Quan hệ hợp tác giữa hai tỉnh Hà Tĩnh (Việt Nam) và Bolikhămxay (Lào) trong bối cảnh mới

PGS, TS NGUYỄN XUÂN TRUNG
TS NGUYỄN THỊ PHƯƠNG NAM
Học viện Chính trị khu vực I

1. Mở đầu

Hà Tĩnh là tỉnh Bắc Trung Bộ Việt Nam, có đường biên giới tiếp giáp với hai tỉnh Bolikhămxay và Khămmuộn của Lào. Tỉnh có khu kinh tế cửa khẩu quốc tế Cầu Treo nằm ở trung tâm đầu mối giao thông gắn kết hành lang Đông - Tây, tạo điều kiện thuận lợi để tăng cường hợp tác với các tỉnh của Lào và vùng Đông Bắc Thái Lan, Mianma.

Tỉnh Bolikhămxay nằm ở khu vực miền Trung của Lào, có chung đường biên giới với tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh; phía Tây giáp với Thái Lan. Đây là địa bàn có vị trí chiến lược quan trọng, là tuyến kết nối ngắn nhất từ Thái Lan đến Việt Nam. Đối với Lào, tỉnh Bolikhămxay có nhiều lợi thế trong mở rộng hội nhập kinh tế quốc tế bằng đường biển qua cảng Vũng Áng (Hà Tĩnh), nhất là hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa, giảm chi phí logistics, nâng cao năng lực cạnh tranh kinh tế.

Trong những năm qua, hai tỉnh Hà Tĩnh và Bolikhămxay đã không ngừng củng cố quan hệ hợp tác; tăng cường trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm trong phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, xây dựng tuyến biên giới hòa bình, hữu nghị, ổn định, hợp tác, phát triển để xây dựng mối quan hệ hai tỉnh trở thành kiểu mẫu, điển hình về hợp tác hữu nghị truyền thống đặc biệt Việt Nam - Lào.

2. Nội dung

2.1. Thực trạng hợp tác giữa Hà Tĩnh và Bolikhămxay

Về hợp tác chính trị, quốc phòng, an ninh và công tác biên giới

Trong quá trình xây dựng đất nước, Việt Nam và Lào thực hiện đường lối đối ngoại tăng cường quan hệ hữu nghị truyền thống, phát triển toàn diện với các quốc gia láng giềng và tôn trọng, hợp tác chặt chẽ với nhau. Trên cơ sở Nghị quyết số 251-NQ/TW ngày 30-4-1976 của Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam về tăng cường đoàn kết, giúp đỡ và hợp tác với cách mạng Lào trong giai đoạn mới, các địa phương có chung đường biên giới, trong đó có Hà Tĩnh đã triển khai hợp tác với các tỉnh của Lào nhằm giúp đỡ lẫn nhau, góp phần thắt chặt mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào.

Hà Tĩnh và Bolikhămxay duy trì, phát triển mối quan hệ hợp tác truyền thống, đoàn kết hữu nghị đặc biệt, thường xuyên trao đổi đoàn cấp cao, tổ chức hội nghị gặp gỡ, thăm hỏi, chúc mừng nhân dịp lễ, Tết và các sự kiện chính trị quan trọng của hai nước và mỗi tỉnh. Hai bên luôn khẳng định ý nghĩa và tầm quan trọng của việc xây đắp, củng cố mối quan hệ hữu nghị đặc biệt; hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm trong công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo và quản lý của mỗi địa phương.

Hợp tác quốc phòng, an ninh là một trong những trụ cột quan trọng trong quan hệ đặc biệt giữa hai tỉnh, được triển khai toàn diện, chặt chẽ, đi vào chiều sâu, góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội của hai địa phương, nhất là khu vực biên giới. Thực hiện các chương trình, kế hoạch hợp tác giữa Bộ Công an Việt Nam và Bộ An ninh Lào, công an hai tỉnh thường xuyên trao đổi thông tin, phối hợp đấu tranh, phòng ngừa tội phạm và ngăn chặn âm mưu hoạt động của các thế lực thù địch lợi dụng tôn giáo, dân chủ, nhân quyền nhằm chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc và quan hệ hữu nghị hai nước. Lực lượng Bộ đội Biên phòng, Công an, Cục Hải quan Hà Tĩnh phối hợp chặt chẽ với phía Lào trong công tác kiểm soát tại cửa khẩu, làm tốt lưu thông biên giới; đấu tranh chuyên án, xử lý vấn đề liên quan đến an ninh, chủ quyền, lãnh thổ.

Hai Tỉnh thực hiện ký kết thường niên về hợp tác biên giới, tổ chức quán triệt nội dung và triển khai để các ngành, các cấp thực hiện, tổ chức tuyên truyền, giáo dục nhân dân trong khu vực biên giới thực hiện tốt. Hai bên thường xuyên phối hợp giải quyết tình hình, giữ vững an ninh chính trị, trật tự xã hội ở khu vực biên giới; tuần tra, bảo vệ an ninh vùng biên, xây mới, duy tu, bảo dưỡng hệ thống cột mốc quốc giới. Năm 2017, hai bên hoàn thành thực hiện kế hoạch tăng dày và tôn tạo hệ thống mốc quốc giới tại thực địa đường biên Hà Tĩnh và Bolikhămxay gồm 25 cột mốc, 6 cọc dấu và đã bàn giao cho các lực lượng chức năng hai bên quản lý.

Hai tỉnh thường xuyên duy trì tổ chức các hội nghị cấp cao hằng năm để đánh giá kết quả công tác và đề ra phương hướng hợp tác, nhiệm vụ cho thời gian tới. Đây là cơ chế quan trọng để lãnh đạo hai bên phối hợp chỉ đạo, điều hành hợp tác. Cơ quan chức năng hai bên ký kết các văn bản quan trọng ghi nhớ về hợp tác trong từng nội dung và lĩnh vực cụ thể. Các sở, ban, ngành, địa phương, đơn vị của hai tỉnh thiết lập và củng cố, mở rộng quan hệ hợp tác, kết nghĩa với nhau nhằm thắt chặt quan hệ truyền thống, đoàn kết hữu nghị và tạo điều kiện thuận lợi trao đổi kinh nghiệm, hỗ trợ lẫn nhau. Hai bên giúp nhau xây dựng, củng cố thôn, bản khu vực biên giới gắn với phát triển kinh tế, xây dựng nông thôn mới. Đến nay, việc thực hiện kết nghĩa và hợp tác đã trở thành truyền thống bền chặt giữa hai bên.

Vấn đề di cư tự do, kết hôn không giá thú trong vùng biên giới được giải quyết theo đúng các thỏa thuận của Chính phủ hai nước. Hai bên phối hợp chặt chẽ trong phòng, chống tội phạm; duy trì bảo đảm an ninh, xây dựng tuyến biên giới hòa bình, hữu nghị và phát triển; thực hiện quy chế phối hợp đoàn kết, gắn bó, trách nhiệm, hỗ trợ lẫn nhau hoàn thành nhiệm vụ giữa biên phòng và hải quan bảo đảm nguyên tắc, tránh chồng chéo, sai sót. Từ năm 2020 đến nay, Hà Tĩnh thực hiện hơn 274 lượt tuần tra, kiểm soát, trao đổi 302 thông tin quan trọng, kiểm soát 862.710 lượt phương tiện; hơn 284 lượt ở khu vực các cửa khẩu, cảng biển, trao đổi 205 thông tin, tổ chức 107 lượt tuyên truyền, bảo đảm an ninh, an toàn thông suốt, hạn chế tối đa tội phạm và hành vi vi phạm pháp luật⁽¹⁾.

Về hợp tác kinh tế, hai tỉnh Hà Tĩnh và Bô li khăm xay có nhiều tiềm năng, thế mạnh bổ sung lẫn nhau trong phát triển kinh tế. Bolikhămxay có diện tích nông nghiệp lớn, màu mỡ, khí hậu hai mùa, thuận lợi cho phát triển trồng cây nhiệt đới; chăn nuôi gia súc, gia cầm, thủy sản. Hà Tĩnh vừa có lợi thế này, vừa có kinh nghiệm về quy hoạch, kỹ thuật canh tác, xây dựng thương hiệu nông sản và áp dụng công nghệ trong sản xuất, chế biến nông sản.

Hà Tĩnh đầu tư nhiều dự án vào Bolikhămxay như: trồng cây công nghiệp (cao su, sắn), cây ăn quả (chuối, xoài, sầu riêng), phát triển chăn nuôi (bò, lợn, hươu), nuôi trồng thủy sản; đồng thời hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, chuyển giao công nghệ, giống cây trồng, vật nuôi tiên tiến để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và toàn diện. Hai bên hợp tác xây dựng mô hình sản xuất nấm ăn và nấm dược liệu tại Bolikhămxay theo dự án hợp tác của Nghị định thư với nguồn vốn của Việt Nam. Hợp tác xây dựng và vận hành các nhà máy chế biến nông sản để nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm, thúc đẩy xuất nhập khẩu các mặt hàng nông sản qua các cửa khẩu.

Nghị quyết Đại hội VIII của Đảng bộ tỉnh Bô li khăm xay (năm 2025) khẳng định, tỉnh đã triển khai hiệu quả chương trình “3 xây”, từng bước đưa Bolikhămxay trở thành cửa ngõ kinh tế, trung tâm sản xuất năng lượng, dịch vụ quá cảnh và quản lý môi trường bền vững, góp phần xây dựng nền kinh tế Lào tự chủ, thoát khỏi tình trạng kém phát triển vào năm 2026, tạo nền tảng phát triển bền vững gắn với môi trường. Hà Tĩnh và Bolikhămxay đang có kế hoạch xây dựng Khu hợp tác kinh tế biên giới, nằm trong quy hoạch vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung thời kỳ 2021-2030 của Việt Nam, qua đó tăng cường giao thương, phát triển kinh tế hai bên.

Các doanh nghiệp, công ty của Hà Tĩnh như: Công ty cổ phần Cảng Vũng Áng Việt - Lào, Công ty TNHH một thành viên cao su Hà Tĩnh, Công ty xuất nhập khẩu Hoàng Anh - Hương Khê, Tập đoàn Hoành Sơn… đã mở rộng đầu tư, góp phần giao thương hàng hóa và phát triển hành lang kinh tế Đông - Tây. Năm 2024, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu tại Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo đạt đạt 335,25 triệu USD, khẳng định vai trò của tuyến giao thương Hà Tĩnh - Bolikhămxay trong kết nối kinh tế khu vực.

Về hợp tác khoa học - kỹ thuật, y tế, văn hóa, du lịch, giáo dục và phát triển nguồn nhân lực

Giáo dục, đào tạo và bồi dưỡng là trọng tâm quan trọng trong hợp tác giữa hai tỉnh. Hà Tĩnh tiếp nhận và hỗ trợ kinh phí đào tạo cho các tỉnh của Lào với số lượng nhiều nhất cả nước. Hiện nay, có 1.058 học viên, học sinh Lào đang học trên địa bàn Hà Tĩnh theo ngân sách của tỉnh. Trường Đại học Hà Tĩnh hợp tác đào tạo với 11 tỉnh của Lào, trong đó có Bô li khăm xay, giúp Lào đào tạo hơn 10.000 lưu học sinh tốt nghiệp trở về đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội tại Lào⁽²⁾.

Bên cạnh đó, Hà Tĩnh cử giáo viên, tình nguyện viên sang giảng dạy tiếng Việt cho con em cộng đồng người Việt và Lào. Năm 2022-2023, tỉnh Bolikhămxay cử giáo viên sang giảng dạy tiếng Lào cho cán bộ, công chức Hà Tĩnh⁽³⁾.

Giai đoạn 2015-2022, Hà Tĩnh hỗ trợ Bolikhămxay nhiều công trình trị giá hàng chục tỷ đồng, trong đó có 1.500 bản sách được bàn giao cho thư viện Trường trung học phổ thông Xitha Nasay, hơn 8 tỷ đồng cho xây dựng bệnh xá quân dân y kết hợp, trụ sở làm việc cho công an xã⁽⁴⁾. Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Tĩnh, Bệnh viện Đa khoa Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, Bệnh viện Đa khoa các huyện biên giới (huyện cũ), Ban Quân dân y, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Hà Tĩnh, Tỉnh đoàn Hà Tĩnh thường xuyên tổ chức khám, chữa bệnh, cấp thuốc cho nhân dân, nhất là tại khu vực biên giới của tỉnh Bolikhămxay. Hai bên phối hợp chặt chẽ, có hiệu quả trong phòng, chống dịch.

Hợp tác văn hóa - du lịch được chú trọng thông qua khảo sát, xây dựng các tuyến du lịch ngắn ngày giữa hai địa phương; hỗ trợ, tư vấn phát triển thêm các sản phẩm đặc trưng phục vụ hoạt động du lịch, quảng bá, xúc tiến du lịch hành lang kinh tế Đông - Tây. Hà Tĩnh chủ động làm cầu nối liên doanh, liên kết du lịch giữa các tỉnh, thành phố trong cả nước cùng tham gia quảng bá phát triển du lịch hai bên qua cửa khẩu Cầu Treo - Nậm Phao (đường 8), Cha Lo - Na Phàu (đường 12).

