Chiến lược phát triển vùng Viễn Đông của Nga

Viễn Đông là vùng xa nhất của nước Nga tính từ Mátxcơva, có diện tích trên 6 nghìn km², chiếm 36% diện tích nước Nga, với dân số 6,5 nghìn người. Khu vực Viễn Đông và Đông Sibiar, chiếm phần lớn lãnh thổ của Nga ở châu Á. Viễn Đông được chia thành 5 vùng: Đông Bắc Sibiar; Amur- Sakhalin; cận Thái Bình Dương; Trung Sibiar và Nam Sibiar. Là vùng có mật độ dân cư rất thấp Mật độ bình quân 1người/1km², nhưng Viễn Đông dự trữ nguồn tài nguyên khoáng sản vô cùng phong phú, da dạng, có tầm quan trọng chiến lược trong việc đưa nước Nga trở thành một siêu cường về nhiều lĩnh vực.

“Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội khu vực Viễn Đông và Baikal đến năm 2025” của Liên bang Nga đã được xác định 3 giai đoạn: 2009-2015,đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng đầu tư, phát triển công nghệ tiết kiệm năng lượng, gia tăng cơ hội việc làm cho người lao động; 2016-2020, xây dựng các dự án năng lượng quy mô lớn, gia tăng lượng vận tải hành khách và hàng hóa quá cảnh, thiết lập mạng lưới vận chuyển nòng cốt, gia tăng sản xuất và xuất khẩu nguyên vật liệu; 2021-2025, phát triển kinh tế theo mô hình sáng tạo, khai thác với quy mô lớn nguồn dầu khí, đẩy mạnh các dự án năng lượng và giao thông với quy mô lớn.

Công dân Nga cư trú tại đây sẽ được cấp 3 ha đất để xây dựng nhà ở. Theo đó, từ năm 2010 đến năm 2025, dự kiến mức thu nhập đầu người sẽ tăng từ 19 nghìn rúp lên 66 nghìn rúp; diện tích nhà ở trung bình tăng từ 19m² lên 32m²; tỷ trọng số lượng sản phẩm sáng tạo chiếm từ 8,9% lên 16%.

Để thực hiện chiến lược, năm 2009 Chính phủ Nga đã đầu tư 6 tỷ USD cho khu vực và khởi công xây dựng đường ống dẫn dầu từ Đông Sibiar đến Viễn Đông, nhằm kết nối nguồn dầu mỏ của Nga với các nền kinh tế ở châu Á đang thiếu năng lượng.

Nga đã nhấn mạnh 3 nội dung then chốt: Một là, đưa sự hợp tác kinh tế giữa khu vực Viễn Đông với các khu vực khác của nước Nga và với các nước khu vực châu Á - Thái Bình Dương (CA-TBD) lên tầm cao mới. Hai là, phát triển theo hướng chuyên môn hoá trong lĩnh vực công nghệ cao trên thị trường khu vực CA-TBD, trước hết là các lĩnh vực năng lượng, chế tạo máy bay, dịch vụ không gian vũ trụ. Ba là, tiếp tục tăng cường vai trò của Nga trong các tổ chức quốc tế và khu vực như APEC, SCO, ASEAN, BRIC…

Trong 10 - 15 năm tới, Viễn Đông sẽ xuất khẩu sang Đông Bắc Á các mặt hàng như: nhiên liệu, điện năng, lâm - hải sản và sản phẩm công nghệ cao. Trong đó, xuất khẩu nhiên liệu rắn 45%, sản phẩm hoá dầu 60% và hải sản 97%. Nga hiện đang tìm kiếm các nguồn vốn đầu tư từ trong và ngoài nước, nhất là các nước có nguồn tài chính lớn và công nghệ cao. Chính phủ Nga đang có chính sách kêu gọi nguồn lao động từ các nước lân cận, trong đó có Việt Nam.

Tiềm năng hợp tác giữa Việt Nam và Liên bang Nga ở Viễn Đông

Việt Nam và Liên bangNga đã có mối quan hệ gắn bó từ lâu đời, kể từ khi chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào tháng 1-1950, hai bên đã có sự hợp tác hiệu quả trên nhiều lĩnh vực. Tổng kim ngạch thương mạihai chiều năm 2012 đã đạt 3,6 tỷ USD, dự kiến đạt 7 tỷ USD (2015) và 10 tỷ USD (2020)

Trong chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Nga Putin (12-11-2013), hai bên khẳng định tiếp tục hợp tác trong các lĩnh vực:khai khoáng, giao thông, hàng không dân dụng, đóng tàu, chế tạo máy, thông tin liên lạc và viễn thông. Hai bên cho rằng cần tích cực thúc đẩy hợp tác giữa địa phương hai nước theo hướng thực chất, hiệu quả, trong đó có việc hợp tác đầu tư xây dựng khu công nghiệp nhẹ tại vùng Viễn Đông của Nga. Hai bên đánh giá sự hợp tác tích cực giữa các địa phương 2 nước và quyết định đẩy nhanh việc thành lập Tổ công tác chung về hợp tác giữa các tỉnh, thành của Việt Nam và chủ thể của Đại khu liên bang Viễn Đông.

