Phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng tổ chức cơ sở đảng, nâng cao chất lượng đảng viên

TS TRẦN THỊ KIM DUNG
Viện Xây dựng Đảng
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

1. Mở đầu

Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh quan điểm: “Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”⁽¹⁾. Thực tiễn cách mạng Việt Nam đã khẳng định, khi quyền làm chủ của nhân dân được phát huy, mối quan hệ giữa Đảng và nhân dân sẽ ngày càng gắn bó, từ đó củng cố sức mạnh và uy tín của Đảng ở cơ sở. Điều này là cốt lõi làm nênnhững thắng lợi của cách mạng, vì nhân dân là lực lượng quyết định sức mạnh của Đảng. Trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay, việc phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên góp phần quan trọng để củng cố niềm tin của nhân dân đối với vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng trong điều kiện mới.

2. Nội dung

2.1. Tầm quan trọng của việc phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên

Tổ chức cơ sở đảng là nền tảng của Đảng, là hạt nhân chính trị ở cơ sở, là nơi quán triệt, tổ chức và bảo đảm cho mọi hoạt động của tổ chức đảng ở cơ sở thựchiện đúng và hiệu quả đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; nơi trực tiếp vận động quần chúng nhân dân thực hiện tốt chủ trương, chính sách của Đảng, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng ở cơ sở, có vị trí rất quan trọng trong hệ thống tổ chức của Đảng. Vì vậy, từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập đến nay, nhiệm vụ xây dựng tổ chức cơ sở đảng trong sạch, vững mạnh, thường xuyên nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên luôn là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn hệ thống chính trị nhằm khẳng định uy tín, vị thế, năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; củng cố niềm tin vững chắc của nhân dân đối với Đảng, góp phần thực hiện thành công sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủnghĩa.

Với vị trí, vai trò hết sức quan trọng đó, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn quan tâm xây dựng, củng cố tổ chức cơ sở đảng vững mạnh và nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên, trong đó việc dựa vào dân, phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đội ngũ đảng viên luôn được coi lànhiệm vụ hết sức quan trọng nhằm bảo đảm vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng trong thời kỳ mới. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, chứ không phải là sự nghiệp của cá nhân anh hùng nào. Thành công của Đảng ta là ở nơi Đảng ta đã tổ chức và phát huy lực lượng cách mạng vô tận của nhân dân”⁽²⁾.

Thấm nhuần lời dạy của Người, Đảng ta luôn xác định vai trò của nhân dân và việc phát huy vai trò của nhân dân trong việc thực hiện các nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Đảng nói chung và xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đội ngũ đảng viên nói riêng.

Kết luận của Hội nghị Trung ương 9 khóa X (tháng 1-2009) đã khẳng định: “Phải dựa vào nhân dân để phát hiện, kiểm tra và giám sát cán bộ”. Ngày 12-12-2013, Bộ Chính trị đã ký Quyết định số 217-QĐ/TW ban hành bản “Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội”; Quyết định số 218-QĐ/TW quy định về việc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền.

Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII (tháng 10-2016) đã xác định “phát huy vai trò của nhân dân và Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội” là một trong bốn nhóm nhiệm vụ, giải pháp tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Ngày 3-10-2017, Ban Bí thư đã ký Quyết định số 99-QĐ/TW ban hành Hướng dẫn khung để các cấp ủy, tổ chức đảng trực thuộc Trung ương tiếp tục phát huy vai trò của nhân dân trong đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng nêu rõ: “Phát huy vai trò, sự tham gia của nhân dân trong xây dựng, ban hành, tổ chức thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng”⁽³⁾. Điều đó khẳng định rằng, Đảng ra đời từ nhân dân, mọi hoạt động của Đảng đều nhằm phục vụ lợi ích của nhân dân, do đó, việc xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đội ngũ đảng viênphải dựa vào nhân dân, có sự tin tưởng, ủng hộ của nhân dân nên việc phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đảng viên là yếu tố đặc biệt quan trọng để bảo đảm vai trò lãnh đạo của Đảng, đồng thời góp phần củng cố, tăng cường mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa Đảng với nhân dân.

