Gửi bình luận
Hủy
Gửi
DOI: https://doi.org/10.70786/PTOJ.8671
(LLCT) - Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Thủ tướng Althony Albanese, quan hệ Ôxtrâylia - ASEAN tiếp tục phát triển mạnh mẽ và ngày càng đi vào chiều sâu. Bài viết tập trung làm rõ một số kết quả hợp tác nổi bật ở nhiệm kỳ đầu tiên của Thủ tướng Albanese trong quan hệ Ôxtrâylia - ASEAN; đánh giá triển vọng và thách thức trong quan hệ Ôxtrâylia với ASEAN và Việt Nam sau khi Thủ tướng Albanese đắc cử nhiệm kỳ thứ hai; từ đó, đề xuất một số hàm ý chính sách đối với Việt Nam trong thời gian tới.
TS NGUYỄN TUẤN ANH
TS TRẦN LÊ MINH TRANG
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
1. Mở đầu
Ngày 13-5-2025, ông Althony Albanese chính thức tuyên thệ nhậm chức Thủ tướng Ôxtrâylia sau khi Công đảng của ông giành chiến thắng áp đảo trước liên minh giữa đảng Tự do và đảng Quốc gia trong cuộc tổng tuyển cử, trở thành Thủ tướng đầu tiên đắc cử hai nhiệm kỳ liên tiếp trong vòng 21 năm qua ở Ôxtrâylia. Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong chính trường Ôxtrâylia, cho thấy niềm tin và kỳ vọng cao của người dân vào sự lãnh đạo của Thủ tướng Albanese trong bối cảnh thế giới đầy biến động. Sự kiện này cũng là một trong những nhân tố quan trọng tác động tới triển vọng quan hệ giữa Ôxtrâylia với khu vực ASEAN nói chung và Việt Nam nói riêng trong thời gian tới, nhất là khi vị trí, vai trò của khu vực này và Việt Nam được đề cao và trở thành một trong những trọng tâm trong chiến lược của Ôxtrâylia trong nhiệm kỳ đầu tiên của Thủ tướng Albanese.
2. Nội dung
2.1. Nhìn lại quan hệ Ôxtrâylia - ASEAN trong nhiệm kỳ đầu tiên của Thủ tướng Anthony Albanese
Thứ nhất, chính trị - ngoại giao là lĩnh vực hợp tác quan trọng và nổi bật nhất trong nhiệm kỳ đầu tiên của Thủ tướng Albanese.
Ôxtrâylia tiếp tục phát triển và củng cố quan hệ sâu sắc hơn với ASEAN nói chung và đặc biệt nâng cấp quan hệ ngoại giao lên mức cao nhất với Việt Nam. Sau khi nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện năm 2021, chính quyền Thủ tướng Albanese tiếp tục thắt chặt quan hệ song phương với các nước trong khu vực Đông Nam Á. Trong giai đoạn 2022 đến tháng 6-2025, Ôxtrâylia cùng ASEAN đã tổ chức 02 hội nghị cấp cao thường niên và 01 hội nghị cấp cao đặc biệt nhân dịp kỷ niệm 50 năm quan hệ ASEAN- Ôxtrâylia với việc thông qua một số nội dung có tính chất định hướng quan trọng về quan hệ tương lai giữa hai bên.
Đặc biệt, tháng 3-2024, “Tuyên bố Tầm nhìn của Lãnh đạo ASEAN - Melbourne - Đối tác vì hòa bình và thịnh vượng” và “Tuyên bố Melbourne - Đối tác vì tương lai”(1) được thông qua. Trên cơ sở đó, Ôxtrâylia và ASEAN đang triển khai Kế hoạch Hành động thực hiện đối tác chiến lược toàn diện ASEAN - Ôxtrâylia giai đoạn 2025 - 2029(2). Bên cạnh các hội nghị cấp cao thường niên, một loạt các cơ chế khác cũng được thiết lập nhằm triển khai, cụ thể hóa các hợp tác giữa hai bên như Diễn đàn ASEAN - Ôxtrâylia, Ủy ban Hợp tác chung ASEAN - Ôxtrâylia,…(3).
Tháng 3-2024, Ôxtrâylia và Việt Nam đã nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện, đánh dấu bước ngoặt lịch sử quan trọng trong quan hệ chính trị - ngoại giao song phương. Thủ tướng Albanese cho rằng 5 thập kỷ quan hệ ngoại giao được tạo dựng bởi niềm tin chiến lược, tôn trọng lẫn nhau và việc nâng cấp này “đưa Ôxtrâylia và Việt Nam trở thành một trong những đối tác quan trọng nhất của nhau”(4). Điều này cho thấy vị trí, vai trò của Việt Nam tiếp tục được đề cao trong chiến lược của Ôxtrâylia ở khu vực.
Thứ hai, Ôxtrâylia tiếp tục củng cố và mở rộng hợp tác an ninh - quốc phòng với khu vực và Việt Nam.
Ôxtrâylia tiếp tục coi trọng vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc an ninh khu vực với việc tăng cường hợp tác với ASEAN thông qua việc tham gia tích cực vào các cơ chế khu vực như: Cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM-Plus), và Diễn đàn Hàng hải ASEAN mở rộng (EAMF). Ôxtrâylia đã cam kết tăng cường hợp tác hàng hải giữa ASEAN, phân bổ 64 triệu AUD để triển khai Sáng kiến Quan hệ đối tác hàng hải Đông Nam Á (Southeast Asia Maritime Partnerships) nhằm nâng cao năng lực hàng hải và quản trị biển cho các quốc gia ASEAN(5); hỗ trợ ASEAN thực thi đầy đủ và hiệu quả Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982), thúc đẩy hoàn tất sớm Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC) có hiệu lực và thực chất(6); triển khai “Đồng thuận 5 điểm” (Five-Point Consensus) trong xử lý cuộc khủng hoảng tại Myanma(7)…
Hai bên hợp tác chặt chẽ trong phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia thông qua cơ chế Tham vấn cấp quan chức cao cấp ASEAN+ Ôxtrâylia về Tội phạm xuyên quốc gia (SOMTC + Ôxtrâylia) và Kế hoạch hành động giai đoạn 2022-2025; hỗ trợ ASEAN trong quản lý biên giới, di cư và kiểm soát ma túy thông qua các cơ chế hợp tác chuyên ngành,… Hợp tác ASEAN - Ôxtrâylia phản ánh cam kết chung trong việc xử lý các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống trong khu vực.
Hợp tác quốc phòng - an ninh giữa Ôxtrâylia và Việt Nam tiếp tục được đẩy mạnh, thể hiện trên một số hoạt động như thúc đẩy hợp tác gìn giữ hòa bình, đào tạo nhân lực, đến hợp tác hàng hải và đối thoại chính sách. Cụ thể, Ôxtrâylia hỗ trợ Việt Nam vận chuyển bệnh viện dã chiến cấp 2 đến Nam Sudan năm 2022 và triển khai thiết bị cho Bộ Gìn giữ hòa bình Việt Nam(8); hai bên đã nâng cấp Chương trình hợp tác Gìn giữ hòa bình thành Thỏa thuận Đối tác Gìn giữ hòa bình kể từ tháng 3-2024(9); Năm 2024, Việt Nam lần đầu tham gia Tập trận Kakadu do Hải quân Ôxtrâylia tổ chức(10); tiếp tục duy trì các kênh đối thoại quốc phòng - an ninh như: Hội nghị Đối thoại Chiến lược thường niên giữa Bộ Ngoại giao và Quốc phòng Ôxtrâylia - Việt Nam cấp Thứ trưởng kể từ năm 2012; Đàm phán Hợp tác Quốc phòng Ôxtrâylia - Việt Nam, Đối thoại Chính sách Quốc phòng, và Đối thoại Kênh 1.5(11).
Thứ ba, hợp tác kinh tế giữa Ôxtrâylia - ASEAN tiếp tục được duy trì, song còn nhiều hạn chế và chưa có kết quả nổi bật trong nhiệm kỳ đầu tiên của Thủ tướng Albanese.
Ôxtrâylia duy trì hợp tác với ASEAN thông qua các khuôn khổ đa phương quan trọng như Hiệp định Khu vực Thương mại Tự do ASEAN - Ôxtrâylia - Niu Dilân (AANZFTA), Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP),… Ôxtrâylia và ASEAN là các đối tác thương mại quan trọng của nhau. Cụ thể, ASEAN là đối tác thương mại quan trọng thứ 2 của Ôxtrâylia trong năm 2023 (với kim ngạch trao đổi khoảng 183,6 tỷ AUD, chiếm 14,8 % tổng kim ngạch thương mại hai chiều của Ôxtrâylia), chỉ xếp sau Trung Quốc (26,3 %), nhưng xếp trên Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc(12); Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 14 của Ôxtrâylia năm 2023(13). Trong khi đó, Ôxtrâylia là đối tác thương mại hàng hóa lớn thứ 8 của ASEAN năm 2022, với kim ngạch đạt 101,1 tỷ USD, chiếm khoảng 3,4 % tổng thương mại ASEAN và là đối tác thương mại lớn thứ 7 của Việt Nam(14). Cùng với thương mại, đầu tư cũng là lĩnh vực quan trọng trong quan hệ kinh tế song phương những năm qua. Dòng vốn FDI của Ôxtrâylia vào ASEAN đạt 1,6 tỷ USD năm 2023(15). Thủ tướng Albanese trong nhiệm kỳ đầu tiên đã đưa ra Chiến lược Kinh tế Đông Nam Á đến năm 2040 (Southeast Asia Economic Strategy to 2040) nhằm đề ra một lộ trình toàn diện thúc đẩy hợp tác sâu rộng ở khu vực trong thời gian tới.
