Đảng tự đổi mới, tự chỉnh đốn trên cơ sở tuân thủ nghiêm và vận dụng sáng tạo các quy luật, nguyên tắc xây dựng Đảng. Trong đó, tự phê bình và phê bình là quy luật phát triển của Đảng, đòi hỏi Đảng phải thực hiện thường xuyên, nghiêm túc, chặt chẽ. Trong lịch sử xây dựng và lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng thường xuyên tự đổi mới, tự chỉnh đốn, đặc biệt trước mỗi yêu cầu nhiệm vụ mới có tính bước ngoạt lịch sử, Đảng thường tổ chức chỉnh đốn tổ chức, chỉnh huấn cán bộ để vững vàng lãnh đạo nhiệm vụ chính trị đặt ra.

Trong bối cảnh tình hình diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường, yêu cầu nhiệm vụ thời kỳ cách mạng mới ngày càng nặng nề, đòi hỏi Đảng phải nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu để đủ khả năng lãnh đạo thực hiện thắng lợi, Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 12-NQ/TW về: “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”, phù hợp với nguyện vọng của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân. Hội nghị Trung ương 4 đã nhìn thẳng vào sự thật, nghiêm khắc đánh giá tình hình công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và kết quả công tác khắc phục tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, ngăn chặn và đẩy lùi những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ thời gian qua.

Hội nghị nhấn mạnh: “Việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI về xây dựng Đảng đã tạo được những chuyển biến tích cực trong hệ thống chính trị. Quá trình tự phê bình và phê bình đã góp phần đấu tranh với những suy nghĩ và hành vi sai trái nhằm cảnh tỉnh, cảnh báo, răn đe, từng bước ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực”¹. Kết quả nội bật là đã nâng cao nhận thức xã hội đối với công tác xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh, lôi cuốn sự quan tâm của đông đảo nhân dân tham gia đóng góp xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị. Đó là kết quả bước đầu của quá trình thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ, đồng bộ nội dung Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI ở tất cả các cấp, các ngành. Kết quả đó tạo cơ sở quan trọng để hoạt động tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng tiếp tục được thực thi hiệu quả hơn trên thực tế thời gian tới.

Bên cạnh những kết qảu đạt được, công tác xây dựng Đảng trong thời gian qua còn không ít hạn chế, khuyết điểm. Nhất là việc thực hành tự phê bình và phê bình ở các cấp ủy, chi bộ, một số việc chưa đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra. Ban Chấp hành Trung ương khóa XII chỉ rõ: “Tự phê bình và phê bình nhiều nơi mang tính hình thức; vẫn còn tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm; một số cán bộ, đảng viên thiếu tự giác nhận khuyết điểm và trách nhiệm của mình trong công việc được giao”. Chính vì vậy mà, “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi, có mặt, có bộ phận còn diễn biến tinh vi, phức tạp hơn; tham nhũng, lãng phí, tiêu cực vẫn còn nghiêm trọng, tập trung vào số đảng viên có chức vụ trong bộ máy nhà nước”²

Trung ương Đảng xác định nguyên nhân sâu sa của tình trạng suy thoái của một bộ phận cán bộ, đảng viên là do bản thân những cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng, rèn luyện…; sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, hẹp hòi, bị cám dỗ bởi các lợi ích vật chất, không làm tròn trách nhiệm, bổn phận của mình trước Đảng, trước nhân dân. Trung ương Đảng xác định nguyên nhân chưa ngăn chặn, đẩy lùi hữu hiệu tình trạng này là: “Nguyên tắc tự phê bình và phê bình thực hiện không nghiêm, chưa có cơ chế bảo vệ người đấu tranh phê bình”³.

Quán triệt Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt Đảng, các cấp ủy, chi bộ cần quán triệt và thực hiện tốt một số vấn đề cơ bản sau:

Một là, quán triệt và thực hiện tốt quan điểm “Nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật, đánh giá đúng sự thật” trong tự phê bình và phê bình

Nhìn lại chặng đường hơn 30 năm đổi mới trong chiều dài lịch sử hơn 86 năm lãnh đạo cách mạng Việt Nam của Đảng cho thấy, quan điểm “nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật” đã được Đảng ta đề ra và thực hiện một cách nghiêm túc, Đại hội VI đúc kết và nhấn mạnh là nguyên tắc đầu tiên của đổi mới tư duy nhận thức. Quán triệt quan điểm này đã mở đầu quá trình đổi mới tư duy, đổi mới cách nghĩ, cách làm, lãnh đạo sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước thu được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử.

“Nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật” tiếp tục được quán triệt sâu sắc trong các Đại hội thời kỳ đổi mới, được thấm sâu vào thực tế, dẫn đạo hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo thực tiễn sự nghiệp đổi mới đất nước theo hướng thiết thực, lấy hiệu quả làm tiêu chí đánh giá cuối cùng.

