Vấn đề xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong Văn kiện Đại hội XII của Đảng là sự kế thừa những nội dung cốt lõi nhất đã được khẳng định trong các văn kiện, nghị quyết của các nhiệm kỳ đại hội trước đây, đặc biệt là Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII “về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”; Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”⁽¹⁾. Đồng thời, xuất phát từ thực tiễn 30 năm thực hiện sự nghiệp đổi mới đã và đang đặt ra những vấn đề về phương diện xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ mới, cần phải có sự bổ sung, phát triển mới đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra. Do đó, trong Văn kiện Đại hội XII của Đảng, một mặt Đảng ta khẳng định những quan điểm vừa cơ bản, vừa cấp bách để tiếp tục quá trình xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam; đồng thời, có bước phát triển mới về mặt lý luận về quá trình xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong giai đoạn “đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới; bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại”⁽²⁾. Tư duy lý luận mới về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong Văn kiện Đại hội XII được thể hiện ở một số vấn đề cơ bản sau:

Một là, xác định phương hướng xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta

Vấn đề văn hóa và con người luôn là nội dung cơ bản, xuyên suốt trong hệ thống các quan điểm của Đảng qua các kỳ đại hội. Mỗi kỳ đại hội Đảng là một bước kế thừa, bổ sung, phát triển phù hợp với hiện thực xã hội, thực tiễn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong Văn kiện Đại hội XII, Đảng ta đã thống nhất giữa hai mặt văn hóa và con người trong một chỉnh thể và được diễn đạt trong một mệnh đề. Vì thế, nó không phải là sự kết hợp, gán ghép đơn thuần. Đại hội XII chỉ rõ: “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh^”(3).

Nội dung: “phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học...” là đặc trưng, thuộc tính cơ bản cho cả vấn đề văn hóa và con người. Điều đó cho thấy, tư duy lý luận mới của Đảng đã phản ánh đúng bản chất con người cũng như bản chất văn hóa. Vấn đề văn hóa thực chất là về con người và vấn đề con người thì kết tinh, cốt lõi nhất ở nội dung, giá trị văn hóa. Tinh thần quan điểm trên đã thể hiện tính khoa học và cách mạng của sự phù hợp, thống nhất giữa xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ mới.

Hai là, chỉ rõ bản chất các mâu thuẫn của quá trình xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên CNXH

Mâu thuẫn của quá trình xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên CNXH, với tính cách như các mặt đối lập giữa giá trị và phản giá trị; nhân đạo, nhân văn và phản nhân đạo, nhân văn; cách mạng và phản cách mạng... Đại hội XII chỉ rõ: “Khẳng định, tôn vinh cái đúng, cái tốt đẹp, tích cực, cao thượng; nhân rộng các giá trị cao đẹp, nhân văn. Đấu tranh phê phán, đẩy lùi cái xấu, cái ác, thấp hèn, lạc hậu; chống các quan điểm, hành vi sai trái, tiêu cực ảnh hưởng xấu đến xây dựng nền văn hóa, làm tha hóa con người. Có giải pháp ngăn chặn và đẩy lùi sự xuống cấp về đạo đức xã hội, khắc phục những hạn chế của con người Việt Nam”⁽⁴⁾. Tinh thần của quan điểm này phản ánh cuộc đấu tranh trên hai phương diện cơ bản: (1) Đấu tranh giữa giá trị nhân đạo, nhân văn, chân - thiện - mỹ của văn hóa, con người Việt Nam với những quan điểm sai trái, phản động, phản nhân văn của các thế lực thù địch và cơ hội chính trị; (2) Đấu tranh giữa một bên là xây dựng, phát triển giá trị nhân đạo, nhân văn, chân - thiện - mỹ trong văn hóa, con người Việt Nam với một bên là những tư tưởng tàn tích, lạc hậu chưa được đào thải và những cái xấu, thấp hèn, tiêu cực thuộc mặt trái kinh tế thị trường, của giao lưu, hội nhập quốc tế.

Mâu thuẫn trong quá trình này cũng sẽ có biểu hiện ở mâu thuẫn giữa mục tiêu vươn tới với hiện trạng văn hóa, con người Việt Nam chưa tương xứng. Mục tiêu vươn tới là: “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học...”⁽⁵⁾ với một hiện trạng là: “...thành quả trong lĩnh vực văn hóa chưa tương xứng; chưa đủ tầm mức để tác động có hiệu quả xây dựng con người và môi trường văn hóa lành mạnh...”⁽⁶⁾. Trong đó, “thấm nhuần tinh thần dân tộc” được hiểu là sự bổ sung mới và mục tiêu, tiêu chí của văn hóa, con người Việt Nam. Thấm nhuần tinh thần dân tộc đối lập với những biểu hiện phai nhạt về lý tưởng, đạo đức lối sống ở một bộ phận xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ, tồn tại như một mâu thuẫn cần phải giải quyết.