Thứ tư, quan hệ Ôxtrâylia - ASEAN về văn hóa - xã hội tiếp tục là lĩnh vực hợp tác trọng điểm, nhất là về giáo dục, thanh niên và giao lưu nhân dân thời gian qua.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Thủ tướng Albanese, Ôxtrâylia tiếp tục chú trọng việc thắt chặt giao lưu nhân dân và trao đổi văn hóa - giáo dục, xem đó là một phần trung tâm trong chiến lược ở khu vực. Tháng 7-2024, Trung tâm Ôxtrâylia - ASEAN được thành lập nhằm tăng cường kết nối với khu vực Đông Nam Á và thúc đẩy quan hệ kinh tế, giáo dục và văn hóa, với các sáng kiến như Chương trình Lãnh đạo Trẻ (Emerging Leaders Program), Đối tác Trường học BRIDGE Ôxtrâylia - ASEAN, Chương trình trao đổi nữ doanh nhân trẻ(16). Đồng thời, Chính phủ Ôxtrâylia tiếp tục mở rộng các chương trình học bổng và học giả cho sinh viên, cán bộ trẻ Đông Nam Á học tập, trao đổi. Gần đây nhất, ngày 11-6-2025, Trung tâm công nghệ chiến lược Ôxtrâylia - Việt Nam (AVSTC) được thành lập tại Việt Nam nhằm tăng cường hợp tác giữa hai nước trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược, thúc đẩy chuyển đổi số, hỗ trợ đổi mới sáng tạo công nghệ và công nghiệp, cũng như củng cố ổn định an ninh mạng quốc tế(17). Ngoài ra, còn nhiều hoạt động đẩy mạnh ngoại giao công chúng được tổ chức như Tuần lễ ASEAN, nhiều hoạt động văn hóa và diễn đàn doanh nghiệp,… góp phần tăng cường hiểu biết và gắn kết giao lưu nhân dân.
Thứ năm, Ôxtrâylia tiếp tục duy trì và mở rộng các sáng kiến hợp tác phát triển với khu vực
Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Thủ tướng Albanese, Ôxtrâylia tiếp tục đề ra sáng kiến Aus4ASEAN Futures - Kinh tế và Kết nối (ECON) với mục tiêu giải quyết các thách thức phức tạp như biến đổi khí hậu, an ninh y tế, tội phạm xuyên quốc gia, sức khỏe đại dương, kinh tế tuần hoàn và chuyển đổi năng lượng. Sáng kiến sẽ cung cấp cơ chế linh hoạt nhằm hỗ trợ cả ba trụ cột của Cộng đồng ASEAN với nguồn tài trợ 204 triệu AUD giai đoạn 10 năm(18).
Các sáng kiến này gắn liền với lợi ích chiến lược của Ôxtrâylia ở khu vực. Chính phủ Ôxtrâylia xem việc hỗ trợ năng lượng sạch, giảm phát thải khí nhà kính và phát triển nông nghiệp bền vững,.. không chỉ mang ý nghĩa nhân đạo, mà còn phục vụ mục tiêu chiến lược: giải quyết thách thức khí hậu, đồng thời mở rộng cơ hội cho doanh nghiệp Ôxtrâylia, củng cố chuỗi cung ứng khu vực và làm sâu sắc quan hệ đối tác chiến lược. Ôxtrâylia cam kết 105 triệu AUD dành cho các sáng kiến thúc đẩy năng lượng sạch và hạ tầng bền vững tại Việt Nam, được công bố trong chuyến thăm chính thức của Thủ tướng Albanese tới Việt Nam vào tháng 6 - 2023(19).
2.2. Thách thức và triển vọng trong quan hệ Ôxtrâylia - ASEAN thời gian tới
Thách thức
Thứ nhất, biến động của môi trường chiến lược toàn cầu. Trong bối cảnh kinh tế thế giới đối mặt với nguy cơ suy thoái, khủng hoảng năng lượng, dịch bệnh mới và các bất ổn địa chính trị, cả ASEAN và Ôxtrâylia có thể gặp khó khăn trong việc duy trì nguồn lực và ưu tiên dành cho hợp tác song phương và khu vực. Bên cạnh đó, cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc đã và đang đặt các quốc gia vào thế phải “chọn phe” - một điều mà cả ASEAN và Ôxtrâylia đều không mong muốn. Thách thức đặt ra là làm thế nào để tăng cường quan hệ ASEAN - Ôxtrâylia một cách hiệu quả mà không làm ảnh hưởng tới quan hệ với các cường quốc khác, đặc biệt là Trung Quốc. Sự khác biệt về lập trường trong các vấn đề quốc tế cũng tiềm ẩn rủi ro trong hợp tác đa phương, chẳng hạn như vấn đề Nga - Ucraina. Dù hai bên thống nhất “tôn trọng khác biệt”, nhưng khoảng cách quan điểm này có thể ảnh hưởng đến phối hợp tại các diễn đàn quốc tế như Liên hợp quốc…
Thứ hai, thách thức nội tại từ kinh tế Ôxtrâylia. Chính phủ của Thủ tướng Anthony Albanese đang phải đối mặt với sức ép lạm phát kéo dài và chi phí sinh hoạt gia tăng - đặc biệt về năng lượng, nhà ở và thực phẩm. Dù các chính sách tiền tệ đã có tác động ổn định giá, nhưng Ngân hàng Dự trữ Ôxtrâylia vẫn cảnh báo về nguy cơ tái bùng phát. Trong bối cảnh ngân sách eo hẹp, Ôxtrâylia phải cân đối giữa duy trì cam kết tài chính với khu vực và thách thức bên trong nền kinh tế. Nếu không kiểm soát tốt tình hình, khả năng thực thi các cam kết ở khu vực sẽ là một thách thức rõ rệt và ảnh hưởng tới việc củng cố uy tín quốc tế của Ôxtrâylia.
Thứ ba, cạnh tranh ảnh hưởng trong ASEAN ngày càng gay gắt. Ôxtrâylia không phải là đối tác duy nhất tìm cách gia tăng ảnh hưởng tại Đông Nam Á. Nhật Bản tổ chức hội nghị cấp cao đặc biệt với ASEAN cuối năm 2023, EU tăng cường tiếp xúc cấp cao đầu năm 2024, trong khi Trung Quốc và Mỹ tiếp tục triển khai các sáng kiến quy mô lớn. Để tạo khác biệt, Ôxtrâylia cần tập trung vào các lĩnh vực có thế mạnh như giáo dục, chống biến đổi khí hậu và phát triển bền vững tiểu vùng Mekong, đồng thời duy trì cách tiếp cận dựa trên các giá trị bao trùm, không can thiệp và không áp đặt - điều mà ASEAN đặc biệt coi trọng.
Thứ tư, thách thức trong điều chỉnh chính sách phù hợp với sự đa dạng nội khối ASEAN. Sự khác biệt giữa các thành viên ASEAN về hệ thống chính trị, tôn giáo và lợi ích chiến lược đòi hỏi Ôxtrâylia phải có chính sách đối ngoại linh hoạt và tinh tế.
Thứ năm, hiệu quả thực chất của hợp tác kinh tế - đầu tư còn hạn chế. Mặc dù quan hệ Việt Nam - Ôxtrâylia đã được nâng tầm Đối tác chiến lược toàn diện, nhưng kết quả hợp tác kinh tế vẫn tương đối mờ nhạt. Các rào cản chính bao gồm: thiếu ưu đãi thuế quan riêng biệt; môi trường pháp lý còn thiếu minh bạch, cơ chế bảo vệ nhà đầu tư nước ngoài chưa đủ mạnh.
Thứ sáu, thiếu chiều sâu trong hợp tác ngoài kênh chính phủ. Quan hệ ASEAN - Ôxtrâylia nói chung và Việt Nam - Ôxtrâylia nói riêng vẫn thiên về hợp tác cấp chính phủ, trong khi các kênh giao lưu nhân dân, doanh nghiệp, địa phương và tổ chức xã hội vẫn còn mờ nhạt. Đặc biệt, hợp tác kênh đảng giữa hai bên gần như chưa được thiết lập, trong khi đây là một công cụ quan trọng để xây dựng lòng tin chính trị - nhất là trong bối cảnh Việt Nam có truyền thống coi trọng đối ngoại đảng với các nước đối tác. Việc thúc đẩy hợp tác đa kênh, đa tầng - cả cấp cao, cấp địa phương và xã hội - là cần thiết để tạo nền tảng bền vững cho quan hệ lâu dài.
