1. Nhận thức về những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ

Các khái niệm diễn biến, chuyển hóa tự nó là trung tính, có cả diễn biến, chuyển hóa tích cực và diễn biến, chuyển hóa tiêu cực. Hoàn cảnh không ngừng thay đổi, nhận thức và thái độ của con người không thể không luôn đổi thay. Cách mạng, cải cách, đổi mới, cải tiến... là sự thay đổi, chuyển biến - sự thay đổi, chuyển biến đúng đắn, tích cực, tiến bộ. Ngược lại, có những nhận thức, thái độ diễn biến, chuyển hóa không đúng, lệch lạc, trái quy luật, thậm chí là phản động. Khái niệm “tự diễn biến, “tự chuyển hóa” được nêu trong các văn kiện của Đảng là nói về những diễn biến, chuyển hóa trong nhận thức và thái độ, hành vi tiêu cực, sai trái.

Cụm từ “tự diễn biến” lần đầu được chính thức ghi trong nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa X (tháng 7-2007) về công tác tư tưởng, lý luận và báo chí trước yêu cầu mới⁽¹⁾ và cụm từ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” được nhắc đến trong một số văn kiện của Đảng từ đó đến nay. Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đưa việc ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện “tự diễn biến, “tự chuyển hóa” trong nội bộ thành một thành tố trong chủ đề nghị quyết hội nghị, trong chủ trương chung tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; gắn liền với việc ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong nội bộ. Như vậy, vấn đề ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ không phải hoàn toàn mới, không phải là một vấn đề độc lập, riêng rẽ, mà được đặt trong tổng thể công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay. Đề cập sâu, nhấn mạnh vấn đề này chính là để toàn Đảng nhận thức đầy đủ tính nghiêm trọng của vấn đề và trong dịp này Trung ương xác định những biểu hiện “tự diễn biến, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, thể hiện rõ mục tiêu, quan điểm, nhiệm vụ và giải pháp ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện này.

Cùng với việc lần đầu tiên chỉ ra 9 biểu hiện của “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, điểm mới về nhận thức trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII là chỉ ra “vị trí” của những biểu hiện “tự diễn biến, “tự chuyển hóa”; mối quan hệ giữa những biểu hiện “tự diễn biến, “tự chuyển hóa” với những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong nội bộ và với nguy cơ phản bội, phản động. Nghị quyết viết: “sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn tới “tự diễn biến” , “tự chuyển hóa “ chỉ là một bước ngắn, thậm chí rất ngắn, nguy hiểm khôn lường, có thể dẫn tới tiếp tay hoặc cấu kết với các thế lực xấu, thù địch, phản bội lại lý tưởng và sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc”⁽²⁾. Như thế, có thể thấy, những biểu hiện “tự diễn biến, “tự chuyển hóa” là bước tiếp theo của suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và ở mức đặc biệt nghiêm trọng. Trên thực tế, nếu người có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” không cảnh tỉnh, từ bỏ sai lầm, Đảng không giúp khắc phục, thì họ sẽ trở thành đối tượng chính trị và có thể trở thành phần tử phản bội, phản động.

Những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” có thể là kết quả của sự trượt dài từ suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và có thể có sự tác động từ các thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. Người có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” thường bắt đầu có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, không thấy được tác hại và tự khắc phục những biểu hiện này, dẫn đến “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Quá trình này sẽ diễn ra nhanh hơn, khi nhiễm phải những luận điệu sai trái, những biện pháp dụ dỗ, mua chuộc, kích động của các thế lực thù địch, các đối tượng cơ hội chính trị, các phần tử bất mãn. Phải khẳng định dứt khoát rằng, các thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch - dù thâm độc đến đâu; dưới bất kỳ hình thức  tinh vi nào - cũng sẽ bất lực, nếu cán bộ, đảng viên có nhận thức chính trị đúng đắn, lập trường tư tưởng kiên định và bản lĩnh chính trị vững vàng, không sa vào suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Tức là, trong “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, nhân tố chủ quan của từng cá nhân là chủ yếu.

Những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” rất đa dạng, đều về những vấn đề chính trị hệ trọng nhất. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đã chỉ ra 9 biểu hiện này. Tựu trung lại, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” biểu hiện rõ nhất ở quan điểm tư tưởng phản bác, phủ nhận những vấn đề chính trị cốt tử của Đảng và thể chế chính trị - xã hội của nước ta, từ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh đến các nguyên tắc tổ chức của Đảng; nền dân chủ XHCN; Nhà nước pháp quyền XHCN; nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; chế độ sở hữu toàn dân về đất đai; vai trò lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với lực lượng vũ trang; đường lối quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân; vai trò lãnh đạo của Đảng đối với báo chí, văn học - nghệ thuật; chính sách dân tộc, tôn giáo, đường lối đại đoàn kết toàn dân tộc; v.v..

Từ tư tưởng phản bác, phủ nhận những vấn đề cơ bản đó, người có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” có thể có nhiều hành động sai trái: đòi thực hiện “đa nguyên, đa đảng”; đòi thực hiện thể chế “tam quyền phân lập”, phát triển “xã hội dân sự”; nói, viết, làm trái quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; phát ngôn hạ thấp, phủ nhận những thành quả cách mạng, thổi phồng khuyết điểm của Đảng, Nhà nước; xuyên tạc lịch sử, bịa đặt, vu cáo các lãnh tụ tiền bối và lãnh đạo Đảng, Nhà nước; kích động tư tưởng bất mãn, bất đồng chính kiến, chống đối trong nội bộ; lợi dụng và sử dụng các phương tiện thông tin, truyền thông, mạng xã hội để nói xấu, bôi nhọ, hạ thấp uy tín, vai trò lãnh đạo của Đảng, gây chia rẽ nội bộ, nghi ngờ trong cán bộ, đảng viên và nhân dân; móc nối, cấu kết với các thế lực thù địch, phản động và các phần tử cơ hội, bất mãn chính trị để truyền bá tư tưởng, quan điểm đối lập; đưa thông tin sai lệch, xuyên tạc đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước; thông tin phiến diện, một chiều về tình hình quốc tế, gây bất lợi trong quan hệ giữa Việt Nam với các nước; tác động, lôi kéo, lái dư luận xã hội không theo đường lối của Đảng; cổ súy cho quan điểm, tư tưởng dân chủ cực đoan; thổi phồng mặt trái của xã hội; sáng tác, quảng bá những tác phẩm văn hóa, nghệ thuật lệch lạc, bóp méo lịch sử, hạ thấp uy tín của Đảng; lợi dụng vấn đề “dân chủ”, “nhân quyền”, dân tộc, tôn giáo để gây chia rẽ nội bộ, gây chia rẽ giữa các dân tộc, giữa các tôn giáo, giữa dân tộc và tôn giáo, giữa các dân tộc, tôn giáo với Đảng và Nhà nước; cao nhất là vận động, tổ chức, tập hợp lực lượng để chống phá Đảng và Nhà nước; v.v..

2. Về nhiệm vụ, giải pháp ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ

Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đã đề ra 4 nhóm nhiệm vụ, giải pháp mang tính toàn diện nhằm tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Trong việc ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ có một số vấn đề cần quan tâm.

Thứ nhất, có thể ngăn chặn, đẩy lùi được những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Có ý kiến nêu: liệu có thể ngăn chặn, đẩy lùi được những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ hay không? Câu trả lời là khẳng định. Đúng là “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” diễn ra trong đầu óc con người, không dễ phát hiện, nắm bắt. Nhưng, như Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đã nêu, tư tưởng “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” sẽ thể hiện ra - ở mức độ này hay mức độ khác, dạng này hay dạng khác - thành những hành vi cụ thể sai trái (phát ngôn, tuyên truyền, viết, lưu trữ, phát tán tài liệu, tổ chức hội thảo, trả lời phỏng vấn sai trái; nêu yêu sách; móc nối, cấu kết với các thế lực thù địch, phản động và các phần tử cơ hội, bất mãn chính trị...). Nhiều hành vi trong đó cũng thuộc những quy định của Ban Chấp hành Trung ương về những điều đảng viên không được làm; những quy định của pháp luật về những việc cán bộ, công chức không được làm. Những hành vi này có thể là căn cứ để xử lý. Hơn nữa, vì “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là bước tiếp theo của suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, nên nếu cán bộ, đảng viên tự giác rèn luyện tốt; Đảng đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi được tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống thì sẽ ngăn chặn được “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Các quy định mà Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đã đề ra, như: hằng năm, người đứng đầu và từng cán bộ, đảng viên có cam kết rèn luyện, giữ gìn phẩm chất đạo đức, lối sống, không suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; các cấp ủy, tổ chức đảng kiểm tra, giám sát việc thực hiện cam kết của cán bộ, đảng viên ở địa phương, cơ quan, đơn vị mình; xây dựng quy định xử lý những tập thể, cá nhân suy thoái nghiêm trọng về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, có lời nói và việc làm biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” nghiêm trọng; người đứng đầu cơ quan, tổ chức đảng phải chịu trách nhiệm nếu không kịp thời phát hiện hoặc phát hiện mà chậm xử lý đối với các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; v.v. nếu được thực hiện nghiêm sẽ bảo đảm cho việc ngăn chặn, đẩy lùi thành công những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Thứ hai, vấn đề cơ bản là đẩy mạnh công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, làm sáng tỏ và khẳng định rõ, tăng cường công tác giáo dục những vấn đề lý luận cơ bản của công cuộc đổi mới đi lên XHCN ở nước ta.

Loại trừ những động cơ chính trị cơ hội, vụ lợi, thực dụng, những người có biểu hiện nhận thức, quan điểm sai trái, phủ nhận, xuyên tạc giá trị của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các nguyên tắc tổ chức của Đảng; dân chủ XHCN; Nhà nước pháp quyền XHCN; nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, chế độ sở hữu toàn dân về đất đai; vai trò lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng vũ trang, báo chí, văn học - nghệ thuật; chính sách dân tộc, tôn giáo; v.v.. là do chưa có được nhận thức đúng về những vấn đề trên, lại bị những thế lực thù địch bài bác và cũng có phần do công tác nghiên cứu lý luận chưa làm thật sáng tỏ từng vấn đề cơ bản ấy. Vì thế, đẩy mạnh công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận; tích cực đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức, nâng cao chất lượng dạy và học lý luận chính trị là một biện pháp cơ bản để ngăn chặn, đẩy lùi “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Khi cán bộ, đảng viên có được nhận thức lý luận chính trị đúng, tự họ sẽ không “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; biết đấu tranh với những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ tổ chức đảng, cơ quan nhà nước; có sức đề kháng đối với những tác động từ thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch.

Thứ ba, ngăn chặn “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” từ khắc phục sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên.

“Tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” thuộc về lĩnh vực tư tưởng chính trị và các hành vi chính trị, trực tiếp phát sinh từ sự suy thoái về tư tưởng chính trị và gắn với sự suy thoái về đạo đức, lối sống. Muốn ngăn chặn được “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, cần ngăn chặn, đẩy lùi được cả tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị và sự suy thoái về đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, trước hết trong cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp. Hệ thống các giải pháp toàn diện, đồng bộ đã nêu trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đã thể hiện rõ sự gắn kết giữa tổng thể công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, với tinh thần bắt đầu từ ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên.

Thứ tư,kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, đấu tranh chống các đối tượng cơ hội chính trị.

“Tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” về chính trị của cán bộ, đảng viên có tác động trực tiếp từ những luận điệu tuyên truyền phản động, sự dụ dỗ, mua chuộc, lôi kéo của các thế lực thù địch và các đối tượng cơ hội chính trị, bất mãn, tiêu cực. Chính các thế lực thù địch mong muốn lôi kéo những người trong bộ máy đảng và nhà nước “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” để tổ chức, tập hợp thành lực lượng chống phá Đảng, Nhà nước và chế độ ta. Vì thế, để tránh cho cán bộ, đảng viên mắc phải âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch, cần chủ động có các phương án, biện pháp cụ thể, tổ chức lực lượng thích hợp để đấu tranh, phản bác có hiệu quả đối với các quan điểm sai trái, luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động, phần tử cơ hội và bất mãn chính trị. Dĩ nhiên, công việc này đòi hỏi phải có lý luận sắc bén, có sức thuyết phục cao, bằng những lý lẽ khoa học và thực tiễn xác đáng. Đồng thời, tăng cường quản lý, chấn chỉnh hoạt động báo chí, truyền thông, xuất bản, internet, mạng xã hội; phát huy vai trò của các cơ quan báo chí trong công tác đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Thứ năm, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng và công tác bảo vệ chính trị nội bộ.

Cả những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” và những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống đều diễn ra trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, từ từng cá nhân cán bộ, đảng viên. Khi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” đã trở thành một trong những vấn đề cấp bách phải giải quyết trong công tác xây dựng Đảng như hiện nay, công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng và công tác bảo vệ chính trị nội bộ có trọng tâm công tác mới, cấp bách. Các công tác này phải góp phần trực tiếp, thiết thực vào việc đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng này. Nếu từng cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra của cấp ủy các cấp làm tốt công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng và công tác bảo vệ chính trị nội bộ sẽ kịp thời phát hiện và có biện pháp ngăn chặn, khắc phục được những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, không để chúng phát triển lan rộng, trở nên nghiêm trọng hơn.

Công tác kiểm tra, giám sát của Đảng có nhiều nội dung, nhưng liên quan đến việc ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, ban thường vụ cấp ủy các cấp cần chỉ đạo rà soát ngay đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý thuộc quyền và xử lý nghiêm những trường hợp có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; cán bộ, đảng viên vi phạm phải có hình thức xử lý kịp thời, chính xác, bảo đảm công khai, vừa để ngăn chặn, vừa để giáo dục, phòng ngừa chung. Cấp ủy các cấp chỉ đạo nâng cao chất lượng kết nạp đảng viên mới; đồng thời, tiến hành rà soát, sàng lọc và kịp thời đưa ngay những người không còn đủ tư cách đảng viên, có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” ra khỏi Đảng. Tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện công tác cán bộ, nhất là trong bầu cử, bổ nhiệm cán bộ. Khuyến khích cán bộ, đảng viên và nhân dân phát hiện những cán bộ, đảng viên có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.

Tăng cường trách nhiệm của các cấp ủy, nhất là cấp ủy cơ sở, trong công tác bảo vệ chính trị nội bộ. Đặc biệt chú trọng việc bảo vệ cán bộ, đảng viên về mặt chính trị; phát hiện, xử lý cán bộ, đảng viên - trước hết là cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược - có những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” mà Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đã chỉ ra. Tiếp tục hoàn thiện quy định về tổ chức, bộ máy và công tác bảo vệ chính trị nội bộ, góp phần bảo đảm sự trong sạch về chính trị trong nội bộ. Kiên quyết không đưa vào quy hoạch, đưa đi đào tạo, luân chuyển, đề cử, bầu cử, giới thiệu ứng cử, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại những người không bảo đảm về tiêu chuẩn chính trị, có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển “.

________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 11-2016

(1) Xem: Văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khóa X, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2007, tr.45.

(2) Báo Nhân Dân, ngày 1-11-2016, tr.3.

PGS, TS TRẦN KHẮC VIỆT

Viện Xây dựng Đảng,

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh