Sự hình thành và phát triển của Đảng bộ cơ quan Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc (1957-1980)

TS NGUYỄN QUANG HÒA
Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
PGS, TS DOÃN THỊ CHÍN
Học viện Báo chí và Tuyên truyền

Năm 1949, Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc được thành lập. Trường thực hiện nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng, chỉnh huấn cán bộ phục vụ sự nghiệp kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược cũng như nhiệm vụ khôi phục miền Bắc sau ngày hòa bình lập lại. Trong những năm 1949-1954, do hoàn cảnh kháng chiến và do đặc thù của nhà trường về đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị, chỉnh huấn cho đối tượng học viên là cán bộ cao cấp, chủ yếu là các đồng chí khu ủy viên các khu, ủy viên thường vụ tỉnh ủy các tỉnh, các cán bộ cao cấp trong Quân đội… nên Ban lãnh đạo Trường, các giảng viên là các đồng chí lãnh đạo Đảng và Chính phủ. Bên cạnh đó, thời gian các khóa đào tạo, bồi dưỡng không dài, chỉ diễn ra khoảng từ 2 đến 3 tháng (đối với các lớp lý luận); từ 3 đến 4 tháng (đối với các lớp chỉnh huấn).

Sau ngày hòa bình lập lại, từ năm 1954 đến đầu năm 1957, Trường chuyển về Thủ đô Hà Nội, tiếp tục thực hiện nhiệm vụ bồi dưỡng, chỉnh huấn cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ của Đảng, chính quyền và quân đội từ miền Nam tập kết ra miền Bắc theo quy định của Hiệp định Giơnevơ. Thời gian này, các đồng chí lãnh đạo của Đảng vẫn trực tiếp làm nhiệm vụ giảng dạy tại các lớp chỉnh huấn, Trường chưa có đội ngũ giảng viên cơ hữu; tổ chức bộ máy của Trường đang trong quá trình xây dựng và chưa ổn định. Do đó, trong giai đoạn từ cuối năm 1954 đến đầu năm 1957, tại nhà trường chưa hình thành các tổ chức đảng.

Ngày 8-03-1957, Trung ương Đảng ra Chỉ thị số 08-CT/TW Về việc mở trường Đảng ở các cấp để đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đảng, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học tập lý luận trong giai đoạn cách mạng mới. Trung ương Đảng chủ trương chuyển đào tạo, bồi dưỡng cán bộ từ ngắn hạn, sang đào tạo dài hạn, tập trung. Từ đây, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ của Trường Nguyễn Ái Quốc đã bước sang giai đoạn phát triển mới, tạo tiền đề trực tiếp cho sự hình thành các tổ chức đảng đầu tiên trong nhà trường.

Thực hiện Chỉ thị số 08-CT/TW ngày 8-03-1957 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về việc học tập lý luận trong giai đoạn cách mạng mới, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Trung ương Đảng, Trường được tăng cường về mọi mặt để đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ đào tạo cán bộ lý luận trung và cao cấp. Trường Nguyễn Ái Quốc đổi tên thành Trường Nguyễn Ái Quốc Phân hiệu I⁽²⁾. Tổ chức bộ máy của Trường được kiện toàn đáp ứng yêu cầu mới về đào tạo, huấn luyện cán bộ. Năm 1957, đội ngũ cán bộ của Trường đã được tăng cường về số lượng, với 170 người. Phần lớn trong số này là các cán bộ, đảng viên được điều động từ các địa phương, đảm nhận các nhiệm vụ như giảng dạy, tổ chức lớp học, và phục vụ hành chính, hậu cần⁽³⁾. Trên cơ sở đó, 1 chi bộ đảng được thành lập mang tên là Chi bộ Trường Nguyễn Ái Quốc Phân hiệu I, trực thuộc Đảng ủy cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương. Theo phân loại của Đảng ủy Cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương, Chi bộ được xếp vào loại hình “Chi bộ hành chính, nghiên cứu đơn thuần”.

Dưới sự chỉ đạo của Trung ương Đảng, sau một thời gian chuẩn bị, ngày 7-9-1957, Trường Nguyễn Ái Quốc Phân hiệu I khai giảng khóa học lý luận dài hạn đầu tiên, thời gian đào tạo là 18 tháng, số lượng học viên tập trung tại Trường là 425 học viên. Trong quá trình học, những chi bộ đảng đầu tiên của khối học viên lý luận dài hạn hình thành⁽⁴⁾ do Ban Giám đốc nhà trường đóng vai trò “Hiệu ủy” cán sự lãnh đạo dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Ban Bí thư Trung ương Đảng.

Cùng với sự phát triển của tổ chức bộ máy nhà trường⁽⁵⁾, từ chi bộ đầu tiên hình thành năm 1957, đến đầu năm 1960, số lượng đảng viên tăng lên, tổ chức Đảng khối cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Phân hiệu I phát triển thành 2 chi bộ với 89 đảng viên. Trên cơ sở đó, chi bộ được nâng cấp lên thành Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Phân hiệu I⁽⁶⁾, trực thuộc Đảng bộ các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương. Đảng bộ thuộc loại hình “Đảng bộ cơ sở 2 cấp”.

Tháng 6 -1960⁽⁷⁾, Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Phân hiệu I tiến hành Đại hội đảng viên. Đại hội đã bầu ra Ban Chấp hành Đảng ủy cơ quan gồm 11 đồng chí (9 ủy viên chính thức và 2 ủy viên dự khuyết). Đồng chí Lê Hải An làm Bí thư; đồng chí Hoàng Đức Thắng làm Phó Bí thư⁽⁸⁾.

Sau Đại hội, Đảng bộ chú trọng công tác phát triển đảng viên, đề ra chủ trương phát triển đi liền với củng cố: “Phương châm phát triển đảng viên là tích cực và vững chắc, nhằm bảo đảm đội ngũ của Đảng ngày càng phát triển lớn và trong sạch”, “Các tổ chức cơ sở Đảng “quản lý chặt chẽ cán bộ, đảng viên của Đảng”⁽⁹⁾. Đến tháng 12-1960, Đảng bộ có 92 đảng viên. Cuối năm 1961, Đảng bộ Trường Nguyễn Ái Quốc Phân hiệu I tổ chức Đại hội Đảng bộ cơ quan. Đại hội đã bầu Ban Chấp hành Đảng bộ Trường gồm 7 đồng chí. Đồng chí Lê Hải An làm Bí thư; đồng chí Lê Trọng làm Phó Bí thư⁽¹⁰⁾.

Tháng 4-1962, Theo quyết định của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Trường Nguyễn Ái Quốc Phân hiệu I đổi tên thành Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương. Đảng bộ cơ quan nhà trường mang tên là Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương.

Giữa năm 1962, Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương tổ chức Đại hội Đảng bộ. Đại hội đã bầu Ban Chấp hành Đảng bộ Trường gồm 9 đồng chí (7 ủy viên chính thức, 2 ủy viên dự khuyết). Đồng chí Nguyễn Tuân Hạnh làm Bí thư; đồng chí Lê Đình Dương làm Phó Bí thư⁽¹¹⁾.

Tháng 11-1962, Ban Chấp hành Trung ương Đảng quyết định thành lập Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng Trung ương. Lúc mới thành lập, Chi bộ Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng Trung ương là chi bộ trực thuộc Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương⁽¹²⁾.

Năm 1963, căn cứ quy trình xây dựng tổ chức đảng, đảng viên “4 tốt” của Trung ương Đảng, Đảng ủy triển khai kế hoạch của Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương, của Thành ủy Hà Nội về phân loại giáo dục đảng viên, cải tiến sinh hoạt chi bộ và đấu tranh tự phê bình và phê bình, đẩy mạnh công tác phát triển đảng viên, kiện toàn và cải tiến lề lối làm việc của các cấp ủy đảng. Đến tháng 9-1963, Đảng bộ Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương có 119 đảng viên, sinh hoạt tại 10 chi bộ, có 59 quần chúng, là đảng bộ cơ sở hai cấp. Trong 10 chi bộ của Đảng bộ Trường, có 3 chi bộ cơ quan với 36 đảng viên, 7 chi bộ nghiệp vụ (nghiên cứu, giáo dục) với 83 đảng viên⁽¹³⁾.

Ngày 02 và 03-7-1965, Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương tổ chức Đại hội. Đại hội bầu Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan gồm 11 đồng chí. Đồng chí Phan Thượng Hiền làm Bí thư⁽¹⁴⁾. Đến cuối năm 1965, Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương có 10 chi bộ, gồm 114 đảng viên (trong đó có 2 đảng viên dự bị; 15 đảng viên nữ). Tỷ lệ đảng viên và cán bộ ngoài Đảng của nhà trường là 2 đảng viên/1 quần chúng.

Ngày 23 và 24-9-1966, Đảng bộ cơ quan Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc Trung ương tiến hành Đại hội. Đại hội đã bầu Ban Chấp hành Đảng bộ gồm 11 đồng chí⁽¹⁵⁾. Đảng ủy và các chi ủy thực hiện công tác kiểm tra; tăng cường công tác bồi dưỡng quần chúng, phát triển đảng viên từ nguồn quần chúng ưu tú trong các tổ chức công đoàn, thanh niên, phụ nữ⁽¹⁶⁾. Trong năm, Đảng bộ kết nạp 1 đảng viên mới; chuyển đảng chính thức cho 2 đồng chí và lựa chọn bồi dưỡng cảm tình Đảng cho một số quần chúng ưu tú trong tổng số 60 quần chúng.

Năm 1967, Đảng bộ cơ quan có 13 chi bộ trực thuộc. Đảng bộ tiếp tục cuộc vận động xây dựng chi bộ “4 tốt”, kết quả bình xét cuối năm, có 3 chi bộ đạt danh hiệu “Chi bộ 4 tốt”; 4 chi bộ đạt khá. Năm 1968, sau sắp xếp lại tổ chức, Đảng bộ còn 12 chi bộ với 96 đảng viên⁽¹⁷⁾. Tháng 1-1968, Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương tiến hành Đại hội⁽¹⁸⁾. Đại hội chủ trương đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động xây dựng chi bộ “4 tốt”, “phấn đấu để năm 1968, tất cả các chi bộ đều trở thành chi bộ 4 tốt và khá, các tổ đảng trở thành 4 tốt và khá, các đảng viên trở thành 4 tốt và khá, trong đó 90% là đảng viên 4 tốt”.

Thực hiện chủ trương của Đảng bộ, các chi bộ đã xây dựng phương hướng phấn đấu về công tác chuyên môn và tập trung lãnh đạo cán bộ, đảng viên thực hiện. Các chi bộ tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng sinh hoạt, thực hiện nghiêm túc tự phê bình và phê bình, tăng cường xây dựng đoàn kết nội bộ và quan hệ phối hợp hoạt động trong từng chi bộ và giữa các chi bộ trong nhà trường. Công tác tuyên truyền, giáo dục quần chúng và phát triển đảng viên được chú trọng. Đảng ủy đã phối hợp chặt chẽ với Ban Giám đốc trong chỉ đạo, kiểm tra việc thực hiện cuộc vận động. Kết quả, đến cuối năm 1968, có 9/12 chi bộ đạt tiêu chuẩn chi bộ “4 tốt”, chiếm 75%; 2 chi bộ đạt khá, 1 chi bộ mới thành lập tháng 10 năm 1968 không tham gia bình xét. 79 đảng viên đạt tiêu chuẩn “4 tốt”, chiếm 82,3%, 14 đảng viên đạt khá, 3 đảng viên chưa xét duyệt⁽¹⁹⁾.

Ngày 8 và 9-1-1969, Đại hội Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương tiến hành kiểm điểm hoạt động năm 1968 và xây dựng phương hướng, nhiệm vụ năm 1969; bầu Ban Chấp hành Đảng bộ mới, gồm 12 ủy viên. Đồng chí Lê Hải An làm Bí thư⁽²⁰⁾.

Đầu năm 1970, Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương tổ chức Đại hội, đề ra phương hướng, nhiệm vụ công tác năm 1970, bầu Ban Chấp hành Đảng bộ mới, gồm 8 đồng chí. Đồng chí Lê Hải An làm Bí thư⁽²¹⁾.

Thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng, hướng dẫn của Ban Tổ chức Trung ương và của Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương⁽²²⁾, Đảng bộ đẩy mạnh công tác phát triển lớp đảng viên Hồ Chí Minh, tập trung kết nạp vào các ngày kỷ niệm lớn, như: Ngày thành lập Đảng 3-2, Ngày Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2-9, Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh 19-5. Đi đôi với công tác phát triển đảng viên, Đảng ủy tăng cường kiểm tra việc tổ chức thực hiện công tác phát triển đảng của các cấp ủy, chất lượng đảng viên (bao gồm tiêu chuẩn giai cấp, ngành nghề, lý lịch, thủ tục kết nạp, 5 tiêu chuẩn kết nạp đảng viên... Qua kiểm tra đã phát hiện và thi hành kỷ luật 03 đảng viên⁽²³⁾.

Tổ chức đảng của nhà trường cũng có sự phát triển, Chi bộ Hành chính phát triển thành 3 chi bộ; Chi bộ Y tế được thành lập. Đến năm 1971, Đảng bộ có 17 chi bộ với 127 đảng viên. Trong đó, 4 chi bộ có Ban chi ủy, 13 chi bộ có Bí thư, Phó bí thư. Chi bộ Nhà ăn có 17 đảng viên/51 cán bộ, công nhân viên, là chi bộ có đông quần chúng nhất.

Tháng 2-1972, Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương tổ chức Đại hội. Ban Chấp hành Đảng bộ được bầu gồm 8 đồng chí. Đồng chí Phan Thượng Hiền làm Bí thư Đảng ủy⁽²⁴⁾. Tháng 4-1972, đồng chí Phan Thượng Hiền, Bí thư Đảng ủy, được phân công nhiệm vụ mới, Đảng ủy bầu lại Bí thư và Thường vụ Đảng ủy⁽²⁵⁾. Đồng chí Nguyễn Vịnh được bầu làm Bí thư Đảng ủy⁽²⁶⁾. Tháng 12-1972, đồng chí Lê Đình Dương được bổ sung vào Đảng uỷ⁽²⁷⁾.

Năm 1972, Trường sơ tán về địa phương, Đảng ủy cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương thành lập Ban Dân vận do một đồng chí đảng ủy viên làm Trưởng ban. Ban có nhiệm vụ tuyên truyền, giải thích chính sách của Đảng và Nhà nước cho nhân dân nơi sơ tán; giữ vững sự đoàn kết với nhân dân, không xâm phạm tài sản của nhân dân, giúp đỡ các gia đình khó khăn. Cuối năm 1972, Đảng bộ xây dựng Kế hoạch về nâng cao chất lượng đảng viên và thi hành Chỉ thị số 192- CT/TW của Trung ương Đảng. Năm 1972, Đảng bộ kết nạp được 1 đảng viên.

Sau khi đế quốc Mỹ chấm dứt chiến tranh phá hoại và ký Hiệp định Paris, Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương từ nơi sơ tán trở về Thủ đô. Đảng bộ được tổ chức lại, gồm 13 chi bộ, trong đó có 1 chi bộ gồm những đảng viên đã nghỉ hưu⁽²⁸⁾.

Ngày 16-6-1973, Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương tổ chức Đại hội⁽²⁹⁾. Đại hội đã bầu Ban Chấp hành Đảng bộ gồm 9 đồng chí. Đồng chí Phan Thượng Hiền làm Bí thư⁽³⁰⁾.

Tháng 11-1974, Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương tiến hành Đại hội. Ban Chấp hành Đảng bộ mới được bầu, gồm 11 đồng chí. Đồng chí Phan Thượng Hiền làm Bí thư⁽³¹⁾.

Sau ngày đất nước thống nhất, để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong bối cảnh mới, Đảng bộ đã tiến hành kiểm điểm mọi mặt công tác của Đảng bộ, các chi bộ. Đảng bộ xác định rõ: Trách nhiệm xây dựng Đảng là nhiệm vụ chung của toàn Đảng bộ, của Đảng ủy, chi ủy, các chi bộ và của toàn thể cán bộ, đảng viên, trong đó quan trọng nhất là vai trò của chi bộ, vì chi bộ là nơi thực hiện mọi hoạt động của công tác đảng, chi bộ là tổ chức cơ sở đảng, là tế bào của Đảng, do đó, phải tập trung củng cố sinh hoạt chi bộ, nâng cao tinh thần tự phê bình và phê bình, tăng cường đoàn kết nội bộ. Năng lực hoạt động của tổ chức đảng có quan hệ với chất lượng đảng viên cấu thành tổ chức đảng như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy “Đảng viên có tốt thì chi bộ mới tốt, chi bộ tốt thì đảng bộ mới mạnh”, đảng viên phải có tinh thần trách nhiệm, không ngừng tự học tập rèn luyện nâng cao trình độ mọi mặt để hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ mà tổ chức đảng giao. Quy mô Trường ngày càng mở rộng, cùng với sự lớn mạnh của Đảng bộ và đội ngũ cán bộ, đảng viên, công tác chuyên môn và công tác đảng cũng ngày càng nhiều, yêu cầu ngày càng cao đòi hỏi phải đổi mới tổ chức và lề lối làm việc mới đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ.

