1. Trong quá trình xây dựng và trưởng thành, lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta đặc biệt quan tâm công tác cán bộ. Trước yêu cầu lãnh đạo thực hiện đường lối đổi mới, quan điểm, chủ trương về công tác cán bộ cũng được bổ sung, hoàn thiện và chỉ đạo thực hiện có hiệu quả. Nghị quyết Trung ương 3 khóa VIII (1997) về chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước chỉ rõ: “Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức các cấp từ trung ương đến cơ sở, đặc biệt là cán bộ đứng đầu, có phẩm chất và năng lực, có bản lĩnh chính trị vững vàng trên lập trường giai cấp công nhân, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, bảo đảm sự chuyển tiếp liên tục và vững vàng giữa các thế hệ cán bộ”⁽²⁾. Tiếp đó, Đại hội IX chỉ rõ: “Xây dựng đội ngũ cán bộ, trước hết là cán bộ lãnh đạo và quản lý ở các cấp, vững vàng về chính trị, gương mẫu về đạo đức, trong sạch về lối sống, có trí tuệ, kiến thức và năng lực hoạt động thực tiễn, gắn bó với nhân dân”⁽³⁾.

Từ chủ trương, mục tiêu xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, Đại hội X đặt ra yêu cầu, biện pháp đổi mới công tác cán bộ, làm tốt công tác quy hoạch và tạo nguồn cán bộ, đánh giá và sử dụng đúng cán bộ. Đại hội xác định mục tiêu “Xây dựng đội ngũ cán bộ đồng bộ, có cơ cấu hợp lý, chất lượng tốt, xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo kế tiếp vững vàng… Đặc biệt quan tâm xây dựng đội ngũ cán bộ cấp cao”⁽⁴⁾.

Đại hội XI nhấn mạnh yêu cầu về quy hoạch, tạo nguồn xây dựng đội ngũ cán bộ, phải chú ý cán bộ trẻ, nữ, dân tộc thiểu số, chuyên gia trên các lĩnh vực, xây dựng quy hoạch cán bộ cấp chiến lược. Đại hội nhấn mạnh nhiệm vụ “Đổi mới, trẻ hóa đội ngũ cán bộ lãnh đạo và quản lý, kết hợp các độ tuổi, bảo đảm tính liên tục, kế thừa và phát triển”⁽⁵⁾.

Cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội XI, Hội nghị Trung ương 4 khóa XI nhấn mạnh việc “xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cấp trung ương, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”⁽⁶⁾.

Triển khai chủ trương của Đảng, nhận rõ công tác cán bộ là một vấn đề hệ trọng trong xây dựng hệ thống chính trị, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế, ngày 8-11-2011, Chính phủ đã ban hành Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011-2020, trong đó đề ra mục tiêu đến năm 2020, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có số lượng, cơ cấu hợp lý, đủ trình độ và năng lực thi hành công vụ, phục vụ nhân dân và sự nghiệp phát triển đất nước.

2. Thực hiện quan điểm, chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước, công tác cán bộ ở các cấp, các ngành, các địa phương đã có chuyển biến tích cực, bước đầu đạt được những kết quả quan trọng. Nhìn chung, trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức đã được nâng cao, góp phần quan trọng trong việc đạt được những thành tựu về phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm vững chắc an ninh, quốc phòng.

Báo cáo của Bộ Nội vụ về kết quả 3 năm thực hiện Quyết định số 1374/QĐ-TTg ngày 12-8-2011 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức giai đoạn 2011-2015 cho thấy:

Đã có 100% các bộ, ngành và địa phương đã xây dựng, ban hành kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức giai đoạn 2011-2015 và tổ chức triển khai thực hiện đúng yêu cầu về đối tượng và nội dung đào tạo, bồi dưỡng. Nhiều bộ, ngành và địa phương đã ban hành quy chế đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức; các chế độ, chính sách khuyến khích, hỗ trợ cán bộ, công chức học tập, nâng cao trình độ; bảo đảm hoàn thành hai mục tiêu: đào tạo, bồi dưỡng để đáp ứng tiêu chuẩn quy định về ngạch công chức và để đáp ứng yêu cầu công việc theo chức vụ lãnh đạo, quản lý và vị trí việc làm của cán bộ, công chức.

Đã có 98% cán bộ, công chức từ trung ương đến cấp huyện được đào tạo, đáp ứng tiêu chuẩn quy định; 71% cán bộ lãnh đạo cấp phòng của các bộ, ngành và 80% của các địa phương được đào tạo, bồi dưỡng theo chương trình quy định; 67% cán bộ, công chức các bộ, ngành và 56% của địa phương thực hiện chế độ bồi dưỡng bắt buộc tối thiểu hằng năm⁽⁷⁾.

Đặc biệt, trong nhiệm kỳ XI, Trung ương Đảng đã tổ chức 6 lớp bồi dưỡng dự nguồn cán bộ cao cấp với 511 học viên, trong đó 231 là cán bộ cấp tỉnh, 280 cán bộ khối ban, bộ, ngành Trung ương. Nhiều địa phương cũng đã chủ động tổ chức các lớp dự nguồn cấp chủ chốt địa phương.

Nhiều học viên đạt kết quả xuất sắc, được quy hoạch và bổ nhiệm ở các vị trí công tác cao hơn. Đặc biệt, 100% học viên các lớp dự nguồn cao cấp công tác tại các địa phương được bầu vào ban thường vụ, phó bí thư tỉnh ủy và 45 trong tổng số 61 đồng chí đắc cử bí thư tỉnh ủy, thành ủy lần này là học viên các lớp dự nguồn cao cấp⁽⁸⁾.

Đối với cán bộ, công chức cấp xã và những người hoạt động không chuyên trách cơ sở: đào tạo trình độ chuyên môn đáp ứng theo tiêu chuẩn quy định đạt gần 75%; đào tạo trình độ trung cấp chuyên môn trở lên cho 95% công chức vùng đô thị, vùng đồng bằng và 87% công chức vùng miền núi; 60% cán bộ được bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng lãnh đạo, quản lý, điều hành theo vị trí công việc; 70% công chức thực hiện chế độ bồi dưỡng bắt buộc tối thiểu hằng năm; 50% những người hoạt động không chuyên trách cấp xã được bồi dưỡng kiến thức phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ⁽⁹⁾.

Kế hoạch bồi dưỡng đối với đại biểu hội đồng nhân dân các cấp được xây dựng và triển khai ngay sau kỳ bầu cử. Trong 3 năm, đã tiến hành bồi dưỡng cho gần 286 nghìn lượt người, tập trung vào các kiến thức, kỹ năng phục vụ cho hoạt động của đại biểu hội đồng nhân dân các cấp⁽¹⁰⁾. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đã có những đóng góp quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức.

Tuy vậy, bên cạnh những tiến bộ và thành tựu đạt được, công tác cán bộ còn những bất cập. Đặc biệt, việc đổi mới công tác cán bộ còn chậm; thiếu cơ chế, chính sách cụ thể thực sự phát huy dân chủ trong công tác cán bộ, phát hiện và sử dụng người tài; chậm đổi mới cơ chế, phương pháp và quy trình đánh giá, bổ nhiệm, miễn nhiệm, từ chức đối với cán bộ,…

Chính sách cán bộ chưa tạo được động lực để khuyến khích, thu hút, phát huy năng lực, sự cống hiến của cán bộ; chưa cổ vũ ý chí phấn đấu vươn lên, sự gắn bó, tận tụy của cán bộ đối với công việc.

Công tác quy hoạch cán bộ còn nhiều bất cập, dẫn đến sự hẫng hụt, chắp vá, không đồng bộ và thiếu chủ động trong công tác bố trí, phân công cán bộ.

Một số trường hợp đánh giá, bố trí cán bộ chưa thật công tâm, khách quan, không vì yêu cầu công việc, bố trí không đúng sở trường, năng lực, ảnh hưởng đến uy tín cơ quan lãnh đạo, sự phát triển của ngành, địa phương và cả  nước... Đánh giá cán bộ vẫn là khâu yếu. Hạn chế nổi cộm trong công tác quản lý, sử dụng cán bộ, công chức là tiêu chí, tiêu chuẩn đánh giá cán bộ còn thiếu chặt chẽ, khoa học. Chưa đưa ra được những tiêu chí cụ thể trong việc đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ cho từng chức danh cán bộ, công chức trên từng lĩnh vực; chưa phân định được trách nhiệm của cá nhân và tập thể nên đánh giá thành tích, khuyết điểm còn chưa rõ ràng. Bên cạnh đó, đánh giá, sử dụng, bố trí cán bộ còn nể nang, cục bộ; chưa chú trọng phát hiện và có cơ chế thật sự để trọng dụng người có đức, có tài; không kiên quyết thay thế người vi phạm, uy tín giảm sút, năng lực yếu kém”⁽¹¹⁾.

Hạn chế cơ bản của đội ngũ cán bộ, công chức là chưa được quy hoạch tổng thể, thống nhất, khoa học; chưa bồi dưỡng, đào tạo được nguồn cán bộ có chất lượng tốt cho biên chế tổ chức bộ máy. Tác phong, phương pháp làm việc, ý thức trách nhiệm, đạo đức, công vụ còn nhiều bất cập.

Đội ngũ cán bộ, xét về chất lượng, số lượng và cơ cấu có nhiều mặt chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Số cán bộ, công chức cơ sở được đào tạo, bồi dưỡng theo Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020” (mục tiêu hằng năm, bồi dưỡng 100 nghìn lượt cán bộ, công chức xã) chỉ đạt 61,55%.

Bên cạnh đó, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ còn hạn chế cả về nội dung và phương thức đào tạo, nhất là kỹ năng “mềm” trong xử lý tình huống lãnh đạo, quản lý nhà nước trong cơ chế thị trường; “Đội ngũ cán bộ cấp trung ương, cấp chiến lược rất quan trọng, nhưng chưa được xây dựng một cách cơ bản”⁽¹¹⁾.

3. Từ thực trạng công tác cán bộ và trước yêu cầu nhiệm vụ mới, cần tập trung thực hiện đẩy mạnh dân chủ hóa công tác cán bộ như Dự thảo Văn kiện trình Đại hội XII đã nêu ra:

Một là, dân chủ hóa trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ

Các bộ, ngành, địa phương cần kịp thời rà soát, đánh giá đội ngũ cán bộ, và cán bộ tự xác định nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng trong vị trí công tác của mình, từ đó xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cụ thể theo từng năm và cả nhiệm kỳ. Trên cơ sở nhu cầu thực tế của cơ quan, đơn vị, địa phương và tự thân cán bộ, cấp ủy xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cụ thể, phù hợp với từng chức danh, ngạch, bậc.

Gắn đào tạo bồi dưỡng theo chức danh với thực hiện chiến lược, kế hoạch đào tạo cán bộ dài hạn nhằm chủ động tạo nguồn cán bộ các vị trí chủ chốt, cán bộ tầm chiến lược; bảo đảm sự chuyển tiếp vững vàng giữa các thế hệ, đáp ứng sự biến đổi, phát triển của yêu cầu nhiệm vụ thời kỳ cách mạng mới.

Đổi mới nội dung, chương trình đào tạo, bồi dưỡng theo chức danh và vị trí việc làm của từng loại hình cán bộ, công chức cho phù hợp với từng chức danh và yêu cầu công việc; tránh tình trạng đào tạo không đúng chuyên ngành, chuyên môn nghiệp vụ.

Quản lý chặt chẽ kế hoạch mở lớp, coi trọng chất lượng đầu vào, quy chuẩn đầu ra.

Hai là, dân chủ hóa trong công tác đánh giá, tuyển chọn

Đánh giá và tuyển chọn có quan hệ chặt chẽ với nhau, vừa có tính thường xuyên vừa rất hệ trọng và chiến lược. Đánh giá đúng là tiền đề tiên quyết của toàn bộ công tác cán bộ. Đánh giá đúng cán bộ còn là yếu tố quan trọng góp phần xây dựng tình đoàn kết, thống nhất trong cơ quan, địa phương, đơn vị. Do vậy, đánh giá cần thực hiện dân chủ, công khai hóa với cơ chế, biện pháp rõ ràng, khoa học.

Trước hết, phải thực hiện nghiêm chủ trương của Đảng về lấy phiếu tín nhiệm hằng năm đối với các chức danh lãnh đạo trong cơ quan Đảng, Nhà nước, đoàn thể.

Đánh giá, sử dụng cán bộ, công chức phải toàn diện, dân chủ, bảo đảm khách quan, công tâm, vì sự tiến bộ của cá nhân, tổ chức, trên cơ sở những tiêu chuẩn, lấy hiệu quả công tác và sự tín nhiệm của nhân dân làm thước đo chủ yếu.

Cần nghiên cứu thực hiện thí điểm nhân dân trực tiếp bầu một số chức danh chủ chốt ở cơ sở và cấp huyện. Khuyến khích áp dụng hình thức thi tuyển, theo hướng công khai, khách quan để lựa chọn, bổ nhiệm vào các vị trí, chức vụ lãnh đạo, quản lý chủ chốt, trọng yếu trong bộ máy Đảng, Nhà nước và các đoàn thể chính trị - xã hội.

Ba là, dân chủ hóa trong công tác quy hoạch, sử dụng

Quán triệt và thực hiện nghiêm nguyên tắc Đảng lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối, thống nhất công tác cán bộ và xây dựng, phát triển đội ngũ cán bộ, nhưng có sự phân công, phân cấp rõ ràng. Đảng lãnh đạo công tác cán bộ, nhưng Đảng không trực tiếp làm hết mọi khâu, mọi bước của công tác quy hoạch, sử dụng cán bộ, mà lãnh đạo phát huy vai trò của các tổ chức đảng, chính quyền, các cơ quan chức năng làm công tác tổ chức, quản lý cán bộ. Phát huy tính chủ động, sáng tạo của từng tổ chức đảng, chính quyền, cơ quan, địa phương, cơ sở trong công tác quy hoạch, sử dụng cán bộ, nhưng có sự thống nhất về quan điểm, chủ trương, thể chế, luật pháp, chính sách. Xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong việc thực hiện công tác cán bộ.

Các cấp ủy đảng cần đặc biệt coi trọng lãnh đạo quy hoạch, có kế hoạch tạo nguồn để cán bộ trưởng thành từ cơ sở, từ phong trào lao động sản xuất, hoạt động thực tiễn. Công tác quy hoạch cán bộ phải vừa bảo đảm tính ổn định “tương đối”, cơ bản, vững chắc, nhưng không được cứng nhắc, máy móc, phải có tính linh hoạt, uyển chuyển theo cơ chế “mở và động”, có tính kế thừa và phát triển theo yêu cầu của tình hình, nhiệm vụ. Quy hoạch của cấp dưới làm cơ sở cho quy hoạch của cấp trên; quy hoạch của cấp trên tạo điều kiện và làm gương cho quy hoạch của cấp dưới.

