Đồng chí Lê Hồng Sơn - tấm gương người cộng sản kiên trung, bất khuất

TS LÊ THỊ HIỀN
Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

1. Đồng chí Lê Hồng Sơn - người cộng sản kiên trung, bất khuất trong quá trình hoạt động cách mạng

Đồng chí Lê Hồng Sơn, tên khai sinh là Lê Văn Phơn (thường gọi là Lê Văn Phan), sinh năm 1899 tại làng Xuân Hồ, tổng Xuân Liễu, huyện Nam Đàn (nay là xã Vạn An, tỉnh Nghệ An) - mảnh đất địa linh nhân kiệt, giàu truyền thống yêu nước và cách mạng. Vào những năm đầu thế kỷ XX, khi phong trào đấu tranh mới theo khuynh hướng dân chủ tư sản diễn ra sôi nổi khắp cả nước, Nam Đàn trở thành nơi quy tụ các văn thân sỹ phu yêu nước và hừng hực khí thế Đông Du. Nối tiếp truyền thống quê hương và các thế hệ đi trước, đồng chí Lê Hồng Sơn sớm giác ngộ lý tưởng cách mạng và trở thành người cộng sản kiên trung.

Năm 1920, khi mới 21 tuổi đời, Lê Hồng Sơn xuất dương sang Thái Lan theo phong trào Đông Du của cụ Phan Bội Châu bắt đầu sự nghiệp cứu nước với mong muốn “được học tập để làm cách mạng đuổi người Pháp khỏi Đông Dương”⁽¹⁾. Tại Trại Cày - Thái Lan (cơ sở yêu nước của người Việt Nam do cụ Phan Bội Châu và cụ Đặng Thúc Hứa gây dựng), đồng chí đổi tên là Lê Hồng Sơn. Sau đó, đồng chí được Đặng Thúc Hứa gửi sang Hải Nam (Trung Quốc) học tập. Cuối năm 1920, đồng chí Lê Hồng Sơn tới Quảng Châu (Trung Quốc).

Cuối năm 1924, Nguyễn Ái Quốc từ Liên Xô về Quảng Châu và tiếp xúc với nhóm Tâm Tâm xã⁽²⁾. Tháng 3-1925, Lê Hồng Sơn được Nguyễn Ái Quốc giới thiệu vào học khóa đầu tiên tại Trường Quân sự Hoàng Phố⁽³⁾. Tháng 6 - 1925, dưới sự lãnh đạo của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên được thành lập, Lê Hồng Sơn là một trong những người đầu tiên tham gia Hội và được cử vào Tổng bộ cùng với 8 thanh niên ưu tú khác của cách mạng Việt Nam. Đồng chí là một trong những thành viên của nhóm Cộng sản Đoàn - hạt nhân của tổ chức Đảng Cộng sản sau này. Lê Hồng Sơn đã cùng với Nguyễn Ái Quốc xuất bản tờ “Thanh niên”, tổ chức mở các lớp huấn luyện cán bộ để truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin về Việt Nam, trợ giúp đắc lực của đồng chí Nguyễn Ái Quốc trong đào tạo cán bộ và là ủy viên “chưởng ấn” (người giữ con dấu) của “Hội Liên hiệp các dân tộc bị áp bức ở Á Đông” - một tổ chức do Nguyễn Ái Quốc thành lập, thuộc Đông phương bộ của Quốc tế cộng sản.

Năm 1926, Lê Hồng Sơn tốt nghiệp trường Quân sự Hoàng Phố và gia nhập Đảng Cộng sản Trung Quốc. Tháng 4 - 1927, đồng chí bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt, nhưng nhờ có sự can thiệp của Hồ Học Lãm, Lê Hồng Sơn được trả tự do ngay sau đó.

Năm 1929, Lê Hồng Sơn là người giữ một vai trò quyết định trong việc thành lập An Nam Cộng sản Đảng⁽⁴⁾. Cuối năm 1929 đầu năm 1930, cùng với An Nam Cộng sản Đảng có 2 tổ chức đảng là Đông Dương Cộng sản Đảng và Đông Dương Cộng sản Liên đoàn ra đời và hoạt động. Các tổ chức Cộng sản hoạt động riêng rẽ, tranh giành ảnh hưởng của nhau, thậm chí công kích lẫn nhau làm cho phong trào cách mạng trong cả nước có nguy cơ bị chia rẽ. Giữa lúc đó, Nguyễn Ái Quốc được tin Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên phân biệt thành hai nhóm, mỗi nhóm tổ chức thành một Đảng cộng sản. Người rời khỏi Xiêm (Thái Lan) để sang Trung Quốc thống nhất các tổ chức cộng sản.

Trong tiến trình vận động thống nhất các tổ chức cộng sản Việt Nam đầu năm 1930, đồng chí Lê Hồng Sơn đã thể hiện vai trò nổi bật, vừa là cộng sự tin cậy, vừa là chỗ dựa quan trọng của Nguyễn Ái Quốc. Với kinh nghiệm hoạt động phong phú và uy tín trong phong trào cách mạng, Lê Hồng Sơn đã cùng Hồ Tùng Mậu tích cực tham gia vào quá trình kết nối, thuyết phục, và hóa giải những khác biệt giữa các tổ chức cộng sản. Sự đóng góp của đồng chí không chỉ bảo đảm cho Hội nghị hợp nhất diễn ra thuận lợi tại Cửu Long (Hồng Kông), mà còn góp phần trực tiếp vào việc ra đời Đảng Cộng sản Việt Nam. Đây là dấu mốc lịch sử khẳng định tầm quan trọng của tinh thần đoàn kết và vai trò cá nhân xuất sắc của Lê Hồng Sơn đối với sự nghiệp cách mạng dân tộc.

Từ 10 năm hoạt động cách mạng đầy gian truân và cống hiến không mệt mỏi, đồng chí Lê Hồng Sơn đã thể hiện rõ là một người cộng sản kiên trung, bất khuất tiêu biểu của thế hệ đầu tiên của cách mạng Việt Nam:

Thứ nhất, đồng chí Lê Hồng Sơn là một trong những người Việt Nam đầu tiên tiếp cận với chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng cách mạng vô sản của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. Được đào tạo tại các trung tâm cách mạng như Trại Cày (Thái Lan), Quảng Châu và Trường Quân sự Hoàng Phố (Trung Quốc), đồng chí sớm xác lập niềm tin vững chắc vào con đường cách mạng vô sản và độc lập dân tộc. Từ khi tiếp xúc với Nguyễn Ái Quốc và biết rằng hoạt động của mình có thể hữu ích cho phong trào cộng sản, đồng chí Lê Hồng Phong đã “quyết định toàn tâm phục vụ cho nhiệm vụ này mà thôi”⁽⁵⁾.

Thứ hai, trong suốt thời gian hoạt động cách mạng, đồng chí Lê Hồng Sơn chủ yếu hoạt động và được đào tạo ở nước ngoài, tại các địa bàn cách mạng trọng yếu như Thái Lan, Trung Quốc, Miến Điện và Nhật Bản. Đây là thời kỳ đồng chí vừa tiếp thu lý luận chính trị, quân sự, vừa trực tiếp tham gia công tác tổ chức, huấn luyện cán bộ và tuyên truyền cách mạng. Với vai trò là cộng sự thân cận của Nguyễn Ái Quốc, đồng chí góp phần quan trọng trong việc kết nối phong trào cách mạng Việt Nam với cách mạng ở nước ngoài, xây dựng cơ sở chính trị và đào tạo đội ngũ cán bộ nòng cốt cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Thứ ba, đóng góp có ý nghĩa lịch sử sâu sắc của đồng chí Lê Hồng Sơn là vai trò quan trọng trong quá trình thống nhất các tổ chức cộng sản, với sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam mùa Xuân năm 1930. Trong bối cảnh phong trào cách mạng phân hóa thành ba tổ chức cộng sản, đồng chí đã cùng Hồ Tùng Mậu và các đồng chí khác tích cực vận động hợp nhất các tổ chức cộng sản. Những đóng góp to lớn của đồng chí đã góp phần quan trọng vào sự ra đời và định hướng chiến lược ban đầu của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Từ những đóng góp trên, có thể khẳng định rằng, đồng chí Lê Hồng Sơn là một tấm gương sáng ngời về tinh thần yêu nước, chí khí cách mạng và lòng trung thành tuyệt đối với lý tưởng cộng sản. Cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí tuy không dài, nhưng đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lịch sử đấu tranh giành độc lập dân tộc, với sự ra đời và trưởng thành của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đồng chí xứng đáng được tôn vinh là người cộng sản kiên trung, bất khuất - một trong những hạt giống đỏ đã góp phần vào thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