2.2. Thực trạng việc phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên

Công tác xây dựng tổ chức cơ sở đảng và đội ngũ đảng viên đạt được những kết quả quan trọng, góp phần xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở trong sạch, vững mạnh, đồng thời củng cố, tăng cường niềm tin của nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng. Đến nay, “cả nước có 52.323 tổ chức cơ sở đảng, với hơn 5,4 triệu đảng viên, chiếm tỷ lệ trên dân số cả nước là 5,4% (bình quân 100 người dân có khoảng 6 đảng viên). Trên 80% đảng viên có trình độ trung học phổ thông; khoảng 55% đảng viên có trình độ đại học và trên 60% đảng viên có trình độ lý luận chính trị từ sơ cấp trở lên”⁽⁴⁾.

Có được những kết quả đạt trên là do, trong thời gian qua, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai nhiều chủ trương quan trọng về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; về đẩy mạnh xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh; thường xuyên củng cố, kiện toàn, bổ sung chức năng, nhiệm vụ, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng ở cơ sở, gắn với xây dựng hệ thống chính trị ngày càng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Trong đó, việc phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao tổ chức cơ sở đảng và đảng viên được thực hiện khá hiệu quả ở những nội dung sau:

Một là, phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng, ban hành, tổ chức thực hiện chủ trương, đường lối của tổ chức cơ sở đảng

Các tổ chức cơ sở đảng quán triệt, thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng là do được sự đồng tình, ủng hộ của cán bộ, đảng viên và nhân dân; ngược lại, việc thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng sẽ khó đi vào thực tiễn cuộc sống nếu thiếu sự quyết tâm, ủng hộ của cán bộ, đảng viên và nhân dân. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: “Nhân dân giúp xây dựng Đảng bằng cách: hiểu rõ Đảng, ủng hộ Đảng, hưởng ứng những lời kêu gọi của Đảng, ra sức cho Đảng rõ tình hình trong nhân dân, đối với công tác của Đảng thì thật thà phê bình và nêu ý kiến của mình”⁽⁵⁾. Thực tiễn đã chứng minh, nhờ phát huy vai trò của nhân dân trong việc góp ý, kiến nghị, các cấp ủy đảng đã ban hành chủ trương, nghị quyết phù hợp với thực tiễn, giúp xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh và đạt được nhiều kết quả quan trọng. Việc lắng nghe ý kiến từ nhân dân giúp cấp ủy đảng, chính quyền ban hành các nghị quyết, chủ trương, chính sách phù hợp với lợi ích và nguyện vọng chính đáng của nhân dân, từ đó củng cố lòng tin của dân với Đảng và chế độ.

Mặt khác, nhân dân góp phần quan trọng, tích cựctrong việc phát hiện các vấn đề nổi cộm, những khó khăn, bất cập, những hiện tượng tiêu cực, tham nhũng,biểu hiện “lợi ích nhóm” trong tổ chức cơ sở đảng và đảng viên thông qua việc đóng góp ý kiến trực tiếp với tổ chức cơ sở đảng hoặc thông qua các cơ quan dân cử để phản ánh các hiện tượng tiêu cực. Bên cạnh đó,thông qua hoạt động của ban thanh tra nhân dân, các tổ tự quản của nhân dân ở cơ sở, các tổ giám sát cộng đồng để nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đội ngũ đảng viên hiện nay. Để thực hiện nội dung này, trong những năm qua, Đảng, Nhà nước đã có nhiều chủ trương, biện pháp để phát huy vai trò của nhân dân trong việc tham gia xây dựng Đảng một cách trực tiếp, hiệu quả nhất.