Ngay từ Hội nghị thượng đỉnh APEC ở Vladivostok năm 2012, Chủ tịch nước ta Trương Tấn Sang đã đề nghị các địa phương của Nga lưu ý đến sự tham gia của Việt Nam vào các lĩnh vực ưu tiên trong chiến lược phát triển Viễn Đông đến năm 2020 như: vận tải, công nghiệp sản xuất hàng hóa...

Vùng Viễn Đông Nga hiện có nhiều thế mạnh và đang tập trung vào công nghiệp khai thác dầu khí. Với nguồn tài nguyên thủy hải sản, lâm nghiệp, đất đai hết sức phong phú, đa dạng, nên các ngành nuôi trồng thủy hải sản, cây công nghiệp cũng được chú trọng phát triển. Các ngành công nghiệp như: dệt may, da giày, chế biến gỗ và sản xuất đồ nội thất cũng là những ngành thu hút nhiều lao động. Những ngành nói trên đều là thế mạnh và tiềm năng của Việt Nam. Cho đến nay Việt Nam đã có hơn 1 nghìn lao động đang và làm việc tại đây.

Trong những năm gần đây, Nga ngày càng khẳng định vị thế và sự phát triển năng động trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Vì thế, Nga đang thu hút sự quan tâm đầu tư của các quốc gia khu vực và trên thế giới như: Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ và các nước khác. Trong đó, Nga cũng đang kỳ vọng vào tiềm năng hợp tác với Việt Nam.

Việt Nam không chỉ có tiềm năng lao động dồi dào,phù hợp với những ngành nghề đang được ưu tiên phát triển tại Viễn Đông, mà còn có thế mạnh về khai thác dầu mỏ và đóng tàu. Việt Nam hiện là một trong 6 quốc gia hàng đầu về đóng tàu và sẵn sàngtham gia tích cực vào việc hiện đại hóa và phát triển ngành tàu biển tại vùng Viễn Đông củaNga.Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Namhiện đang liên doanh đầu tư khai thác dầu có hiệu quả trên lãnh thổ Nga như ở các mỏ Visovoi, Nhenhetxky, Nagumanov và Condensate…

Phát biểu trong chuyến thămViệt Nam (2013), Tổng thốngPutin đã nhấn mạnh “quan hệ  Nga-Việt là quan hệ đặc biệt, còn trên cả đối tác chiến lược, vì quan hệ hai nước là quan hệ truyền thống đã vượt qua nhiều thử thách và không phản bội nhau”. Điều đó cho thấy tính chất của quan hệ hợp tác Việt-Nga được ôngPutin nhấn mạnh với niềm tin mãnh liệt, vì quan hệ hai nước không chỉ có lợi ích kinh tế mà còn là niềm tin chính trị. Lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh “uống nước nhớ nguồn”, được ông utin trân trọng nhắc lại đã nói lên điều đó.

Chính phủ Nga hiện đang từng bước thông qua các chính sách ưu tiên đối với các hoạt động phát triển của vùng này. Các ưu tiên xoay quanh việc cắt giảm thuế đối với các doanh nghiệp mới thành lập, miễn trừ thuế tài sản và thuế đất đai. Đồng thời đang xem xét điều chỉnh thuế khai khoáng, nhập khẩu các thiết bị công nghệ, sản phẩm và xuất khẩu nguyên liệu thô của Nga.

Việt Nam khẳng định hợp tác với Nga khai thác vùng Viễn Đông là một chủ trương hết sức đúng đắn không chỉ về lợi ích kinh tế mà còn về lợi ích chính trị, tạo cơ hội phát triển nhanh và đồng đều cho các vùng, miền của cả hai quốc gia. Việt Nam hiện đang đề cập tới những ngành có thế mạnh và tiềm năng hợp tác như: dệt, da, may mặc, nuôi trồng thủy sản, trồng trọt và chăn nuôi; ngành công nghiệp đóng tàu và công nghiệp phụ trợ khác. Vì vậy, việc tăng cường hợp tác giữa các địa phương, các ngành của Việt Nam với vùng Viễn Đông của Nga sẽ là cơ sở để đẩy mạnh quan hệ hợp tác giữa hai nước Việt Nam – Liên bang Nga.

Nguyễn Nhâm

Viện Chiến lược Quân sự - Bộ Quốc phòng