2. Tấm gương kiên trung, bất khuất trong lao tù đế quốc

Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập, đồng chí Lê Hồng Sơn được Trung ương Đảng phân công ở lại hoạt động trong Chi hội Việt Nam của Hội Liên hiệp các dân tộc bị áp bức và đồng chí đã rất tích cực, cố gắng để đưa Hội phát triển. Tuy nhiên, lo sợ trước sức mạnh đoàn kết của nhân dân, thực dân Pháp đã ra sức khủng bố phong trào bằng những biện pháp tàn bạo. Đồng thời, chúng cấu kết với Tưởng Giới Thạch để bắt bớ, giam cầm các chiến sĩ cách mạng Việt Nam đang hoạt động tại Trung Quốc.

Tháng 1-1931, Lê Thế Nghiệp (một lãnh tụ của Quốc dân Đảng) thấy hoạt động của Lê Hồng Sơn không có lợi cho chúng nên đã mật báo cho Chính phủ Tưởng Giới Thạch bắt giam Lê Hồng Sơn với lý do là: “hoạt động cộng sản”. Bị bắt giam tại nhà giam “Công an cục”, Lê Hồng Sơn đã tuyệt thực để phản kháng, đồng thời viết mật thư báo cho Hồ Học Lãm đang làm Tham mưu trong Bộ Chỉ huy Quân đội Quốc dân đảng ở Vân Nam biết để tìm cách giúp đỡ. Sau khi được Hồ Học Lãm can thiệp, Tưởng Giới Thạch đã trả lại tự do cho Lê Hồng Sơn, nhưng yêu cầu phải trục xuất ra khỏi Trung Quốc. Sau khi ra tù, mặc dù bị trục xuất khỏi biên giới Trung Quốc, nhưng là người tháo vát, thuộc địa hình, Lê Hồng Sơn đã qua Miến Điện, từ đó đi sang Xiêm, đến cơ sở Trại Cày của cụ Đặng Thúc Hứa⁽⁶⁾ rồi quay lại Thượng Hải, tiếp tục làm nhiệm vụ của Đảng ở ngoài nước.

Sau khi rải truyền đơn kỷ niệm ngày Quốc tế Lao động năm 1932, Lê Hồng Sơn bị bắt tại khách sạn Bình Giang Lữ quán ở Thượng Hải. Ngày 25-9-1932, Tưởng Giới Thạch đã giao Lê Hồng Sơn cho thực dân Pháp ở Đông Dương và lưu ý với Pháp rằng: “Tôi nghĩa rằng tôi phải thu hút sự chú ý của ngài vào vai trò quan trọng của nhà cách mạng này, người chắc chắn có một uy tín lớn trong đảng của những người di cư”⁽⁷⁾.

