệ môi trường.

Đơn giản hóa thủ tục hành chính để DNNVV dễ dàng tiếp cận các chương trình hỗ trợ nông nghiệp xanh như tinh giản hồ sơ, quy trình, rút ngắn thời gian cấp phép xây dựng phục vụ sản xuất, tạo điều kiện thuận lợi để DNNVV triển khai dự án. Quy hoạch vùng nguyên liệu, xây dựng các cụm liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị tại các xã chuyên canh nông nghiệp như: Gia Lâm, Phù Đổng, Bát Tràng, Mê Linh, Yên Lãng, Đan Phượng, Liên Minh, Ba Vì, Quảng Oai, Tân Minh, Phù Linh... Hỗ trợ DNNVV đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, sáng chế liên quan đến nông nghiệp bền vững. Hỗ trợ chi phí chứng nhận hữu cơ VietGAP, GlobalGAP... Kích cầu tiêu dùng xanh bằng trợ giá sản phẩm nông nghiệp xanh, ưu tiên mua sắm công từ các doanh nghiệp xanh. Khuyến khích hợp tác công-tư (PPP), thu hút DNNVV đầu tư vào các dự án nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp xanh.

Ba là, phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp xanh

Phát triển kênh phân phối đa dạng, từ các chuỗi siêu thị, cửa hàng tiện ích như Winmart, Mega, Lotte Mart…, chuỗi cửa hàng chuyên biệt như “Green Farm”, “Organic Life”, Vegi (Vegetable Happiness), đến các chợ truyền thống như Long Biên, Đồng Xuân, Hà Đông… phân phối sản phẩm nông nghiệp xanh. Đồng thời, bán hàng trên các sàn thương mại điển tử Shopee, Tiki, Lazada hoặc nền tảng chuyên về nông sản.

Tổ chức các sự kiện như: Festival Nông sản Hà Nội, tham gia các hội chợ các tỉnh, thành phố hoặc hội chợ kết nối thị trường quốc tế EU, ASEAN... để xuất khẩu sản phẩm đạt tiêu chuẩn xanh. Ứng dụng mã QR hoặc blockchain để truy xuất nguồn gốc, minh bạch thông tin sản phẩm nông nghiệp, đáp ứng yêu cầu tiêu chuẩn, nâng cao giá trị, tiếp cận thị trường cao cấp và tăng niềm tin người tiêu dùng.

Bốn là, phát triển hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ

Phát triển hạ tầng giao thông, mở rộng mạng lưới giao thông nông thôn kết nối các vùng nông nghiệp xanh với trung tâm thành phố, khu công nghiệp và các điểm phân phối. Xây dựng tuyến vận tải, logistic tối ưu nhằm giảm chi phí, ưu tiên phương tiện vận tải ít phát thải như xe điện, xe chạy bằng năng lượng sạch để vận chuyển nông sản. Thành lập các trạm trung chuyển xanh tại các cụm nông nghiệp để giảm chi phí vận chuyển nguyên liệu và nông sản cho DNNVV và tăng khả năng kết nối với thị trường. Đầu tư xây dựng các khu, cụm hạ tầng hỗ trợ nông nghiệp tại các địa phương sản xuất nông nghiệp trọng điểm, (Gia Lâm, Phù Đổng, Đông Anh, Phúc Thịnh, Thư Lâm, Mê Linh, Đan Phượng, Ba Vì…) với đầy đủ hạ tầng điện, nước, kho bảo quản.

Năm là, nâng cao năng lực cạnh tranh cho các DNNVV trong lĩnh vực nông nghiệp nhất là nông nghiệp xanh, bền vững

Ban hành bộ tiêu chí rõ ràng về nông nghiệp xanh để các doanh nghiệp tuân thủ và định hướng sản xuất. Tạo điều kiện thuận lợi trong cấp phép, quy hoạch đất đai cho các mô hình nông nghiệp xanh. Thành lập quỹ hỗ trợ hoặc tạo các gói vay ngân hàng, tổ chức tài chính để cung cấp vốn ưu đãi, lãi suất thấp cho DNNVV, HTX, hộ gia đình áp dụng công nghệ xanh.

