Giải pháp xây dựng văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở Việt Nam hiện nay

PHẠM THỊ THÚY AN
Học viện Khoa học Xã hội

1. Mở đầu

Nhiệm vụ xây dựng văn hóa chính trị (VHCT) của cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta hiện nay, về thực chất là sự đòi hỏi của thực tiễn đặt ra để đất nước đạt được những mục tiêu mà Đại hội XIII của Đảng đã đề ra đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Những phương hướng lớn của việc thực hiện nhiệm vụ này chính là phải nhận thức và thực hiện những nội dung có tính nguyên tắc về nền tảng tư tưởng, lý luận; về lợi ích của nhân dân, của Đảng và của đất nước; về tác phong lãnh đạo, quản lý, về đạo đức, lối sống của mỗi cán bộ, đảng viên. Trên cơ sở những nguyên tắc đó, cần làm rõ thực trạng cả những mặt tốt và những hạn chế, những nguyên nhân của hạn chế; đồng thời phải đưa ra sự lựa chọn hệ thống các giải pháp phù hợp, khoa học, hiệu quả để phát triển VHCT của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta trong giai đoạn hiện nay.

2. Sự cần thiết của việc xây dựng văn hóa chính trị đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh

Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta hiện nay, gồm: toàn thể ban chấp hành đảng bộ tỉnh, cán bộ thuộc diện tỉnh ủy quản lý, gồm bí thư và các phó bí thư huyện ủy hay thành ủy trực thuộc tỉnh, đó là thường trực ủy ban nhân dân (chủ tịch và các phó chủ tịch); người đứng đầu và các cấp phó sở, ban, ngành tỉnh (giám đốc, các phó giám đốc sở; trưởng ban và các phó trưởng ban; chủ tịch và các phó chủ tịch Mặt trận Tổ quốc tỉnh; liên đoàn lao động tỉnh; bí thư, phó bí thư tỉnh đoàn; các chủ tịch, phó chủ tịch hội liên hiệp phụ nữ, hội nông dân, hội cựu chiến binh cấp tỉnh).

Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, cán bộ nói chung, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh nói riêng có vị trí quan trọng đặc biệt. Đó là những người triển khai chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước thi hành trong đời sống kinh tế - xã hội địa phương. Nếu cán bộ yếu kém, trình độ VHCT non nớt thì đường lối, chủ trương của Đảng dù có đúng đắn đến mấy, chính sách, pháp luật dù có phù hợp đến đâu, cũng khó thực hiện được.

Khoản 1 Điều 112 Hiến pháp năm 2013 đã khẳng định rõ chính quyền địa phương (bao gồm cả cấp tỉnh) có hai loại nhiệm vụ, quyền hạn là: 1). Tổ chức và bảo đảm việc thi hành Hiến pháp và pháp luật tại địa phương; 2). Quyết định các vấn đề của địa phương do luật định. Như vậy, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của đội ngũ lãnh đạo cán bộ cấp tỉnh được quy định trong Hiến pháp năm 2013 là tổ chức và bảo đảm thực hiện Hiến pháp, pháp luật tại tỉnh; đồng thời, thực hiện các nhiệm vụ xuất phát từ tính đặc thù địa phương. Đây là quy định nhằm phát huy lợi thế của mỗi địa phương trên thực tế. Hiến pháp cũng quy định nghĩa vụ quan trọng của chính quyền cấp tỉnh là “chịu sự kiểm tra, giám sát của cơ quan nhà nước cấp trên”⁽¹⁾. Nói đến cán bộ lãnh đạo, quản lý nói chung, đội ngũ lãnh đạo cấp tỉnh nói riêng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rõ: “Công việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”⁽²⁾; “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”⁽³⁾; quán triệt quan điểm này, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh, cán bộ là: “then chốt của then chốt”, là “nguyên nhân của mọi nguyên nhân”⁽⁴⁾.

VHCT là bộ phận cơ bản, trọng yếu nhất trong toàn bộ thể chế văn hóa của quốc gia dân tộc. VHCT không chỉ có ý nghĩa trong việc làm sâu sắc hơn và nâng cao tính tích cực chính trị mà còn nâng cao nghệ thuật lãnh đạo, quản lý của đội ngũ cán bộ, góp phần xây dựng, đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị phù hợp với yêu cầu phát triển đất nước. Cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cấp tỉnh, tương đối độc lập. Họ đại diện cho lợi ích của quần chúng nhân dân, thực hiện sự lãnh đạo, quản lý nên phải có uy tín trước nhân dân. Uy tín của cán bộ lãnh đạo, quản lý được tạo ra từ nhiều yếu tố, trong đó có VHCT - sự kết tinh của đạo đức, phong cách và bản lĩnh của người cán bộ. Bởi vì, VHCT chính là tổng thể các phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ. Trong bối cảnh giao lưu, hội nhập quốc tế, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, thì VHCT của đội ngũ cán bộ chủ chốt càng trở thành yêu cầu quan trọng, quy định tầm tư duy, trình độ và kỹ năng lãnh đạo, quản lý của họ.

Xây dựng, phát triển và phát huy VHCT của đội ngũ cán bộ sẽ giúp Đảng Cộng sản Việt Nam với tư cách là Đảng cầm quyền, nâng cao năng lực lãnh đạo, phát huy tiềm lực trí tuệ và tư tưởng của Đảng, nâng cao uy tín và ảnh hưởng của Đảng trong xã hội. Vì vậy, cần thiết phải làm cho VHCT thấm sâu trong từng nội dung, phương pháp của công tác xây dựng Đảng. Thực chất của quá trình này chính là hình thành và phát triển VHCT của Đảng, hoàn thiện nhân cách chính trị của cán bộ lãnh đạo, quản lý nói chung và đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh nói riêng.

Vấn đề xây dựng nền VHCT và con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước bền vững, đã được Đảng Cộng sản Việt Nam quán triệt: “Chú trọng chăm lo xây dựng văn hóa trong Đảng, trong các cơ quan nhà nước và các đoàn thể; coi đây là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh”⁽⁵⁾. Xây dựng VHCT là nền văn hóa gắn liền với thể chế Nhà nước pháp quyền XHCN hiện nay ở nước ta. Cán bộ, đảng viên vừa là sản phẩm của văn hóa vừa là chủ thể lãnh đạo xây dựng nền văn hóa, hơn ai hết, họ phải là những nhân cách văn hóa năng động nhất, được cuốn hút vào xây dựng Nhà nước pháp quyền và thực hiện những nhiệm vụ chính trị của nền văn hóa. Trong đó, cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh luôn giữ vị trí, vai trò quan trọng, là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, của sự nghiệp phát triển đất nước gắn liền với vận mệnh của Đảng và chế độ XHCN.

Ở Việt Nam, VHCT là kết tinh của truyền thống yêu nước, tinh thần đấu tranh quật cường để bảo vệ Tổ quốc, ý chí quyết tâm trong xây dựng đất nước vững mạnh. Trong đó, VHCT của người lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị có ý nghĩa quan trọng, góp phần vận hành hệ thống chính trị theo những mục tiêu đã đề ra. Nội dung của nó được thể hiện rõ nét ở thái độ, cách thức hành xử của người lãnh đạo, quản lý đối với quyền lực được trao để thực hiện nhiệm vụ. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Số phận dân ta là ở trong tay dân ta. Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi. Tôi mong chúng ta đem văn hóa lãnh đạo quốc dân để thực hiện độc lập, tự cường và tự chủ”⁽⁶⁾.

Xây dựng và hoàn thiện VHCT cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh, ở mức độ lý tưởng, là nhằm phát triển đội ngũ lãnh đạo tỉnh trở thành những người ưu tú, tiêu biểu cho năng lực, trí tuệ, đạo đức, phẩm chất và lối sống tại mỗi vùng văn hóa đặc thù; nghĩa là những người có cả “tâm, tầm, tài, trí” để lãnh đạo, quản lý đời sống kinh tế - xã hội. Đó là những người dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm trước nhân dân, trước Đảng. Để làm tốt nhiệm vụ của mình, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh phải là những người có trình độ hiểu biết về lý luận chính trị, có VHCT đạt chuẩn.

VHCT của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh cũng như cán bộ lãnh đạo, quản lý nói chung, trước hết thể hiện ở trình độ hiểu biết của họ về lý luận chính trị, như V.I.Lênin đã nói: “Chỉ đảng nào được một lý luận tiên phong hướng dẫn thì mới có khả năng làm tròn vai trò chiến sĩ tiền phong”⁽⁷⁾. Trên cơ sở đó mới có niềm tin vững chắc vào mục tiêu, lý tưởng chính trị của Đảng; có đạo đức cách mạng và những hành vi chính trị đúng đắn.

VHCT của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh thể hiện ở khả năng, năng lực lãnh đạo, quản lý, xây dựng và hoàn thiện tổ chức quyền lực chính trị của cán bộ chủ chốt cấp tỉnh. Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh trong đó bao gồm cả những cán bộ lãnh đạo, quản lý do Đảng bộ tỉnh quản lý, trước hết phải là những người biết sử dụng đúng quyền hạn được phân công, phân cấp, và ý thức đầy đủ trách nhiệm, nghĩa vụ của mình. Khi người cán bộ lãnh đạo, quản lý có tầm nhìn xa, sáng tạo, quyết đoán chính xác, nhạy bén sẽ làm cho uy tín của cá nhân, tổ chức và hiệu quả công việc tăng gấp nhiều lần.

Về khả năng, năng lực lãnh đạo, quản lý, xây dựng và hoàn thiện tổ chức quyền lực chính trị còn đòi hỏi đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý phải có phương pháp tổ chức và nghệ thuật làm công tác chính trị; đồng thời phải có phong cách lãnh đạo, làm việc dân chủ. Phong cách lãnh đạo được quy định bởi chức năng, nhiệm vụ, tổng thể những phẩm chất, tri thức, điều kiện hoạt động và sinh sống của người cán bộ đó, luôn gắn liền với tính lịch sử, tính giai cấp, tính chính trị - xã hội, hệ tư tưởng - đạo đức, tâm lý xã hội và truyền thống dân tộc. Vì vậy, trong quá trình làm việc, thực thi nhiệm vụ có nguyên tắc là điều bắt buộc đối với hoạt động của người cán bộ, song điều đó không có nghĩa là loại bỏ thái độ độc lập, sáng tạo đối với việc đề ra những cách thức, biện pháp quản lý và thể hiện sáng kiến cá nhân.

3. Thực trạng văn hóa chính trị của đội ngũ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh

Thực tế, trình độ VHCT của cán bộ, công chức, viên chức nói chung, đặc biệt là của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh hiện nay vẫn còn nhiều bất cập. Điều này được thể hiện thông qua những hạn chế về chất lượng, hiệu quả hoạt động của các tổ chức Đảng, các cơ quan quản lý nhà nước ở địa phương, nhất là thông qua năng lực triển khai, thực hiện nghị quyết của Đảng, vận dụng chính sách, pháp luật của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý. Nhiều tổ chức đảng ở cấp tỉnh đã vi phạm nguyên tắc lãnh đạo, đến mức bị kỷ luật, do những hạn chế đó, không những không phát huy được sức mạnh và quyền lực của người lãnh đạo, mà còn gây nên những hậu quả, tác hại to lớn - mất cán bộ và thất thoát tài sản của nhân dân, làm suy giảm uy tín của người cán bộ lãnh đạo trong nhân dân.

Nhìn chung, chất lượng VHCT của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta chưa đồng đều. Một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh không theo kịp, không đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ cách mạng đang đặt ra trong tình hình mới. Sự yếu kém của bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý cũng như chất lượng nguồn nhân lực nói chung đang là một thách thức lớn trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Ở không ít địa phương, nổi lên vấn đề chung nghiêm trọng và kéo dài, nhưng chưa có giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn và kịp thời xử lý, đó là tình trạng một bộ phận cán bộ, đảng viên có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, thực dụng, quan liêu, lãng phí, thiếu trách nhiệm, thiếu tự giác rèn luyện, phấn đấu, thiếu tình đồng chí. Có một số tỉnh, như báo chí, dư luận đã nêu, còn tình trạng bổ nhiệm người thân, người quen, người nhà dù không đủ tiêu chuẩn, điều kiện giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý hoặc bố trí, sắp xếp vào vị trí có nhiều lợi ích.

Không chỉ thiếu tu dưỡng rèn luyện, suy thoái về tư tưởng chính trị, phẩm chất, đạo đức và lối sống, mà một số cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh thiếu tinh thần trách nhiệm trong công việc, cửa quyền, sách nhiễu dân, quan liêu, xa rời quần chúng, không sâu sát cơ sở, thiếu kiểm tra, đôn đốc, không nắm chắc tình hình địa phương, cơ quan, đơn vị mình; thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm trước những khó khăn, bức xúc và đòi hỏi chính đáng của nhân dân. Cá biệt có những cán bộ có biểu hiện bất mãn, vi phạm nguyên tắc, vi phạm pháp luật, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, gây mất đoàn kết nội bộ; hoặc đoàn kết xuôi chiều, dân chủ hình thức; cục bộ, bè phái, kèn cựa địa vị, tranh chức, tranh quyền; độc đoán, gia trưởng, thiếu dân chủ trong chỉ đạo, điều hành. Mắc bệnh “thành tích”, háo danh, phô trương, che dấu khuyết điểm, thổi phồng thành tích, “đánh bóng” tên tuổi; thích được đề cao, ca ngợi; “chạy thành tích”, “chạy khen thưởng”, “chạy danh hiệu”.

Một số cán bộ có hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn cấu kết với doanh nghiệp, với đối tượng khác để trục lợi. Lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn được giao để dung túng, bao che, tiếp tay cho tham nhũng, tiêu cực… đang làm nhức nhối và vẩn đục bầu không khí chính trị - xã hội của một số địa phương. Từ những việc phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm trong thời gian qua, cũng như xử lý các vụ việc xảy ra những năm trước đây cho thấy công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng được thực hiện quyết liệt, kiên trì, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước.

Trước những biến động chính trị phức tạp trên thế giới, trong khu vực, đời sống vật chất và tiện nghi mới ở mức trung bình, cho nên một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh không đủ bản lĩnh, khả năng phân tích và nhận thức tình hình, đã hoang mang đi đến sùng bái phương Tây, tự hạ thấp những giá trị truyền thống dân tộc và cách mạng. Những vấn đề đó, ít nhiều có tác động tiêu cực đến sự phát triển hoàn thiện văn hóa chính trị trong đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta hiện nay. Vì vậy, cần phải có những giải pháp tích cực, phù hợp để nâng cao văn hóa chính trị của đội ngũ này trong thời gian tới.

4. Một số giải pháp xây dựng văn hóa chính trị của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta hiện nay

Một là, giải pháp nâng cao tri thức, sự nhận thức về chính trị, văn hóa chính trị

Nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc

Triển khai thực hiện nhiệm vụ chính trị này, cần phải có kế hoạch học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận bắt buộc hằng năm đối với cán bộ, đảng viên gắn với việc cung cấp thông tin, cập nhật kiến thức mới phù hợp từng đối tượng, từng cấp, từng ngành, từng địa phương. Thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo Chỉ thị số 05, ngày 15-5-2016 của Bộ Chính trị⁽⁸⁾. Đồng thời, phải tích cực đấu tranh bảo vệ cương lĩnh, đường lối chính trị của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; đẩy mạnh công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, nhất là những mô hình mới, kinh nghiệm hay; khuyến khích phát triển tư duy lý luận phù hợp với đường lối đổi mới của Đảng. Đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức dạy và học lý luận chính trị gắn với ứng dụng thực tế, tăng cường kiểm tra và quản lý chặt chẽ chất lượng dạy và học. Chủ động nắm bắt diễn biến tư tưởng của cán bộ, đảng viên để có chủ trương, giải pháp xử lý kịp thời, hiệu quả. Tổ chức diễn đàn trao đổi, đối thoại những vấn đề còn có nhận thức, quan điểm khác nhau liên quan đến đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đẩy mạnh giáo dục pháp luật, đồng thời xây dựng và rèn luyện hành vi pháp luật cho cán bộ chủ chốt cấp tỉnh.

Trong mối quan hệ với nhân dân, đội ngũ này là chủ thể giáo dục pháp luật, họ là người có trách nhiệm tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho nhân dân thông qua công tác chuyên môn, nghiệp vụ của mình. Vì vậy, nếu cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh có trình độ hiểu biết pháp luật toàn diện, sâu sắc, có thái độ tôn trọng pháp luật, có hành vi chấp hành pháp luật nghiêm túc thì quá trình thực thi công vụ đạt hiệu quả cao, hiệu quả giáo dục pháp luật của họ với nhân dân sẽ cao hơn.

Nâng cao năng lực tư duy khoa học, rèn luyện kỹ năng xây dựng tầm nhìn chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh

Đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh hiện nay, trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cần chú trọng xây dựng nội dung kiến thức chuyên ngành khoa học lãnh đạo, quản lý, về kỹ năng, nghệ thuật lãnh đạo. Chú trọng gắn nghiên cứu lý luận với tổng kết thực tiễn, cập nhật những chủ trương, chính sách mới, kiến thức mới và kinh nghiệm thực tế trong việc giải quyết những tình huống cụ thể thường xảy ra ở địa phương, giúp nâng cao năng lực, trình độ, kỹ năng hoạt động chính trị của cán bộ. Tiếp tục xây dựng các chương trình đào tạo, bồi dưỡng theo nhu cầu công việc, trong đó xác định rõ kiến thức, kỹ năng người học cần đạt được sau khi kết thúc khoá học như cập nhật thông tin, bổ sung tri thức mới, hiện đại, sự phát triển kỹ năng nghề nghiệp hoặc nghiệp vụ công tác đáp ứng nhu cầu công việc.

Hai là, giải pháp nâng cao tình cảm, đạo đức cách mạng và niềm tin chính trị

Tôn trọng và thực hành các giá trị, chuẩn mực dân chủ trong lối sống, hành vi, ứng xử chính trị

Người cán bộ lãnh đạo, quản lý bao giờ cũng gắn với tổ chức, nằm trong tổ chức. Không có người lãnh đạo đứng ngoài hay đứng trên tập thể lãnh đạo. Vì vậy, gắn bó với tập thể, tôn trọng dân chủ, phát huy sức mạnh của tập thể phải là một phong cách suy nghĩ và hành động chủ đạo của người lãnh đạo, tuân thủ nguyên tắc “Tập thể lãnh đạo cá nhân phụ trách”⁽⁹⁾.

Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh phải thường xuyên trau dồi đạo đức, thực hành đạo đức theo tư tưởng và tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Học tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh hiện nay đang có giá trị to lớn trong xã hội, đặc biệt trong công tác xây dựng Ðảng và củng cố niềm tin của nhân dân. Ðể thực hiện tốt nội dung học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, đội ngũ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh phải tự giác học tập và tu dưỡng, rèn luyện, đây phải được xác định là biện pháp quan trọng hàng đầu, là nhiệm vụ thường xuyên và lâu dài trong sự nghiệp cách mạng ở nước ta hiện nay. Đấu tranh khắc phục suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, phòng ngừa nguy cơ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của cán bộ, đảng viên nhất là những cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh có chức, có quyền là một trong ba vấn đề trọng tâm, cấp bách nhất của công tác xây dựng Đảng hiện nay.

Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh cần đề cao tính nguyên tắc, tính kỷ luật trong công tác, trong sinh hoạt đảng, trong rèn luyện tư cách đảng viên. Trong hoạt động thực tiễn nói chung cũng như hoạt động của người cán bộ nói riêng trên cơ sở giữ vững quan điểm, lập trường, tính nguyên tắc, người cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh phải rất chủ động, sáng tạo, nhanh nhạy với sự phát triển mới của tình hình để tìm chọn giải pháp tối ưu phù hợp với điều kiện, không gian, thời gian và đối tượng cụ thể. Yêu cầu này đối với người cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh càng có ý nghĩa quan trọng và thiết thực trong quá trình đổi mới hiện nay, người cán bộ lãnh đạo trong cơ chế thị trường phải đặc biệt thể hiện cho được lối tư duy năng động, sáng tạo để đem lại hiệu quả và lợi ích tối đa có thể có được cho địa phương, đơn vị mình. Nhưng mặt khác cũng phải đảm bảo nguyên tắc tính đảng, không vì những lợi ích cục bộ mà làm phương hại đến lợi ích toàn cục, không vì những lợi ích trước mắt mà đi ngược lại những lợi ích cơ bản, lâu dài.

Ba là, nhóm giải pháp điều chỉnh các chuẩn mực ứng xử trong chính trị

Thứ nhất, hình thành văn hóa từ chức

Việc xây dựng nghị định “Văn hóa từ chức” là hoàn toàn cần thiết, với chủ trương cải cách, đổi mới, thiết lập một chính phủ liêm khiết, hành động vì lợi ích chung của người dân.

Muốn có văn hóa từ chức, phải bắt đầu từ việc xây dựng một nền hành chính dịch vụ mà ở đó, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh phải làm nhiệm vụ phục vụ người dân chứ không phải là cai trị dân. Bên cạnh đó, đội ngũ này phải có trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện thật tốt việc giáo dục ý thức công dân, tức là ý thức làm chủ cho mỗi người dân trong tỉnh, thành để họ hiểu rằng, họ phải có trách nhiệm đóng thuế để trả công cho những người đang phục vụ họ. Làm được hai việc này, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh sẽ coi công việc của mình là nhiệm vụ nên phải có bổn phận và trách nhiệm với công việc. Lúc đó, nếu không đủ năng lực hoặc vì một lý do nào đó, những người lãnh đạo, quản lý này sẽ sẵn sàng từ chức để người khác làm tốt hơn lên thay.

