Công cụ đánh giá chất lượng TCCSĐ và đảng viên chính là các tiêu chí cụ thể. Hằng năm, các cấp ủy cơ sở căn cứ Hướng dẫn của Ban Tổ chức Trung ương về đánh giá chất lượng TCCSĐ và đảng viên để xây dựng kế hoạch, cụ thể hóa nội dung hướng dẫn cho phù hợp với đặc điểm tình hình của từng loại hình tổ chức đảng (cơ quan, đơn vị, địa phương). Tuy nhiên, ở mỗi giai đoạn cách mạng nhất định, tình hình nhiệm vụ cụ thể lại có những tiêu chí, hướng dẫn riêng, chi tiết về đánh giá chất lượng TCCSĐ và đảng viên.

Ngày 25-9-2014, Ban Tổ chức Trung ương đã ban hành Hướng dẫn số 27-HD/BTCTW về kiểm điểm tập thể, cá nhân và đánh giá, phân loại chất lượng TCCSĐ và đảng viên hằng năm thay thế Hướng dẫn số 07-HD/BTCTW ngày 11-10-2011 và Hướng dẫn số 22-HD/BTCTW ngày 04-11-2013 của Ban Tổ chức Trung ương.

Hướng dẫn 27 có một số nội dung mới sau đây:

Hướng dẫn số 27 là sự kết hợp giữa Hướng dẫn số 07 về đánh giá chất lượng TCCSĐ và đảng viên và Hướng dẫn số 22 về kiểm điểm tự phê bình và phê bình năm 2013 gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI về xây dựng Đảng.

1. Đối với tổ chức cơ sở đảng

Hướng dẫn số 27 không tổ chức đánh giá, phân loại đối với tổ chức đảng mới thành lập chưa đủ 6 tháng.

- Hướng dẫn số 07, nội dung đánh giá TCCSĐ theo 5 nhiệm vụ chính gồm: lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị, bảo đảm an ninh, quốc phòng; lãnh đạo công tác chính trị tư tưởng; lãnh đạo xây dựng chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội; lãnh đạo thực hiện công tác xây dựng Đảng; lãnh đạo việc thực hiện việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Ngoài một số nhiệm vụ chính theo Hướng dẫn số 07, Hướng dẫn số 27 đã thay đổi và bổ sung nội dung đánh giá, đó là:

- Bổ sung nhiệm vụ công tác tổ chức, cán bộ và chuyển nội dung công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật Đảng thành một nhiệm vụ đánh giá chính. Bởi lẽ, trong thực tiễn, công tác tổ chức, cán bộ và công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng có vị trí, vai trò rất quan trọng, có ảnh hưởng trực tiếp, quyết định đến công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ chính trị.

- Nhiệm vụ lãnh đạo thực hiện việc học tập tư tưởng và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh được lồng ghép, cụ thể hóa thành tiêu chí cụ thể trong nội dung công tác chính trị, tư tưởng.

- Việc thực hiện nhiệm vụ chính trị đã bổ sung, nhấn mạnh vấn đề triển khai, cụ thể hóa và tổ chức thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Trung ương. Trong công tác tổ chức, cán bộ cần đánh giá kết quả thực hiện công tác tổ chức, cán bộ, đảng viên, bảo vệ chính trị nội bộ; việc quản lý, phân công nhiệm vụ cho đảng viên và kết nạp đảng viên mới; giới thiệu đảng viên đang công tác giữ mối liên hệ với cấp ủy nơi cư trú; thực hiện cải cách hành chính và công tác thi đua, khen thưởng.

Số điểm đánh giá cho một số nhiệm vụ cũng có sự thay đổi. Theo Hướng dẫn số 07, số điểm đánh giá cho: thực hiện nhiệm vụ chính trị là 30; công tác chính trị, tư tưởng là 15; xây dựng đảng bộ, chi bộ là 25, thì nay, theo Hướng dẫn số 27-HD/BTCTW, số điểm đánh giá cho các nhiệm vụ nêu trên tương ứng là 40-20-15.

­- Chất lượng TCCSĐ vẫn được phân loại theo 4 mức song tên từng mức thay đổi. Hướng dẫn số 07, các mức phân loại là: TCCSĐ trong sạch, vững mạnh; TCCSĐ hoàn thành tốt nhiệm vụ; TCCSĐ hoàn thành nhiệm vụ và TCCSĐ yếu kém, thì nay, Hướng dẫn số 27-HD/BTCTW phân loại: đảng bộ (chi bộ) trong sạch, vững mạnh; đảng bộ (chi bộ) hoàn thành tốt nhiệm vụ; đảng bộ (chi bộ) hoàn thành nhiệm vụ; đảng bộ (chi bộ) yếu kém. 

- Tiêu chí đánh giá, phân loại đảng bộ (chi bộ) được bổ sung một số điểm mới. Đảng bộ (chi bộ) trong sạch, vững mạnh: Số tổ chức đảng được phân loại trong sạch, vững mạnh của mỗi đảng bộ không nên vượt quá 50% tổng số tổ chức đảng của tỉnh, thành ủy, đảng ủy trực thuộc Trung ương.

Đảng bộ (chi bộ) hoàn thành nhiệm vụ: Theo Hướng dẫn số 07, đảng bộ (chi bộ) cơ bản hoàn thành các nhiệm vụ được giao và đạt từ 50 đến dưới 70 điểm (theo thang điểm 100). Tuy nhiên, trong thực tiễn hoạt động, tiêu chí này chưa chặt chẽ, chưa rõ ràng và có nhiều cách hiểu khác nhau, có những tổ chức đảng đạt điểm từ 50 đến 70 điểm, nhưng thực chất chưa đến mức hoàn thành tốt nhiệm vụ. Vì vậy, rất khó khăn trong việc đánh giá, phân loại TCCSĐ, thậm chí nhiều cấp ủy đã vận dụng việc này để xếp loại đánh giá chất lượng TCCSĐ. Nên trong Hướng dẫn số 27 ngoài đạt từ 50 đến 70 điểm đã bổ sung: đạt từ 70 điểm trở lên nhưng chưa đạt mức “Hoàn thành tốt nhiệm vụ”.

Đảng bộ (chi bộ) yếu kém: Là đảng bộ (chi bộ) không hoàn thành phần lớn nhiệm vụ được giao, đạt dưới 50 điểm (theo thang điểm 100) hoặc đạt trên 50 điểm và có một trong những khuyết điểm sau: nội bộ cấp ủy hoặc ban thường vụ mất đoàn kết; để xảy ra tham nhũng, tiêu cực, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống đến mức có đảng viên phải kỷ luật; chính quyền cùng cấp phân loại chất lượng mức thấp nhất; có từ hai tổ chức (Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể chính trị - xã hội) cùng cấp phân loại chất lượng mức thấp nhất; đảng bộ có hơn 1/3 số tổ chức đảng trực thuộc xếp loại yếu kém, chi bộ có hơn 1/2 số đảng viên xếp loại không hoàn thành nhiệm vụ.

Ngoài những điều kiện đã nêu trong Hướng dấn số 07-HD/BTCTW, Hướng dẫn số 27 có các điểm mới trong đánh giá, phân loại: căn cứ mức độ hoàn thành nhiệm vụ, tổng số điểm tự chấm, ban thường vụ đảng ủy (bí thư, phó bí thư nơi không lập ban thường vụ), chi ủy dự kiến mức phân loại; hội nghị đảng ủy, đảng viên (đối với chi bộ) thảo luận, biểu quyết bằng phiếu kín và báo cáo cấp ủy cấp trên. Ban tổ chức cấp ủy cấp trên trực tiếp tổng hợp kết quả phân loại của tổ chức đảng cấp dưới; lấy ý kiến các ban, ngành, chính quyền, đoàn thể chính trị - xã hội cùng cấp có liên quan; thẩm định, tham mưu, trình ban thường vụ xem xét, quyết định.

2. Đối với đảng viên

Về đối tượng đánh giá: Hướng dẫn số 27 không tổ chức đánh giá, phân loại đối với đảng viên mới kết nạp, chưa đủ 6 tháng.

Về nội dung đánh giá: Hướng dẫn số 27 quy định đảng viên kiểm điểm về tư tưởng chính trị; phẩm chất đạo đức, lối sống; về thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao và ý thức tổ chức kỷ luật.

Hướng dẫn số 27 đã phân định rõ những nội dung kiểm điểm giữa đảng viên không giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý với đảng viên giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý. Ngoài những nội dung kiểm điểm trên, đảng viên giữ chức vụ lãnh đạo quản lý cần kiểm điểm, làm rõ những vấn đề về: kết quả lãnh đạo, quản lý, tổ chức, điều hành; việc quy tụ, đoàn kết; thái độ công tâm, khách quan và sự tín nhiệm của cán bộ, đảng viên, quần chúng. Tham gia cùng tập thể trong lãnh đạo và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ chính trị và công tác tổ chức, cán bộ của địa phương, cơ quan, đơn vị; làm rõ trách nhiệm cá nhân đối với những hạn chế, khuyết điểm của tập thể. Ý thức trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ, tu dưỡng đạo đức, lối sống, ý thức nêu gương của bản thân và gia đình.

Đối với đảng viên là cán bộ, công chức khi kiểm điểm về thực hiện chức trách, nhiệm vụ cần đi sâu làm rõ khối lượng, chất lượng, tiến độ, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ được giao; ý thức, thái độ phục vụ nhân dân và giữ gìn đoàn kết nội bộ.

Về phân loại đảng viên: Hướng dẫn số 27 đã bỏ cụm từ “đủ tư cách” ở cả 4 mức phân loại chất lượng đảng viên. Cụ thể là: Đảng viên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ; Đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ; Đảng viên hoàn thành nhiệm vụ; Đảng viên không hoàn thành nhiệm vụ thay vì Đảng viên đủ tư cách hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ; Đảng viên đủ tư cách hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Hướng dẫn số 27 bổ sung, làm rõ một số tiêu chí đánh giá chất lượng đảng viên ở một số mức phân loại:

- Đảng viên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ: Nếu đảng viên là cán bộ, công chức, viên chức đang công tác thì phải được phân loại cán bộ, công chức, viên chức “Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ” hoặc được đề nghị đạt danh hiệu “Chiến sỹ thi đua cấp cơ sở” hoặc trong năm có thành tích xuất sắc được cấp bộ hoặc cấp tỉnh tặng “Bằng khen”.

