Đánh giá việc thực hiện Nghị quyết Đại hội XI và nhìn lại 30 năm đổi mới đất nước, Đảng đã chỉ rõ: bối cảnh quốc tế, khu vực và trong nước có ảnh hưởng trực tiếp đến sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đặt ra yêu cầu phát triển những quan điểm, định hướng cơ bản về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc và tư duy mới về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, Quân đội nhân dân, xây dựng tiềm lực và thế trận quốc phòng toàn dân; hoàn thiện cơ chế chính sách quốc phòng, an ninh, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc để bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.

Hiện nay, chúng ta xây dựng đất nước trong bối cảnh thế giới đang thay đổi rất nhanh, phức tạp, khó lường, hòa bình, độc lập dân tộc, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn. Quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế tiếp tục được đẩy mạnh. Hợp tác, cạnh tranh, đấu tranh và sự tùy thuộc lẫn nhau giữa các nước, nhất là giữa các nước lớn ngày càng tăng;... Đảng ta chỉ rõ: “Tình hình chính trị -an ninh thế giới thay đổi nhanh chóng, diễn biến rất phức tạp, khó lường; tình trạng xâm phạm chủ quyền quốc gia, tranh chấp lãnh thổ và tài nguyên, xung đột sắc tộc, tôn giáo, can thiệp lật đổ, khủng bố, chiến tranh cục bộ, chiến tranh mạng,... tiếp tục diễn ra gay gắt ở nhiều khu vực”⁽¹⁾. Để bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, chúng ta cần có sức mạnh quốc phòng tương ứng. Do vậy, Đảng ta chỉ rõ phải “Phát huy mạnh mẽ sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị, tranh thủ tối đa sự đồng tình, ủng hộ của cộng đồng quốc tế”⁽²⁾, đó là sức mạnh của dân tộc kết hợp với sức mạnh của thời đại, phát huy nội lực với tranh thủ ngoại lực, trong đó sức mạnh bên trong của đất nước, của chế độ chính trị, sự trong sạch của đội ngũ cán bộ, đảng viên và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc là nhân tố quyết định. Quán triệt và thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng về bảo vệ vững chắc Tổ quốctrong tình hình mới là:

Quán triệt quan điểm kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, vùng trời, vùng biển, đảo của Tổ quốc. Động viên, quy tụ, phát huy cao độ sức mạnh tổng hợp của các nhân tố chính trị, tinh thần, tư tưởng, văn hóa, quốc phòng, an ninh, kinh tế, đối ngoại; sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân và cả hệ thống chính trị, tạo ra sức mạnh tổng hợp để bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Đại hội XII khẳng định rõ: “kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; bảo vệ công cuộc đổi mới, sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc; bảo vệ nền văn hóa dân tộc; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định chính trị, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội”⁽³⁾.

Như vậy, quan điểm của Đảng đã có sự đổi mới, toàn diện hơn so với các kỳ đại hội trước. Đảng ta đã kiên định mục tiêu, nguyên tắc chiến lược; linh hoạt, mềm dẻo về sách lược; kiên trì giải quyết tranh chấp, mâu thuẫn bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng và cùng có lợi, thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển, tranh thủ tối đa các nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước, nâng cao đời sống nhân dân; kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Quan điểm này tạo cơ sở trực tiếp cho việc đổi mới tư duy của Đảng về thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Xây dựng tiềm lực và sức mạnh quốc phòng để bảo vệ độc lập dân tộc và toàn vẹn lãnh thổ. Tiềm lực và sức mạnh quốc phòng là sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân, của hệ thống chính trị d­ưới sự lãnh đạo của Đảng, kết hợp sức mạnh dân tộc, sức mạnh thời đại, sức mạnh của lực l­ượng và thế trận quốc phòng toàn dân với sức mạnh và thế trận an ninh nhân dân. Kết hợp chặt chẽ kinh tế với quốc phòng và an ninh, quốc phòng và an ninh với kinh tế trong các chiến l­ược, quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Phối hợp hoạt động quốc phòng và an ninh với hoạt động đối ngoại. Quan điểm sức mạnh tổng hợp đó phản ánh sâu sắc tính toàn dân, toàn diện của nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân của nước ta hiện nay. Sức mạnh của quốc phòng toàn dân là sức mạnh tổng hợp của cả thế trận và lực lượng, đư­ợc xây dựng trên cơ sở khối đại đoàn kết toàn dân, d­ưới sự lãnh đạo của Đảng.

Vấn đề tăng cường sức mạnh quốc phòng cả về tiềm lực và thế trận được Đảng ta chỉ rõ trong 3 nội dung quan trọng: (1)“Xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố vững mạnh; xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc trong thực hiện chiến lược bảo vệ Tổ quốc làm nền tảng phát huy sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, trong đó Quân đội nhân dân và Công an nhân dân làm nòng cốt. (2)“Kết hợp chặt chẽ kinh tế, văn hóa, xã hội với quốc phòng, an ninh và quốc phòng, an ninh với kinh tế, văn hóa, xã hội trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, chú trọng vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo. Khắc phục triệt để những sơ hở, thiếu sót trong việc kết hợp kinh tế và quốc phòng, an ninh tại các địa bàn, nhất là địa bàn chiến lược^”(4). (3)Tăng cường hợp tác quốc tế về quốc phòng, an ninh.Xây dựng “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân. Có kế sách ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa; chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm và triệt tiêu các nhân tố bất lợi, nhất là các nhân tố bên trong có thể xảy ra đột biến”⁽⁵⁾.