Đảng bộ cũng tiến hành tổng kết công tác phát triển đảng viên lớp Hồ Chí Minh, rút ra những bài học về công tác phát triển đảng để vận dụng trong thời gian tới, như: Công tác phát triển đảng phải gắn chặt với nhiệm vụ chính trị và với phong trào quần chúng; chấp hành nghiêm túc nguyên tắc, thủ tục kết nạp đảng viên, bảo đảm chất lượng đảng viên mới... Trên cơ sở đó, Đảng bộ đề ra phương hướng mới trong cuộc vận động phát triển đảng viên lớp Hồ Chí Minh: Tiếp tục quán triệt mục đích, ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác phát triển đảng viên, phương hướng phát triển đảng và nguyên tắc, thủ tục kết nạp đảng viên mới; tăng cường công tác vận động quần chúng của chi bộ, tích cực giáo dục bồi dưỡng đảng viên dự bị, nâng cao chất lượng đảng viên, nắm vững phương châm phát triển đảng đi đôi với củng cố; tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng đối với công tác phát triển đảng viên...

Tháng 1-1976, Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương tiến hành Đại hội Đảng bộ, đề ra các nhiệm vụ trong năm 1976; bầu Ban Chấp hành Đảng bộ mới, gồm 11 đồng chí⁽³²⁾.

Đảng bộ tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các cấp ủy, chi bộ tăng cường công tác tổ chức, xây dựng Đảng, đặc biệt là củng cố các chi bộ yếu kém, bảo đảm sinh hoạt đảng thường kỳ, nâng cao chất lượng đảng viên, tăng cường kỷ luật đảng và xây dựng Đảng vững mạnh. Sinh hoạt chi bộ được duy trì nền nếp, có nội dung thiết thực về lãnh đạo thi đua hoàn thành nhiệm vụ chuyên môn, về đấu tranh tự phê bình và phê bình, về thi hành kỷ luật, về tuyên truyền phát triển đảng viên. Trong nhiệm kỳ 1976-1977, Đảng bộ đã kết nạp 2 đảng viên mới, chuyển chính thức 1 đảng viên. Đến cuối năm 1976, toàn Đảng bộ có 203 đảng viên, trong đó có 3 đảng viên dự bị, tỷ lệ 2 đảng viên /1 quần chúng⁽³³⁾.

Ngày 14-5-1977, Đảng bộ cơ quan nhà trường tổ chức Đại hội quán triệt Nghị quyết Đại hội IV của Đảng, đề ra nhiệm vụ công tác đảng trong hai năm 1977-1978. Đại hội chủ trương: Tiếp tục xây dựng các chi bộ vững mạnh đều khắp để làm cho Đảng bộ thực sự vững mạnh theo tinh thần Nghị quyết Đại hội IV: “Tăng cường các tổ chức cơ sở của Đảng là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng trong công tác xây dựng Đảng. Chi bộ, đảng bộ cơ sở là những đơn vị chiến đấu cơ bản, là những tế bào của Đảng”; các chi bộ phải giữ vững sinh hoạt thường kỳ, bảo đảm chất lượng và tính thiết thực, phù hợp với đặc điểm công tác của từng loại hình chi bộ, đồng thời thể hiện rõ vai trò lãnh đạo, giáo dục và chiến đấu; các chi bộ quản lý chặt chẽ đảng viên, thực hiện tự phê bình và phê bình, giữ vững kỷ luật đảng. Tiếp tục đẩy mạnh công tác phát triển đảng viên. Chú trọng xây dựng cấp ủy, bảo đảm cấp ủy có đủ khả năng lãnh đạo góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ của Trường và của từng đơn vị, đồng thời bảo đảm tính kế thừa trong cấp ủy, các cấp ủy viên phải nắm vững và làm tốt làm công tác đảng⁽³⁴⁾. Đại hội bầu Ban Chấp hành Đảng bộ gồm 12 đồng chí⁽³⁵⁾.

Tháng 7-1977, Theo quyết định của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương đổi tên thành Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc. Đảng bộ cơ quan nhà trường mang tên là Đảng bộ Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc. Từ tháng 4-1978, sau khi Đảng bộ cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương giải thể, Đảng bộ Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc trực thuộc Thành ủy Hà Nội.

Từ ngày 16 đến ngày 17-7-1979, Đảng bộ cơ quan Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc tiến hành Đại hội. Báo cáo Kiểm điểm hoạt động lãnh đạo của Đảng bộ trong hai năm 1977-1978 đã khẳng định “Hoàn thành tương đối tốt nhiệm vụ đào tạo cán bộ của Đảng với yêu cầu chất lượng ngày càng cao và số lượng ngày càng nhiều”⁽³⁶⁾; giữ vững được truyền thống đoàn kết nhất trí, tin tưởng tuyệt đối vào đường lối của Đảng và sự lãnh đạo của Trung ương Đảng, vững vàng về lập trường, quan điểm, trước khó khăn của tình hình không tỏ ra bi quan, dao động, giữ vững tinh thần cần cù lao động, hăng hái công tác ở các bộ phận, nhiều đồng chí có ý thức tìm tòi sáng kiến, cải tiến lề lối làm việc nhằm nâng cao hiệu suất công tác.

Đại hội đề ra phương hướng, nhiệm vụ chung trong hai năm 1979-1981 là “Ra sức phát huy truyền thống của trường Đảng, đề cao ý thức làm chủ tập thể trong toàn Đảng bộ, nâng cao chất lượng sinh hoạt các chi bộ, tăng cường rèn luyện đảng viên, quan tâm giáo dục quần chúng, đẩy mạnh công tác phát triển Đảng, phấn đấu trở thành Đảng bộ tốt, góp phần bảo đảm thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ chính trị của Trường Đảng cao cấp theo Chỉ thị 54 của Ban Bí thư, nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục, đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học, tổ chức tốt các mặt phục vụ, đáp ứng kịp thời yêu cầu đào tạo cán bộ của Đảng trong tình hình cả nước vừa xây dựng, vừa sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc”⁽³⁷⁾.

Đại hội đề ra các nhiệm vụ cụ thể là: tổ chức giáo dục và động viên sự nỗ lực cao nhất của toàn Đảng bộ, ra sức phấn đấu thực hiện tốt nhất nhiệm vụ chính trị của trường Đảng theo tinh thần chỉ thị của Ban Bí thư; tăng cường xây dựng chế độ làm chủ tập thể, đẩy mạnh phong trào thi đua xã hội chủ nghĩa trên các mặt công tác; tăng cường công tác quân sự, sẵn sàng chiến đấu và bảo vệ cơ quan; tăng cường lãnh đạo công tác đời sống và tăng cường lãnh đạo công tác xây dựng Đảng. Đảng bộ có trên 20 chi bộ đảng ở các khoa, ban, phòng của Trường và một số chi bộ các lớp nghiên cứu sinh⁽³⁸⁾.

Như vậy, từ năm 1957 đến năm 1980, Đảng bộ cơ quan nhà trường đẩy mạnh công tác xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Từ chi bộ đầu tiên năm 1957 thuộc loại hình “chi bộ hành chính, nghiên cứu đơn thuần”, đầu năm 1960 phát triển thành đảng bộ thuộc loại hình “đảng bộ cơ sở hai cấp” trực thuộc Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương, rồi Thành ủy Hà Nội; các tổ chức đảng trong nhà trường đã phát triển cả về cơ cấu tổ chức, số lượng và chất lượng đảng viên.

Các tổ chức đảng trong nhà trường đã phát huy vai trò lãnh đạo thông qua công tác chính trị, tư tưởng, tổ chức, động viên cán bộ, đảng viên trong Đảng bộ phát huy tinh thần trách nhiệm, tính tiên phong, gương mẫu của người đảng viên cộng sản trong thực hiện các công tác được giao, qua đó, góp phần thực hiện nhiệm vụ chính trị của Nhà trường. Đảng bộ cơ quan cũng tham gia lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị chuyên môn, đóng góp vào xây dựng, thực hiện phương hướng, chương trình, công tác do Ban Giám đốc chủ trì. Đồng thời, Đảng bộ phát huy vai trò trong lãnh đạo công tác quần chúng, công tác phục vụ, chăm lo đời sống cán bộ, công nhân viên chức của nhà trường.

Đảng bộ cơ quan nhà trường đã thực hiện các cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng của Ban Chấp hành Trung ương phát động như các đợt học tập chính trị, tư tưởng những năm 1963, 1965, các cuộc vận động xây dựng “đảng bộ 4 tốt”, “chi bộ 4 tốt”, “đảng viên 4 tốt”, các cuộc vận động nâng cao đạo đức cách mạng, đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân trong những năm 1969-1975. Nhờ vậy, Đảng bộ được xây dựng ngày càng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, giúp Ban Giám đốc Trường Đảng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị do Ban Chấp hành Trung ương giao. Sự trưởng thành và những đóng góp của các tổ chức đảng trong nhà trường từ năm 1957 đến năm 1980, tạo những tiền đề quan trọng, là cơ sở để Trung ương Đảng quyết định thành lập Đảng bộ Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc trong giai đoạn tiếp theo.