Ngày 24-10-1932 thực dân Pháp đã giam giữ Lê Hồng Sơn tại nhà tù Hỏa Lò (Hà Nội). Ngày 9-11-1932, bọn lính đã áp giải Lê Hồng Sơn về giam tại nhà lao Vinh, tỉnh Nghệ An. Tại đây, đồng chí Lê Hồng Sơn bị mật thám Pháp hỏi cung, định tội và kết án. Ngày 19-11-1932, Toàn quyền Đông Dương Pasquier đã chỉ thị cho Chánh mật thám Trung Kỳ “…Lê Văn Phan tức Lê Hồng Sơn…tên này sau khi được hỏi cung ở Hà Nội thì được chuyển về Vinh và xử tại đó…Lưu ý vai trò quan trọng mà y đã đóng và chắc người ngày có uy tín lớn trong Đảng lưu vong. Những tội ác mà y đã phạm phải và thú nhận phải được xử lý thật nặng”⁽⁸⁾. Hiện nay, bản hỏi cung của mật thám Pháp được lưu tại tại Bộ Công an và Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh.

Không thể khuất phục được tinh thần yêu nước và cách mạng, một lòng tin tưởng và quan tâm đi theo con đường cách mạng của Lê Hồng Sơn, để tiêu diệt mầm mống cộng sản sau phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh và uy hiếp tinh thần đấu tranh của nhân dân Nghệ An Xô viết, ngày 24-12-1932, Tòa án phong kiến Nam triều tỉnh Nghệ An đã mở phiên tòa đặc biệt kết án Lê Hồng Sơn tội tử hình (Bản án số 276). Ngày 20-2-1933 (tức ngày 26 tháng Giêng năm Quý Dậu), lính Pháp đã đưa đồng chí Lê Hồng Sơn về tử hình tại Chợ Tro, làng Xuân Hồ nơi đồng chí đã rời quê hương xuất dương tìm đường sống cho dân, cho nước.

Khi nghiên cứu kỹ hồ sơ mật thám Pháp và các lời khai của đồng chí Lê Hồng Sơn trong quá trình bị bắt giam, chúng ta không thể không khâm phục bản lĩnh, trí tuệ và sự kiên trung, bất khuất của một nhà cách mạng tiên phong hoạt động trong thời kỳ đầy gian nan và khốc liệt của phong trào đấu tranh dân tộc. Những lời khai của đồng chí tại nhà lao Vinh năm 1932 cho thấy rõ ba điểm nổi bật:

Thứ nhất, đồng chí Lê Hồng Sơn chỉ khai những điều liên quan đến bản thân mình mà chúng đã biết, đặc biệt là các hoạt động đã bị lộ hoặc đã được báo chí công khai đưa tin. Đồng chí không tiết lộ thêm bất kỳ chi tiết mới nào về tổ chức Đảng hay hoạt động bí mật mà địch chưa nắm được. Việc kiểm soát thông tin một cách chặt chẽ này thể hiện rõ sự mưu trí và bản lĩnh chính trị của người chiến sĩ cộng sản. Trong quá trình hỏi cung, đồng chí luôn thể hiện thái độ bình tĩnh, tự tin và trả lời một cách rõ ràng, mạch lạc. Trong một lần bị thẩm vấn, đồng chí khẳng định dứt khoát: “Việc các ông bắt bớ chúng tôi cũng không phá hoại được tổ chức của chúng tôi ở Trung Quốc. Tổ chức này vẫn liên lạc với đồng bào ở Xiêm và Đảng Cộng sản Trung Quốc…”⁽⁹⁾. Đây là lời tuyên bố không chỉ thể hiện khí chất bất khuất mà còn khéo léo khẳng định sức sống và tính liên kết của phong trào cách mạng, đồng thời không để lộ bất cứ mắt xích cụ thể nào của tổ chức.

Thứ hai, về lý lịch và hoạt động của các đồng chí và tổ chức Đảng thì đồng chí Lê Hồng Sơn đã khai không đúng sự thực, cố tình khai sai để đánh lạc hướng điều tra của kẻ thù. Một ví dụ điển hình là lời khai về đồng chí Lê Duy Điếm (tức Lê Lợi, quê ở Xuân Viên, huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh). Trong hồ sơ thẩm vấn, Lê Hồng Sơn khai rằng đồng chí này đã bị cộng sản miền Trung ám sát tại rừng U Đon, Xiêm, cuối năm 1929⁽¹⁰⁾. Tuy nhiên, theo các tư liệu lịch sử đã được xác minh, Lê Duy Điếm thực tế là người hoạt động sát cánh bên Lê Hồng Sơn từ năm 1925, được Nguyễn Ái Quốc tin tưởng cử về nước tổ chức các đoàn cán bộ sang Quảng Châu học tập. Đồng chí mất tại Xiêm vào đầu năm 1930 vì lâm bệnh⁽¹¹⁾. Việc Lê Hồng Sơn khai sai về hoạt động và cái chết của Lê Duy Điếm khi người này còn đang hoạt động thể hiện sự tuyệt đối giữ gìn bí mật về nhân sự và nhiệm vụ của tổ chức. Những trường hợp tương tự như với Phùng Chí Kiên, Phạm Hồng Thái, Hồ Nhất Trí, Lưu Quốc Long… cũng cho thấy đồng chí chủ động tạo thông tin giả nhằm làm chệch hướng điều tra, không để mật thám tiếp cận mạng lưới hoạt động cách mạng ở nước ngoài và trong nước.

Thứ ba, trong lao tù đế quốc, đồng chí Lê Hồng Sơn luôn khẳng định mình là một người cộng sản kiên trung, bất khuất. Điều này được minh chứng từ sau vụ ám sát tên toàn quyền Méclanh không thành, Lê Hồng Sơn và các đồng chí của mình đã bị thực dân Pháp ra sức truy lùng, chúng đã đặt giải thưởng “tặng một vạn đôla và sau này có thể tăng lên 2 vạn cho những ai bắt được bọn đồng phạm của tên sát nhân ở Sa Diện, Hồng Kông, ở Thượng Hải hoặc ở Đông Dương”⁽¹²⁾, rồi đến lúc đồng chí bị bắt giam với lý do “có hoạt động cộng sản”, qua rất nhiều lần thẩm vấn, hỏi cung, đồng chí Lê Hồng Sơn luôn giữ bản lĩnh kiên cường trước kẻ thù, buộc thực dân Pháp khép lại hồ sơ với kết luận: “một tên cộng sản nguy hiểm”⁽¹³⁾ và kết án tử hình. Sự hy sinh của đồng chí không khép lại bằng cái chết, mà trở thành lời thề sắt son gửi tới đồng chí, đồng bào, tiếp thêm niềm tin tất thắng cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Chiến đấu đến hơi thở cuối cùng vì độc lập, tự do của Tổ quốc, đồng chí Lê Hồng Sơn đã trở thành liệt sĩ, một biểu tượng bất diệt của lòng trung thành tuyệt đối với Đảng, với Tổ quốc và với nhân dân. Khí phách người cộng sản của đồng chí Lê Hồng Sơn đã được người thư ký Sở Liêm phóng Đông Dương ở Hà Nội ghi lại như sau: “Lê Hồng Sơn không hối tiếc chút nào về hoạt động cách mạng của mình. Anh ta không hối hận về các tội ác đã phạm …và nói thêm rằng anh ta sẽ không ngần ngại gì lại làm như thế lần nữa nếu cần”⁽¹⁴⁾.

Với sự kiên trung, bất khuất, đồng chí Lê Hồng Sơn đã biến những ngày tháng bị giam cầm thành bản anh hùng ca của lòng trung thành vô hạn với lý tưởng cách mạng. Trước đòn tra tấn tàn bạo và những cuộc hỏi cung đầy đe dọa, đồng chí vẫn giữ vững lập trường, tuyệt đối không khai báo, bảo vệ trọn vẹn bí mật của Đảng. Thân thể có thể bị tra tấn đến kiệt sức, nhưng ý chí và tinh thần của người chiến sĩ cộng sản ấy vẫn không gì lay chuyển. Ngục tù của kẻ thù trở thành nơi đồng chí truyền lửa cho đồng đội, khơi dậy niềm tin vào thắng lợi cuối cùng của cách mạng. Khí phách ấy là minh chứng sống động cho phẩm chất đạo đức cách mạng cao đẹp, là tấm gương sáng để các thế hệ hôm nay và mai sau học tập, noi theo.

3. Sự kế thừa và tiếp nối tấm gương người cộng sản kiên trung, bất khuất của đồng chí Lê Hồng Sơn đối với thế hệ trẻ hôm nay

Sự nghiệp cách mạng của đồng chí Lê Hồng Sơn chính là sự tiếp nối giữa truyền thống của quê hương, đất nước với tinh thần của một thanh niên yêu nước, đầy hoài bão, lý tưởng. Trải qua quá trình tôi luyện và trưởng thành, đồng chí Lê Hồng Sơn đã trở thành một chiến sỹ cộng sản và là một trong những người lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của cách mạng Việt Nam. Cả quá trình đó là sự đấu tranh liên tục, bền bỉ, thể hiện bản lĩnh, lập trường của người cộng sản chân chính, không lùi bước trước khó khăn gian khổ. Bản lĩnh kiên trung, bất khuất, không ngại khó, ngại khổ, chiến đấu vì mục tiêu, lý tưởng của đồng chí Lê Hồng Sơn chính là bài học quý báu cho thế hệ trẻ hiện nay. Trong bối cảnh đất nước đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với nhiều cơ hội và thách thức đan xen, việc học tập và noi theo tấm gương đồng chí Lê Hồng Sơn càng có ý nghĩa sâu sắc và thiết thực.

Trước hết, mỗi cán bộ, đảng viên và người Việt Nam cần giữ vững bản lĩnh chính trị, tuyệt đối trung thành với mục tiêu, lý tưởng của Đảng và con đường thực hiện mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Trong một thế giới đầy biến động, sự kiên định lập trường là yếu tố then chốt giúp chúng ta không bị cuốn theo những luận điệu sai trái, không bị dao động trước khó khăn hay thử thách. Bản lĩnh chính trị ấy phải được thể hiện bằng hành động cụ thể: nắm vững đường lối, chủ trương của Đảng, kiên quyết đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng, đồng thời không ngừng học tập, nâng cao trình độ lý luận và chuyên môn để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.

Song song với đó, việc rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống trong sạch, giản dị và liêm khiết là yêu cầu không thể thiếu. Bộ máy dù tinh gọn đến đâu cũng sẽ không hiệu quả nếu con người bên trong thiếu đạo đức và tinh thần trách nhiệm. Noi theo đồng chí Lê Hồng Sơn - người cả đời sống thanh bạch, tận tụy và đặt lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân lên trên hết - mỗi cán bộ, đảng viên hôm nay cần tự giác tu dưỡng, rèn luyện, biết dấn thân, sẵn sàng nhận phần việc khó, không ngại gian khổ, không tính toán thiệt hơn cho bản thân. Lối sống giản dị, minh bạch, gần gũi nhân dân sẽ củng cố niềm tin của quần chúng đối với Đảng, đồng thời tạo nên sức mạnh đoàn kết để thực hiện những nhiệm vụ lớn lao.

Bên cạnh đó, tận tụy với công việc, nêu cao tinh thần trách nhiệm và khát vọng cống hiến chính là thước đo thực chất của lòng yêu nước. Mỗi cán bộ, công chức không chỉ làm việc theo chức trách, mà cần chủ động, sáng tạo, tìm cách nâng cao chất lượng và hiệu quả công việc. Sự tận tụy ấy cần gắn liền với khát vọng xây dựng đất nước hùng cường, thịnh vượng, để mỗi quyết định, mỗi hành động đều hướng đến lợi ích chung lâu dài của dân tộc. Khát vọng cống hiến là động lực giúp con người vượt qua tâm lý an phận, vượt qua những giới hạn cá nhân để vươn tới thành tựu lớn hơn.

