Một số vấn đề lý luận trong nghiên cứu giai cấp công nhân ở Trung Quốc và gợi mở với Việt Nam

TS NGUYỄN THỊ THU HUYỀN
Viện Chủ nghĩa xã hội khoa học,
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

1. Mở đầu

Ở Trung Quốc, giai cấp công nhân không chỉ là lực lượng sản xuất chủ yếu mà còn là cơ sở xã hội vững chắc của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Trải qua hơn một thế kỷ hình thành và phát triển, lý luận về giai cấp công nhân Trung Quốc đã không ngừng được bổ sung, hoàn thiện, phản ánh sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác vào điều kiện cụ thể của đất nước. Nghiên cứu lý luận về giai cấp công nhân Trung Quốc giúp làm rõ bản chất, vai trò và đặc điểm cũng như một số vấn đề đặt ra của giai cấp này trong thời kỳ hiện nay.

2. Nội dung

2.1. Một số vấn đề lý luận trong nghiên cứu giai cấp công nhân ở Trung Quốc hiện nay

Ở Trung Quốc, nghiên cứu giai cấp công nhân có tầm quan trọng đặc biệt. Cho đến nay, các nhà lý luận đã đạt được một số thành tựu trong nghiên cứu giai cấp công nhân Trung Quốc.

Khái niệm về giai cấp công nhân

Giai cấp công nhân Trung Quốc được xác định là những người lao động bằng phương thức công nghiệp, sống bằng lao động, là thành viên của công đoàn. Điều 3 Luật Công đoàn Trung Quốc (sửa đổi năm 2001), quy định: “Trong các doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp, cơ quan trên lãnh thổ Trung Quốc, những người lao động chân tay và lao động trí óc lấy thu nhập lương làm nguồn sống chủ yếu, không phân biệt dân tộc, chủng tộc, giới tính, nghề nghiệp, tôn giáo, tín ngưỡng, trình độ học vấn,... đều có quyền tham gia vào tổ chức công đoàn theo pháp luật”.

Hiện nay, cách tiếp cận phổ biến trong lý luận Trung Quốc là sử dụng tiêu chí “lấy thu nhập lương làm nguồn sống chủ yếu” để định nghĩa giai cấp công nhân đương đại. Theo học giả Hoàng Húc Đông, đây là sự kế thừa và phát triển khái niệm “người lao động làm thuê” của các tác gia mác xít kinh điển, bởi vì, trong mọi thể chế kinh tế “giai tầng làm công ăn lương” đều là giai tầng bị thuê mướn, cho dù phía thuê mướn là doanh nghiệp hay chính phủ⁽¹⁾.

Tuy nhiên, sự khác nhau là ở chỗ, trong chế độ tư bản chủ nghĩa, do không sở hữu tư liệu sản xuất, nên giai cấp công nhân vừa là người vô sản, vừa trở thành lao động làm thuê. Trong chế độ kinh tế thị trường XHCN, giai cấp công nhân trở thành “giai cấp có tài sản”, là giai cấp được hình thành bởi những người lao động chiếm hữu tư liệu sản xuất, dựa vào thu nhập tiền lương để sinh sống, ở địa vị giai cấp lãnh đạo. Khái niệm giai cấp “có tài sản” ở đây không đồng nhất với giai cấp tư sản có sự chiếm hữu cá nhân về mặt tư liệu sản xuất, cũng không giống với giai cấp vô sản truyền thống không có tư liệu sản xuất mà có quyền cùng chung sở hữu. Giai cấp công nhân Trung Quốc dựa vào danh nghĩa sở hữu xã hội để chiếm hữu và sử dụng một cách bình đẳng tư liệu sản xuất, đồng thời, dựa vào lao động để cống hiến cho xã hội, lấy thu nhập tiền lương làm nguồn thu nhập sinh sống chủ yếu. Do đó, việc không trực tiếp chiếm hữu tư liệu sản xuất dưới hình thức cá nhân, làm nghề lao động và lấy thu nhập tiền lương làm nguồn sinh sống là ba điều kiện cơ bản của giai cấp công nhân ở Trung Quốc.

Như vậy, giai cấp công nhân Trung Quốc là lực lượng lao động chủ yếu trong nền kinh tế, bao gồm những người làm công ăn lương, sử dụng sức lao động của mình để tạo ra giá trị thặng dư cho người khác. Họ là lực lượng sản xuất chính, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước. Đây chính là sự bổ sung chủ nghĩa Mác trong điều kiện mới⁽²⁾.

Vị trí, vai trò của giai cấp công nhân Trung Quốc

Hiến pháp nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa quy định, giai cấp công nhân là giai cấp lãnh đạo của đất nước. Điều lệ Đảng Cộng sản Trung Quốc nêu, Đảng Cộng sản Trung Quốc là đội tiên phong của giai cấp công nhân. Từ Đại hội XVIII của Đảng Cộng sản Trung Quốc, những phát biểu quan trọng của Tổng Bí thư Tập Cận Bình về giai cấp công nhân đã làm phong phú và phát triển lý luận của Đảng về giai cấp công nhân, đồng thời là kim chỉ nam lý luận và hành động để phát triển và củng cố giai cấp công nhân ở Trung Quốc trong kỷ nguyên mới.

Năm 2013, tại hội nghị chuyên đề với đại diện công nhân kiểu mẫu quốc gia, Tổng Bí thư Tập Cận Bình nhấn mạnh: “Để giữ vững và phát triển chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc, chúng ta phải hết lòng dựa vào giai cấp công nhân, củng cố vị thế của giai cấp công nhân với tư cách là lực lượng lãnh đạo, phát huy vai trò chủ lực của giai cấp công nhân”. Năm 2015, phát biểu tại hội nghị kỷ niệm Ngày Quốc tế Lao động 1-5 và biểu dương các công nhân kiểu mẫu, tiên tiến của đất nước, ông tiếp tục khẳng định: “Dù thời thế có thay đổi thế nào, dù xã hội có thay đổi thế nào đi chăng nữa, Đảng ta vẫn hết lòng trông cậy vào công nhân. Chính sách cơ bản về giai cấp không được lãng quên, địa vị và vai trò của giai cấp công nhân nước ta không thể bị lung lay hay thay đổi”⁽³⁾.

Giai cấp công nhân Trung Quốc đương đại là nền tảng giai cấp của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đại diện cho sức sản xuất tiên tiến, giữ vai trò lãnh đạo và lực lượng chủ đạo để xây dựng hiện đại hóa XHCN. Toàn tâm, toàn ý dựa vào giai cấp công nhân là tư tưởng chỉ đạo cơ bản của Đảng Cộng sản Trung Quốc, trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng không dao động⁽⁴⁾.

Giai cấp công nhân Trung Quốc là lực lượng cơ bản nhất trong thực hiện hiện đại hóa XHCN và “Giấc mơ Trung Hoa”. “Những quan điểm coi nhẹ sự trưởng thành và tiến bộ của giai cấp công nhân Trung Quốc, không coi họ là chủ lực phát huy tác dụng, hay quan điểm cho rằng, giai cấp công nhân ngày càng không còn quan trọng trong điều kiện khoa học kỹ thuật phát triển đều là những quan điểm sai lầm tai hại”⁽⁵⁾.

Tiếp tục làm rõ hơn quan điểm của chủ nghĩa Mác về vai trò lịch sử của giai cấp công nhân, các nhà lý luận Trung Quốc khẳng định: giai cấp công nhân Trung Quốc đương đại không chỉ giữ được truyền thống ưu tú của giai cấp, mà còn có sự phát triển mới về tính tiên tiến trong công cuộc xây dựng CNXH, thể hiện ở một số điểm như sau: Một là, giai cấp công nhân Trung Quốc đương đại kế thừa, phát huy truyền thống cách mạng ưu tú; Hai là, giai cấp công nhân Trung Quốc đương đại là nền tảng vững chắc để bảo vệ, củng cố chế độ XHCN; Ba là, giai cấp công nhân Trung Quốc đương đại là người nắm vững, vận hành và sáng tạo lực lượng sản xuất tiên tiến; Bốn là, giai cấp công nhân Trung Quốc đương đại là ngọn nguồn của sự phát triển văn hóa tiên tiến XHCN.

Kết cấu “công nhân mới” ở Trung Quốc

Trong tiến trình phát triển kinh tế - xã hội và hiện đại hóa XHCN, kết cấu giai cấp công nhân Trung Quốc trải qua những thay đổi mang tính lịch sử.

Một là, “phần tử trí thức” trở thành bộ phận có tính sáng tạo nhất trong giai cấp công nhân

Trên phương diện lý luận và chính sách, Đảng Cộng sản Trung Quốc luôn xác định phần tử trí thức là một bộ phận của giai cấp công nhân. Ngay từ năm 1956, Chu Ân Lai đại diện Trung ương đã làm báo cáo về vấn đề phần tử trí thức, ông nhấn mạnh “đại bộ phận phần tử trí thức đã trở thành viên chức nhà nước, trở thành một bộ phận của giai cấp công nhân phục vụ cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội”. Phần tử trí thức thông qua việc nắm vững tri thức khoa học xã hội và kỹ thuật tiên tiến, họ nâng cao hiệu quả lao động sản xuất, thúc đẩy đổi mới kỹ thuật và sáng tạo công nghệ, từ đó, thay đổi trạng thái kinh tế lạc hậu của đất nước và doanh nghiệp, thúc đẩy chuyển đổi mô hình và phương thức phát triển kinh tế. Vì vậy, phần tử trí thức ngày càng thể hiện được tầm quan trọng.

Hai là, “nông dân công” trở thành bộ phận cấu thành quan trọng của giai cấp công nhân Trung Quốc.

Nông dân công là tầng lớp mới nổi và ngày càng trở thành bộ phận cấu thành quan trọng của giai cấp công nhân Trung Quốc. Nông dân công là những người dù ở nông thôn vẫn sở hữu tư liệu sinh hoạt như đất đai, nhà cửa nhưng do không có tư liệu sản xuất để có được giá trị thặng dư từ việc thuê lao động nên về bản chất họ vẫn thuộc phạm trù giai cấp vô sản. Họ cơ bản không còn tham gia sản xuất nông nghiệp; do đó, về bản chất không khác biệt với “công nhân thành thị”⁽⁶⁾.

Đặc điểm nổi bật của nông dân công là một người làm hai nghề, nông nhàn thì làm công nhân; mùa vụ thì sản xuất nông nghiệp. Được sử dụng một phần TLSX nông nghiệp nhưng không đủ sống là thân phận của nhiều nông dân Trung Quốc. Do trình độ xã hội hóa lao động chưa cao, nên phần lớn nông dân công vẫn tham gia vào các ngành “thâm dụng lao động”, lao động phổ thông. Nông dân công là hiện tượng quá độ giai cấp.

Ba là, kết cấu nội bộ của giai cấp công nhân Trung Quốc đương đại có sự phân hóa tầng lớp, thu nhập và vị thế xã hội

Theo nghiên cứu của học giả Lục Học Nghệ, hiện nay xã hội Trung Quốc có 10 kết cấu giai tầng chính, từ cao xuống thấp, bao gồm: “Tầng lớp những người quản lý nhà nước và xã hội, tầng lớp nhân viên kinh doanh, tầng lớp chủ doanh nghiệp tư nhân, tầng lớp nhân viên chuyên môn kỹ thuật, tầng lớp nhân viên làm việc, tầng lớp hộ kinh doanh cá thể, tầng lớp nhân viên ngành dịch vụ thương nghiệp, tầng lớp công nhân công nghiệp, tầng lớp người lao động nông nghiệp, tầng lớp thất nghiệp và bán thất nghiệp ở thành thị và nông thôn”⁽⁷⁾.

Sự thay đổi kết cấu của đội ngũ giai cấp công nhân là kết quả tất yếu của sự phát triển và gắn bó chặt chẽ giữa giai cấp công nhân với lực lượng sản xuất tiên tiến, là xu hướng phát triển xã hội và tiến bộ của thời đại. Sự phân hóa tầng lớp cũng là một biểu hiện mới của giai cấp công nhân trong bối cảnh của cách mạng công nghiệp, kinh tế thị trường XHCN... Ngày càng có nhiều công nhân tham gia học tập và đào tạo để nâng cao kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp, góp phần nâng cao năng suất lao động xã hội, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đội ngũ giai cấp công nhân Trung Quốc đang tiến theo hướng tri thức hóa, công nghệ hóa, chất lượng tổng thể không ngừng được nâng cao.

Một số vấn đề trong phát triển giai cấp công nhân Trung Quốc hiện nay

Trong bối cảnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế sâu rộng, giai cấp công nhân Trung Quốc đang đối diện với nhiều vấn đề mang tính chiến lược. Các nhà khoa học Trung Quốc đã chỉ ra một số vấn đề mới cần quan tâm trong phát triển giai cấp công nhân Trung Quốc hiện nay là:

Một là, phải cảnh giác và ngăn chặn vấn đề “phi công nghiệp hóa” sớm⁽⁸⁾

Hầu hết các nền kinh tế phát triển hiện nay đều trải qua con đường công nghiệp hóa. Tuy nhiên, ở Trung Quốc quá trình phi công nghiệp hóa lại bắt đầu sớm. Nội dung của quá trình phi công nghiệp hóa sớm ở Trung Quốc là: giảm tỷ trọng công nghiệp; giảm số lượng lao động công nghiệp; tăng đầu tư ra nước ngoài; tăng lao động trong ngành dịch vụ… một cách nhanh chóng, thiếu chuẩn bị.

Hiện nay ở Trung Quốc, mỗi năm có hơn 8 triệu sinh viên tốt nghiệp đại học, nhưng tỷ lệ vào các doanh nghiệp công nghiệp rất thấp. Đây là xu hướng tất yếu của hiện đại hóa xã hội và giai đoạn cuối của công nghiệp hóa. Tuy nhiên, với ngành công nghiệp chế tạo có vị trí đặc biệt và quan trọng trong sự phát triển của Trung Quốc, việc “phi công nghiệp hóa” sớm sẽ có những tác động không tốt. Sự thay đổi cơ cấu nghề nghiệp “phi công nghiệp hóa” làm giảm tốc độ tăng của toàn bộ năng suất lao động, trong khi tốc độ tăng trưởng kinh tế bền vững của Trung Quốc kể từ khi cải cách mở cửa chủ yếu dựa vào việc không ngừng nâng cao năng suất lao động và tốc độ tăng trưởng. Nâng cao năng suất lao động phụ thuộc phần lớn vào đổi mới công nghệ, nhưng đây là một quá trình lâu dài, và việc “phi công nghiệp hóa” sớm trong quá trình này sẽ gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực⁽⁹⁾.

Hai là, trình độ kỹ thuật và chất lượng của lực lượng lao động còn những hạn chế

Trình độ kỹ thuật và chất lượng lực lượng lao động của Trung Quốc hiện có ba bất cập: Thứ nhất, trình độ học vấn chung của những người làm trong ngành sản xuất còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu chiến lược phát triển của một cường quốc sản xuất. Thứ hai, số lượng công nhân kỹ thuật có trình độ và chuyên môn cao đạt tỷ lệ thấp và thiếu hụt trầm trọng công nhân kỹ thuật thiết bị thông minh. Thứ ba, thu nhập của lao động có tay nghề thấp và không tạo được động lực để người lao động nâng cao trình độ kỹ thuật. Hiện nay, việc đào tạo, nâng cao tay nghề tại chỗ không tác động rõ rệt đến thu nhập và thăng tiến của công nhân kỹ thuật, điều này khiến không tạo được động lực thật sự để công nhân cải thiện về trình độ, nâng cao năng lực.

Ba là, chênh lệch lớn về bảo hiểm xã hội giữa các nhóm khác nhau trong lực lượng lao động

Có sự khác biệt lớn về an sinh xã hội giữa các tầng lớp lao động, thể hiện chủ yếu ở hai khía cạnh: Thứ nhất, có sự chênh lệch lớn trong việc tham gia bảo hiểm xã hội giữa lao động thành thị và nông thôn. Tỷ lệ lao động nhập cư tham gia bảo hiểm hưu trí cơ bản và bảo hiểm y tế ở khu vực thành thị thấp hơn so với lao động thành thị. Thứ hai, mức độ tham gia an sinh xã hội của người lao động ở các đơn vị sở hữu khác nhau là rất khác nhau. Khảo sát tình trạng lực lượng lao động lần thứ 8 cho thấy, ở các đơn vị thuộc sở hữu công, tỷ lệ bao phủ lương hưu cơ bản và bảo hiểm y tế tương đối cao, lần lượt đạt 90,1% và 91,7%, trong khi tỷ lệ bao phủ ở các đơn vị ngoài công lập thấp hơn nhiều, ở mức lần lượt là 73,3% và 74,9 %. Ngoài ra, vẫn còn tình trạng một số doanh nghiệp không thực hiện nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội, hoặc đóng không đầy đủ, đóng không đúng thời hạn. Một số người lao động không nằm trong diện bao phủ của hệ thống, 24,8% người lao động (kể cả không biết) không được quy định rõ ràng về bảo hiểm xã hội trong hợp đồng lao động, tỷ lệ người lao động chưa được đóng bảo hiểm (kể cả không biết) thất nghiệp và bảo hiểm tai nạn lao động lần lượt là 31% và 23,6%⁽¹⁰⁾.

Phát triển và củng cố giai cấp công nhân

Lý luận về phát triển và củng cố giai cấp công nhân Trung Quốc thể hiện ở một số điểm sau:

Một là, kiên trì, toàn tâm toàn ý dựa vào giai cấp công nhân và củng cố hơn nữa cơ sở giai cấp để Đảng lãnh đạo⁽¹¹⁾

Đảng Cộng sản Trung Quốc khẳng định, bất cứ lúc nào, vai trò của giai cấp công nhân Trung Quốc với tư cách là giai cấp lãnh đạo và là lực lượng sản xuất tiên tiến vẫn không thay đổi. Trong điều kiện lịch sử mới, phải phát huy hơn nữa vai trò chủ thể của giai cấp công nhân trong cải cách, mở cửa và hiện đại hóa XHCN; không ngừng nâng cao trình độ học vấn và trình độ kỹ thuật của giai cấp công nhân, bảo đảm cho giai cấp công nhân tham gia quản lý đất nước một cách hợp pháp, có trật tự và sâu rộng. Cần nhận thức đúng đắn vị trí lãnh đạo của giai cấp công nhân trên bình diện toàn xã hội, nâng cao hơn nữa tính đại diện của giai cấp công nhân với tư cách là lực lượng sản xuất tiên tiến, củng cố và tăng cường cơ sở giai cấp cho sự lãnh đạo của Đảng.

Hai là, nâng cao chất lượng của đội ngũ công nhân⁽¹²⁾

Chất lượng lao động là nhân tố có ý nghĩa quyết định năng lực cạnh tranh và sự phát triển bền vững của một quốc gia. Trong điều kiện lịch sử mới, cần xây dựng đội ngũ công nhân có tri thức, tay nghề cao, tinh thần sáng tạo, nâng cao toàn diện chất lượng công nhân công nghiệp. Một trong những giải pháp là thiết lập và cải tiến cơ chế đào tạo và sử dụng lao động có tay nghề cao, phát triển khoa học công nghệ và khuyến khích đổi mới sáng tạo trong sản xuất công nghiệp.

Ba là, đẩy mạnh đào tạo nông dân chuyên nghiệp và tiếp tục mở rộng đội quân dự bị của giai cấp công nhân⁽¹³⁾

Trong quá trình phát triển hiện đại hóa và biến đổi xã hội, số lượng nông dân đông và thu nhập thấp ảnh hưởng tiêu cực đến công cuộc hiện đại hóa của Trung Quốc. Trong giai đoạn phát triển mới, cần đẩy nhanh việc phát triển đội ngũ nông dân chuyên nghiệp mới, bảo đảm về thể chế và triển vọng khởi nghiệp để thu hút thanh niên về quê, thúc đẩy công nghiệp hóa nông nghiệp và phát triển hội nhập. Tiêu Đức Vinh, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Phát triển Xanh của Đại học Khoa học và Công nghệ Lâm nghiệp Trung Nam (Trung Quốc), chỉ ra điểm khác biệt của lực lượng nông dân mới, phản ánh qua 4 khía cạnh: Phương pháp tổ chức, triết lý kinh doanh, phương tiện canh tác và là “tế bào mới” của nông thôn. Họ có kiến thức, tầm nhìn rộng, khả năng học nhanh nhạy và áp dụng linh hoạt các khái niệm kinh doanh, phương pháp quản lý, phương tiện kỹ thuật và mô hình kinh doanh của ngành công nghiệp khác vào nông nghiệp. Mục đích nhằm thúc đẩy hiệu quả cải cách và đổi mới sản xuất nông nghiệp và chuyển đổi ngành.

Theo xu hướng già hóa lực lượng lao động nông nghiệp, cần tăng cường chuyển dịch và phát triển lực lượng lao động nông thôn, mở rộng đội quân dự bị của giai cấp công nhân. Chính phủ Trung Quốc đã đưa ra chính sách mới thu hút tài năng, khuyến khích hàng triệu cử nhân nước này về quê làm nông trong 10 năm qua. Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Nông thôn Trung Quốc, giai đoạn 2012-2022, tổng số cử nhân và doanh nhân về quê làm nông nghiệp lên đến 12,2 triệu người⁽¹⁴⁾.

Bốn là, đổi mới chức năng và phát huy vai trò của công đoàn trong bảo vệ quyền và lợi ích của người lao động trong tình hình mới⁽¹⁵⁾

Trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế, cần phát huy hơn nữa vai trò của công đoàn trong công tác bảo vệ, đoàn kết người lao động, hoàn thiện cơ chế bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động theo quy định. Giải quyết có hiệu quả các vấn đề của công nhân trong lao động, việc làm, phân phối thu nhập, an sinh xã hội, an toàn, vệ sinh lao động và các vấn đề thiết thực khác. Đồng thời, cần hoàn thiện cơ chế hòa giải, thương lượng khi giải quyết tranh chấp lao động, phối hợp chặt chẽ giữa công đoàn, tổ chức đại diện doanh nghiệp và cơ quan có thẩm quyền trong việc xây dựng môi trường lao động hài hòa, bảo vệ có hiệu quả quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.

2.2. Gợi mở với Việt Nam

Những nhận thức lý luận về giai cấp công nhân Trung Quốc đem đến những gợi mở cho quá trình nghiên cứu cũng như góp phần tiếp tục hoàn thiện quan điểm, chủ trương và chính sách phát triển giai cấp công nhân ở Việt Nam.

Một là, tiếp tục khẳng định vai trò, vị trí quan trọng của giai cấp công nhân Việt Nam trong sự nghiệp cách mạng. Hiện nay, có nhiều luận điệu xuyên tạc về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và giai cấp công nhân Việt Nam, như: (1) Trong nền kinh tế tri thức, không phải giai cấp công nhân mà trí thức mới là người lãnh đạo; (2) Giai cấp công nhân Việt Nam nhỏ bé về số lượng, yếu kém về chất lượng, nên không đủ năng lực lãnh đạo cách mạng; (3) Đảng Cộng sản Việt Nam không còn mang bản chất giai cấp công nhân… Từ cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, thực tiễn thế giới nói chung và các nước đang tiến hành công cuộc xây dựng CNXH nói riêng đã khẳng định và chứng minh tính tất yếu khách quan của sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 khóa X của Đảng về tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đã khẳng định: “Giai cấp công nhân nước ta có sứ mệnh lịch sử to lớn: Là giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiền phong là Đảng Cộng sản Việt Nam; giai cấp đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến; giai cấp tiên phong trong sự nghiệp xây dựng CNXH, lực lượng đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; lực lượng nòng cốt trong liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức dưới sự lãnh đạo của Đảng”⁽¹⁶⁾.

Hai là, cần nhận diện và có giải pháp để ứng phó với thách thức “phi công nghiệp hóa sớm”

Trong quá trình công nghiệp hóa, cơ cấu kinh tế sẽ có sự chuyển đổi từ sản xuất nông, lâm nghiệp sang sản xuất công nghiệp, từ các ngành công nghiệp sang dịch vụ. Các quốc gia trải qua giai đoạn này phải đạt được tiến bộ kỹ thuật, cải thiện năng suất lao động và duy trì tăng trưởng kinh tế. Tại Việt Nam, quá trình này cũng đang diễn ra với những biểu hiện rõ nét: lao động dư thừa ở khu vực nông nghiệp chuyển đổi sang các ngành công nghiệp và dịch vụ, song song với đó là duy trì tăng trưởng của nền kinh tế. Tiến trình công nghiệp hóa của Việt Nam phụ thuộc nhiều vào các ngành công nghiệp do doanh nghiệp nước ngoài đầu tư.

Vấn đề cấp bách đặt ra hiện nay là Việt Nam phải từng bước làm chủ các khâu có giá trị gia tăng cao trong chuỗi sản xuất toàn cầu, đặc biệt thông qua phát triển các ngành công nghiệp công nghệ cao (như ôtô, điện tử…), công nghiệp phụ trợ. Thúc đẩy doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nước tham gia vào chuỗi sản xuất trong lĩnh vực công nghiệp phụ trợ như tạo khuôn, chế tạo các tấm kim loại, mạ, xử lý bề mặt kim loại… Đây là hướng đi then chốt để bảo đảm tính bền vững trong quá trình công nghiệp hóa và bảo vệ, củng cố vị trí, vai trò của giai cấp công nhân Việt Nam trong nền sản xuất quốc gia.

Ba là, về mở rộng “đội quân dự bị của giai cấp công nhân” từ nông dân theo phương thức mới

Xây dựng và phát triển giai cấp công nhân Việt Nam, luôn được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước. Quá trình đó đòi hỏi rất cao và thường xuyên nguồn bổ sung vào giai cấp công nhân từ các giai tầng xã hội khác, đặc biệt là từ giai cấp nông dân. Trong những năm gần đây, giai cấp công nhân nước ta có sự phát triển nhanh về số lượng và nâng cao về chất lượng, trong đó có sự đóng góp của quá trình công nhân hóa nông dân. Giai cấp nông dân là lực lượng sản xuất và lực lượng cách mạng quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; cần thông qua “xây dựng nông nghiệp hiện đại, người nông dân chuyên nghiệp” để xây dựng giai cấp nông dân phù hợp với quá trình công nghiệp hóa. Đảng ta khẳng định, giai cấp nông dân là “chủ thể của quá trình phát triển nông nghiệp, nông thôn”, công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn. Đây là một hướng đi trọng yếu, vừa góp phần thúc đẩy sự phát triển của giai cấp công nhân, vừa nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ở nông thôn, vừa giảm tải sức ép lên các khu vực đô thị.

3. Kết luận

Nghiên cứu lý luận của Trung Quốc về giai cấp công nhân có giá trị tham khảo đối với Việt Nam trong xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam hiện đại, vững mạnh. Những lý luận đó, cùng với thành tựu trong xây dựng giai cấp công nhân Trung Quốc, cũng như những vấn đề đặt ra hiện nay, gợi mở cho việc phát huy vị trí, vai trò của giai cấp công nhân Việt Nam - lực lượng lãnh đạo cách mạng, nòng cốt trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và xây dựng CNXH ở Việt Nam.

_________________

Ngày nhận bài: 24-8-2025, ngày bình duyệt: 10-10-2025, bài duyệt đăng:29-10-2025.

Email tác giả: huyennguyencnxh@gmail.com

(1), (2), (4), (5), (6), (7) Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh: Các học giả Trung Quốc bàn về giai cấp công nhân Trung Quốc thời đại mới, Hà Nội, 2020, tr.15, 14, 13, 47, 38, 115.

(3), (8), (9), (10), (11), (12), (13), (15) Lý Bồi Lâm, Úy Kiến Văn: Những biến đổi trong cơ cấu giai cấp công nhân ở Trung Quốc và cách thức ứng phó trong bối cảnh lịch sử mới, https://mp.weixin.qq.com, đăng ngày 9-11-2021.

(14) Báo Lào Cai: Trung Quốc trên 12 triệu cử nhân về quê làm nông nghiệp trong 10 năm, https://baolaocai.vn, cập nhật ngày 24-12-2023.

(16) Ban Chấp hành Trung ương: Nghị quyết 20-NQ-TW về tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, https://thuvienphapluat.vn.