Hội thảo khoa học: “Tuyên ngôn Độc lập - Văn kiện lịch sử mở đầu kỷ nguyên độc lập, tự do, hạnh phúc của dân tộc Việt Nam”

LÊ MINH NGỌC

Chủ trì Hội thảo có các đồng chí: GS, TS Lê Văn Lợi, Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; PGS, TS Hoàng Anh, Vụ trưởng Vụ Quản lý khoa học; PGS, TS Lý Việt Quang, Viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng.

Tham dự Hội thảo có đại diện các ban, bộ, ngành trung ương: Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Ban Chính sách chiến lược Trung ương, Tạp chí Cộng sản, Văn phòng Quốc hội, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh; Thành ủy Hà Nội và đông đảo các nhà nghiên cứu, nhà khoa học trong và ngoài Học viện.

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, GS, TS Lê Văn Lợi, Phó Giám đốc Học viện khẳng định, Tuyên ngôn Độc lập là bản hùng ca mở ra kỷ nguyên mới của dân tộc Việt Nam - Kỷ nguyên của độc lập, tự do và hạnh phúc, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Bản Tuyên ngôn đã nói lên ý chí của hàng triệu đồng bào cả nước, thể hiện thành quả cuộc đấu tranh anh dũng của nhân dân Việt Nam cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, mà kết quả cuối cùng và đỉnh cao là Tổng khởi nghĩa Tháng Tám, đem lại cho dân tộc Việt Nam quyền độc lập, tự do.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã mở ra bước ngoặt vĩ đại của cách mạng Việt Nam, chấm dứt chính thể quân chủ chuyên chế và chế độ thực dân áp bức. Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt Chính phủ lâm thời đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố với toàn thể đồng bào cả nước và nhân dân thế giới về nền độc lập của dân tộc Việt Nam và khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - Nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á. Đây là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong tiến trình lịch sử dân tộc Việt Nam; là mốc son trong lịch sử đấu tranh của nhân dân các nước thuộc địa và phụ thuộc vì những giá trị thiêng liêng của nhân loại là độc lập, tự do, hạnh phúc. 80 năm đã qua, nhưng tinh thần và giá trị cao quý, bất diệt của Tuyên ngôn Độc lập vẫn tiếp tục tỏa sáng, soi đường cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc Việt Nam tiến lên giành những thắng lợi ngày càng to lớn hơn nữa.

Hội thảo đã nhận được hơn 40 tham luận của các nhà khoa học, đại diện các cơ quan trung ương, viện nghiên cứu, trường đại học. Với những góc độ tiếp cận phong phú, các tham luận đã tập trung phân tích, làm sáng rõ, nêu bật những giá trị to lớn của Tuyên ngôn Độc lập.

Tuyên ngôn Độc lập là sự khẳng định thành quả của cuộc đấu tranh anh dũng, kiên cường của dân tộc Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng và lãnh tụ Hồ Chí Minh

Thế kỷ XX là thế kỷ đấu tranh oanh liệt vì độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam và là thế kỷ ghi dấu những thắng lợi vĩ đại, mang tầm vóc lịch sử của dân tộc và thời đại. Tuyên ngôn Độc lập năm 1945 là sự kế thừa, phát huy và nâng lên một tầm cao mới truyền thống nghìn năm đấu tranh dựng nước và giữ nước kiên cường, bất khuất của nhân dân ta, là đỉnh cao của sức sáng tạo, trí tuệ và nguồn lực vô song của dân tộc Việt Nam văn hiến và anh hùng. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân Việt Nam đã nổi dậy, tiến hành cuộc Tổng khởi nghĩa, đập tan gông xiềng nô lệ, ách áp bức thực dân gần 100 năm và chế độ phong kiến đã tồn tại hàng nghìn năm, dựng nên một nhà nước mới - Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với CNXH trên đất nước ta.

Phát biểu tại Hội thảo, PGS, TS Vũ Trọng Lâm, Tổng Biên tập, Giám đốc Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật khẳng định: Với hệ thống lập luận chặt chẽ, lý lẽ sắc bén, giọng văn hùng hồn, Tuyên ngôn Độc lập là văn bản pháp lý có vai trò, ý nghĩa lịch sử vô cùng quan trọng trong việc hợp pháp hóa thành quả giành chính quyền trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đặt cơ sở cho việc thiết lập Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam, với mục tiêu Độc lập - Tự do - Hạnh phúc. Tuyên ngôn Độc lập đã kịp thời tuyên bố trước đồng bào và nhân dân thế giới về sự ra đời Chính phủ lâm thời do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu, khẳng định đó là một Chính phủ hợp pháp, mang vị thế của những người làm chủ đất nước.

Phân tích tầm nhìn chiến lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong bản Tuyên ngôn Độc lập, PGS, TS Nguyễn Đức Nhuệ, Viện Sử học - Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhấn mạnh, sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập không chỉ là bước ngoặt trọng đại trong lịch sử dân tộc, mà còn là một dấu mốc quan trọng trong lịch sử thế giới, khi một quốc gia thuộc địa nhỏ bé ở phương Đông tuyên bố giành lại độc lập từ hai đế quốc lớn Pháp và Nhật, và tự khẳng định mình trên trường quốc tế.

Tuyên ngôn Độc lập mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc và đặt cơ sở cho những thắng lợi về sau của cách mạng Việt Nam

PGS, TS Nguyễn Văn Thế, Học viện Chính trị - Bộ Quốc phòng khẳng định, Tuyên ngôn Độc lập là sự kiện mở đầu cho một kỷ nguyên mới trong lịch sử Việt Nam, đánh dấu sự lột xác, bước thay đổi về chất của một quốc gia. Bản Tuyên ngôn tuyên bố, xóa bỏ chế độ thực dân phong kiến ở Việt Nam, đưa đất nước bước vào quỹ đạo vận động chung của xu thế dân chủ hóa toàn cầu sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Đây là sự thay đổi chính thể, sự đoạn tuyệt với cấu trúc quyền lực cũ để bắt tay vào việc xây dựng một quốc gia dân chủ, công bằng và văn minh - nơi mọi công dân đều được bảo đảm các quyền tự do cơ bản. Sau những năm đen tối bị xóa tên, từ đây, Việt Nam lại có tên trên bản đồ thế giới, bắt đầu hành trình phát triển mới.

PGS, TS Bùi Đình Phong, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tham luận phân tích giá trị nhân văn cao đẹp trong Tuyên ngôn độc lập, khẳng định, Tuyên ngôn Độc lập là văn kiện pháp lý đầu tiên của chế độ mới Dân chủ Cộng hòa, chứa đựng những nội dung đối nội, đối ngoại và thấm đượm giá trị nhân văn cao cả. Đây là văn kiện lịch sử vô giá, kế thừa và phát triển những giá trị nhân văn tốt đẹp của dân tộc. 80 năm qua, từ Tuyên ngôn Độc lập đã mở ra kỷ nguyên mới độc lập, tự do, đặc biệt qua gần 40 năm đổi mới, đất nước ta đã giành được nhiều thành tựu quan trọng, có ý nghĩa lịch sử to lớn. Cơ đồ, tiềm lực, vị thế, uy tín quốc tế của đất nước ngày càng được nâng cao, lan tỏa. Có nhiều nhân tố đem đến những thành tựu to lớn đó, trong đó phải kể đến tinh thần nhân văn trong di sản Hồ Chí Minh được Đảng và nhân dân ta phát huy cao độ.

Tuyên ngôn Độc lập mang ý nghĩa và tầm vóc quốc tế to lớn

Tuyên ngôn Độc lập là thành quả của Cách mạng Tháng Tám 1945 - thắng lợi có ý nghĩa lịch sử và tầm vóc thời đại. Đây là văn kiện lịch sử kết tinh trí tuệ chính trị - pháp lý của Hồ Chí Minh, mở ra những nguyên tắc mới trong luật pháp Việt Nam cũng như luật pháp quốc tế; khẳng định với thế giới cơ sở pháp lý về quyền được hưởng tự do, độc lập của dân tộc Việt Nam, qua đó đóng góp vào sự phát triển nền pháp lý dân chủ và tiến bộ của loài người trong thời đại ngày nay.

PGS, TS Hoàng Hải Hà, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội trong tham luận Tuyên ngôn Độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (1945): tiếp cận so sánh với các bản Tuyên ngôn Độc lập của các quốc gia trên thế giới đã đặt Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam năm 1945 trong bối cảnh toàn cầu, qua đó chỉ ra, Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam vừa chia sẻ nhiều điểm chung với các tuyên ngôn đi trước, như việc khẳng định quyền độc lập và tự do là tất yếu; vừa mang những nét độc đáo, đặc biệt ở sự kết hợp giữa nhân quyền và dân quyền, giữa kháng chiến và ngoại giao. Đây không chỉ là tuyên ngôn chống thực dân sớm nhất ở Đông Nam Á ngay sau Chiến tranh thế giới thứ hai, mà còn là bản Tuyên ngôn đầu tiên của một nước thuộc địa, sử dụng lý luận phương Tây để chống phương Tây. Với sự bao quát về nội dung, sắc bén về lập luận, bản Tuyên ngôn đã trở thành hình mẫu cho các quốc gia châu Phi và châu Á sau này về cách lồng ghép tư tưởng quốc tế vào khát vọng dân tộc. Có thể thấy, Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam là một trong những bản tuyên ngôn hiếm hoi kết hợp đồng thời ba trụ cột: nhân quyền, dân quyền, và chính danh quốc tế. Đây là sản phẩm chính trị - tư tưởng phức hợp, kết tinh giữa lý tưởng phổ quát của nhân loại và nguyện vọng cụ thể của một dân tộc bị áp bức.

TS Đào Ngọc Báu, Viện trưởng Viện Chính trị và Quan hệ quốc tế cũng khẳng định, Tuyên ngôn Độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tuyên đọc tại Quảng trường Ba Đình ngày 02-9-1945 không chỉ là bản tuyên bố khai sinh một nhà nước mới, mà còn là một văn kiện có giá trị pháp lý - chính trị mang tầm vóc quốc tế. Đặt trong bối cảnh lịch sử hậu Chiến tranh thế giới thứ hai, Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam thể hiện sự hòa quyện sâu sắc giữa tư tưởng yêu nước Việt Nam với các chuẩn mực pháp lý phổ quát của nhân loại, đặc biệt là quyền con người và quyền dân tộc tự quyết.

Tổng kết Hội thảo, PGS, TS Lý Việt Quang, Viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng nhận định: các tham luận tại Hội thảo đều thống nhất, Tuyên ngôn Độc lập mang giá trị trường tồn và là nguồn động lực tinh thần to lớn, tiếp tục soi đường cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc Việt Nam giành những thắng lợi ngày càng to lớn, vững bước đi lên, hiện thực hóa khát vọng vì một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng. Những nội dung của Hội thảo có ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn phong phú, cung cấp luận điểm, luận cứ để làm sâu sắc thêm những giá trị trường tồn của Tuyên ngôn Độc lập năm 1945 và kế thừa, phát huy ý nghĩa trong quá trình xây dựng, phát triển đất nước.