Triển vọng
Thứ nhất, hợp tác chính trị - ngoại giao giữa Ôxtrâylia với ASEAN tiếp tục được duy trì và làm sâu sắc hơn trong thời gian tới
Ôxtrâylia tiếp tục định hình một tầm nhìn đối ngoại mới, với mức độ tin cậy chính trị cao chưa từng có khi thiết lập đối tác chiến lược toàn diện và nhấn mạnh hợp tác toàn diện, tôn trọng lẫn nhau và cùng ứng phó các biến động khu vực cũng như toàn cầu thông qua “Tuyên bố Tầm nhìn của Lãnh đạo ASEAN - Ôxtrâylia - Đối tác vì hòa bình và thịnh vượng” và “Tuyên bố Melbourne - Đối tác vì tương lai”. Đây là cơ sở thuận lợi để Ôxtrâylia và ASEAN triển khai Kế hoạch hành động thực hiện CSP ASEAN - Ôxtrâylia giai đoạn 2025 - 2029.
Việt Nam có vị trí địa chiến lược quan trọng và hai nền kinh tế có tính bổ trợ, bổ sung cho nhau cùng phát triển; đồng thời là thành viên tích cực, năng động, có tiếng nói quan trọng và uy tín trong ASEAN. “Chiến lược Kinh tế Ðông Nam Á đến năm 2040” của Ôxtrâylia sẽ tạo nền tảng và động lực cho sự phát triển mạnh mẽ trong quan hệ chính trị - ngoại giao song phương giai đoạn tới. Công đảng do Thủ tướng Albanese lãnh đạo giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vừa qua không chỉ tiếp tục tạo thuận lợi cho hợp tác chính trị - ngoại giao giữa hai chính phủ mà còn có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy ngoại giao kênh đảng với Việt Nam trong thời gian tới.
Thứ hai, hợp tác an ninh - quốc phòng giữa Ôxtrâylia với khu vực ASEAN và Việt Nam tiếp tục là lĩnh vực trọng tâm và được chính quyền Thủ tướng Albanese chú trọng trong nhiệm kỳ thứ hai trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược ở khu vực ngày càng khó lường
Chính phủ của Thủ tướng Albanese tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của một trật tự khu vực dựa trên luật lệ và tăng cường hợp tác với các đối tác nhằm củng cố các nguyên tắc quốc tế hiện có. Ôxtrâylia sẽ tiếp tục tham gia vào các cơ chế hợp tác an ninh đa phương và song phương của ASEAN để triển khai cách tiếp cận “cân bằng chiến lược” với tất cả các cường quốc lớn bao gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ và Mỹ nhằm tránh đối đầu trực diện và duy trì không gian đối thoại xây dựng. Trong đó, Hội nghị cấp cao Đông Á tiếp tục sẽ là diễn đàn đối thoại chiến lược cấp cao giải quyết các vấn đề khu vực trong bối cảnh địa chính trị biến động.
Thứ ba, hợp tác kinh tế sẽ có khả năng trở thành trụ cột và động lực hợp tác mới trong hai thập niên tới đây khi Ôxtrâylia đẩy mạnh Chiến lược Kinh tế Đông Nam Á đến năm 2040
Chính phủ của Thủ tướng Albanese đã đề ra 10 lĩnh vực ưu tiên để khai thác lợi ích kinh tế hai bên, bao gồm: năng lượng sạch, cơ sở hạ tầng, giáo dục, chăm sóc sức khỏe, chuyển đổi số, dịch vụ tài chính, du lịch, công nghiệp sáng tạo, nông nghiệp công nghệ cao và khoáng sản quan trọng. Điều này cho thấy cách tiếp cận của Ôxtrâylia không chỉ nhằm mở rộng thị trường thương mại đơn thuần với các mục tiêu ngắn hạn, mà là cách tiếp cận hệ thống, toàn diện, hướng tới liên kết với chuỗi cung ứng khu vực đa dạng, bền vững và linh hoạt, tập trung vào các lĩnh vực chiến lược như khoáng sản quan trọng, năng lượng và công nghệ số và khả năng chống chịu tốt hơn trước các cú sốc toàn cầu.