Hai là, phát huy vai trò của nhân dân đối với việcxây dựng tổ chức cơ sở đảng gắn với xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị vững mạnh

Tổ chức cơ sở đảng là một bộ phận nòng cốt trong hệ thống tổ chức của Đảng Cộng sản Việt Nam, đóng vai trò là hạt nhân chính trị ở cơ sở, là cầu nối giữa Đảng với nhân dân. Vị trí và vai trò này giúp tổ chức cơ sở đảng trở thành nền tảng quan trọng của toàn bộ hệ thống chính trị. Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 16-6-2022 Hội nghị Trung ương 5 khóa XIII về “Tăng cường củng cố, xây dựng tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên trong giai đoạn mới”đã xác định nội dung trọng tâm của việc củng cố, xây dựng tổ chức cơ sở đảng phải gắn với đổi mới đồng bộ tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, trong đó nhấn mạnh việc phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng tổ chức cơ sở đảng gắn với việc xây dựng, đổi mới tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị là nhiệm vụ chính trị quan trọng góp phần thực hiện hiệu quả cơchế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý và nhân dân làm chủ”. Thực tiễn việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25-10-2017 của Hội nghị Trung ương 6khóa XII về “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” đã đạt được những kết quả nhất định về sắp xếp tổ chức bộ máy, cơ cấu đội ngũ cán bộ, phân cấp quản lý phù hợp giữa các ngành, các cấp, các địa phương có vai trò rất lớn của các cấp ủy, tổ chức đảng, đội ngũ cán bộ, đảng viên và sự đồng lòng, ủng hộ của nhân dân trong thực hiện chủ trương của Đảng. Trong thời điểm hiện nay, khi toàn hệ thống chính trị đang đẩy mạnh thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy theo tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng” để sớm đưa chủ trương của Đảng được thực hiện hiệu quả trong thực tiễn thì việc dựa vào dân để xây dựng tổ chức cơ sở đảng gắn với xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị là yếu tố quan trọng góp phần quyết định đến hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị.

Ba là, phát huy vai trò nhân dân trong việc tạo nguồn, kết nạp đảng viên của tổ chức cơ sở đảng

Công tác tạo nguồn, kết nạp đảng viên là một nhiệm vụ rất quan trọng trong công tác xây dựng Đảng, là yếu tố góp phần tạo nguồn kế thừa, phát triển và trẻ hóa đội ngũ cán bộ, đồng thời củng cố, xây dựng, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng. Thông qua các hoạt động cụ thể, nhất là các phong trào thi đua trong nhân dân để giới thiệu vào Đảng những quần chúng ưu tú, tích cực, nhiệt tình trong các hoạt động đoàn thể, có tinh thần xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền vững mạnh.

Trong đó, nhân dân đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện và giới thiệu những cá nhân ưu tú có đủ tiêu chuẩn để kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam. Quá trình này dựa trên sự tham gia và đóng góp tích cực của cá nhân đó vào các hoạt động và phong trào thi đua của địa phương, đồng thời thể hiện tinh thần xây dựng Đảng và chính quyền vững mạnh. Thực tế cho thấy, việc phát huy vai trò của nhân dân tham gia vào quá trình tạo nguồn, giới thiệu đảng viên với tổ chức cơ sở đảng, cũng đồng thời phát huy được tính dân chủ trong công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị, do đó nhân dân thấy được trách nhiệm, vinh dự khi được trực tiếp tham gia xây dựng Đảng, càng thêm củng cố, tăng cường mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa tổ chức cơ sở đảng với nhân dân, từ đó tạo niềm tin vững chắccủa nhân dân vào năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng.

Bốn là, phát huy vai trò của nhân dân trong việc giám sát và phản biện xã hội đối với tổ chức cơ sở đảng và cán bộ, đảng viên

Việc phát huy vai trò giám sát và phản biện xã hội của nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên là yêu cầu tất yếu khách quan, là vấn đề đặc biệt quan trọng bởi vì nhân dân là người thực hiện đường lối của Đảng, đồng thờilà “tai mắt” của Đảng trong thực hiện giám sát, đánh giá hoạt động của của Đảng, cán bộ và đảng viên. Về công tác kiểm tra, giám sát, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Nếu công tác kiểm tra cho chu đáo thì cũng như ngọn đèn pha. Bao nhiêu tình hình, bao nhiêu ưu điểm và khuyết điểm, bao nhiêu cán bộ chúng ta đều thấy rõ. Chín phần mười khuyết điểm trong công việc của chúng ta là vì thiếu sự kiểm tra”⁽⁶⁾. Phát huy vai trò giám sát của nhân dân là sự thể hiện cụ thể của việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong thực hiện phương châm: “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” của Đảng.

Thực tế trong thời gian qua, các cấp ủy đảng đã phát huy hiệu quả vai trò giám sát của nhân dân đối với tổ chức cơ sở đảng, chính vì vậy đã góp phần củng cố lòng tin của quần chúng nhân dân đối với tổ chức cơ sở đảng. Phát huy vai trò giám sát của nhân dân đối với các hoạt động của tổ chức cơ sở đảng được thể hiện qua hình thức giám sát trực tiếp và giám sát gián tiếp đối với tổ chức cơ sở đảng. Cụ thể, tổ chức cơ sở đảng đã có đổi mới mạnh mẽ về nội dung, phương thức hoạt động, hướng về cơ sở, chú trọng gần dân, sát dân hơn; thường xuyên tổ chức tiếp xúc, đối thoại với nhân dân, lãnh đạo cấp uỷ kịp thời lắng nghe những vấn đề bức xúc từ việc giám sát hoạt động của tổ chức cơ sở đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên. Bên cạnh đó, nhân dân ngày càng tích cực, chủ động tham gia công tác giám sát thực hiện các nghị quyết, chỉ thị, quy chế, quy định của cấp ủy, chính quyền địa phương.

Mặt khác, việc phát huy vai trò của nhân dân trong tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên còn được thực hiện thông qua Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, là cơ quan đại diện cho nhân dân thực hiện giám sát và phản ánh kịp thời những vấn đề nhân dân quan tâm, bức xúc, những kiến nghị của nhân dân. Hoạt động giám sát, phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội các cấp và nhân dân được đẩy mạnh: “Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp tỉnh tổ chức 721 cuộc giám sát, 784 hoạt động phản biện; cấp huyện tổ chức 6.404 cuộc giám sát, 4.403 hoạt động phản biện và cấp xã tổ chức 49.564 cuộc giám sát, 25.834 hoạt động phản biện. Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội các cấp và nhân dân đã có 32.064 ý kiến góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền”⁽⁷⁾.

Mặc dù trong những năm qua, Đảng luôn coi trọng việc phát huy vai trò của nhân dân tham gia nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng và chất lượng đội ngũ đảng viên, coi đây là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của toàn Đảng, toàn hệ thống chính trị. Tuy nhiên trong thực tế, việc phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên vẫn còn nhiều vấn đề khó khăn, bất cập. Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII”đã chỉ ra: “Một bộ phận cán bộ, đảng viên, trong đó có cả cán bộ lãnh đạo, quản lý nhận thức chưa đầy đủ tính chất, tầm quan trọng của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng… Hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên chưa hiệu quả” ⁽⁸⁾. Những hạn chế, yếu kém này nếu không được khắc phục sẽ tác động không nhỏ đến việc nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đội ngũ đảng viên trong tổ chức đảng đó.

2.3. Giải pháp phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên trong thời gian tới

Xuất phát từ những hạn chế, bất cập còn tồn tại trong tổ chức cơ sở đảng và đảng viên, trong thời gian tới, để tiếp tục phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đội ngũ đảng viên, cần thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp sau đây:

Một là, các cấp ủy, tổ chức đảng cần nâng cao nhận thức, trách nhiệm về vị trí, vai trò của nhân dân đối với việc tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên.