Ngày nhận bài: 8-8-2025; Ngày bình duyệt: 12-8-2025; Ngày duyệt đăng: 15-8-2025.

Email tác giả: nguyenquanghoatclsd@gmail.com

(1) Trường Nguyễn Ái Quốc (1949); Trường Nguyễn Ái Quốc Phân hiệu I (1957); Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương (1962); Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc (1977). Tiêu đề bài viết tác giả gọi tên chung là Đảng bộ Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc.

(2) Có tài liệu ghi là “Trường Nguyễn Ái Quốc I”.

(3). Đến năm 1960, theo Nghị quyết số 639-NQ/TW, ngày 16-10-1959 của Ban Bí thư, các đơn vị: Ban Giáo vụ, Văn phòng và các khoa lý luận cơ bản: Khoa Triết học, Khoa Kinh tế chính trị học và Khoa Lịch sử Đảng Lao động Việt Nam... được thành lập.

(4) Có tài liệu ghi là chi bộ, đảng bộ học viên.

(5) Thực hiện Nghị quyết số 639-NQ/TW, ngày 16-10-1959 của Ban Bí thư, các đơn vị: Ban Giáo vụ, Văn phòng và các khoa lý luận cơ bản: Khoa Triết học, Khoa Kinh tế chính trị học và Khoa Lịch sử Đảng Lao động Việt Nam... được thành lập. Năm 1962, Khoa Chủ nghĩa xã hội khoa học, Khoa Quản lý kinh tế được thành lập. Từ năm 1968, bên cạnh các khoa cơ bản như Triết học, Kinh tế chính trị, Chủ nghĩa xã hội khoa học, Ban Giám đốc trường đã quyết định thành lập Khoa Xây dựng Đảng, Khoa Kinh tế công nghiệp, Khoa Kinh tế nông nghiệp. Năm 1978, Khoa Lịch sử phong trào cộng sản và công nhân quốc tế được thành lập. Ngày 31-3-1978, Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc ban hành Quyết định số 17-QĐ: “Thành lập Phòng Phương pháp khoa học Lịch sử Đảng trực thuộc Khoa Lịch sử Đảng”....

(6) Có tài liệu ghi là “Đảng bộ Trường Nguyễn Ái Quốc I”

(7) Thời gian cụ thể chưa xác định được, nhưng theo chỉ đạo của Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương thì các đảng bộ, chi bộ cơ sở trực thuộc Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương tiến hành đại hội tại cơ sở: đợt 1 từ ngày 01-5 đến ngày 20-5-1960; đợt 2 từ ngày 21-5 đến ngày 05-6-1960. Xem: Hồ sơ Đại hội đại biểu Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương lần thứ II, năm 1960. Tập: Tài liệu về tiến hành đại hội các đảng bộ cơ sở, thảo luận điều lệ sửa đổi và báo cáo chính trị tại Đại hội III của Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương năm 1960. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(8). Ban Chấp hành Đảng bộ các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Nghị quyết số 199/NQ-ĐU, ngày 10 -11-1960 của về việc chuẩn y bầu cử Ban Chấp hành Đảng bộ Trường Nguyễn Ái Quốc I. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(9) Hồ sơ kiện toàn tổ chức cấp bộ cấp ủy điều động kết nạp, công nhận đảng viên, đảng viên chính thức, kỷ luật, phục hồi đảng tịch 6 tháng cuối năm 1960. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(10) Ban Thường vụ Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Nghị quyết số 02.TC/ĐU, ngày 4- 01-1962, về việc chuẩn y Ban Chấp hành Đảng bộ Trường Nguyễn Ái Quốc I. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978,

(11). Ban Thường vụ Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Nghị quyết số 255-NQ/ĐU, ngày 10-11-1962, về việc chuẩn y Ban Chấp hành Đảng bộ Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(12) Đến ngày 21-12-1964, Ban Thường vụ Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương ban hành Nghị quyết số 254-NQ/ĐU về việc thành lập Đảng bộ Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng Trung ương. Chi bộ Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng tách ra khỏi Đảng bộ nhà trường chuyển sang trực Đảng bộ Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng Trung ương.