Tăng cường sức mạnh quốc phòng để chủ động ứng phó trong mọi tình huống. Nhân tố cơ bản của sức mạnh quốc phòng gồm: lực lượng, tiềm lực, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với lực lượng, thế trận an ninh nhân dân trên các địa bàn chiến lược; xây dựng biên chế tổ chức lực lượng phù hợp, bảo đảm chất lượng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, nâng cao tiềm lực; chăm lo xây dựng “thế trận lòng dân”, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, thực hiện “quân với dân một ý chí”; phát huy quyền làm chủ của nhân dân... Phát huy mọi tiềm năng, thế mạnh của các địa phương, thu hút mọi nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân; tăng cường củng cố quốc phòng, an ninh trên tuyến biên giới và các vùng biển, đảo, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.

Đảng ta yêu cầu: “Xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, ưu tiên hiện đại hóa một số quân chủng, binh chủng, lực lượng; vững mạnh về chính trị, nâng cao chất lượng tổng hợp sức mạnh chiến đấu, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và nhân dân”⁽⁶⁾. Quân đội và Công an nhân dân cần đư­ợc thường xuyên củng cố theo yêu cầu có bản lĩnh chính trị vững vàng, ý chí quyết tâm cao, sẵn sàng hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ. Để chủ động ứng phó trong mọi tình huống, Đại hội nhấn mạnh: “Tích cực chủ động chuẩn bị lực lượng đủ mạnh và các kế hoạch, phương án tác chiến cụ thể, khoa học, sẵn sàng bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh của Tổ quốc trong mọi tình huống”⁽⁷⁾. Đây là quan điểm mới về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, thể hiện rõ định hướng chiến lược của Đảng ta về nâng cao chất lượng tổng hợp của các lực lượng vũ trang, làm cho lực lượng vũ trang nhân dân thật sự là lực lượng chính trị trong sạch, vững mạnh, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và nhân dân, có số lượng hợp lý, có sức chiến đấu cao, lực lượng dự bị động viên hùng hậu, dân quân tự vệ rộng khắp, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc.

Kết hợp giữa xây dựng lực l­ượng và thế trận của nền quốc phòng toàn dân với xây dựng lực l­ượng và thế trận an ninh nhân dân. Cần nhận thức sâu sắc việc xây dựng lực l­ượng và thế trận quốc phòng, an ninh bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong tình hình mới.Lực l­ượng vũ trang nhân dân là lực lượng nòng cốt, trong thời bình, quân thư­ờng trực cần đư­ợc tổ chức một cách hợp lý, cùng với việc duy trì, tăng cường lực lượng dự bị động viên, dân quân, tự vệ rộng khắp trong các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp với chất l­ượng cao. Tổ chức Đảng các cấp và cơ quan quân sự địa ph­ương chăm lo củng cố lực lượng dân quân, tự vệ, quản lý tốt quân dự bị động viên, bảo đảm chế độ bồi dưỡng và huấn luyện, cùng các ngành bảo vệ tốt địa ph­ương, cơ sở, chống lại mọi sự vi phạm chủ quyền lãnh thổ và các loại tội phạm. Lực lượng quốc phòng, an ninh phải làm chỗ dựa vững chắc cho cuộc đấu tranh quốc phòng và an ninh trên các vùng biển, đảo khi cần thiết.

Tăng cường xây dựng thế trận lòng dân, làm nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân. Hơn lúc nào hết, trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, vấn đề “lòng dân”, xây dựng “thế trận lòng dân” có vai trò cực kỳ quan trọng. Đảng yêu cầu: Khắc phục triệt để những sơ hở, thiếu sót trong việc kết hợp kinh tế và quốc phòng, an ninh tại các địa bàn, nhất là địa bàn chiến lược. “Xây dựng “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân”⁽⁸⁾. Có kế sách ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh xung đột từ sớm, từ xa; chủ động phòng ngừa phát hiện sớm và triệt tiêu các nhân tố bất lợi, nhất là các nhân tố bên trong có thể gây ra đột biến. Đây vừa là định hướng vừa là yêu cầu bức thiết, là vấn đề “mấu chốt” trong xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Điều đó thể hiện sự vận dụng và phát triển quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của quần chúng nhân dân trong lịch sử; là sự kế thừa và nâng lên tầm cao mới truyền thống, kinh nghiệm dựng nước và giữ nước của dân tộc ta trong điều kiện mới. Đó là yếu tố quyết định bảo đảm cho sự phát triển bền vững đất nước, sự bình yên của nhân dân; là nhân tố quan trọng hàng đầu tạo khả năng răn đe, ngăn chặn, đẩy lùi ý chí xâm lược, phá hoại của các thế lực thù địch.

Đấu tranh quốc phòng bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Đảng ta chỉ rõ nhiệm vụ đấu tranh quốc phòng trong thời kỳ mới là: Chủ động đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch; ngăn chặn, phản bác những thông tin và luận điệu sai trái, đẩy lùi các loại tội phạm; sẵn sàng ứng phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống; đảm bảo an ninh, an toàn thông tin, an ninh mạng. Phương châm là kiên quyết, kiên trì đấu tranh, giải quyết những bất đồng, tranh chấp bằng giải pháp hòa bình trên cơ sở tôn trọng pháp luật quốc tế, đây là vấn đề khoa học và chiến lược. Đại hội đã nêu rõ định hướng về đấu tranh quốc phòng thời kỳ mới và coi trọng nhiệm vụ bảo đảm an ninh chính trị trật tự an toàn xã hội; nâng cao khả năng tự bảo vệ của từng tổ chức, cơ quan, đơn vị và từng cá nhân.

Những định hướng về tăng cường sức mạnh quốc phòng để bảo vệ vững chắc Tổ quốc là rất cấp bách, sáng tạo, có căn cứ khoa học và thực tiễn. Tuy nhiên, để những định hướng này sớm đi vào cuộc sống, cần thực hiện tốt một số nội dung cơ bản sau:

-Xây dựng lực lượng và thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, đấu tranh toàn diện, bằng các hình thức, biện pháp linh hoạt, thông qua chủ trương, kế hoạch chỉ đạo, điều hành tập trung thống nhất trên các lĩnh vực chính trị, ngoại giao, pháp lý, kinh tế, quốc phòng. Sự kết hợp đó phải được tổ chức thực hiện trong từng lực lượng, các bộ, ngành và địa phương, có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các cơ quan; kết hợp cả trong nước và ở ngoài nước.

- Giữ vững tính nhất quán của quốc phòng Việt Nam là: tự vệ, chính nghĩa, giữ vững hòa bình, dựa vào sức mạnh của cả hệ thống chính trị và của toàn dân, lực lượng vũ trang làm nòng cốt, dưới sự lãnh đạo của Đảng. Trong bối cảnh tình hình quốc tế và khu vực hiện nay đòi hỏi phải tập trung xây dựng các lực lượng quốc phòng và an ninh có số lượng hợp lý, chất lượng cao; trong đó, các lực lượng quản lý, bảo vệ chủ quyền biên giới, biển, đảo là chỗ dựa vững chắc cho các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội trên các địa bàn chiến lược, đồng thời đáp ứng nhiệm vụ tác chiến trên các hướng, vùng chiến lược trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc.

- Kết hợp chặt chẽ các hình thức, biện pháp chính trị, ngoại giao, pháp lý, kinh tế, quốc phòngtrong quản lý vùng trời, vùng biển, đảo của Tổ quốc. Kiên quyết đấu tranh giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, hợp tác cùng phát triển... Để kết hợp đấu tranh hiệu quả, cần xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật biển, làm cơ sở cho việc xác lập chủ quyền quốc gia trên các vùng biển, đảo; triển khai chặt chẽ việc phân vùng, bố trí dân cư ven biển với tổ chức các lực lượng bảo vệ chủ quyền biển, đảo; ban hành chính sách khuyến khích mạnh mẽ nhân dân định cư sinh sống ổn định lâu dài trên các đảo và làm ăn trên biển dài ngày. Các địa phương có biển, đảo cần có chủ trương, giải pháp, kế hoạch phù hợp, nhằm tăng cường nghĩa vụ, trách nhiệm của các doanh nghiệp và nhân dân trong quản lý, bảo vệ, khai thác các lợi ích từ biển.

Tăng cường sức mạnh quốc phòngbảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới, đòi hỏi vừa phải ngăn chặn đư­ợc các hành động phá hoại của kẻ thù, vừa phải tạo điều kiện thuận lợi cho bạn bè quốc tế trong quá trình hợp tác với ta. Đồng thời vừa phải có sức mạnh cần thiết để ngăn chặn, đẩy lùi mọi nguy cơ chiến tranh, vừa phải đủ sức đáp ứng mọi yêu cầu của phư­ơng thức đấu tranh quốc phòng, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.Tư duy mới của Đảng về tăng cường sức mạnh quốc phòng, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong Văn kiện Đại hội XII của Đảng có sự bổ sung, phát triển toàn diện, sâu sắc. Đảng ta đã đề ra quan điểm, định hướng, nhiệm vụ, giải pháp hết sức đúng đắn, khoa học, phù hợp với tình hình quốc tế, khu vực và điều kiện thực tiễn của nước ta, phù hợp với ý chí, nguyện vọng của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.

____________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 7-2016

(1), (2), (3), (4), (5), (6), (7), (8) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr. 71, 147- 148, 147- 148, 149, 149, 149, 150, 149.

Trung tướng, TS Phan Văn Giang

Uỷ viên Trung ương Đảng,

Tổng Tham mưu trưởng,

Thứ trưởng Bộ Quốc phòng