Thực tiễn gần 40 năm tiến hành công cuộc đổi mới, gần 35 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội đã đạt được những thành tựu hết sức to lớn. Đại hội XIII của Đảng đã chỉ ra, một trong những bài học kinh nghiệm quý báu được rút ra từ thực tiễn công cuộc đổi mới chính là Đảng ta luôn quán triệt quan điểm: ““Trong mọi công việc của Đảng và Nhà nước, phải luôn quán triệt sâu sắc, thực hiện nghiêm túc quan điểm “dân là gốc”; thật sự tin tưởng, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, kiên trì thực hiện phươngchâm: “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”⁽⁹⁾. Trong việc tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên, việc phát huy vai trò của nhân dân đóng vai trò rất quan trọng. Thực tiễn đã chỉ ra, mối quan hệ giữa tổ chức cơ sở đảng và nhân dân có tính hai chiều, tác động trực tiếp đến uy tín và chất lượng hoạt động của tổ chức đảng. Khi tổ chức cơ sở đảng gắn bó mật thiết với nhân dân, lắng nghe ý kiến và quan tâm đến lợi ích của nhân dân, tổ chức đảng sẽ nhận được sự đồng tình, ủng hộ và đóng góp ý kiến quý báu từ nhân dân, từ đó nâng cao chất lượng hoạt động của mình. Ngược lại, khi tổ chức cơ sở đảng xa rời quần chúng, không quan tâm đến đời sống và lợi ích chính đáng của nhân dân, uy tín và sức mạnh của tổ chức sẽ suy giảm. Vì vậy,các cấp ủy, tổ chức đảng, đảng viên phải luôn nâng cao nhận thức, trách nhiệm về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của việc phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên.

Hai là, thực hiện dân chủ rộng rãi trong toàn hệ thống chính trị, trước hết là dân chủ trong Đảng, cụ thể là dân chủ trong xây dựng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên để phát huy hơn nữa vai trò của nhân dân tham gia xây dựng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên.

Thực hiện dân chủ rộng rãi trong hệ thống chính trị là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu để phát huy hiệu quả vai trò của nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao tổ chức cơ sở đảng, xây dựng hệ thống chính trị, cũng là cơ sở quan trọng để Đảng có thể dựa vào dân thực hiện xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Thực hiện dân chủ rộng rãi trong toàn hệ thống chính trị phải được thực hành từ dân chủ trong Đảng, dân chủ trong các tổ chức của hệ thống chính trị, dân chủ ở các cấp, các địa phương đến dân chủ trong toàn xã hội, trong đó, việc phát huy dân chủ của nhân dân trong xây dựng hệ thống chính trị nói chung, xây dựng tổ chức cơ sở đảng nói riêng phải tiếp tục khẳng định vai trò nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong quá trình xây dựng,chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị ngày càng tinh gọn, hoạt động hiệu năng, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của thời kỳ mới.

Ba là, nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách, pháp luật về việc nhân dân tham giagiám sát và phản biện xã hội đối với tổ chức cơ sở đảng và đảng viên.

Đại hội XIII nhấn mạnh phương hướng: “Lãnh đạo thể chế hóa Hiến pháp về quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân nhằm phát huy cao nhất quyền làm chủ của nhân dân trong quá trình xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước. Nghiên cứu, ban hành cơ chế để nhân dân tham gia xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, xây dựng đội ngũ cán bộ”⁽¹⁰⁾. Việc xây dựng, hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách, phát luật về việc nhân dân tham gia giám sát và phản biện xã hội đối với tổ chức cơ sở đảng và đảng viên là cơ sở pháp lý quan trọng, là yếu tố bảo đảm và củng cố niềm tin của nhân dân với Đảng, từ đó để phát huy hiệu quả vai trò của nhân dân trong việc tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đội ngũ đảng viên ngày càng vững mạnh. Tích cực, chủ động rà soát, bổ sung, cụ thể hóa những nội dung phát huy dân chủ được quy định trong Hiến pháp, pháp luật, các văn bản của Đảng và trong hệ thống chính trị. Đổi mới cơ chế để nhân dân có thể tham gia quá trình xây dựng, thực hiện chính sách liên quan đến quyền lợi của nhân dân, đặc biệt là cơ chế để nhân dân tham gia góp ý, giám sát, thảo luận, phản biện… đối với tổ chức cơ sở đảng và đảng viên trong quá trình thực thi nhiệm vụ. Tiếp tục hoàn thiện quy chế về giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội; quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở và phát huy hơn nữa vai trò của nhân dân trong việc đánh giá, giám sát đội ngũ cán bộ về thực hiện chức trách, nhiệm vụ, các vấn đề liên quan đến phẩm chất, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên.