Thứ hai, hình thành văn hóa xin lỗi nhân dân

Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta phải đề cao và thực hiện thật tốt văn hóa xin lỗi nhân dân khi làm sai. Có như thế và chỉ khi nào làm được như thế thì dân mới tin yêu, hết lòng ủng hộ, trân trọng. Xin lỗi không chỉ bằng văn bản mà phải kèm theo hành động, phải xuất phát từ cái tâm và phải có ý thức trách nhiệm. Đó là văn hóa xin lỗi nhân dân.

Cán bộ lãnh đạo, quản lý không được coi lời xin lỗi là biện pháp, đối sách để lẩn tránh trách nhiệm hay làm giảm nhẹ phần trách nhiệm của mình; không viện dẫn bất cứ lý do gì để biện minh trong lời xin lỗi và phải kèm theo những hành động, biện pháp cụ thể để chấn chỉnh, khắc phục trong thời gian sớm nhất. Đó là cách xin lỗi chân thành chứ không phải mị dân.

Thứ ba, đề cao vai trò nêu gương của của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta

Mỗi cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh phải làm gương bằng những công việc cụ thể như thực hiện nghĩa vụ của người cán bộ, đảng viên nơi cư trú, vì đây là nơi gần dân nhất, để dân có điều kiện đánh giá đúng cán bộ; gương mẫu trong tham gia thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân; bản thân cán bộ phải biết hy sinh, thể hiện ở chỗ nhường những chính sách ưu đãi, những ưu tiên, lợi ích… cho dân; thực hiện đúng lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Việc gì có lợi cho dân phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân phải hết sức tránh”⁽¹⁰⁾.

Thứ tư, đẩy mạnh thực hiện tinh thần công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình trong các hoạt động lãnh đạo, quản lý

Công khai, minh bạch trong việc kê khai tài sản của cán bộ, công chức, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta hiện nay, tạo hành lang pháp lý trong việc kiểm soát quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn trong các cơ quan của hệ thống chính trị cấp tỉnh, không cho lạm quyền để trục lợi cá nhân, cấu kết “sân sau”, “lợi ích nhóm”; loại bỏ cơ chế “xin - cho” nhằm khắc phục, ngăn chặn tham nhũng trong quá trình thực thi công vụ; luật hóa các quy định về đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng, bổ nhiệm, luân chuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý và cán bộ, công chức bảo đảm công khai, minh bạch; rà soát các quy định, quy trình về quản lý, cấp phép trong các lĩnh vực tiềm ẩn nguy cơ cao phát sinh tham nhũng... Công khai, minh bạch còn tạo điều kiện cho nhân dân tích cực vào cuộc phòng chống tham nhũng, phát huy vai trò giám sát với phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”.

5. Kết luận

Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta phải thực sự thấu hiểu điều cốt tử: Văn hóa chính trị nổi bật một nội dung quan trọng là thái độ, chuẩn mực đạo đức văn hóa trong ứng xử với người dân, chuẩn mực pháp luật trong thi hành bổn phận, nghĩa vụ, chức trách của các cán bộ và công chức, trong Đảng, trong Nhà nước và trong các tổ chức chính trị - xã hội. Đó là văn hóa trọng dân và văn hóa trọng pháp, cần phải làm cho các chuẩn mực đạo đức, các giá trị văn hóa thấm sâu vào các mối quan hệ, các lớp quan hệ: với tự mình, với người khác, với công việc, với tổ chức. Đặc biệt chú trọng quan hệ giữa tổ chức đảng và đảng viên với dân; quan hệ giữa công chức, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý với công dân.

_________________

Ngày nhận bài: 4-11-2024; Ngày bình duyệt: 7-11-2024; Ngày duyệt đăng: 6-12-2024.

(1) Xem: Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2013.

(2), (3), (9) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.5, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.313, 309, 619.

(4) Nguyễn Phú Trọng: Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2023.

(5) ĐCSVN: Văn kiện Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2014.

(6) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.12, Sđd, 604.

(7) V.I.Lênin: Toàn tập, t.6, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2006, tr.32.

(8) Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15-5-2016 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

(10) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.4, Sđd, 51.