Cùng với nội dung trên là cuộc đấu tranh giải quyết mâu thuẫn giữa mục tiêu tạo dựng môi trường văn hóa lành mạnh ở các tổ chức xã hội, hệ thống chính trị đến địa phương, gia đình với các hạn chế, lực cản về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam. Những mặt hạn chế, lực cản này đã được Đảng ta chỉ rõ: “... thành quả trong lĩnh vực văn hóa chưa tương xứng; chưa đủ tầm mức để tác động có hiệu quả xây dựng con người và môi trường văn hóa lành mạnh... Đời sống văn hóa tinh thần ở nhiều nơi còn nghèo nàn, đơn điệu... Môi trường văn hóa còn tồn tại những biểu hiện thiếu lành mạnh, ngoại lai... Hệ thống thông tin đại chúng phát triển thiếu quy hoạch... một số cơ quan truyền thông có biểu hiện thương mại hóa, xa rời tôn chỉ, mục đích, chưa làm tốt chức năng định hướng dư luận và xây dựng con người. Hệ thống thiết chế văn hóa và cơ sở vật chất - kỹ thuật cho hoạt động văn hóa còn thiếu và yếu... Tình trạng nhập khẩu, quảng bá, tiếp thu dễ dãi, thiếu chọn lọc sản phẩm văn hóa nước ngoài đã tác động tiêu cực đến đời sống văn hóa của một bộ phận nhân dân, nhất là lớp trẻ^”(7). Đảng ta đã thể hiện rõ tinh thần tự đấu tranh, tự phê bình thẳng thắn, trách nhiệm trước nhân dân về phương diện xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam; đòi hỏi phải giải quyết thỏa đáng mâu thuẫn giữa mục tiêu tạo dựng môi trường văn hóa lành mạnh với các hạn chế, lực cản về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam hiện nay thì mới đạt được mục tiêu: “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học; xây dựng văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội; xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện”^([1]8).

Ba là, tư duy lý luận mới của Đảng thể hiện sâu sắc về mối quan hệ giữa xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện với mục tiêu của chiến lược phát triển đất nước.

 Sau 30 năm đổi mới toàn diện đất nước, “Sự nghiệp xây dựng, phát triển văn hóa, con người đã được Đảng, Nhà nước quan tâm trong các chính sách kinh tế - xã hội từ Trung ương đến các địa phương. Thực hiện nhiệm vụ xây dựng con người đáp ứng yêu cầu của thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế có bước chuyển biến quan trọng^”(9). Tuy nhiên, “so với những thành quả trên lĩnh vực chính trị, kinh tế, quốc phòng, an ninh, đối ngoại, thành quả trong lĩnh vực văn hóa chưa tương xứng; chưa đủ tầm mức để tác động có hiệu quả xây dựng con người và môi trường văn hóa lành mạnh”⁽¹⁰⁾. Vì vậy, nhằm phát huy những thành tựu và khắc phục những hạn chế, khuyết điểm trong xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam, Đại hội XII đã xác định “Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện phải trở thành một mục tiêu của chiến lược phát triển”⁽¹¹⁾. Quan điểm của Đảng vừa thể hiện sự nối tiếp mục tiêu có tính chiến lược lâu dài về xây dựng, phát triển văn hóa, con người đã được đặt ra ở các nhiệm kỳ đại hội trước, vừa là sự thể hiện rõ ràng,sâu sắc về mối quan hệ giữa xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện với mục tiêu của chiến lược phát triển đất nước.

Vấn đề này còn được cụ thể hóa ở các quan điểm cụ thể về xây dựng, phát triển văn hóa, con người như: quan điểm về hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị chuẩn mực của con người Việt Nam; về nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật; về sự hiểu biết sâu sắc, tự hào, tôn vinh lịch sử, văn hóa dân tộc; về giá trị nhân văn, nhân đạo của con người Việt Nam. Song, bao trùm hơn cả là tư duy lý luận mới của Đảng về xây dựng và hoàn thiện hệ giá trị nhân cách con người Việt Nam trong thời kỳ mới. Đó là: “Đúc kết và xây dựng hệ giá trị văn hóa và hệ giá trị chuẩn mực của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Làm cho giá trị văn hóa thấm sâu vào mọi lĩnh vực, mọi mặt hoạt động, mọi quan hệ xã hội, thành sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển bền vững. Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, tạo điều kiện để xây dựng con người Việt Nam đẹp về nhân cách, đạo đức, tâm hồn; cao về trí tuệ, năng lực, kỹ năng sáng tạo; khỏe về thể chất; nâng cao trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tôn trọng, tuân thủ pháp luật; phát huy tốt vai trò chủ thể sáng tạo trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc”⁽¹²⁾. Quan điểm của Đảng thể hiện sự tiếp nối, khẳng định quan điểm về xây dựng mô hình nhân cách của con người Việt Nam được xác định trong Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI là: “Phát triển văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người và xây dựng con người để phát triển văn hóa, trọng tâm là chăm lo xây dựng con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp, với các đặc trưng cơ bản: yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng tạo”⁽¹³⁾ và “Chăm lo xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, trọng tâm là bồi dưỡng tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, đạo đức, lối sống và nhân cách. Tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật, mọi người Việt Nam đều hiểu biết sâu sắc, tự hào, tôn vinh lịch sử, văn hóa dân tộc”⁽¹⁴⁾.

Theo đó, vấn đề xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay phải hội tụ đầy đủ các đức tính: cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư, trung thành với Đảng, với Tổ quốc, với sự nghiệp cách mạng của nhân dân; có tình thương yêu, đoàn kết, sống có nghĩa, có tình, trung thực, thẳng thắn, khiêm tốn, nếp sống trong sạch, lành mạnh, cầu thị tiến bộ và tinh thần trách nhiệm cao trong đấu tranh với các hiện tượng tiêu cực, phản văn hóa; có kiến thức toàn diện về chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật; có tính chủ động, linh hoạt, sáng tạo, ý thức tự trọng, tự chủ, sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, bảo vệ môi trường; quyết đoán, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm trong lời nói, việc làm của mình. Với phương châm xuyên suốt: “Mỗi người vì mọi người, mọi người vì mỗi người”⁽¹⁵⁾, vì sự phồn vinh của đất nước, vì hạnh phúc của mỗi con người Việt Nam.

 Bốn là, xác định vai trò và các nhiệm vụ có tính toàn diện, sâu sắc về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước

 Trên cơ sở “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội”⁽¹⁶⁾, đã được xác định ở các nhiệm kỳ đại hội trước và từ thực tiễn 30 năm đổi mới, Đại hội XII của Đảng xác định: “Các cấp, các ngành phải nhận thức đầy đủ, sâu sắc tầm quan trọng đặc biệt của văn hóa, con người”⁽¹⁷⁾ và “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”⁽¹⁸⁾. Đây là luận điểm mới, sáng tạo, nói lên mối quan hệ biện chứng giữa văn hóa và sự phát triển, nhấn mạnh vị thế, vai trò của văn hóa đối với chính trị, kinh tế và các lĩnh vực khác trong đời sống xã hội. Đồng thời, văn hóa là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” cũng phản ánh sự phát triển sáng tạo, kế thừa tư tưởng của Mác: chủ nghĩa cộng sản là chủ nghĩa nhân đạo hoàn bị; văn hóa vô sản = chủ nghĩa cộng sản của Lênin và văn hóa là “hệ quy chiếu” của sự phát triển (theo UNESCO). Quan điểm văn hóa là sức mạnh nội sinh quan trọng, là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội chính là bổ sung vào tư tưởng mácxít về vai trò của các hình thái ý thức xã hội đối với tồn tại xã hội; khoa học, giáo dục là động lực của lịch sử.

Trên cơ sở 6 nhiệm vụ cơ bản đối với quá trình xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước mà Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI của Đảng đã nêu: “1. Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện; 2. Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh; 3. Xây dựng văn hóa trong kinh tế và chính trị; 4. Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa; 5. Phát triển công nghiệp văn hóa đi đôi với xây dựng, hoàn thiện thị trường văn hóa; 6. Chủ động hội nhập quốc tế về văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại”⁽¹⁹⁾, Đại hội XII của Đảng đã có sự bổ sung, phát triển mới về phương diện lý luận trong việc định ra các nhiệm vụ thực hiện quá trình xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ mới. Vấn đề này, được thể hiện rõ ở một trong 12 nhiệm vụ tổng quát- nhiệm vụ thứ 4. Đảng taxác định:“Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, con người Việt Nam phát triển toàn diện đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa”^([1]20). Và một trong 6 nội dung trọng tâm được Đại hội xác định là: “phát huy nhân tố con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; tập trung xây dựng con người về đạo đức, nhân cách, lối sống, trí tuệ và năng lực làm việc; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh”^([1]21). Đồng thời, được cụ thể hóa ở các nhiệm vụ và nội dung cụ thể, đó là: “Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện... Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế... Xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế... Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa... Làm tốt công tác lãnh đạo, quản lý báo chí, xuất bản... Phát triển công nghiệp văn hóa đi đôi với xây dựng, hoàn thiện thị trường dịch vụ và sản phẩm văn hóa... Chủ động hội nhập quốc tế về văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại... Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với lĩnh vực văn hóa”⁽²²⁾.

Mỗi một nhiệm vụ phản ánh từng mặt cụ thể trong quá trình xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam hiện nay cần phải đạt được, nhưng trong một chỉnh thể thống nhất không tách rời, đều hướng tới thực hiện mục tiêu: “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”⁽²³⁾. Song, điểm nổi bật xuyên suốt trong các nhiệm vụ xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam thể hiện rất rõ ở hai khía cạnh: Thứ nhất, tiếp tục khẳng định các luận điểm trong từng nhiệm vụ cụ thể về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam đã được đề cập trong Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI; Thứ hai, có sự bổ sung những vấn đề mới cho phù hợp với tình hình thực tiễn.

Chẳng hạn, nếu ở các văn kiện trước, vấn đề “Xây dựng văn hóa trong kinh tế và chính trị” mới chỉ dừng lại ở những luận điểm chung, thì nay vấn đề này đã được Đảng ta chỉ rõ những nhiệm vụ cụ thể cần phải đạt được: “Chú trọng chăm lo xây dựng văn hóa trong Đảng, trong các cơ quan nhà nước và các đoàn thể; coi đây là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Thường xuyên quan tâm xây dựng văn hóa trong kinh tế. Xây dựng văn hóa doanh nghiệp, văn hóa doanh nhân với ý thức tôn trọng, chấp hành pháp luật, giữ chữ tín, cạnh tranh lành mạnh vì sự phát triển bền vững của đất nước, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc^”(24). “Chú trọng chăm lo xây dựng văn hóa trong Đảng, trong các cơ quan nhà nước và các đoàn thể; coi đây là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh... Xây dựng văn hóa doanh nghiệp, văn hóa doanh nhân với ý thức tôn trọng pháp luật, giữ chữ tín, cạnh tranh lành mạnh, vì sự phát triển bền vững và bảo vệ Tổ quốc”⁽²⁵⁾.

Với nhiệm vụ tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với lĩnh vực văn hóa, Đại hội XII chỉ rõ chức năng, quyền hạn giữa Đảng và Nhà nước trong công tác lãnh đạo, quản lý điều hành thực thi xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam hiện nay. “Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng theo hướng vừa bảo đảm để văn hóa, văn học - nghệ thuật, báo chí phát triển đúng định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng, vừa bảo đảm quyền tự do, dân chủ cá nhân trong sáng tạo trên cơ sở phát huy trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân với mục đích đúng đắn; khắc phục tình trạng buông lỏng sự lãnh đạo hoặc mất dân chủ, hạn chế tự do sáng tạo”. Đồng thời, “Tập trung đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. Đẩy nhanh việc thể chế hóa, cụ thể hóa các quan điểm, đường lối của Đảng về văn hóa...”⁽²⁶⁾.

Tư duy lý luận mới của Đảng về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước trong Văn kiện Đại hội XII, không chỉ đáp ứng sự đòi hỏi thực tiễn đời sống xã hội nước ta hiện nay, mà còn là những định hướng lớn, mang tính chiến lược lâu dài xuyên suốt thời kỳ quá độ lên CNXH ở nước ta. Vì vậy, cần có sự nghiên cứu, quán triệt sâu sắc, làm sáng tỏ hơn nữa, góp phần thiết thực đưa Nghị quyết Đại hội XII của Đảng vào cuộc sống.

____________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 7-2016

(1), (14), (15), (16), (20), (26) ĐCSVN: Văn kiện Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, tr.43, 48-49, 49, 50, 49-57, 53.

(2), (3), (4), (5), (6), (7), (8), (9), (10), (11), (12), (13), (21), (22), (23), (24), (25), (27) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.9, 126, 28-29, 126, 125, 125, 125, 28-29, 123, 124-125, 126, 29, , 78,53 -219, 126-131, 126, 128,132

(17), (18), (19) ĐCSVN: Văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 1998, tr.55, 28, 126.

Đại tá, TS Hà Đức Long

Học viện Chính trị Bộ Quốc phòng