Về quy tập mộ liệt sĩ và quân tình nguyện, chuyên gia Việt Nam hy sinh tại Lào, mặc dù gặp nhiều khó khăn do địa hình hiểm trở, thông tin không đầy đủ, thời tiết khắc nghiệt song đây là nhiệm vụ chính trị, nhân đạo quan trọng, thể hiện truyền thống uống ước nhớ nguồn của dân tộc Việt Nam và tình hữu nghị đặc biệt Việt Nam - Lào. Công tác tìm kiếm được triển khai từ nhiều năm và được đẩy mạnh từ năm 1999, tập trung vào mùa khô với phương châm “Vẫn còn thông tin thì vẫn còn tìm kiếm, quy tập”. Đến nay, Đội Quy tập của tỉnh Hà Tĩnh đã tìm kiếm, cất bốc 562 hài cốt liệt sĩ tại tỉnh Bolikhămxay đưa về Việt Nam truy điệu, an táng trọng thể tại Nghĩa trang liệt sĩ Nầm và các nghĩa trang khác theo nguyện vọng của gia đình.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hợp tác giữa Hà Tĩnh và Bolikhămxay còn có một số hạn chế, như: công tác tuyên truyền, quảng bá về tiềm năng, sản phẩm hàng hóa và trao đổi thông tin giữa hai tỉnh chưa thường xuyên, kịp thời. Một số chính sách của Lào còn thiếu tính ổn định, nhất là chính sách thuế nhập khẩu hàng hóa, làm ảnh hưởng đến kế hoạch sản xuất, xuất khẩu của các doanh nghiệp trên địa bàn Hà Tĩnh. Lượng người, hàng hóa, phương tiện giao thương khu vực biên giới thấp. Doanh nghiệp thực hiện đầu tư phát triển chưa đều, chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế của hai nước.

Việc mở rộng tuyến đường từ Cảng Vũng Áng kết nối với Quốc lộ 1; tu bổ, nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 8A qua Cửa khẩu Cầu Treo nối với các tỉnh của Lào và Đông Bắc Thái Lan còn nhiều khó khăn, vướng mắc, chậm trễ gây ảnh hưởng đến lưu thông. Ngoài ra, việc bố trí ngân sách, hỗ trợ đào tạo cán bộ, sinh viên cho Bô li khăm xay còn gặp khó khăn.

2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả hợp tác giữa hai tỉnh Hà Tĩnh và Boli khămxay

Một là, tăng cường tuyên truyền, giáo dục và phát huy truyền thống hữu nghị đặc biệt Việt Nam - Lào

Trong bối cảnh hai nước đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ, sâu rộng công cuộc đổi mới, thực hiện đường lối đối ngoại hòa bình, độc lập, hữu nghị, hợp tác để phát triển, việc tăng cường tuyên truyền, giáo dục nhận thức về mối quan hệ hữu nghị, đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện Việt Nam - Lào có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Hai nước tạo điều kiện cho các địa phương, doanh nghiệp và người dân tham gia tích cực mọi hoạt động kinh tế, xã hội.

Hai tỉnh cần đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nhân dân, nhất là khu vực biên giới nhận thức sâu sắc về lịch sử, truyền thống đoàn kết và tích cực vun đắp cho mối quan hệ hữu nghị vĩ đại, đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện giữa hai nước và hai địa phương, đồng thời tuân thủ các hiệp định, nghị định, quy chế biên giới góp phần xây dựng tuyến biên giới, hữu nghị và phát triển. Nâng cao chất lượng công tác hợp tác.

Hai là, đổi mới nội dung, phương thức hợp tác phù hợp với yêu cầu phát triển mới

Hai bên cần chủ động đổi mới nội dung, phương thức hợp tác toàn diện, bảo đảm phù hợp với tiềm năng, lợi thế, nhu cầu của mỗi bên và đem lại lợi ích chung. Trọng tâm là phát huy tiềm năng, lợi thế, phối hợp hỗ trợ triển khai các chương trình phát triển kinh tế bền vững, kinh tế xanh, nông thôn mới, chuyển đổi số; tạo điều kiện cho doanh nghiệp, nhân dân hai tỉnh phát triển kinh tế, đầu tư, sản xuất, kinh doanh, làm ăn, sinh sống. Đẩy mạnh cải cách hành chính, tạo thuận lợi cho người, phương tiện, hàng hóa xuất nhập cảnh, quá cảnh bảo đảm nhanh chóng, theo đúng luật pháp và quy định của hai nước.