Quán triệt quan điểm phương pháp luận đó, trong công tác xây dựng Đảng hiện nay, Hội nghị Trung ương 4 khóa XII  nhấn mạnh phải: “Nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật, đánh giá đúng sự thật. Kết hợp giữa “xây” và “chống”; “xây” là nhiệm vụ cơ bản, chiến lược, lâu dài; “chống” là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách”⁴. 

Đây là quan điểm có vị trí hàng đầu, đặc biệt quan trọng trong triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII, có vai trò định hướng phương pháp luận bảo đảm cho hoạt động tự phê bình và phê bình trong Đảng được thực hiện chặt chẽ, đúng nguyên tắc, quy trình, đúng người, đúng việc.

Trong thực hành tự phê bình và phê bình của các cấp ủy, tổ chức đảng thời gian tới phải kiên quyết kiên trì thực hiện đúng quan điểm này, với quyết tâm chính trị cao, nỗ lực lớn. Đồng thời, cần phát huy sự chủ động, sáng tạo và sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của nhân dân tham gia xây dựng Đảng. Trong đó, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, trước hết là cán bộ cấp cao, cán bộ chủ chốt, người đứng đầu cơ quan, tổ chức các cấp là nòng cốt, gương mẫu thực hiện tự phê bình và phê bình.

Tiếp tục tìm tòi, đổi mới nội dung, hình thức tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt của cấp ủy, chi bộ. Xây dựng quy định tự phê bình và phê bình, khắc phục tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm và có cơ chế bảo vệ người thẳng thắn, dám đấu tranh; cấp trên gợi ý kiểm điểm và trực tiếp dự, chỉ đạo ở những nơi có vấn đề phức tạp, nơi có biểu hiện suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”.

Yêu cầu nhiệm vụ thời kỳ mới đang đặt ra đối với mỗi cấp ủy, chi bộ, đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng phải quán triệt sâu sắc và thực hiện tốt hơn quan điểm “nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật” trong thực hành tự phê bình và phê bình ở cơ quan, đơn vị mình. Qua đó, từng bước ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ mỗi tổ chức, cá nhân.

Hai là, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình theo tư tưởng, phong cách Hồ Chí Minh

Tư tưởng, đạo đức, phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh là kết tinh những giá trị cao quý của văn hóa dân tộc và văn minh nhân loại. Trong điều kiện hiện nay, thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt Đảng đòi hỏi các cấp ủy, chi bộ cần xây dựng kế hoạch cụ thể, sát đối tượng, tính chất công việc, gắn với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15 - 5 - 2016 của Ban Chấp hành Trung ương về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Khi thực hành tự phê bình và phê bình cần quán triệt tư tưởng của Người: “Mục đích phê bình cốt để giúp nhau sửa chữa, giúp nhau tiến bộ. Cốt để sửa đổi cách làm việc cho tốt hơn, đúng hơn. Cốt đoàn kết và thống nhất nội bộ. Vì vậy, phê bình mình cũng như phê bình người phải ráo riết, triệt để, thật thà, không nể nang, không thêm bớt. Phải vạch rõ cả ưu điểm và khuyết điểm. Đồng thời, chớ dùng những lời mỉa mai, chua cay, đâm thọc”⁵

Đối tượng trực tiếp của tự phê bình và phê bình trong thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII là toàn bộ hoạt động của đội ngũ cán bộ, đảng viên, tập thể cấp ủy các cấp trong thực hiện nghị quyết, nhiệm vụ chính trị, học tập, công tác, lao động, sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu... ở mỗi cơ quan, đơn vị. Mục đích tự phê bình và phê bình là đoàn kết nội bộ, ngăn ngừa những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, nhằm tăng cường sức mạnh đoàn kết thống nhất, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng. Để thực hiện tốt mục đích của tự phê bình và phê bình, theo Hồ Chí Minh “phải thật thà tự phê bình, thành khẩn phê bình đồng chí và những người xung quanh, phê bình, tự phê bình để cùng nhau tiến bộ, để đi đến càng đoàn kết”⁶. Phải xác định đối tượng là “phê bình việc chứ không phê bình người”, phê bình để công việc tốt lên, nhiệm vụ hoàn thành tốt hơn và qua đó mỗi người tiến bộ hơn.

Phong cách tự phê bình và phê bình của Chủ tịch Hồ Chí Minh là: phải xuất phát từ “tình đồng chí yêu thương lẫn nhau”, thấm đượm “lòng nhân ái”, phải thành khẩn, kiên quyết và có văn hoá. Tự phê bình và phê bình “phải ráo riết”, “triệt để, thật thà, không nể nang, không thêm bớt”. Phê bình không phải là cơ hội để soi mói nhau, nhằm “lật đổ nhau”, hay làm mất mặt nhau trước tập thể. Phê bình phải thực hiện công khai, như vậy mới tránh được thái độ “bưng mắt bắt chim”, thái độ “giấu bệnh sợ thuốc”…; và phải có “tính chất xây dựng”, “không mỉa mai, nói xấu”, không trù dập người phê bình. Đối với người phê bình phải chỉ ra được cụ thể những ưu, nhược điểm của đồng chí từ đó tìm cách giúp đỡ họ, đồng thời phải luôn chịu trách nhiệm về những lời nói của mình. Trong phê bình phải chú ý tới thái độ dân chủ, phải để cho người khác được phát biểu, được nêu lên những sai trái của mình trong nhận thức cũng như hành động.

Ba là, tự phê bình và phê bình phải công khai, minh bạch, toàn diện, nhưng có trọng tâm, trọng điểm

Các cấp ủy, tổ chức đảng tiến hành tự phê bình và phê bình, kiểm điểm hoạt động của đội ngũ cán bộ, đảng viên một cách toàn diện nhưng cần đi vào những việc làm cụ thể trên cương vị từng đồng chí được đảm nhiệm; xem xét thái độ, tinh thần trách nhiệm, kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao. Từ đó chỉ rõ ưu điểm và khuyết điểm về thực hiện nhiệm vụ lãnh đạo, quản lý, tổ chức thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước; về quan điểm, lập trường, tư tưởng, chính trị, đạo đức lối sống và tác phong công tác của cán bộ đảng viên. Đối với khuyết điểm phải nói hết, nói đúng, không né tránh, không nể nang, không đổ lỗi cho khách quan hoặc cho người khác. Cần trình bày rõ nguyên nhân đưa đến sai lầm, khuyết điểm. Khi đã được tập thể cấp ủy, chi bộ, quần chúng góp ý phê bình phải báo cáo đầy đủ, trung thực lên cấp trên để tùy theo mức độ mà cấp trên có biện pháp xem xét, đánh giá, xử lý theo quy định của Điều lệ Đảng, pháp luật của Nhà nước. Đồng thời, cần có những hình thức khen thưởng kịp thời những cán bộ, đảng viên, tập thể có thành tích, giúp họ kịp thời phát huy hơn nữa những thành tích trong công tác.

Việc xử lý những sai lầm, khuyết điểm phải được tiến hành công khai, minh bạch. Qua tự phê bình và phê bình, từng cán bộ đảng viên ở các cấp cần tự xem xét mình có đủ năng lực, phẩm chất đạo đức, tư cách là cán bộ đảng viên của Đảng nữa hay không; nếu không thì phải tự nguyện rút khỏi vị trí đương nhiệm, chịu hình thức kỷ luật tương xứng hoặc xin ra khỏi Đảng để bảo đảm tổ chức Đảng luôn trong sạch, vững mạnh.

Việc thi hành kỷ luật đối với những cán bộ, đảng viên cần thông báo công khai trước tổ chức đảng và nhân dân. Đây là việc rất cần thiết để quần chúng nhân dân thấy rõ sự nghiêm minh của Đảng và sự tôn trọng của Đảng đối với quần chúng. Lắng nghe ý kiến đúng đắn của nhân dân từ đó tăng cường mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa Đảng với nhân dân. Đồng thời cũng là biện pháp quan trọng để giáo dục, răn đe, cảnh tỉnh những biểu hiện tiêu cực mới manh nha khác. Phát huy vai trò của từng cấp ủy viên, bí thư cấp ủy trong thực hiện tự phê bình và phê bình; theo dõi, kiểm tra việc tiếp thu phê bình, sửa chữa khuyết điểm của từng đảng viên sau khi đã tự phê bình và được góp ý kiến phê bình của chi bộ Đảng.

Đẩy mạnh, thực hiện có hiệu quả hoạt động tự phê bình và phê bình ở các cấp ủy đảng trong thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII là biện pháp quan trọng góp phần xây dựng Đảng ta ngày càng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, để Đảng mãi xứng đáng với vai trò là đội tiên phong của giai cấp công nhân, của nhân dân lao động và của cả dân tộc Việt Nam.

___________________

Tài liệu tham khảo:

1, 2, 3, 4. Ban Tuyên giáo Trung ương: Tài liệu nghiên cứu các văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 2016, tr.13-14, 15, 19, 26-27

5. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, t.5, Hà Nội, 2011, tr.272

6. Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.10, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.584

                                                                      ThS Đỗ Anh Vinh

                                                                    Học viện Hậu cần