Việt Nam cũng là nền kinh tế năng động và tăng trưởng hàng đầu ở khu vực, có nhiều tiềm năng hợp tác sâu rộng hơn với Ôxtrâylia trên các lĩnh vực chiến lược như: Nông nghiệp công nghệ cao và an toàn thực phẩm, giáo dục và đào tạo kỹ thuật, năng lượng tái tạo và chuyển đổi xanh, công nghệ số, sản xuất thông minh và chuỗi cung ứng khu vực. Mặc dù vậy, để thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực tiềm năng, hai bên cần xem xét thiết lập cơ chế hợp tác mạnh hơn, như một hiệp định thương mại tự do song phương thay vì chỉ là cắt giảm thuế quan đơn thuần như các hiệp định đa phương đang có hiện nay. Bên cạnh vai trò của chính phủ, các doanh nghiệp, chính quyền địa phương cũng có nhiều cơ hội để tạo thuận lợi cho hợp tác kinh tế giữa hai bên trong thời gian tới(20).
Thứ tư, triển vọng hợp tác trong các lĩnh vực giáo dục, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và giao lưu nhân dân giữa Ôxtrâylia với ASEAN và Việt Nam ngày càng được mở rộng
Ôxtrâylia đã tăng cường cấp học bổng cho sinh viên Việt Nam, đồng thời triển khai các chương trình hỗ trợ người Ôxtrâylia học tiếng Việt, góp phần thúc đẩy hiểu biết lẫn nhau. Tiếng Việt đã trở thành ngôn ngữ phổ biến thứ tư tại Ôxtrâylia và đã được đưa vào tất cả các trường trung học như một ngoại ngữ. Quan hệ giao lưu nhân dân giữa Ôxtrâylia - Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển mạnh trong thời gian tới(21). Hai nước đang đẩy mạnh hợp tác giữa các trường đại học và cơ sở nghiên cứu, với các sáng kiến tiêu biểu như việc thành lập Trung tâm ASEAN tại Ôxtrâylia và Viện Chính sách Ôxtrâylia - Việt Nam tại Đại học RMIT (Melbourne)(22). Ngoài ra, Đại học Công nghệ Sydney đang dẫn đầu việc phát triển Trung tâm Công nghệ Chiến lược Ôxtrâylia - Việt Nam, dưới sự hỗ trợ của Bộ Ngoại giao và Thương mại Ôxtrâylia (DFAT) và Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam(23).
Về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi xanh, thành lập các trung tâm hỗ trợ đầu tư với đội ngũ am hiểu pháp lý và môi trường kinh doanh Việt Nam cũng đang góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp Ôxtrâylia mở rộng đầu tư vào thị trường Việt Nam.
2.3. Hàm ý chính sách đối với Việt Nam
Thứ nhất, Việt Nam cần tăng cường hợp tác kênh đảng giữa Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Lao động Ôxtrâylia (ALP)
Việt Nam cần đề xuất cơ chế hợp tác giữa hai đảng nhằm thắt chặt quan hệ chính trị giữa hai đảng, tạo kênh trao đổi tin cậy và lâu dài. Bước đầu hai đảng có thể thành lập tổ công tác liên lạc thường trực để đàm phán, xây dựng biên bản ghi nhớ về hợp tác hai đảng. Bên cạnh đó, nên thiết lập trao đổi đoàn cấp cao và chuyên đề giữa hai đảng thông qua việc tổ chức các chuyến thăm và làm việc định kỳ giữa lãnh đạo cấp cao hai đảng nhằm chia sẻ kinh nghiệm lãnh đạo, công tác đảng và phát triển đảng viên, qua đó, trao đổi, thảo luận các biện pháp nâng cao vai trò lãnh đạo của đảng trong bối cảnh mới; về việc xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, lãnh đạo thực hiện các chủ trương, nhiệm vụ của đảng. Ngoài ra, Việt Nam cũng nên đẩy mạnh hợp tác đào tạo cán bộ, nghiên cứu lý luận bằng cách tăng cường kết nối các cơ sở nghiên cứu chiến lược của hai bên (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và trung tâm đào tạo của ALP,…).
Thứ hai, Việt Nam nên xem xét khả năng khởi động đàm phán một Hiệp định thương mại và đầu tư song phương với Ôxtrâylia
Điều này nhằm hiện thực hóa tiềm năng từ khuôn khổ Đối tác Chiến lược Toàn diện và đưa quan hệ kinh tế - thương mại song phương phát triển thực chất, bền vững. Hiệp định này không chỉ tập trung vào cắt giảm thuế quan như các hiệp định đa phương khác đã ký kết, thay vào đó tập trung vào việc bảo hộ đầu tư và giảm thiểu rủi ro pháp lý, thông qua các điều khoản rõ ràng về bảo hộ nhà đầu tư và giải quyết tranh chấp; thiết lập cơ chế thuế quan ưu đãi linh hoạt hơn, đặc biệt trong các lĩnh vực chưa được ưu tiên trong các FTA đa phương; tạo điều kiện tiếp cận thị trường dịch vụ tốt hơn, trong các ngành có thế mạnh của hai nước như giáo dục, logistics, năng lượng tái tạo và công nghệ số. Bên cạnh đó, tăng cường thúc đẩy kết nối hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm giữa doanh nghiệp hai bên, từ đó đóng góp và tham vấn chính sách trực tiếp với chính phủ hai nước.
Thứ ba, chính phủ hai nước cần tiếp tục tăng cường hợp tác ngoại giao văn hóa, thể thao và nhân dân như tổ chức Tuần lễ văn hóa Việt Nam tại Ôxtrâylia, các giải thể thao cộng đồng và ngoại giao thể thao nữ, giao lưu nghệ thuật, điện ảnh, ẩm thực... các chương trình đối thoại chính sách thanh niên như Đối thoại lãnh đạo trẻ Việt Nam - Ôxtrâylia (AVYLD), nhằm phát triển thế hệ lãnh đạo tương lai có hiểu biết lẫn nhau sâu sắc. Chính phủ cần tiếp tục phát huy vai trò của Cộng đồng người Việt Nam sinh sống và làm việc, học tập tại Ôxtrâylia trong việc thúc đẩy quan hệ hợp tác và tạo sự gắn kết bền chặt hơn giữa hai nước thông qua việc thiết lập cơ chế chính thức để huy động trí thức, doanh nhân, chuyên gia người Việt tại Ôxtrâylia vào các chương trình như xúc tiến thương mại đầu tư, tư vấn chính sách; Phối hợp với cộng đồng kiều bào để tổ chức các hoạt động kết nối văn hóa, quảng bá sản phẩm Việt Nam và tăng cường “ngoại giao nhân dân”.
3. Kết luận
Quan hệ Ôxtrâylia - ASEAN trong nhiệm kỳ đầu tiên của Thủ tướng Anthony Albanese tiếp tục được tăng cường, nhất là trên phương diện hợp tác chính trị ngoại giao và an ninh - quốc phòng. Mối quan hệ này có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển sâu rộng và thực chất hơn sau khi Thủ tướng Anthony Albanese tái đắc cử vào tháng 5-2025. Hợp tác kinh tế thương mại và đầu tư có nhiều tiềm năng phát triển mạnh mẽ và có khả năng trở thành trụ cột và động lực mới cho quan hệ Ôxtrâylia - ASEAN và Ôxtrâylia - Việt Nam trong nhiệm kỳ thứ hai và xa hơn nữa trong bối cảnh Chính phủ của Thủ tướng Albanese có điều kiện tiếp tục triển khai các chiến lược, sáng kiến quan trọng ở khu vực, nhất là Chiến lược Kinh tế Đông Nam Á đến năm 2040.
Tuy nhiên, quan hệ Ôxtrâylia - ASEAN cũng đối mặt với một số rào cản, thách thức, đặc biệt là cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc, nhất là Mỹ - Trung Quốc ở khu vực; sự bất ổn và suy yếu của hệ thống thương mại toàn cầu; các khó khăn, thách thức nội tại thời gian qua. Để thích ứng với các thách thức này và tận dụng tối đa cơ hội trong hợp tác thời gian tới, Việt Nam cần tăng cường hợp tác kênh đảng giữa Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Lao động Ôxtrâylia (ALP) trong bối cảnh Thủ tướng tái đắc cử. Việt Nam nên xem xét khởi động đàm phán một hiệp định thương mại và đầu tư song phương với Ôxtrâylia nhằm hiện thực hóa tiềm năng từ khuôn khổ Đối tác Chiến lược Toàn diện và đưa quan hệ kinh tế - thương mại song phương phát triển thực chất, bền vững.
_________________
Ngày nhận bài: 3-11-2025; Ngày bình duyệt: 30-11-2025; Ngày duyệt đăng: 18-12-2025.