(13) Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Báo cáo tình hình tổ chức Đảng của các đảng bộ cơ sở thuộc Đảng ủy các cơ quan Dân Chính Đảng Trung ương, năm 1963. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(14) Ban Thường vụ Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Nghị quyết số 372-NQ/ĐU, ngày 22-7-1965, của về việc chuẩn y Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(15) Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Nghị quyết số 602-NQ/ĐU, ngày 21-12-1966, về việc chuẩn y cấp ủy, chuẩn y Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978. Trong Quyết nghị không thấy ghi chuẩn y đồng chí nào làm Bí thư Đảng ủy cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương.

(16) Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương: Báo cáo tại Đại hội Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương ngày 23, 24-9-1966. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh 1949-1992

(17), (19) Hồ sơ: Nghị quyết, báo cáo công tác Đảng của Đảng bộ Trường Nguyễn Ái Quốc năm 1968-1977. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(18) Đến nay, chưa sưu tầm được danh sách Ban Chấp hành đươch bầu tại Đại hội.

(20) Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Nghị quyết số 995-NQ/ĐU, ngày 19-3-1969, về việc chuẩn y Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(21) Ban Thường vụ Đảng ủy cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Nghị quyết chuẩn y cấp ủy, chuẩn y Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc, ngày 26-3-1970. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(22) Nghị quyết số 195- NQ/TW của Bộ Chính trị, Chỉ thị số 175- CT/TW của Ban Bí thư về cuộc vận động nâng cao chất lượng đảng viên và kết nạp đảng viên lớp Hồ Chí Minh, Thông tri số 272-TT/TW ngày 30-7-1971 của Ban Bí thư về việc tiếp tục chỉ đạo chặt chẽ công tác kết nạp đảng viên mới; Thông tri số 04-TT/TWngày 30-8-1971 của Thường vụ Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương Hướng dẫn thi hành Thông tri 272 của Ban Bí thư Trung ương Đảng và bản Hướng dẫn công tác phát triển Đảng của Ban Tổ chức Đảng ủy Dân Chính Đảng Trung ương.

(23) Năm 1970, Đảng bộ thi hành kỷ luật 3 đảng viên do phạm tội hủ hóa, vi phạm chính sách hộ khẩu và thiếu tinh thần trách nhiệm.

(24) Ban Thường vụ Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Nghị quyết về việc chuẩn y Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc, năm 1972. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(25) Báo cáo của Đảng ủy cơ quan trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương ngày 19-5-1973. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(26) Ban Thường vụ Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Nghị quyết ngày 6-6-1972, về việc chuẩn y Bí thư Đảng ủy cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(27) Ban Thường vụ Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Nghị quyết về việc chỉ định bổ sung cấp ủy, tháng 12-1972. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(28) Báo cáo của Đảng ủy cơ quan trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương gửi Đảng ủy các Cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương, ngày 19/5/1973. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(29) Báo cáo của Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương gửi Đảng ủy các Cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương, ngày 8/6/1973. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(30) Ban Thường vụ Đảng ủy cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Nghị quyết về chuẩn y Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương, ngày 23-7-1973. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(31) Đảng ủy các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Nghị quyết số 1664 -NQ/ĐU, ngày 09-12-1974, về việc chuẩn y cấp ủy, Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(32) Ban Thường vụ Đảng ủy các cơ quan Dân Chính Đảng Trung ương: Nghị quyết, ngày 01-3-1976, về việc chuẩn y Ban Chấp hành Đảng bộ Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978. Trong Nghị quyết thì đồng chí Phan Thượng Hiền đứng đầu danh sách, nhưng không ghi nhân sự Bí thư.

(33) Từ ngày 11-11-1976 đến ngày 20-11-1976, Đảng bộ các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương tiến hành Đại hội, bầu đoàn đại biểu đi dự Đại hội IV của Đảng. Đồng chí Nguyễn Vịnh được bầu là một trong 49 đại biểu của Đảng bộ các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương đi dự Đại hội IV của Đảng. Đảng bộ các cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Biên bản bầu cử đại biểu đi dự Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(34), 35) Báo cáo của Đảng ủy cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương tại Đại hội Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Aí Quốc Trung ương, ngày 5-5-1977. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978.

(36) Ban Thường vụ Đảng ủy cơ quan Chính Dân Đảng Trung ương: Nghị quyết, ngày 21-6-1977, về việc chuẩn y Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Đảng ủy Chính Dân Đảng Trung ương 1953-1978. Trong Nghị quyết thì đồng chí Phan Thượng Hiền đứng đầu danh sách, nhưng không ghi nhân sự Bí thư.

(37), (38) Đảng bộ cơ quan Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc: Nghị quyết Đại hội đảng bộ họp ngày 16 và 17-7-1979. Tài liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Phông Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh 1949-1992.