4. Kết luận

Cuộc đời hoạt động cách mạng của Lê Hồng Sơn là tấm gương sáng về tinh thần chiến đấu quả cảm, tấm lòng kiên trung, son sắt với cách mạng, bão táp không chuyển lay, cám dỗ không thể mua chuộc, thử thách đòn roi quân thù không bao giờ gục ngã. Tấm gương của đồng chí giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về giá trị của độc lập, tự do, giá trị của hòa bình mà các thế hệ tiền bối đã đánh đổi bằng máu xương mới có được. Đồng chí Lê Hồng Sơn và nhiều chiến sỹ khác đã trở thành tấm gương sáng ngời về tinh thần đấu tranh anh dũng trong lao tù đế quốc, các đồng chí là đại diện cho hàng trăm, hàng ngàn chiến sỹ cách mạng bị bắt giam, bị tra tấn dã man nhưng vẫn lạc quan, giữ vững khí tiết của người cộng sản. Cuộc đời sự nghiệp và tấm gương chiến đấu kiên cường, sự hy sinh anh dũng của đồng chí Lê Hồng Sơn vì độc lập dân tộc và lý tưởng cộng sản sống mãi trong trái tim các thế hệ người Việt Nam.

_________________

Ngày nhận: 5-10-2025; Ngày bình duyệt: 10-10-2025; Ngày duyệt đăng: 24-10-2025.

Email tác giả: lehienhcma@gmail.com

(1) Hồ sơ Lê Hồng Sơn khai thác tại Trung tâm lưu trữ các nước hải ngoại- Cộng hòa Pháp, lưu tại Bảo tàng Xô Viết Nghệ Tĩnh.

(2) Là tổ chức của một nhóm người Việt Nam yêu nước thành lập ở Quảng Châu (Trung Quốc) năm 1923.

(3) Có tài liệu viết tháng 6-1924, trường quân sự Hoàng Phố của chính phủ cách mạng Tôn Trung Sơn được thành lập theo mẫu hình của Hồng quân Liên Xô. Lê Hồng Sơn, Lê Hồng Phong và Trương Văn Lĩnh đã trúng tuyển vào học khoá đầu tiên của trường.

(4) An Nam Cộng sản Đảng là một trong ba tổ chức cộng sản tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam. An Nam Cộng sản Đảng thành lập vào tháng 8 năm 1929. Đại hội Thành lập được tổ chức tại phòng 1, lầu 2, nhà số 1 đường Philippini (nay là đường Nguyễn Trung Trực), phường Bến Thành, Quận 1, thành phố Hồ Chí Minh.

(5) Hồ sơ Lê Hồng Sơn khai thác tại Trung tâm lưu trữ các nước hải ngoại- Cộng hòa Pháp, lưu tại Bảo tàng Xô Viết Nghệ Tĩnh

(6) Trại Cày là nơi Lê Hồng Sơn đến từ năm 1920. Khi Lê Hồng Sơn trở lại thì đồng chí Đặng Thúc Hứa vừa mất, nhưng tổ chức cách mạng ở Trại Cày đã lo chuẩn bị cho Lê Hồng Sơn đầy đủ khi đồng chí trở lại Thượng Hải hoạt động

(7) Theo tài liệu của Tổng cục Chính trị và An ninh của Chính phủ Đông Dương gửi Thống đốc toàn quyền Đông Dương ngày 19-11-1932.

(8) Hồ sơ Lê Văn Phan - lưu tại Bảo tàng Xô Viết Nghệ Tĩnh, ký hiệu 141/HS.s

(9) Hồ sơ thẩm vấn tại nhà lao Vinh, năm 1932, trích dẫn từ tài liệu lưu tại Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh.

(10) Hồ sơ thẩm vấn tại nhà lao Vinh, năm 1932, trích dẫn từ tài liệu lưu tại Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh.

(11) Tiểu sử Lê Duy Điếm, tư liệu Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh

(12) Hồ sơ tại Bảo tàng Xô Viết ký hiệu 14/Gy: 14

(13) Hồ sơ số A4710 – Tổng cục An ninh Pháp, ngày 3/1/1933

(14) Hồ sơ Lê Văn Phan - lưu tại Bảo tàng Xô Viết Nghệ Tĩnh, ký hiệu 141/HS.s