Khuyến khích DNNVV ứng dụng công nghệ cao như IoT, AI, công nghệ sinh học vào sản xuất. Xây dựng trung tâm ươm tạo công nghệ, tạo không gian thử nghiệm và chuyển giao công nghệ xanh kết nối với viện nghiên cứu, trường đại học. Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, hướng dẫn doanh nghiệp tận dụng phế phẩm nông nghiệp để sản xuất phân bón hữu cơ, năng lượng tái tạo.

Mở các khóa tập huấn, chương trình đào tạo về nông nghiệp bền vững, nâng cao khả năng tiếp cận công nghệ 4.0 nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ làm nông nghiệp xanh, cập nhật các tiến bộ kỹ thuật, khoa học cho người nông dân. Đào tạo kỹ năng quản lý xanh thông qua tổ chức các khóa học về quản trị bền vững, marketing sản phẩm xanh, tiêu chuẩn quốc tế. Phối hợp tổ chức hội thảo, diễn đàn chia sẻ kinh nghiệm, nâng cao nhận thức về nông nghiệp xanh. Khuyến khích hợp tác với các chuyên gia trong và ngoài nước để tư vấn chuyển đổi mô hình nông nghiệp xanh cho các DNNVV.

Sáu là, hình thành cụm liên kết doanh nghiệp, mở rộng mạng lưới hợp tác

Hợp tác tạo ra một mạng lưới hợp tác giữa các doanh nghiệp, HTX, hộ nông dân và các bên liên quan để nâng cao hiệu quả sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. Thông qua liên kết để chia sẻ nguồn lực, phát triển chuỗi giá trị nông nghiệp bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và thích nghi với thị trường. Chọn ngành hàng có lợi thế của nông nghiệp Hà Nội để liên kết, như rau an toàn, hoa - cây cảnh, chăn nuôi gia cầm, thủy sản, chế biến nông sản…

Nghiên cứu thành lập ban điều phối nông nghiệp xanh cấp thành phố, xã/phường với sự tham gia của các chủ thể liên quan (Sở Nông nghiệp và Môi trường, Hiệp hội Nông nghiệp, doanh nghiệp và HTX) tham gia hỗ trợ phát triển nông nghiệp xanh, bền vững của thành phố. Bên cạnh đó, ban điều phối sẽ giúp liên kết với các tổ chức quốc tế như: Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP), Ngân hàng thế giới (WB), Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) nhằm tận dụng nguồn lực về vốn, công nghệ, tri thức để thúc đẩy phát triển nông nghiệp xanh, bền vững của thành phố Hà Nội.

3. Kết luận

Với đặc điểm sản xuất nông nghiệp manh mún, nhỏ lẻ, đầu tư hạn chế, sự tham gia của DNNVV trong phát triển nông nghiệp xanh, bền vững là một giải pháp triển vọng khi tận dụng được các đặc điểm, lợi thế của mô hình DNNVV. Thông qua các giải pháp về cơ chế, chính sách, phát triển hạ tầng, hỗ trợ từ các bên… sẽ thúc đẩy nền sản xuất nông nghiệp của thành phố Hà Nội sớm đạt mục tiêu phát triển nông nghiệp xanh, bền vững.

_________________

Ngày nhận bài: 7-7-2025 ; Ngày bình duyệt: 5-9-2025; Ngày duyệt đăng:8-9-2025

Email tác giả: phuongmai283@gmail.com

(1) Nông nghiệp xanh là gì? https://agridrone.vn, truy cập ngày 26-6-2025

(2) Phùng Linh: Hà Nội phát triển nông nghiệp xanh, tài nguyên bền vững, https://tienphong.vn, ngày 26-6-2025.

(3) Nhựa An Phát Xanh và thương hiệu AnEco lần thứ 2 liên tiếp đạt Thương hiệu quốc gia, https://aneco.com.vn, ngày 15-11-2024.

(4) Anh Thư: Hiệu quả từ sản xuất nông nghiệp an toàn ở Sóc Sơn, https://nhandan.vn, ngày 11-11-2023.

(5) Bạch Thanh: các hợp tác xã liên kết sản xuất chuỗi: Hướng đi bền vững, https://hanoimoi.vn, ngày 20-11-2023

(6) Đặng Thị Tố Tâm: Nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nông nghiệp trên địa bàn TP. Hà Nội, https://tapchitaichinh.vn, ngày 29-01-2022.