Email tác giả: anhnt@iaps.gov.vn
(1), (3) Xem: ASEAN: Overview of ASEAN - Australia comprehensive strategic partnership, November 2024, https://asean.org/wp-content/uploads/2024/11/Overview-of-ASEAN-Australia-CSP_as-of-November-2024.pdf
(2) Kế hoạch được thông qua tại Phiên họp Hội nghị Bộ trưởng Hậu hội nghị (PMC+1) với Australia vào ngày 26-7-2024 tại Viêng Chăn, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào
(4) Xem Prime Minister of Australia: A new era for Australia - Vietnam relations, March 2024, https://www.pm.gov.au/media/new-era-australia-vietnam-relations
(5), (6) ASEAN-Australia Special Summit 2024 - Melbourne Declaration. https://asean.org
(7) Xem Department of Foreign Affair and Trade, Australia Government: Joint Statement on Myanmar, February 2025, https://www.dfat.gov.au/news/media-release/joint-statement-myanmar
(8) Xem Ministry of National Defence, Socilist Republic of Vietnam: Vietnam, Australia hold 5th defence policy dialogue, February 2021,
(9), (10) Xem Department of Foreign Affair and Trade, Australia Government: Vietnam country brief, https://www.dfat.gov.au/geo/vietnam/vietnam-country-brief
(11) Xem Rosie Nguyen: “Vietnam news today (Feb.25): Vietnam and Australia hold security dialogue in Canberra”, Thời Đại (Vietnam times), February 25, 2023, https://vietnamtimes.thoidai.com.vn/vietnam-news-today-feb-25-vietnam-and-australia-hold-security-dialogue-in-canberra-56416.html
(12), (13) Xem Department of Foreign Affair and Trade, Australia Government: Trade and Investment Economics Branch, International Economics and Energy Transition Division, https://www.dfat.gov.au/sites/default/files/australias-goods-and-services-by-top-15-partners-2023.pdf
(14) Xem Joanne Lin, Kristina Fong Siew Leng, Melinda Martinus: “Forging economic synergy: Australia’s parth to ASEAN Prosperty”, Fulcrum Analysis on Southeast ASEA, March 6, 2024, https://fulcrum.sg/aseanfocus/forging-economic-synergy-australias-path-to-asean-prosperity/
(15) ASEAN Statistics Database (data as of July 2024)
(16) Xem Minister for Foreign Affairs, Australia: Launch of ASEAN - Australia Centra to strengthen Southeast Asea ties, November 27, 2024, https://www.foreignminister.gov.au/minister/penny-wong/media-release/launch-asean-australia-centre-strengthen-southeast-asia-ties
(17) Xem Thu Phương: “Việt Nam – Australia thành lập Trung tâm Công nghệ chiến lược”, Vietnam Plus, 11-6-2025, https://www.vietnamplus.vn/viet-nam-australia-thanh-lap-trung-tam-cong-nghe-chien-luoc-post1043654.vnp
(18) Xem Association of Southeast ASEAN Nations: ASEAN, Australia reaffirm commitment to advance Comprehensive Strategic Partnership, May 13, 2024, https://asean.org/asean-australia-reaffirm-commitment-to-advance-comprehensive-strategic-partnership/
(19) Australian Embassy in Vietnam (2023): Australia strengthens clean energy cooperation with Vietnam.
(20) Xem Thanh Tú: “Vùng lãnh thổ Bắc Australia coi trọng hợp tác với các địa phương của Việt Nam”, Vietnam Plus, 25-5-2025, https://www.vietnamplus.vn/vung-lanh-tho-bac-australia-coi-trong-hop-tac-voi-cac-dia-phuong-cua-viet-nam-post1040571.vnp
(21) Xem Ngọc Diệp: “Quan hệ Australia - Việt Nam và ASEAN, triển vọng từ góc nhìn của Giáo sư Carl Thayer”, Pháp Luật, 08-3-2024, https://plo.vn/quan-he-australia-viet-nam-va-asean-trien-vong-tu-goc-nhin-cua-giao-su-carl-thayer-post779515.html
(22) Xem Hà Thanh Giang: “Thời khắc mới cho tương lai tươi sáng của quan hệ ASEAN – Australia và Việt Nam - Australia”, Nhân Dân, 10-3-2024, : https://nhandan.vn/thoi-khac-moi-cho-tuong-lai-tuoi-sang-cua-quan-he-asean-australia-va-viet-nam-australia-post799349.html
(23) Xem Thanh Tú, Văn Linh, Lê Đạt: “Australia và Việt Nam hợp tác thúc đẩy đổi mới công nghệ chiến lược”, Vietnam Plus, 10-3-2025, : https://www.vietnamplus.vn/australia-va-viet-nam-hop-tac-thuc-day-doi-moi-cong-nghe-chien-luoc-post1019624.vnp
Cơ quan chủ quản: Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Chịu trách nhiệm xuất bản: PGS, TS Nguyễn Thắng Lợi
Phó Tổng biên tập:
PGS, TS Hoàng Anh
PGS, TS Đinh Quang Thành
TS Tạ Quang Tuấn