Đẩy mạnh thực hiện Quyết định 217-QĐ/TW về “Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội” và Quyết định số 218-QĐ/TW “Về việc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền”. Tiếp tục xây dựng thể chế, quy định phù hợpđể bảo vệ người tố cáo những vấn đề tiêu cực, phản ánh những sai phạm của cán bộ, đảng viên đến cấp có thẩm quyền để góp phần động viên, khuyến khích nhân dân vừa giám sát đối với tổ chức cơ sở đảng, đảng viên, vừa góp ý xây dựng, hoàn thiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Bốn là, quan tâm chăm lo, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân để phát huy hiệu quả hơn nữa vai trò của nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên.

Trong thực tế, để phát huy vai trò của nhân dân, dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng, trước hết, tổ chức cơ sở đảng phải triển khai thực hiện tốt những chủ trương, chính sách bảo đảm quyền lợi ích chính đáng, hợp pháp của nhân dân. Để phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên, tổ chức cơ sở đảng là nơi gần dân, sát dân nhất cần luôn quan tâm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, thực hiện tốt các chính sách xã hội. Đồng thời, cần nâng cao nhận thức của nhân dân về vai trò của mình, tăng cường quyền làm chủ của nhân dân và xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên gần gũi, gương mẫu, hành động vì lợi ích của nhân dân, từ đó củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, khuyến khích nhân dân tích cực tham gia đóng góp xây dựng, giám sát và giữ gìn sự vững mạnh của tổ chức đảng và đội ngũ đảng viên.

3. Kết luận

Phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đội ngũ đảng viên là yêu cầu tất yếu, có ý nghĩa chiến lược trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay. Nhân dân vừa là nền tảng xã hội, vừa là nguồn sức mạnh to lớn bảo đảm cho Đảng luôn trong sạch, vững mạnh, xứng đáng với vai trò lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Vì vậy, trong thời gian tới, các cấp ủy, tổ chức đảng cần tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo, mở rộng dân chủ, tăng cường cơ chế để nhân dân tham gia góp ý, giám sát, phản biện đối với hoạt động của tổ chức cơ sở đảng và đảng viên để nhân dân thật sự được tôn trọng, được phát huy vai trò tham gia xây dựng, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong kỷ nguyên mới.

Ngày nhận bài: 22-10-2025; Ngày bình duyệt: 29-10-2025; Ngày duyệt đăng: 02-11-2025.

Email tác giả: trankimdungxdd@gmail.com

(1), (9) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t.I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.27-28, tr.27.

(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 672.

(3) ĐCSVN: Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.89,91.

(4) Lại Xuân Môn: Tăng cường củng cố, xây dựng tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên trong bối cảnh mới, https://www.tapchicongsan.org.vn, đăng ngày 14-3-2025.

(5) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.18, Sđd, tr. 280-281.

(6) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.5, Sđd, tr. 637.

(7), (10) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứXIII, t.II, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.205, tr.249.

(8) Kết luận số 21-KL/TW ngày 25-10-2021 của Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự chuyển biến”, “tự chuyển hóa”, tr.2.