Hai bên phối hợp tổ chức các hội nghị giao thương, xúc tiến đầu tư, thu hút nguồn lực phát triển cơ sở hạ tầng, cửa khẩu, thương mại - logistics tại khu vực biên giới. Thúc đẩy hợp tác kinh tế, xây dựng và nâng cấp các tuyến đường giao thông để tháo gỡ nút thắt, giảm thiểu chi phí vận tải, tăng tính cạnh tranh cho hàng hóa đôi bên, như: đầu tư xây dựng đường giao thông giữa hai cửa khẩu Cầu Treo - Nậm Phào. Nâng cấp Quốc lộ 8A đi qua Cửa khẩu Cầu Treo - Nậm Phào, Quốc lộ 12 nối cảng Vũng Áng với cửa khẩu quốc tế Cha Lo (Quảng Trị) qua Naphong (Khăm muộn) và các tỉnh của Lào. Xây dựng khu hợp tác kinh tế biên giới Hà Tĩnh - Bô li khăm xay, đưa hoạt động thương mại giữa hai nước hội nhập sâu rộng. Ưu tiên nâng cao năng lực phát triển của Cảng Vũng Áng; phát triển kết cấu hạ tầng thiết yếu trong khu kinh tế cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, hệ thống thương mại biên giới, các xã biên giới, giúp đỡ nhân dân khu vực biên giới phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững; gắn phát triển kinh tế - xã hội với bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Ba là, đẩy mạnh hợp tác giáo dục, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực

Hai bên tiếp tục giúp đỡ, hỗ trợ nhau trong giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực; tăng cường trao đổi giáo viên đào tạo tiếng Việt, tiếng Lào; phối hợp tuyển sinh, quản lý lưu học sinh nhằm nâng cao chất lượng đào tạo cán bộ, học viên.

Bốn là, tăng cường hợp tác quốc phòng, an ninh và đối ngoại nhân dân

Hai bên cần tiếp tục phối hợp và hợp tác chặt chẽ trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, chủ động đấu tranh phòng, chống âm mưu phá hoại của các thế lực thù địch nhằm chia rẽ quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, cũng như quan hệ hợp tác giữa hai tỉnh. Thúc đẩy giao lưu hữu nghị, hợp tác nhân dân để củng cố vững chắc mối quan hệ giữa đảng bộ, chính quyền và nhân dân hai tỉnh. Hai bên phối hợp trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm về xây dựng Đảng, hệ thống chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện nhiệm vụ quân sự quốc phòng, quốc phòng, an ninh. Nâng cao ý thức bảo vệ, chung tay xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, ổn định, hợp tác và phát triển. Thực hiện có hiệu quả hợp tác hữu nghị giữa các xã dọc biên giới, thúc đẩy quan hệ đối ngoại nhân dân. Thường xuyên gắn kết, cập nhật thông tin, tình hình mỗi nước, khu vực và quốc tế, nâng cao năng lực dự báo, tham mưu về phát triển kinh tế - xã hội.

3. Kết luận

Quan hệ hữu nghị, đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện giữa Hà Tĩnh với Bolikhămxay (Lào) là một bộ phận hữu cơ, quan trọng trong tổng thể mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào. Thời gian qua, mối quan hệ này không ngừng được củng cố, phát triển và đạt được nhiều kết quả quan trọng trên các lĩnh vực. Cùng với hợp tác chặt chẽ về chính trị, an ninh, quốc phòng, hợp tác kinh tế, đầu tư, thương mại, khoa học kỹ thuật không ngừng được mở rộng, đi vào chiều sâu, đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế - xã hội và cải thiện đời sống của nhân dân, giữ vững ổn định chính trị, củng cố quốc phòng, an ninh, tăng cường sức mạnh tổng hợp và niềm tin chiến lược giữa hai nước.

_________________

Ngày nhận bài: 28-9-2025; Ngày bình duyệt: 29-10-2025; Ngày duyệt đăng: 13-11-2025.

Email tác giả: nxtrunghut@yahoo.com

(1) Tiến Phúc, Duy Liêng: Phối hợp bảo vệ an ninh, thông suốt tại các cửa khẩu, https://baohatinh.vn, ngày đăng 11-9-2024.

(2) Báo Nhân dân: Dấu ấn mới của tình đoàn kết Việt - Lào, https://nhandan.vn, ngày đăng 28-4-2025.

(3) UBND tỉnh Hà Tĩnh, Sở Ngoại vụ: Số 1099/SNgV-HTQT về việc báo cáo hợp tác với Lào, ngày 30-10-2023.

(4) Ngô Tuấn: Xây dựng tuyến biên giới Việt Nam - Lào hòa bình, hữu nghị, hợp tác, phát triển, https://nhandan.vn, ngày đăng 18-12-2021.