Bốn là, đa dạng hóa cách thức, biện pháp phát hiện người có năng lực, mạnh dạn sử dụng cán bộ trẻ có triển vọng

Cán bộ, công chức có triển vọng chủ yếu được xây dựng từ ba nguồn: (1) Do nhân dân tiến cử, giới thiệu. Đây là nguồn cán bộ, công chức phong phú nhất, do đó cần sớm xây dựng và ban hành cơ chế để khuyến khích, tạo điều kiện để nhân dân tham gia giới thiệu những người tài - đức cho Đảng; (2) Học sinh, sinh viên đoạt giải cao ở các kỳ thi quốc tế, trong nước, thủ khoa các trường đại học... Đây là vốn quý, là tương lai của đất nước. Nhà nước cần có cơ chế đặc biệt tạo điều kiện cho nguồn cán bộ này có môi trường sáng tạo. Qua hoạt động thực tiễn, nếu cán bộ nào hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao, có phẩm chất đạo đức, lối sống tốt, được cán bộ, đảng viên và nhân dân tín nhiệm thì lựa chọn tạo nguồn cán bộ cấp chiến lược, các chức danh chủ chốt của Đảng, Nhà nước; (3) Các cấp ủy đảng phát hiện, lựa chọn, giới thiệu. Đây là nguồn cán bộ mà lâu nay Đảng, Nhà nước đã dày công xây dựng quy chế, quy trình để giới thiệu. Nhưng thực tế cho thấy, cần đổi mới cơ chế nhằm nâng cao vị trí, vai trò của cấp ủy các cấp⁽¹²⁾.

Trên cơ sở ba nguồn trên, cần có định hướng phát triển cụ thể, có phương pháp, kế hoạch bồi dưỡng, đào tạo chuyên môn. Có như vậy, đội ngũ cán bộ trẻ có triển vọng sẽ sớm đáp ứng được yêu cầu về trình độ, vừa có kinh nghiệm thực tiễn lãnh đạo, quản lý đất nước.

Công tác sử dụng cán bộ, công chức cần thực hiện theo quan điểm: mạnh dạn cất nhắc, kịp thời bổ nhiệm; sử dụng cán bộ đúng tầm, đúng người, đúng việc; tin tưởng vào khả năng và sự tiến bộ của cán bộ; trọng dụng cán bộ có tài, có đức, trẻ hóa, có tư duy đổi mới, tiến bộ. Đồng thời có cơ chế thanh lọc những cán bộ yếu kém, không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Những cán bộ hai năm liền tín nhiệm thấp, không hoàn thành nhiệm vụ cần được xem xét, cho thôi giữ chức vụ.

Tăng cường công tác theo dõi, giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất để cán bộ, công chức phát triển, phát huy cao nhất tài - đức của mình. Thường xuyên kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm minh những sai phạm, khuyết điểm, hạn chế trong công tác sử dụng cán bộ, công chức.

Thực hiện đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế, kinh tế - xã hội đang có bước chuyển lớn lao, trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực diễn biến phức tạp, khó lường, công tác cán bộ càng trở nên hệ trọng. Vấn đề đặt ra đối với công tác cán bộ là tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, dân chủ hóa từ khâu phát hiện, quy hoạch, đào tạo và sử dụng là nhân tố quyết định để xây dựng đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất và năng lực, có khả năng đảm nhiệm các công việc, đáp ứng yêu cầu thời kỳ mới.

_________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 1-2016

(1) Ban Chấp hành Trung ương: Dự thảo Báo cáo Chính trị tại Đại hội XII của Đảng, Hà Nội, ngày 14-2-2015, tr.21.

(2) ĐCSVN: Văn kiện Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII,Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1997, tr.78-79

(3) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX,Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, tr.141.

(4) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X,Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr.136.

(5) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI,Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr. 261-262.

(6), (11) ĐCSVN: Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XI,Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2012, tr.26, 22-25

(10) Bộ Nội vụ: Báo cáo tại Hội nghị sơ kết 3 năm thực hiện Quyết định số 1374/QĐ-TTg ngày 12-8-2011 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức giai đoạn 2011-2015, Hà Nội, 2013, tr.4.

(7) http://www.tapchicongsan.org.vn

(8) Tô Huy Rứa : “Kết quả tất yếu của sự đổi mới trong công tác xây dựng Đảng”, http://www.vietnamplus.vn

(12) http://www.tapchicongsan.org.vn

TS MAI ĐỨC NGỌC

Học viện Báo chí và Tuyên truyền