Ngoài tỷ lệ 15% đảng viên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ theo quy định thì Hướng dẫn số 27 còn quy định thêm là nếu đảng bộ, chi bộ nào có thành tích đặc biệt xuất sắc thì số đảng viên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ có thể tăng thêm nhưng không vượt quá 20% trong tổng số đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ.

- Đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ:  Nếu đảng viên là cán bộ, công chức, viên chức đang công tác thì phân loại cán bộ, công chức, viên chức phải đạt mức “Hoàn thành tốt nhiệm vụ” trở lên.

- Đảng viên hoàn thành nhiệm vụ: Nếu đảng viên là cán bộ, công chức, viên chức đang công tác thì phân loại cán bộ, công chức, viên chức phải đạt mức “Hoàn thành nhiệm vụ” hoặc “Hoàn thành nhiệm vụ nhưng còn hạn chế về năng lực” trở lên.

- Đảng viên không hoàn thành nhiệm vụ: Là đảng viên đang chấp hành kỷ luật của Đảng, chính quyền, đoàn thể trong thời hạn một năm hoặc vi phạm một trong những khuyết điểm sau đây và có hơn 1/2 số đảng viên chính thức bỏ phiếu tán thành:

+ Đảng viên không hoàn thành nhiệm vụ chi bộ giao;

+ Phân loại cán bộ, công chức, viên chức ở mức không hoàn thành nhiệm vụ;

+ Vi phạm quy định về những điều đảng viên không được làm hoặc vi phạm khác ảnh hưởng đến uy tín của tổ chức đảng và vị trí công tác của đảng viên đó; không chấp hành sự phân công của tổ chức hoặc gây mất đoàn kết nội bộ. Đảng viên đi làm ăn xa nơi cư trú hoặc nghỉ ốm từ ba tháng trở lên không phân loại đạt mức hoàn thành tốt nhiệm vụ, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. 

Một số điểm lưu ý trong đánh giá, phân loại đảng viên: Hướng dẫn số 27 đã quy định cụ thể một số vấn đề khi đánh giá, phân loại đảng viên mà những vấn đề này chưa được đề cập cụ thể trong các hướng dẫn trước đó. Cụ thể là: Chi bộ bỏ phiếu, công bố kết quả phân loại và báo cáo cấp ủy cơ sở xem xét, quyết định; Đối với đảng viên là cán bộ, công chức, viên chức đảm nhiệm nhiều chức vụ công tác thì đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ chủ yếu ở chức vụ đảm nhiệm chính và cao nhất; Đảng viên ở địa phương đi làm ăn xa nơi cư trú, nghỉ ốm từ 3 tháng trở lên không phân loại đạt mức “Hoàn thành tốt nhiệm vụ” trở lên.

Vềtổ chức thực hiện. Hướng dẫn số 27 bổ sung quyền của các tỉnh, thành ủy, đảng ủy trực thuộc Trung ương trong việc quyết định thí điểm đánh giá, phân loại chất lượng đối với đảng bộ cấp huyện và tương đương.

3. Trình tự thực hiện

Việc đánh giá, phân loại chất lượng tổ chức đảng ở cơ sở và đảng viên thực hiện theo trình tự: Đánh giá, phân loại chất lượng cán bộ, công chức, viên chức trước, đảng viên sau; chính quyền, mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị- xã hội trước, tổ chức đảng cùng cấp sau.

Để thực hiện tốt Hướng dẫn số 27 về kiểm điểm tập thể, cá nhân và đánh giá, phân loại chất lượng TCCSĐ và đảng viên, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức đảng và đảng viên, cấp ủy các cấp cần thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp ủy, cán bộ, đảng viênvề mục đích, yêu cầu, nội dung và phương pháp đánh giá chất lượng tổ chức đảng và đảng viên.

Thứ hai, căn cứ Hướng dẫn của Ban Tổ chức Trung ương, cụ thể hóa nội dung đánh giá, xây dựng tiêu chí đánh giá chi tiết đối với từng loại hình tổ chức đảng ở cơ sở gắn với đặc điểm, tình hình của địa phương, ngành, lĩnh vực.

Thứ ba, thực hiện nghiêm quy trình, phương pháp đánh giá, phân loại chất lượng tổ chức cơ đảng và đảng viên.

Thứ tư, phát huy dân chủ và vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội giám sát, tham gia ý kiến trong đánh giá, phân loại chất lượng tổ chức đảng và đảng viên.

Thứ năm, tăng cường công tác kiểm tra và hướng dẫn kịp thời của cấp ủy cấp trên và thường xuyên sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm trong việc đánh giá, phân loại tổ chức đảng và đảng viên.

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 5-2015

Hà Văn Luyến

Ban Tổ chức Đảng ủy,

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh