Hoàn thiện mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp phường ở Hà Nội trong bối cảnh xây dựng chính quyền số

TS QUÁCH THỊ HUỆ
Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi,
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
TS NGUYỄN VĂN SƠN
Viện Chính trị và Quan hệ quốc tế,
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

1. Mở đầu

Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số, xã hội số, xây dựng chính phủ số, công dân số là những nội dung trọng tâm của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh đó, việc xây dựng chính quyền số cấp phường có ý nghĩa quan trọng trong việc cụ thể hóa phương châm “lấy người dân làm trung tâm, chủ thể, mục tiêu và động lực của chuyển đổi số”. Mặt trận Tổ quốc là bộ phận cấu thành của hệ thống chính trị, là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, nên việc hoàn thiện về mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc để thích ứng với điều kiện mới có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân, thực hiện giám sát và phản biện xã hội, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, trong điều kiện xây dựng chính quyền số và thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp tại Hà Nội, mô hình tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc phường đang đứng trước nhiều thách thức cả về tổ chức bộ máy, năng lực công nghệ số và cơ chế phối hợp với các cơ quan chính quyền cùng cấp, đòi hỏi tiếp tục đổi mới, hoàn thiện trong thời gian tới.

2. Nội dung

2.1. Khái quát về mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp phường trong bối cảnh xây dựng chính quyền số

Chính quyền số về bản chất là mô hình tổ chức và vận hành bộ máy nhà nước dựa trên nền tảng công nghệ số, dữ liệu số và trí tuệ nhân tạo nhằm tối ưu hóa các hoạt động quản trị, cung cấp dịch vụ công một cách minh bạch, nhanh chóng, hiệu quả, thân thiện với người dân và doanh nghiệp. Chính quyền số không chỉ là sự tiếp nối của chính quyền điện tử mà còn là bước phát triển mới về chất, khi toàn bộ quy trình quản lý, điều hành, giám sát, phản hồi đều được thực hiện trên môi trường số, với dữ liệu được kết nối liên thông, đồng bộ, từ đó mở ra không gian tương tác hai chiều giữa chính quyền và người dân.

Xây dựng chính quyền số là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm cụ thể hóa tinh thần Đại hội XIII (năm 2021) của Đảng, trong đó nhấn mạnh yêu cầu hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật, cơ chế và chính sách để phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong sạch, vững mạnh.

Trong mô hình tổ chức hệ thống chính trị địa phương, Mặt trận Tổ quốc cấp phường có vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng. Điều 1, Luật Sửa đổi một số điều luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật Công đoàn, Luật Thanh niên và Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở xác định: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là bộ phận của hệ thống chính trị của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; thể hiện ý chí, nguyện vọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; phản ánh ý kiến, kiến nghị của nhân dân đến các cơ quan nhà nước; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc⁽¹⁾. Trước đó, Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 2015 cũng đặc biệt nhấn mạnh vai trò của Mặt trận Tổ quốc trong việc giám sát, phản biện xã hội và tham gia xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh.

Việc đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện chính quyền số hiện nay đã và đang đặt ra những yêu cầu mới đối với mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc cấp phường. Một mặt, Mặt trận Tổ quốc phường vẫn phải thực hiện đầy đủ các chức năng vốn có, như tuyên truyền, vận động, tập hợp các tầng lớp nhân dân, tổ chức các phong trào thi đua yêu nước, giám sát, phản biện xã hội. Mặt khác, trong điều kiện vận hành chính quyền số, phương thức thực hiện các chức năng của Mặt trận Tổ quốc cấp phường buộc phải có những thay đổi nhất định để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Sự thay đổi trong phương thức thực hiện các chức năng của Mặt trận Tổ quốc cần được xây dựng trên nền tảng số. Điều này đòi hỏi đội ngũ cán bộ, công chức phải có năng lực công nghệ cao trong xử lý dữ liệu lớn để phát hiện kịp thời các vấn đề, tham mưu và đề xuất giải pháp thuyết phục, hiệu quả, đồng thời góp phần tăng cường tương tác số với nhân dân nhằm kịp thời nắm bắt tâm tư, nguyện vọng và những phản ánh của người dân.

Từ góc độ lý luận, mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc cấp phường trong chính quyền số cần phải bảo đảm đồng thời ba yêu cầu cơ bản: Một là, tinh gọn bộ máy nhưng phải giữ được vai trò chính trị nòng cốt của Mặt trận trong hệ thống chính trị cơ sở; Hai là, đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp không chỉ vững về tư tưởng chính trị, chuyên môn và nghiệp vụ mà còn có năng lực về công nghệ số; Ba là, có cơ chế phối hợp đồng bộ với chính quyền và các tổ chức thành viên, bảo đảm phát huy hiệu quả vai trò giám sát, phản biện xã hội trên môi trường số. Đây là yêu cầu bắt buộc để thực hiện mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, lấy người dân làm trung tâm, như Đảng ta đã khẳng định.

2. 2. Thực trạng mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp phường ở Hà Nội trong xây dựng chính quyền số

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Thành phố Hà Nội đã và đang tích cực triển khai các hoạt động tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia góp ý xây dựng chính quyền số và thực hiện hiệu quả Đề án 06 về phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử. Những nỗ lực này không chỉ nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận, mà còn góp phần hiện đại hóa phương thức hoạt động, từng bước xây dựng hệ thống Mặt trận phù hợp với yêu cầu của thời đại số. Qua đó, Mặt trận các cấp có thể phát huy vai trò là cầu nối giữa Đảng, chính quyền và nhân dân trong tiến trình xây dựng chính quyền điện tử, chính quyền số, phục vụ người dân ngày càng tốt hơn.

Từ năm 2021, Hà Nội thực hiện thí điểm mô hình chính quyền đô thị theo Nghị quyết số 97/2019/QH14 với việc không tổ chức hội đồng nhân dân phường. Điều này đã làm thay đổi căn bản cấu trúc tổ chức bộ máy hệ thống chính trị cấp phường. Theo đó, việc tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc cấp phường đã phải điều chỉnh để thích ứng với mô hình chính quyền không có hội đồng nhân dân, nhưng vẫn phải bảo đảm thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ chính trị - xã hội, đặc biệt là nhiệm vụ giám sát, phản biện xã hội trong quá trình chuyển đổi số.

Thực tiễn triển khai tại Hà Nội những năm qua cho thấy, Mặt trận Tổ quốc cấp phường đã có nhiều nỗ lực đổi mới phương thức hoạt động, từng bước khẳng định vai trò trong xây dựng chính quyền số. Tính đến hết năm 2022, 100% Ủy ban Mặt trận Tổ quốc phường đã được kiện toàn theo mô hình mới⁽²⁾, đã duy trì đều đặn các hoạt động tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia góp ý, xây dựng chính quyền số, đồng thời tổ chức giám sát các nội dung gắn với chuyển đổi số như cải cách thủ tục hành chính, cung cấp dịch vụ công trực tuyến, thực hiện Đề án 06 của Chính phủ về phát triển dữ liệu dân cư⁽³⁾.

Trong nhiệm kỳ 2019-2024, Mặt trận Tổ quốc cấp phường ở Hà Nội đã thực hiện hàng nghìn cuộc giám sát độc lập và phối hợp. Chỉ riêng năm 2022, toàn Thành phố tổ chức được 1.225 cuộc giám sát do Mặt trận Tổ quốc các cấp chủ trì hoặc phối hợp, trong đó các nội dung liên quan trực tiếp đến chính quyền số như giám sát cải cách hành chính, cung cấp dịch vụ công trực tuyến, thực hiện chính sách an sinh⁽⁴⁾. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp phường đã chủ động kết nối với chính quyền cùng cấp để triển khai các nền tảng công nghệ phục vụ tiếp nhận ý kiến nhân dân, tiêu biểu như việc sử dụng nhóm Zalo, ứng dụng phản ánh hiện trường, hoặc tích hợp qua cổng dịch vụ công.

Hoạt động phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc cấp phường cũng có những bước tiến rõ nét, nhất là ở các địa bàn đô thị hóa cao. Trong nhiệm kỳ XVII (2019-2024), “Mặt trận các cấp thành phố đã tổ chức 4.428 đoàn giám sát, phối hợp tham gia 6.920 đoàn giám sát. 2.282 hội nghị phản biện xã hội đã được triển khai ở các cấp. Các ý kiến giám sát, phản biện xã hội được chính quyền các cấp nghiên cứu, tiếp thu”⁽⁵⁾. Trong đó, các nội dung liên quan đến dự thảo quy định về chuyển đổi số, cải cách thủ tục hành chính là một trong những nội dung quan trọng được Mặt trận Tổ quốc các cấp chú ý. Một số phường đã có sáng kiến tổ chức phản biện các đề án chuyển đổi số của ủy ban nhân dân phường qua các hội nghị trực tuyến, nhận góp ý qua biểu mẫu điện tử hoặc mạng xã hội. Đây chính là những nhân tố, tiền đề quan trọng góp phần thúc đẩy quá trình xây dựng chính quyền số tại thành phố Hà Nội.

Tuy nhiên, trong bối cảnh xây dựng chính quyền số, bộ máy tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc cấp phường ở Hà Nội vẫn còn không ít những khó khăn, bất cập:

Trước hết, năng lực công nghệ số của cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp phường còn nhiều hạn chế. Đa số cán bộ làm công tác mặt trận cấp phường chưa được đào tạo cơ bản về công nghệ thông tin⁽⁶⁾, trong khi yêu cầu quản lý, xử lý thông tin trên nền tảng số ngày càng phức tạp. Nhiều cán bộ chưa thông thạo việc khai thác dữ liệu số, phân tích thông tin từ cổng dịch vụ công hoặc cơ sở dữ liệu dân cư, khiến việc giám sát thiếu chiều sâu và mất nhiều thời gian, công sức. Đội ngũ cộng tác viên, thành viên ban công tác mặt trận ở khu dân cư tuy đông về số lượng nhưng năng lực công nghệ còn thấp, ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức phản biện xã hội trực tuyến, tiếp nhận kiến nghị qua nền tảng số.

Thứ hai, cơ chế phối hợp giữa Mặt trận Tổ quốc cấp phường với chính quyền cùng cấp trong điều kiện chính quyền số còn chưa rõ ràng, thiếu quy định cụ thể. Nhiều ý kiến phản ánh việc tiếp nhận, xử lý, phản hồi các kiến nghị, ý kiến phản biện qua Mặt trận chưa được thực hiện đầy đủ hoặc đúng thời hạn. Tình trạng “gửi đi nhưng không có hồi âm” vẫn xảy ra ở nhiều phường, khiến niềm tin của nhân dân vào cơ chế phản biện bị ảnh hưởng. Bên cạnh đó, việc đầu tư trang thiết bị, hạ tầng công nghệ cho Mặt trận Tổ quốc phường chưa được chú trọng đúng mức, còn thiếu trang thiết bị (máy tính) và kinh phí duy trì nền tảng số...

Từ thực trạng trên có thể thấy, mặc dù Mặt trận Tổ quốc cấp phường ở Hà Nội đã có nhiều cố gắng trong tổ chức và hoạt động để đáp ứng yêu cầu xây dựng chính quyền số, song mô hình tổ chức, hoạt động hiện nay vẫn còn những điểm chưa tương thích với điều kiện, tình hình mới. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách phải hoàn thiện mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc phường một cách toàn diện, nhằm phát huy đầy đủ vai trò của tổ chức chính trị - xã hội đặc biệt này trong điều kiện vận hành chính quyền số và trong bối cảnh thực hiện chính quyền địa phương hai cấp.

2.3. Yêu cầu đặt ra đối với việc hoàn thiện mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc cấp phường ở Hà Nội hiện nay

Thực tiễn xây dựng chính quyền số ở Hà Nội đang đặt ra những yêu cầu mới, đòi hỏi mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc cấp phường phải được hoàn thiện toàn diện, đồng bộ, phù hợp với đặc thù của chính quyền đô thị và môi trường số. Đây không chỉ là vấn đề về tổ chức bộ máy mà còn là vấn đề chính trị - xã hội sâu sắc, gắn trực tiếp với việc phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân, tăng cường đồng thuận xã hội và khẳng định vai trò không thể thiếu của Mặt trận Tổ quốc với tư cách là cơ sở chính trị quan trọng của chính quyền nhân dân ở cơ sở. Việc hoàn thiện mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc cấp phường ở Hà Nội trong bối cảnh xây dựng, hoàn thiện chính quyền số cần nhấn mạnh một số quan điểm sau:

Thứ nhất, cần khẳng định và củng cố vững chắc vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc cấp phường trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương - Luật số 72/2025/QH15 ngày 16-06-2025). Việc tái tổ chức hội đồng nhân dân phường trên địa bàn thành phố Hà Nội đã góp phần củng cố sức mạnh của một thiết chế dân cử tại cở sở vốn là đối tác quan trọng để Mặt trận giám sát, phản biện xã hội, nhất là trong việc tham gia xây dựng nghị quyết, giám sát thực hiện nghị quyết của hội đồng nhân dân. Trong bối cảnh mới, cần xác định rõ thẩm quyền và chức năng giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc phường đối với ủy ban nhân dân phường, đồng thời giữ vững vai trò “cầu nối” giữa nhân dân và chính quyền.

Thứ hai, hoàn thiện mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc cấp phường trong bối cảnh chính quyền số phải bảo đảm phù hợp với đặc điểm vận hành của môi trường số. Chính quyền số đòi hỏi mọi hoạt động quản lý, điều hành, cung cấp dịch vụ công đều dựa trên dữ liệu số, các nền tảng công nghệ, trí tuệ nhân tạo, với tốc độ xử lý thông tin nhanh, tương tác liên tục. Do vậy, Mặt trận Tổ quốc phường không thể hoạt động với phương thức truyền thống mà cần phải đổi mới mạnh mẽ phương thức hoạt động dựa trên nền tảng số để thực hiện nhiệm vụ giám sát, phản biện xã hội và tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị của nhân dân. Giám sát xã hội trong chính quyền số không chỉ là giám sát trực tiếp tại hiện trường mà còn phải dựa trên dữ liệu, trên các chỉ số đánh giá của chính quyền số như SIPAS, DDCI, PAPI⁽⁷⁾. Phản biện xã hội cũng không chỉ dừng lại ở việc tổ chức các hội nghị, hội thảo trực tiếp mà cần chuyển mạnh sang phản biện trực tuyến, có sự tương tác rộng rãi của nhân dân thông qua mạng xã hội, các ứng dụng điện tử.

Thứ ba, mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc cấp phường trong chính quyền số cần phải bảo đảm tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Việc Hà Nội thí điểm chính quyền đô thị đã tinh giản bộ máy, giảm số lượng cán bộ chuyên trách ở phường. Trong khi đó, khối lượng công việc của Mặt trận Tổ quốc phường ngày càng lớn do địa bàn rộng hơn sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính. Đặc biệt là nhiệm vụ giám sát, phản biện xã hội trong môi trường số, đòi hỏi cán bộ Mặt trận Tổ quốc phải có năng lực công nghệ thông tin, kỹ năng xử lý dữ liệu, phân tích chính sách. Vì vậy, yêu cầu đặt ra là mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc phường phải được thiết kế tinh gọn, đội ngũ cán bộ phải được chọn lựa kỹ càng, đáp ứng yêu cầu về chuyên môn, nghiệp vụ, hằng năm được bồi dưỡng kiến thức công nghệ số, kỹ năng vận hành các công cụ số để đáp ứng nhiệm vụ ngày càng cao.

Thứ tư, hoàn thiện mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc phường phải tăng cường cơ chế phối hợp với chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội khác, các cơ quan chuyên môn, và đặc biệt là hội đồng nhân dân phường. Trong chính quyền số, các quy trình quản trị nhà nước gắn chặt với dữ liệu, hệ thống phần mềm quản lý. Nếu thiếu cơ chế phối hợp, Mặt trận Tổ quốc phường sẽ không thể tiếp cận, khai thác dữ liệu phục vụ giám sát, phản biện xã hội. Đồng thời, cũng cần quy định rõ trách nhiệm bắt buộc của các cơ quan chính quyền trong việc phản hồi các kiến nghị, phản biện xã hội do Mặt trận Tổ quốc phường thực hiện, bảo đảm phản biện xã hội thực sự phát huy hiệu quả, tránh hình thức.

Thứ năm, mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc phường trong chính quyền số phải bảo đảm khả năng tiếp nhận và xử lý ý kiến nhân dân qua các nền tảng số. Một trong những điểm cốt lõi của chính quyền số là phát huy dân chủ, tạo điều kiện để nhân dân tham gia quản lý nhà nước. Điều đó đòi hỏi Mặt trận Tổ quốc phường phải là chủ thể tích cực trong việc tổ chức các kênh tiếp nhận, xử lý thông tin, kiến nghị của nhân dân trên môi trường số, đồng thời công khai kết quả xử lý để nhân dân giám sát.

Như vậy, hoàn thiện mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc cấp phường ở Hà Nội trong bối cảnh xây dựng chính quyền số không chỉ là yêu cầu về mặt tổ chức bộ máy, mà còn là yêu cầu về việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, về cơ chế vận hành của chính quyền đô thị, về phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Chỉ khi được hoàn thiện đồng bộ, Mặt trận Tổ quốc cấp phường mới thực sự trở thành cầu nối tin cậy giữa nhân dân với Đảng, Nhà nước, góp phần xây dựng chính quyền số minh bạch, hiệu quả, vì nhân dân phục vụ.

2.4. Một số giải pháp hoàn thiện mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp phường ở Hà Nội trong bối cảnh xây dựng chính quyền số

Trước những yêu cầu đặt ra từ thực tiễn xây dựng chính quyền số, việc hoàn thiện mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc cấp phường ở Hà Nội đòi hỏi phải có những giải pháp đồng bộ, toàn diện, vừa bảo đảm tính pháp lý, vừa phù hợp với đặc thù đô thị lớn và điều kiện vận hành chính quyền số.

Một là, cần hoàn thiện cơ sở pháp lý, xác định rõ vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Mặt trận Tổ quốc cấp phường trong mô hình chính quyền đô thị và chính quyền số. Trước hết, Hà Nội cần phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các bộ, ngành liên quan để sớm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Thủ đô (sửa đổi) năm 2024, trong đó phải có quy định cụ thể về tổ chức, bộ máy, chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc cấp phường trong điều kiện tái tổ chức hội đồng nhân dân phường. Đồng thời, cần sửa đổi, bổ sung các quy định trong Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 2015, làm rõ vai trò, thẩm quyền của Mặt trận Tổ quốc phường trong phản biện xã hội, đặc biệt là phản biện các chính sách liên quan đến chuyển đổi số, xây dựng dữ liệu số, cung cấp dịch vụ công trực tuyến. Khi có hành lang pháp lý đầy đủ, Mặt trận Tổ quốc phường sẽ hoạt động chủ động, tự tin, tránh tình trạng lúng túng như hiện nay.

Hai là, kiện toàn tổ chức bộ máy Mặt trận Tổ quốc phường theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp. Thực tiễn cho thấy, khối lượng công việc, địa bàn của Mặt trận Tổ quốc phường ngày càng lớn trong khi số lượng cán bộ chuyên trách lại tinh giản do tổ chức bộ máy theo mô hình chính quyền đô thị và thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Do đó, Hà Nội cần nghiên cứu sắp xếp lại mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc phường theo hướng giảm bớt đầu mối, song cần chú trọng chất lượng đội ngũ cán bộ chuyên trách. Đồng thời, việc xác định vị trí việc làm cho từng cán bộ cần được xây dựng khoa học, dựa trên phân tích công việc gắn với chức năng, nhiệm vụ trong môi trường số. Có cơ chế bố trí thêm cán bộ chuyên trách cho Mặt trận Tổ quốc phường, nhất là ở những phường có quy mô dân cư lớn để bảo đảm thực hiện đầy đủ chức năng giám sát, phản biện xã hội, tập hợp, đoàn kết nhân dân.

Ba là, nâng cao năng lực công nghệ số cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc phường. Đây là giải pháp mang tính đột phá, quyết định thành công trong xây dựng mô hình Mặt trận Tổ quốc phường trong chính quyền số. Thành phố Hà Nội cần xây dựng các chương trình bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về kỹ năng số cho đội ngũ cán bộ phường, tập trung vào các nội dung như sử dụng các phần mềm quản lý, khai thác dữ liệu lớn, phân tích dữ liệu, quản trị thông tin trên các nền tảng số, tổ chức giám sát, phản biện xã hội trên môi trường mạng.

Bốn là, tăng cường đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin, trang thiết bị kỹ thuật phục vụ hoạt động của Mặt trận Tổ quốc phường. Hiện nay, vẫn còn một số phường chưa được trang bị đầy đủ máy tính, phần mềm quản lý, kết nối mạng internet ổn định hoặc các công cụ số phục vụ công tác giám sát, phản biện xã hội. Do vậy, Thành phố cần bố trí kinh phí đầu tư đồng bộ, trang bị cho Mặt trận Tổ quốc phường các thiết bị như máy tính, phần mềm chuyên dụng, đường truyền internet tốc độ cao, đồng thời kết nối dữ liệu của Mặt trận với cơ sở dữ liệu chính quyền số của Thành phố, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp nhận, xử lý ý kiến nhân dân và thực hiện giám sát, phản biện xã hội hiệu quả.

Năm là, đổi mới phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc phường, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong công tác giám sát, phản biện xã hội, tiếp nhận ý kiến nhân dân. Mặt trận Tổ quốc phường cần tổ chức các hình thức phản biện xã hội trực tuyến, như hội nghị phản biện qua phần mềm Zoom, livestream trên các nền tảng mạng xã hội, hoặc khảo sát lấy ý kiến nhân dân thông qua các ứng dụng điện thoại thông minh. Kết quả giám sát, phản biện xã hội cần được công khai minh bạch trên cổng thông tin điện tử, mạng xã hội, để nhân dân có thể theo dõi, giám sát ngược lại việc xử lý của các cơ quan nhà nước.

Sáu là, cần tăng cường cơ chế phối hợp giữa Mặt trận Tổ quốc phường với hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân phường, các phòng, ban chuyên môn của Thành phố. Đặc biệt, cần có quy định bắt buộc các cơ quan nhà nước phản hồi các kiến nghị, ý kiến phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc phường trong thời gian nhất định. Điều này đòi hỏi Thành phố cần có chỉ đạo quyết liệt để bảo đảm cho phản biện xã hội thực sự phát huy vai trò kiểm soát quyền lực, củng cố niềm tin của nhân dân.

Bảy là, gắn hoạt động giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc phường với các chỉ số đo lường hiệu quả chính quyền số, như SIPAS, DDCI, PAPI. Đây vừa là thước đo khách quan đối với hoạt động của chính quyền số, vừa tạo cơ sở dữ liệu để Mặt trận Tổ quốc phường tổ chức giám sát có căn cứ, phát hiện sớm những bất cập, đề xuất các giải pháp kịp thời. Việc tích hợp kết quả giám sát, phản biện xã hội vào hệ thống dữ liệu chính quyền số cũng giúp nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước.

Chỉ khi các giải pháp trên được thực hiện đồng bộ, quyết liệt, thì mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc cấp phường ở Hà Nội mới thực sự đáp ứng được yêu cầu xây dựng chính quyền số - chính quyền của dân, do dân và vì dân, hiện đại, minh bạch, hiệu quả.

3. Kết luận

Hoàn thiện mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc cấp phường ở Hà Nội trong bối cảnh xây dựng chính quyền số không chỉ là vấn đề kỹ thuật tổ chức bộ máy mà còn là vấn đề chính trị - xã hội mang tính chiến lược. Thực tiễn cho thấy, mặc dù đã có nhiều nỗ lực và đạt được những kết quả tích cực, song mô hình tổ chức Mặt trận Tổ quốc phường hiện nay vẫn còn những điểm chưa phù hợp với yêu cầu của chính quyền số, nhất là về tổ chức bộ máy, năng lực công nghệ số, phương thức hoạt động và cơ chế phối hợp. Yêu cầu cấp bách đặt ra là phải quyết liệt thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để vừa bảo đảm tinh gọn bộ máy, vừa phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc phường trong giám sát, phản biện xã hội, tập hợp và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

_________________

Ngày nhận bài: 17-8-2025; Ngày bình duyệt: 12-12-2025; Ngày duyệt đăng: 13-12-2025.

Email tác giả: huequach85@gmail.com

(1) Xem: Luật số: 97/2025/QH15 - Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật Công đoàn, Luật Thanh niên và Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.

(2) Xem: Phi Long: “Mô hình chính quyền đô thị bước đầu phát huy hiệu quả tích cực”, https://dbndhanoi.gov.vn.

(3) Xem: Sở Nội vụ thành phố Hà Nội: “Tuyên truyền, hướng dẫn khai thác, sử dụng ứng dụng iHanoi”, https://sonoivu.hanoi.gov.vn.

(4) Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Thành phố Hà Nội: Báo cáo Chính trị trình Đại hội đại biểu Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2024 - 2029, Hà Nội, 2024.

(5) Nguyễn Hiếu: “Phát huy cao độ niềm tự hào, tình yêu Hà Nội, chung sức xây dựng Thủ đô giàu đẹp, văn minh, văn hiến, hiện đại, hạnh phúc”, https://dbndhanoi.gov.vn.

(6) Sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính, Hà Nội có 126 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 51 phường và 75 xã. Theo Quy định 301-QĐ/TW ngày 09-6-2025 về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy cơ quan Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh, cấp xã, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp phường ở Hà Nội có khoảng 510 cán bộ.

(7) SIPAS: Chỉ số hài lòng của người dân, tổ chức đối với sự phục vụ của cơ quan hành chính nhà nước; DDCI: Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp sở, ngành và địa phương; PAPI: Chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh ở Việt Nam.